• دریاچه ها

دریاچه هامون: این دریاچه در دشت سیستان با مساحت ۴۰۰۰ کیلومتر مربع و عمق متوسط ۵ متر بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور است که در شمال و شمال غربی این دشت قرار گرفته است . اهمیت این دریاچه به خاطر آب شیرین آن و امکان پرورش و صید ماهی در سالهای پر آبی و تعیین علوفه دامها می باشد .در زمان های پر آبی مازاد آب دریاچه از طریق آبراه شیله به طرف مرز افغانستان بر میگردد و در محلی به نام گوده زره در شن زارها فرو می رود.
دریاچه جازموریان: دریاچه فصلی است و در غرب بلوچستان مابین کوههای مکران و شاهسواران واقع شده است . هلیل رود و بمپور به این دریاچه می ریزند . آب دریاچه به علت فرو رفتن آب در زمینهای ان شیرین می باشد. (سال نامه آماری ،۱۳۸۸)

• مذهب

مردم استان سیستان و بلوچستان به لهجه سیستانی در منطقه سیستان و بلوچی در منطقه بلوچستان تکلم می کنند و لهجه مکرانی و سرحدی در شمال بلوچستان نیز رایج است ودر این استان ۹۹.۸۵ درصد جمعیت را مسلمانان شیعه و سنی تشکیل می دهند. (سال نامه آماری ،۱۳۸۸)

• اوضاع اقتصادی

سیستان و بلوچستان از جهت رشد و توسعه اقتصادی از مناطق در حال توسعه کشور است .زراعت اشکال متعددی دارد و صنعت آبی آن وابسته به رود هیرمند است .صنایع موجود در استان به دو دسته صنایع ماشینی و دستی تقسیم می شوند که صنایع ماشینی استان عبارتند از صنایع غذایی ، نساجی ، پوشاک و صنایع شیمیایی و کارگاههای فلز کاری ، ریخته گری ، ساخت لوازم خانگی و تانکر سازی . معادن این استان عبارتند از معادن مس،کرومیت، منگنز، سنگ مرمر ، سنگ آهک.
به دلیل همسایه بودن بلوچستان با پاکستان و افغانستان و همچنین وجود تنها بندر اقیانوسی ایران در انجا ، این استان از ظرفیت بالایی برای پیشرفت برخوردار است .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نقشه شماره ۳-۲: نابرابری در شاخص توسعه ( منبع : یاسوری ،۱۳۸۴:۱۴۳)
جدول شماره ۳-۴: برخی شاخص های اقتصادی اجتماعی در استان های مرزی
در جدول شماره ۳-۴ و نقشه شماره ۳-۲ مشاهده می کنیم که استان های مرزی ایران بیشترین درصد بیکاری ، تورم و کمترین توسعه اقتصادی و اجتماعی را دارند و این عوامل زمینه گرایش مردم را به شغل های کاذب افزایش می دهد . برای آنکه ضریب امنیت را در مناطق حاشیه ای افزایش دهیم ، بایستی یک سری فعالیتهای آمایشی مربوط به توسعه را انجام دهیم .

ب ) نظریه واقعی و حقیقی بودن شخصیت حقوقی شخص حقوقی :
نظریه پردازان جدید در خصوص تحقیق شخصیت حقوقی « شخص حقوقی » تئوری جدید واقعیت حقوقی را ارائه می نمایند . نظریه مزبور که عکس العملی در مقابل نظریه سابق « شخصیت حقوقی ابداعی » می باشد ، با ابطال شخصیت ساختگی و تصنعی گروه اجتماعی به جای آن عناصر واقعی و حقیقی تشکیل دهنده گروه اجتماعی یعنی شخص و سرمایه را مورد توجه قرار داد^[۶۲] . نظریه جدید محمول بر این است که شخص حقوقی ذاتا چیزی جز یک روش و تکنیک برای ایجاد و برپانمودن یک سازمان اقتصادی ، اجتماعی نمی باشد . در حقیقت آنچه مهم است و باید در حفظ و حمایت آن کوشید عناصر تشکیل دهنده این سازمان یعنی سرمایه و فرد است .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بنابراین شخص حقوقی هر شکل و فرم سازمانی داشته باشد باید به حقیقت حقوقی آن ، یعنی اشخاص و سرمایه های آنان توجه داشت و منافع عمومی آنان را مورد حمایت قرار داد . بر فرض نقض حقوق شخص حقوقی ، شخصیت حقوقی به خودی خود متضرر نمی گردد . بلکه صاحبان سهم ، زیانکاران واقعی هستند . نتیجه مستقیم چنین نظریه ای این است که سهامداران یک شخص حقوقی اعم از خارجی و داخلی ، حق دارند مستقل و جدا از شخص حقوقی از حمایت های قانونی که برای آن منظور گردیده برخوردار گردند^[۶۳] .
رویه قضایی بین المللی در خصوص حمایت دیپلماتیک از سهامدارن خارجی^[۶۴] ، در قضایای متعددی نزد مراجع بین المللی اعم از دیوان بین المللی دادگستری ، دیوان داوری لاهه ، کمیسیون های مختلط دو جانبه و … مورد رسیدگی واقع که منجر به ایجاد یک رویه قضایی بالنسبه غنی گردیده است . اما این سوابق قضایی ، نظریه واحد و راه حل قطعی در خصوص موضوع مورد بحث به دست نمی دهد .
بدین لحاظ در برخی تصمیمات قضایی و داوری بین المللی اصل حمایت دیپلماتیک سهامدارن خارجی پذیرفته شده و بالعکس در قضایایی نیز به اعتبار اصالت شخصیت حقوقی «شخص حقوقی » حق حمایت دیپلماتیک سهامدارن خارجی ، مستقل از شخص حقوقی پذیرفته نشده است .
در قضیه « بارسلوناتراکشن » دیوان بین المللی دادگستری ، اعلام عدم صلاحیت دولت بلژیک در حمایت دیپلماتیک از سهامداران بلژیکی شرکت کانادایی مقیم اسپانیا ، موضوع حمایت دیپلماتیک از سهامداران خارجی یک شرکت را با استدلالانی چند رد نمود . دیوان معتقد بود : « هنگامی که موسسین شرکت اقدام به تاسیس شرکتی در خارج می نمایند متوجه ملاحظات خاصی که اغلب مزایای مالیاتی است ، می باشند . بنابراین خیلی منصفانه نیست که در قبال چنین امتیازاتی چنین مخاطره را نپذیریم که حمایت شرکت و در نتیجه سهامداران شرکت به دولتی غیر از دولت متبوع سهامداران واگذار گردد »^[۶۵] .
در قضیه « کانوارو » دعوی بین ایتالیا و پرو دیوان دائمی دادگستری بین المللی در رای مورخ ۳ مه ۱۹۱۲ اظهار نمود : « … شرکت کانوارو ، یک شرکت پرویی محسوب می گردد ، هر چند بعضی از سهامداران آن ایتالیایی هستند … نمی توان شخصیت ممتاز جهت سهامداران و شرکت تصور نمود . بنابراین حق اجرای حمایت دیپلماتیک از ناحیه ایتالیا به عنوان دولت متبوع سهامداران شرکت مصداق پیدا نمی نماید … »^[۶۶] .
در قضایای مزبور استدلال مراجع رسیدگی کننده در ردّ حمایت دیپلماتیک از ناحیه دولت متبوع سهامدارن ، مستقل از شخص حقوقی ، معمولا اینگونه است که : حمایت دیپلماتیک از جانب دولت متبوع سهامداران باب طرح دعاوی متعارض را مفتوح نموده منجر به ایجاد ناامنی و عدم اطمینان در روابط بین المللی و اقتصادی می گردد . به خصوص راجع به شرکتهای بین المللی که سهام آن ها معمولا در سطح وسیع پراکنده بوده و به طور گسترده ای دائما توزیع و دست به دست می شوند . بنابراین بهتر است این حق متعلق به شخص حقوقی باشد نه سهامداران^[۶۷] .
در قضیه « آلسوپ » دعوای بین ایالت متحده و شیلی در سال ۱۹۰۹ ، کمپانی آلسوپ که تابعیت و اقامتگاه آن در کشور شیلی بود ، اما اکثریت سهامداران آن آمریکایی بودند . کمپانی در اثر عملیات مقامات رسمی دولت شیلی متحمل خسارت شد … نهایتا داور اعلام نمود … تابعیت شیلی شرکت آلسوپ مانع آن نیست که دولت آمریکا اتباع سهامدار خود را در آن شرکت حمایت نماید ، چرا که در غیر این صورت امکان اجرای عدالت در خصوص اشخاص خسارت دیده عملی نیست^[۶۸] .
در قضیه « سالوادور کمرسیال کمپانی » دعوی بین ایالات متحده و السالوادور ، دادگاه داوری در رای ۸ مه ۱۹۰۲ سهامداران آمریکایی شرکت مزبور را – با این توجیه که اقدامات خصمانه دولت سالوادور که شرکت مزبور تابعیت آن را داشته باعث شد که مدیران و سهامداران آمریکایی شرکت ، بر کنار شده و افرادی مدیریت شرکت را بر عهده بگیرند که با اقدامات عمدی ، شرکت را دچار ورشکستگی کنند – ذیحق دریافت خسارت دانست^[۶۹] .
بنابراین نمی توان رویه واحد و روش قطعی نسبت به این مسئله در حقوق بین المللی پیدا نمود. مراجع رسیدگی بین المللی با توجه به اوضاع و احوال قضیه و وضعیت مدعی و مدعی علیه نسبت به آن تصمیم گیری می نمایند و این دلیل بر آن است که حق حمایت دیپلماتیک از سهامداران اشخاص حقوقی هنوز در ردیف قواعد حقوق بین المللی در نیامده و اشاره به این شرط در قراردادها در واقع استثناء بر اصل کلی ، یعنی عدم تجویز حمایت دیپلماتیک سهامداران اشخاص حقوقی است . علی ایحال هر چند در مواردی مراجع رسیدگی بین المللی ، حمایت دیپلماتیک دولت متبوع سهامداران را مورد تایید و تصدیق قرار داده اند ، اما باید خاطر نشان ساخت که :
اولا) این ترتیب از جمله مقررات حقوق بین المللی خاص ات و تنها هنگامی مصداق پیدا می نماید و به این مقررات ترتیب اثر داده می شود ک دولت ذینفع آن را صراحتا پذیرفته باشد^[۷۰] .
ثانیا) حق مداخله نامحدود به نفع صاحبان سهام اشخاص حقوقی وجود ندارد و اگر حقی هم وجود داشته باشد ، محدود است ؛ زیرا حق مداخله از یک طرف تابع شرایط کلی و عام می باشد که موضوع دعاوی راجع به مسئولیت بین المللی را به دقت معین می نماید ( نظیر تابعیت ، طی مقدماتی مراجع ، پاکدستی و … ) و از طرف دیگر تابع شرایط خاصی است که حدود دامنه اجرای حق مزبور را به طور دقیق معین و محدود می نماید ( برای مثال لزوم مشارکت قابل توجه سهامداران در سرمایه شرکت یا عدم اجرای تئوری به هنگام جنگ و … )^[۷۱]
حال این سوال مطرح می گردد هرگاه شخص حقوقی در اثر اعمال تابع متخلفی دچار خسارت شود آیا سهامدارن شخص حقوقی به عنوان شخص حقیقی یا حقوقی حق دارند هر کدام به طور مستقل تقاضای جبران خسارت نمایند یا خیر ؟
پاسخ سوال مزبور را دیوان بین المللی دادگستری در قضیه « بارسلونا تراکشن » ارائه نموده است دیوان بر این عقیده است که با وجود این که شخصیت حقوقی شرکت از شخصیت سهامداران جداست ، اما سهامداران و شرکت یک مجموعه واحد اقتصادی غیر قابل تفکیک می باشند .
هرچند در عمل خسارت وارده به یک شرکت اغلب باعث توجه خسارت به سهامدارن می گردد ، اما صرف این واقعیت که خسارت هم به شرکت هم به سهامدار وارد شده به این معنی نیست که هر دو می توانند مطالبه خسارت نمایند . بدین ترتیب ، قانونا نمی توان نتیجه گرفت که یک واقعه در عین حال موجب توجه به خسارت به چند شخص حقوقی و حقیقی شده است. با این وجود نمی توان جداگانه حق اقامه دعوی برای آنها شناخت اگر چه دو شخصیت جدا ، از یک صدمه معین خسارت دیده اند . اما صرفا به حقوق یکی از دو شخصیت تجاوز شده است ضمن اینکه رابطه سهامداران یک شرکت و شخصیت حقوقی شرکت ، رابطه سرنوشت مشترک است که می بایست به نحوی ضرر و زیان هر کدام را ضرر و زیان به دیگری دانست .
بنابراین هر اقدامی که علیه شخص حقوقی صورت می گیرد ، در حکم این است که نسبت به سهامداران شخص حقوقی انجام پذیرفته ، زیرا سهامداران و شخص حقوقی از لحاظ ماهیت یعنی از جهات اقتصادی یکسانند . منافع و روابط شخص حقوقی و سهامداران به نحوی است که تنها یکی از آن دو ، حق توسل به این اقدامات را دارند^[۷۲] .
دیوان در جایی دیگر اعلام می نماید : در صورتی که اقدامات خلاف حقوق تابعی موجب ورود خسارت به شخص حقوقی گردد ، بدون شک منافع سهامداران نیز تضییع می گردد ، اما لطمه ای به حقوق آنها وارد نمی آید . بنابراین حتی اگر منافع سهامداران در اثر لطمه ای که به شخص حقوقی وارد شده تضییع گردیده باشد ، بنابر اصول حقوقی ، فقط دولت متبوع شخص حقوقی حق اقامه دعوی و تقاضای جبران خسارت وارده را دارد ، اگرچه دو شخصیت جدا از یک صدمه معین خسارت دیده اند ، اما صرفا به حقوق یکی از این دو شخصیت تجاوز شده است^[۷۳] .
دیوان در قضیه « ال سی »^[۷۴] دعوی بین المللی متحده آمریکا و ایتالیا در سال ۱۹۸۷ ، با اشاره به این موضوع اعلام می دارد :
هنگامی که عمل ناقض حقوقی موجب ورود خسارت به شرکتی می گردد شرکت و سهامداران هر دو متضرر می شوند ، اما حقوق یک شخصیت تضییع می گردد . چنانچه حقوق سهامداران نظیر مشارکت در مجامع شرکت ، هیات مدیره نظارت بر آن و … تضییع گردد ، دولت متبوع سهامداران می تواند به اعمال حمایت دیپلماتیک از سهامداران ( اشخاص حقوقی یا حقیقی ) بپردازد … در دعوی مطروحه حقوق سهامدارن تضییع نگردیده تا ایالات متحده بتواند به دفاع از حقوق سهامداران متبوع خود بپردازد .
حمایت دیپلماتیک از اشخاص حقوقی در واقع حمایتی است نسبت به اموال اشخاص حقوقی نه حقوق سهامداران و اگر هدف از حمایت دیپلماتیک اشخاص حقوقی ، حمایت از حقوق سهامداران باشد ، این حمایت دیگر حد و حصری ندارد . زیرا برای مثال در خصوص شرکتها سهامداران تا قبل از انحلال شرکت حقی نسبت به اموال شرکت ندارند .
حقوق سهامداران در شرکت در حکم حقوق طلبکاران است آنهم طلبکاران مادون و همه طلبکارهای یک شرکت نفعشان به طور غیر مستقیم در یک شرکت مطرح است . اگر حق حمایت دیپلماتیک را برای دولت متبوع سهامداران بشناسیم ( طلبکاران مادرن شرکت ) میب ایست به طریق اولی حق مزبور را برای دولت متبوع سایر طلبکاران هم شناسایی نماییم . بدین ترتیب حمایت دیپلماتیک دیگر حد و حصری نخواهد داشت^[۷۵] .
حال باید دید آیا می توان برای محق دانستن دولت متبوع سهامداران در اعمال حمایت دیپلماتیک حقوق متقارن هم برای شخص حقوقی هم برای سهامداران شناسایی نمود ؟
برای محق دانستن دولت متبوع سهامداران در اعمال حمایت دیپلماتیک به مسئله حقوق متقارن ، یعنی صلاحیت دو جانبه دولت متبوع شخص حقوقی و دولت متبوع سهامداران نمی توان متوسل شد . یعنی چنانچه در اثر ارتکاب اعمال ناقض حقوق بین المللی ، حقوق شخص حقوقی و سهامداران مورد تعرض قرار گرفته به آنها خسارت وارد شود ، مسئله حقوق متقارن مصداق ندارد .
عکس مواردی که شخص ضمن حفظ تابعیت خود درحین خدمت در یک سازمان بین المللی حقوقش مورد تجاوز واقع گردیده هم دولت متبوع او هم سازمان بین المللی متبوعش می تواند ادعای حق حمایت از او را بنماید .
این در مورد شخصی است که دارای دو محافظ می باشد که هریک حق حمایت از او را دارند حقوق بین المللی در مورد اشخاصی که در خدمت سازمان های بین المللی می باشند دو حق موازی حمایت قائل شده است^[۷۶] . اما این موضوع با اعمال حق حمایت دیپلماتیک از ناحیه دولت های مختلف که به اتباع سهامدارشان خسارت وارد گردیده به کلی فرق دارد و در واقع هیچ وجه تشابهی بین این دو وضعیت وجود ندارد و این دو حق به موازات حق ایجاد نمی گردند .
از آنجایی که به سهامداران خارجی یک شخص حقوقی تحت اوضاع و احوال مختلفی ممکن است خسارت وارد گردد و فرضا دولت متبوع شخص حقوقی اقدام به حمایت دیپلماتیک نکند و یا شروع به اعمال آن نموده لکن از تعقیب حمایت خودداری نماید و یا دولت متبوع شخص حقوقی و تابع متخلفی که اقدام به نقض حقوقی شخص حقوقی نموده و در خصوص جبران خسارت به توافق برسند .اما سهامداران این توافق را کافی تلقی ننمایند و … .
آیا دولت متبوع سهامداران می تواند اقدام به حمایت دیپلماتیک نماید ؟ آیا قاعده اصلی و کلی ( حمایت دیپلماتیک توسط دولت متبوع شخص حقوقی ) قاعده ای مطلق است یا اینکه تحت شرایط و اوضاع و احوال خاصی می توان از آن قاعده کلی صرفنظر و عدول نمود و حق حمایت دیپلماتیک و طرح دعوی جهت دولت متبوع سهامداران قائل شد ؟
اصولا نمی توان حق یک دولت را در اعمال حمایت دیپلماتیک نسبت به سهامداران تبعه خود که سهامدار شخص حقوقی نیز می باشند برای جبران خسارت ناشی از اعمال غیر قانونی ارتکابی تابعی ، نسبت به شخصی حقوقی که آنان در آن سهامدار هستند ، صرفا به این علت که دولتهای دیگر در خود آن شخص واجد حق می باشند ، انکار نمود .
منتهی این مشروط بر این است که اساسا حقی در این زمینه برای دولت متبوع سهامداران احراز گردد ، با وجود شرایطی که به شرح ذیل ذکر می گردد ؛ چرا که شرط اصلی رسیدگی به قضیه ای در مراجع بین المللی احراز صلاحیت اقامه دعوی می باشد . بدون احراز صلاحیت اقامه دعوی ، دادگاه نمی تواند به سایر مسائل مطروحه رسیدگی نماید . در صورت وجود شرایط مزبور و احراز آن توسط دادگاه ، دولت متبوع سهامداران ، صلاحیت اقامه و طرح دعوی را دارد ، سپس دادگاه وارد رسیدگی ماهوی می شود . علی ایحال ، تحت شرایط و اوضاع و احوال ذیل ، دولت متبوع سهامداران دارای حق مستقل اقامه دعوی بوده به حمایت دیپلماتیک اتباع خود اقدام می نماید^[۷۷] .
الف ) اضمحلال شرکت : اضمحلال شرکت به معنی از دست دادن کلیه دارایی های شرکت و فلج شدن از لحاظ اقتصادی می باشد . بدیهی است ، اختلال در وضع مالی و اقتصادی شرکت را نمی توان در حکم اضمحلال شخصیت حقوقی شرکت تلقی نمود . مواردی نظیر اداره قانونی شرکت ، عرضه سهام در بورس و … بیانگر این است که انحلال صورت نپذیرفته است . حتی در صورت اضمحلال عملی شرکت ، نمی توان منکر شخصیت حقوقی شرکت شد و صرفا در صورت انحلال قانونی و حقوقی شرکت ( به اصطلاح منحل شدن شخصیت حقوقی شرکت ) سهامداران از امکان احقاق حق به واسطه شرکت محروم خواهند شد و در این فرض است که حق مستقل اقامه دعوی برای دولت متبوع سهامداران ، بلحاظ فقدان صلاحیت دولت متبوع شرکت در انجام اقدامات قانونی ، به وجود خواهد آمد و قبل از انحلال شرکت حقی نسبت به اموال شرکت ندارند بنابراین حمایت دیپلماتیک از آنها مفهومی ندارد^[۷۸] .
ب ) دولت متبوع شخص حقوقی متضرر بنا به هر جهت فاقد حق اعمال حمایت دیپلماتیک باشد :
چنانچه کشور متبوع شخص متضرر فاقد حق اعمال حمایت دیپلماتیک باشد ، بحث حمایت دیپلماتیک کشور متبوع سهامداران مطرح می گردد ، بدیهی است :
اولا : فقدان صلاحیت قضایی برای طرح دعوی نزد مراجع بین المللی ، به منزله عدم وجود حق نیست . برای مثال کشوری صلاحیت اجباری دیوان بین المللی دادگستری را نپذیرفته باشد ؛ زیرا رجوع به محاکم قضایی بین المللی ، یکی از طرفی است که دولتها به منظور اعمال حق حمایت دیپلماتیک از آن استفاده می نمایند . هرچند شرط اقامه دعوی نزد دیوان ، صلاحیت مدعی است و در صورت فقدان چنین صلاحیت ، دیوان از رسیدگی ماهوی به قضیه معذور است .
ثانیا : صرفا فقدان حق اعمال حمایت دیپلماتیک از ناحیه دولت متبوع شخص حقوقی بنا به هر دلیل راه را جهت اعمال حمایت دیپلماتیک از ناحیه دولت متبوع سهامداران باز می نماید . بنابراین عدم تمایل دولت متبوع شخص حقوقی جهت اعمال حمایت دیپلماتیک به منزله انصراف از حق است ، نه فقدان حق^[۷۹] .
ج ) هرگاه دولت متبوع سهامداران اثبات نماید اعمال و اقدامات خلاف حقوق ، مستقیما حقوق سهامداران را مورد تعدی قرار داده نظیر ( عاری شدن سهام از هرگونه اعتبار اقتصادی ، حق استفاده از هرگونه سود قابل تقسیم ، حق استفاده به نسبت سهام از باقیمانده دارایی شرکت پس از انحلال و تصفیه و … ) سهامداران دارای حق مستقل اقامه دعوی خواهند بود .
بنابراین می بایست بین تعرض مستقیم به حقوق سهامداران با توجه به خسارت مالی به منافع آنان در نتیج وضعیت شخص حقوقی ، قائل به تفکیک شد . باید خاطر نشان ساخت که صرف اثبات ورود خسارت موجب ادعای حمایت دیپلماتیک نمی شود ؛ زیرا اشخاص در شرایط مختلف خسارت می بینند و صرف توجه خسارت ایجاد تعهد به جبران خسارت نمی نماید . تفویت منفعت به تنهایی کافی نیست ، باید نقض تعهدی بین المللی با منشاء قراردادی ، عرفی و با قواعد کلی حقوق بین المللی صورت گرفته باشد ، حقی زایل شده باشد تا مسئولیت ایجاد گردد . بنابراین اعمال و تعرضاتی که صرفا حقوق شخص حقوقی را مورد تخطی قرار داده است – هرچند موجب تفویت منفعت سهامداران می شود – را نمی توان در حکم تعرض به حقوق سهامداران تلقی نمود ، بنابراین مسئولیتی در قبال آنها ایجاد نمی کند .
د ) چنانچه دولتی که مسئولیت آن دولت عنوان شده ، دولت متبوع شخص حقوقی باشد ، دولت متبوع سهامداران می بایست اقدام به حمایت دیپلماتیک نماید .
و ) چنانچه ترتیبات خاصی به صورت مقدماتی بین دولتهای ( سرمایه گذار و سرمایه پذیر ) در قراردادهای جداگانه پیش بینی شده باشد به عبارت دیگر دولتها حق اجرای حمایت دیپلماتیک سهامداران تبعه خود در کشور دیگر را قبلا در قراردادهای دو یا چند جانبه با دولتها یا اشخاص خصوصی تصریح نموده باشند تا در اجرای عدالت مانعی پیش نیاید . بنابراین شرط مزبور در واقع استثنایی بر اصل کلی ، یعنی فقدان حق حمایت دیپلماتیک سهامداران می باشد .
به نظر می رسد هدف از پذیرش این استثناء این است که ممکن است کشوری که شخص حقوقی را تاسیس نموده منافع کمتری در تعقیب و طرح ادعا داشته باشد و بالعکس کشور متبوع سهامداران منافع قابل ملاحظه ای در طرح دعوی داشته باشد^[۸۰] .
حال این سوال مطرح می گردد که آیا قطع حمایت دیپلماتیک یا انصراف از آن به یا به طور کلی عدم اجرای آن از دولت متبوع شخص حقوقی ، حق ثانوی و فرعی حمایت دیپلماتیک به دولت متبوع سهامداران می دهد ؟
قطع حمایت دیپلماتیک یا انصراف از آن به این معنی نیست که دولت متبوع شخص حقوقی هیچ راهی جهت مطالبه خسارت از تابع متخلف ندارد . این یک حق فرضی نیست که به دولت متبوع شخص حقوقی تفویض شده باشد و هیچ مانعی وجود ندارد که باز هم دولت متبوع شخص حقوقی اقدام به حمایت نماید ؛ زیرا اساسا قطع یا انصراف از حمایت ، دلیل اسقاط حق ذاتی دولت متبوع درا عمال حمایت دیپلماتیک نمی باشد و دولت متبوع حق دارد هر زمان تحت هر شرایطی اقدامات حمایتی خود را دوباره آغاز نماید ، بدین لحاظ هر دولتی اختیار مطلق در اعمال حمایت دیپلماتیک نسبت به تبعه خود اعم از حقوقی یا حقیقی و یا انصراف از آن را دارد و انصراف دلیل اسقاط حق نیست و هر موقع می تواند باز از این حق بهره مند گردد^[۸۱].
حال آیا می توان ادعا نمود حق حمایت دیپلماتیک دولت متبوع سهامداران را نسبت به حق حمایت دیپلماتیک ازناحیه دولت متبوع شخص حقوقی ثانوی و فرعی تلقی کنیم ؟ حق ثانوی اساسا هنگامی به وجود می آید که حق اولیه منتفی شده باشد در صورتی که حق حمایت دیپلماتیک متبوع شخص حقوقی به مرحله اجرا گذارده نشده این به منزله انتفاء تلقی نمی گردد .
بنابراین نمی توان نظریه فوق را پذیرفت که در صورتی که دولت متبوع شخص حقوقی اقدام به حمایت دیپلماتیک ننماید حق ثانوی حمایت دیپلماتیک دولت متبوع سهامداران به مرحله اجرا گذارده شود^[۸۲] .
حال باید دید آیا موازین انصاف و عدالت ایجاب می نماید که دولت متبوع سهامداران از حق حمایت دیپلماتیک برخوردار شود ؟ به عبارتی آیا حسب موازین انصاف دولت متبوع سهامداران می تواند حمایت دیپلماتیک ، سهامدارانی را که از لحاظ حقوق بین الملل مورد اجحاف واقع شده است ، به عهده گیرد ؟
موازین انصاف و عدالت تحت شرایطی اجازه حمایت دیپلماتیک به دولت متبوع سهامداران را می دهد این مورد پذیرش واقع گردیده که منصفانه است یک دولت حمایت سهامداران شخص حقوقی را که از لحاظ حقوقی بین المللی مورد اجحاف واقع شده اند را به عهده گیرد . در زمینه حق حمایت دیپلماتیک وهمچنین سایر مسائل حقوق بین المللی ، می بایست قانون به نحو معقولی اعمال گردد . به نظر می رسد هرگاه در یک مورد خاص نتوان قاعده کلی اعمال حق حمایت دیپلماتیک از ناحیه متبوع شخص حقوقی را به مرحله اجرا گذارد ، طبق موازین انصاف ، دولت متبوع سهامداران می تواند از حق حمایت دیپلماتیک برخوردار گردد که فرض می بایست با اوضاع و احوال مربوط به قضیه منطبق باشد^[۸۳] .
با توجه به جنبه خودمختار حق حمایت دیپلماتیک ، موازین انصاف تنها امکان مداخله یک دولت حامی را ایجاب می نماید ، اعم از اینکه حسب قواعد کلی فوق دولت متبوع شخص حقوقی باشد یا به عنوان دومین دولت صلاحیتدار حمایت از ناحیه دولت متبوع سهامداران عنوان شده باشد و در این مورد باید به آثار عملی چنین حق وسیع سیاسی که از موازین انصاف ناشی شده است در خصوص دولت متبوع سهامداران توجه کرد که اساسا نمی توان بین ادعای حمایت دیپلماتیک از ناحیه دولت متبوع دارندگان مثلا یک درصد سهام و دارندگان ۹۰ درصد سهام ، قائل به تفکیک شد .
هرچند دولت حامی به ندرت ممکن است دعوی یک سهامدار را مطرح نماید ، اما بنا به ملاحظات منصفانه نمی توان چنین حقی را نادیده گرفت . بنابراین در این زمینه حق حمایت دولت متبوع سهامدار را به سختی می توان با میزان مطلق یا نسبی سهام مورد نظر درجه بندی نمود ، ضمن اینکه مراجعه به انصاف ، زمانی امکان پذیر است که اساسا دعوی قابل طرح در محاکم نباشد و قانون راهی برای حل مشکل باقی نگذاشته باشد در این خصوص راه حل اصلی ( حمایت دیپلماتیک توسط دولت متبوع شخص حقوقی ) ارائه گردیده و جایی برای توسل به انصاف باقی نمی ماند .
بنابراین وقتی حقی جهت دولت متبوع سهامدار ( در صورت حمایت دیپلماتیک دولت متبوع شخص حقوقی ) شناخته نشده است ، حتی از راه انصاف نیز نمی توان چنین حقی را به دولت متبوع سهامداران داد^[۸۴] . پس انصاف و عدالت حق حمایت دیپلماتیک دولت متبوع سهامداران را تحت شرایط خاص و با توجه به اوضاع و احوال خاص قضیه – از جمله عدم حمایت دولت متبوع شخص حقوقی – تجویز می نماید .
فصل دوم: قاعده رجوع به مراجع و ارگان ذیصلاح داخلی توسط اشخاص حقوقی متضرر^[۸۵]
در حیطه حقوق مسئولیت دولتها ، هنگامی که دولتی مدعی است خسارت مالی یا جانی وارده به تبعه وی ناشی از نقض یک قاعده حقوقی بین المللی است ، بر اقدامات آن دولت در زمینه حمایت دیپلماتیک اثری مترتب نیست مگر آنکه شخص متضرر قبلا جهت احقاق حق به مراجع و ارکان ذیصلاح داخلی تابع خاطی مراجعه و کلیه مراحل دادرسی را پیموده باشد . در خلال این روند ، شخص حقوقی متضرر می بایست الزاما کلیه موجبات استیفای حقوق خود را با توجه به حمایت های قانونی مقرر در سیستمهای حقوق داخلی به منظور احقاق حقوق خود طی نماید . در ماده ۱۰ طرح پیش نویس حمایت دیپلماتیک^[۸۶] مراتب اینگونه مورد تاکید قرار گرفته که :
« یک کشور نمی تواند پیش از اینکه تبعه متضررش ( اعم از حقوقی و حقیقی ) کلیه طرق قانونی جبران خسارت محلی قابل دسترسی در کشور مسئول را طی ننموده دعوای بین المللی ناشی از خسارت به تبعه را اقامه نماید » .
بدیهی است ، چنانچه این مقررات به نحو موثری تا حدود حداقل موازین حقوق بین المللی کفایت ننموده ، آنوقت می تواند به حمایت دیپلماتیک دولت متبوع خود متوسل گردد .

در زبان عربی نمی تواند دو معنی متضّاد را در بر داشته باشد زیرا به ناچار نهاد(مبتدا)با خبر، از جهاتی با هم تفاوت خواهند داشت؛ به خصوص اگر با افعال ناقصه یا دیگر نواسخ همراه باشد، امّا در این مثال هم ظُلَم و هم ضیا می تواند نهاد جمله باشد.
سیروس شمیسا در مورد سجع می گوید:«باید توجّه داشت که هیچ زبانی مانند زبان عربی برای سجع مناسب نیست زیرا زبان عربی قالبی است و تمام کلماتی که در یک قالب باشند(مثلاً قالب فاعل یا مفعول)نسبت به هم سجع متوازن اند یا متوازی»(شمیسا، ۱۳۶۸: ۴۲).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گاهی اوقات مواردی در یک زبان آن قدر نمود داشته که به عنوان صنعتی شناخته شده است، در حالی که همان مورد در زبان و ادبیاتِ دیگر وجود دارد ولی به عنوان صنعت به آن نگاه نکرده اند. مثلاً سیروس شمیسا در مورد “صدامعنایی” می گوید:«نمایش صدا به وسیله ی انتخاب کلمات مناسب، ظاهراً از نظر علم بدیع شرقی دور مانده است»(همان: ۱۲۸).
وحیدیان کامیار در بدیع از دیدگاه زیباشناسی راجع به “تکرار نحوی” می گوید:«تکرار الگوی نحوی، ترفندی است که علمای بدیع ما به آن توجّه نداشته اند و حال آن که برجسته و زیباست در ادب غرب جزو ترفندهای ادبی است»(وحیدیان کامیار، ۱۳۷۹: ۵۶). واقعیت آن است که با وجود صنایعی مانند"موازنه” و به خصوص “ترصیع” علمای ما به فکر تکرار منظم نقش نحوی کلمات در دو مصراع نبوده اند و نیازی هم نیست و حتماً در ادبیاتِ غرب زیبا و با ارزش بوده که جزو صنایع به شمار می رود.مؤلفِ کتابِ “نگاهی تازه به بدیع” موارد فراوانی را که تا قبل از این کتاب در بسیاری از کتب جزء آرایه های ادبی شمرده می شد به درستی از مباحث بدیعی حذف کرده است(از جمله تجرید، مشاکله، لغز، معمّا، هزل و مطایبه، حُسن مقطع، حُسن مطلع، ذوالقافیتین و ذوبحرین و…) امّا این نیاز هم چنان احساس می شود. باید گفت آن چه به عنوان تأثیر از بلاغت عربی در کتب اولیه ی بلاغی وجود دارد نه فقط ایراد ندارد بلکه حُسن هم محسوب می شود، زیرا از توانایی های زبان و ادبیات هر کشوری این است که نکات مثبت ادبی را از سایر ملل گرفته و در خود حلّ کند، امّا آن چه در این جا به عنوان اشکال و ایراد مطرح می شود تأثیرپذیری های منفی و کورکورانه است. زیرا “صنایع بدیعی” و به طور کلی “علوم بلاغت” هر چند در تمام زبان ها و ادبیات جهان مشترکات فراوانی دارند امّا نکاتی هم وجود دارد که قابل تطبیق در دو زبان متفاوت نیستند.
نکته ی مهمّ دیگر این که، در کتب اولیه ی زبان پارسی، چون کتاب را برای عرب و غیر عرب می نوشتند به ناچار از مثال های ادبیات عرب هم استفاده می کردند؛ این ویژگی از دید بعضی از آیندگان به دور مانده و بدون هیچ دلیلی به ذکر مثال های عربی(به طوری که اکثر مثال ها را از کتب بدیعی عرب گرفته اند نه از دواوین شعرای آن قوم) پرداخته اند.
در پایان، با توجّه به مسائلی که گفته شد، باید گفت کسانی که می خواهند در زمینه ی بدیع کتاب بنویسند به جای صرفاً پیروی در کتب بدیعی و نقل نظریاتِ گذشتگان، که مرسوم شده، بهتر است ضمن تکیه بر زبان و ادبِ کاربردی، دیوان شاعران و نویسندگان ادوار مختلف شعر و نثر فارسی را بررسی کنند و زیبایی های ادبی موفّق آن ها را استخراج نمایند.
فصل چهارم
بدیع لفظی
۴- بدیع لفظی
به کلامی ادبی می گویند که فنون و صنایع ادبی در آن زیاد باشد. این امور و محسنات بر دو نوع است: ۱- محسنات و صنایع لفظی یا بدیع لفظی.۲- محسنات و صنایع معنوی یا بدیع معنوی.
بدیع لفظی یا آرایه های لفظی بحث از ابزاری است که موسیقی لفظی سخن را تأمین و یا بیشتر می کند. جلال الدین همایی می گوید:« صنعت لفظی یا بدیع لفظی آن است که زینت و زیبایی کلام وابسته به الفاظ باشد». (همایی، ۱۳۸۴: ۳۷).
البته این به آن معنی نیست که صنایع لفظی ارزش معنوی ندارند زیرا همانطور که مشخص است لفظ و معنا جدای از هم نیستند، بلکه منظور این است که اگر آن لفظ را که زیبایی لفظی دارد را کنار بگذاریم، معنی کلام تغییر نمی کند امّا از موسیقی و زیبایی ظاهری آن کاسته می شود.
۴-۱- صنایع لفظی بدیع
۴-۱-۱-۲-۱- ترصیع
«ترصیع در لغت به معنای جواهر درنشاندن است، چنانکه مثلاً تاج جواهر نشان را تاج مرصع گویند. اماّ ترصیع در اصطلاحِ بدیع آن است که واژه ها در دو مصراعِ بیت یا در دو قرینه ی نثرِ مزین، دو به دو هم وزن باشند و در حرف روی یکسان».(موسوی، ۱۳۸۲: ۶۰).
به عقیده ی شمیسا:«ترصیع آن است که حداقل در دو جمله(و یا به قول قدما فقره) اسجاع متوازی در مقابل یکدیگر قرار گیرند». (شمیسا، ۱۳۶۸: ۴۲).
جلال الدین همایی می گوید: «ترصیع در اصطلاح بدیع آن است که در قرینه های نظم یا نثر، هر لفظی با قرینه خود در وزن و حرف روی مطابق باشد». (همایی، ۱۳۸۴: ۴۵)
بهترین نوع ترصیع وقتی است که اختلاطی از سجع متوازی و متوازن باشد.
مولانا در ابیات زیر، صنعت ترصیع را به شیوه ی کاملاً هنرمندانه آورده است به گونه ای که واژه ها در دو مصراع بیت، دو به دو هم وزن اند و در حرف آخر یکسان می باشند.

• • دانه باشی مرغکانت برچنند غنچه باشی کودکانت برکَنند

• • ما چو ناییم و نوا در ما زتوست ما چو کوهیم و صَدا در ما زتوست

(مولوی، ۱۳۸۷ : ۱۲۲)
وزیری که او را کفایت مهیا وزیری که او را جلالت مسخر (ازرقی، ۱۳۳۶: ۱۳ )
نه دولتیست که آنرا بود هنوز وبال نه شادییست که آن را بود هنور بدل
(همان:۴۷)
در بیت زیر، واژه های سپهر، سعود- نام، فال، با هم سجع متوازن اند و واژه های چنبری، مشتری- خدمت، سیرت- جوید، گیرد، دارای سجع متوازی اند. بنابراین در این بیت آرایه ی ترصیع مشاهده می شود:

• • سپهر چنبری از خدمت تو جوید نام سعود مشتری از سیرت تو گیرد فال

(همان:۴۹)
ابیاتی در رابطه با این صنعت در دیوان ازرقی وجود دارد که شماره های این ابیات در ذیل آمده است:
۳۱۳-۳۳۷-۱۲۰۴-۱۲۵۴-۱۲۷۵-۱۵۱۱
۴-۱-۱-۲-۲- موازنـــه
«موازنه یا مماثله، نوعی از سجع متوازن است که مخصوص به نثر و اواخر قرینه ها نباشد، و آن چنان است که در قرینه های نظم یا نثر، از اوّل تا آخر، کلماتی بیاورند که هر کدام با قرینه ی خود در وزن یکی و در حرف روی مختلف باشند».(همایی، ۱۳۸۴: ۴۴).
سیروس شمیسا در تعریف موازنه می گوید: «موازنه هماهنگ کردن دو (یا چند) جمله به وسیله ی تقابل اسجاع متوازن است».(شمیسا، ۱۳۶۸: ۴۴).
حافظ آورده است:

• • آه از آن جور و تطاول که در این دامگه است

آه از آن سوز و گدازی که در آن محفل بود
(حافظ، ۱۳۸۱ : ۳۴۱)
حافظ با تقابل واژه های جور، سوز- تطاول، گدازی-دامگه، محفل صنعت موازنه را آورده است.
ازرقی هروی در بیت زیر، با تقابلِ واژه های لشکرکش، فرمانده- لشکر گه، فرمان بر-آسمان، آفتاب، باعث ایجاد آرایه ی موازنه شده است:

• • لشکر کشی که هستش لشکر گه آسمان فرماندهی که هستش فرمان بر آفتاب

(ازرقی، ۱۳۳۶: ۵)
همچنین در ابیات زیر از ازرقی هروی آرایه ی موازنه وجود دارد:

• • ز دستان قمری درو بانــــگ عنقا ز آواز بلبـــــل درو زخم مزمر

(همان: ۱۱)

• زِ بس نقره کاری، چو کاخ سلیمان زِ بس استواری، چو سد سکنــدر

۳۹/۲bc

۵۶/۰ab

۲۸/۰abc

هاشمی

۷۱/۵ abc

۶۲/۲bc

۶۲/۰ab

۳۲/۰ab

کادوس

۲۵/۶ ab

۷۶/۲bc

۶۰/۰ab

۲۲/۰bc

هیبرید بهار

۸۴/۵ ab

۴۱/۲bc

۵۱/۰bc

۲۵/۰bc

نعمت

a: اعداد در هر ستون که حداقل دارای یک حرف مشترک می باشند فاقد اختلاف معنی دار در سطح احتمال ۵ درصد در آزمون دانکن می باشند.
b: روز پس از کاشت
۴-۱- ۵- سرعت فتوسنتز خالص
روند تغییرات NAR در جدول ۴-۱۰ نشان می دهد که همه تیمارها مشابه بوده، چنانچه در اوایل رشد میزان NAR حداکثر بود و سپس روند کاهشی را طی نمود. تا اینکه در مرحله گلدهی، اندکی افزایش یافت. این موضوع نشان دهنده بازدهی فتوسنتز در مرحله گلدهی می باشد، بعد از این مرحله، سرعت فتوسنتز خالص به علت در سایه قرار گرفتن برگها، بار دیگر سیر نزولی را طی نمود. نتیجه ما با نتایج حاتمی (۱۳۸۱) و پیردشتی (۱۳۷۸) مطابقت دارد. علت اختلاف میزان NAR در تیمارهای مختلف در مرحله پایانی رشد به میزان پوشش گیاهی (سطح برگ فعال) ارتباط دارد (حاتمی، ۱۳۸۱). NAR بین ژنوتیپ ها از۱۷/۰ گرم در متر مربع در روز در رقم کادوس تا ۴۹/۲۳ گرم در متر مربع در روز در لاین شماره ۴۱۶ متغیر بود.
۴-۱-۶- دوام سطح برگ
دوام سطح برگ، نشانگر فرصت فتوسنتزکنندگی گیاه در طول دوره رشد می باشد. جدول ۴-۱۲ نشان می دهد که ابتدا LAD به طور تصاعدی افزایش یافت ودر مرحله قبل از گلدهی به حداکثر رسید، زیرا در این مرحله شاخص سطح برگ نیز حداکثر بود، در نتیجه بوته ها به علت داشتن سطح برگ بیشتر، مدت زمان بیشتری فتوسنتز نمودند، به عبارت دیگر دریافت انرژی خورشیدی در طول زمان زیادتر بود و در نتیجه ماده خشک بیشتری تولید شد، سپس بعد از این مرحله کاهش یافت.
LAD در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه در روزهای مختلف پس از کاشت از ۹۴/۵ متر مربع در روز در لاین شماره ۱۳۶ تا ۶۴/۵۳۱ متر مربع در روز در لاین شماره ۲۰۳ متغیر بود. بر طبق جدول مقایسه میانگین (جدول۴- ۱۲) بالاترین LAD که در ۷۵ روز پس از کاشت بدست آمد، به ترتیب به لاین های ۲۰۳ ، ۲۰۹ و ۴۱۶ و کمترین به هاشمی تعلق گرفت. تیمارهای نامبرده با بیشترین و کمترین دوام سطح برگ بالاترین و پایین ترین شاخص سطح برگ را نیز دارا بودند، بنابراین ارقامی با LAD بالا، مدت زمان بیشتری فتوسنتز کرده و به عبارتی ماده خشک بالاتری تولید کردند و همین عامل موجب افزایش عملکرد دانه می گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول ۴-۹- میانگین مربعات سرعت فتوسنتز خالص در روزهای پس از کاشت در ژنوتیپ های مورد مطالعه

‍‍) NAR گرم در متر مربع در روز)

۷۵

۶۰

۴۵

۳۰ ^a

درجه آزادی (df)

منابع تغییرات

۹۶/۳۶**

۲۲/۲۴۹**

۳۷/۱۰۰**

۹۰/۱۵۷**

۳

تکرار ®

محققین در اسانس حاصل از شیرابه آنغوزه چندین ترکیب مختلف شناسایی کردند. شیرابه آنغوزه دارای اثر نیرودهنده و ضدتشنج است. به علاوه مقوی معده، بادشکن، تسهیل کننده عمل هضم بوده و اسانس آن دارای خاصیت ضد تشنج و آرام کننده با اثر قاطع است. در طب سنتی جهت درمان بیخوابی، ضعف قلب و استرس و خستگی‌های روحی نیز مصرف می‌شود(امید بیگی و همکاران، ۱۳۸۳).
برای اولین بار شخصی بنام کامفر در سال ۱۶۸۷ میلادی روش تیغ زنی عرضی را در مراتع آنغوزه لارستان فارس اجرا کرد. آنغوزه حاوی تعدادی ترپن و مواد محلول در چربی است که هنوز به طور کامل شناسایی نشده‌اند. همچنین حاوی ۲۰ درصد اسانس، ۶۵ درصد رزین و حدود ۲۵ درصد صمغ می‌باشد. رزین آنغوزه به عنوان خلط آور، ضدنفخ، ضداسپاسم روده‌ای و به صورت شیاف برای بهبود قولنج و همچنین سوسپانسیون آن برای فراری دادن سگ، گربه و دیگر حیوانات وحشی مورد توجه بوده است. بوی بسیار تند آنغوزه که شبیه سیر می‌باشد، مربوط به ترکیبات گوگرددار آن است(سورمقی، ۱۳۹۰).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اسانس آنغوزه دارای بوی تعفن شبیه بوی سیر است و این بو در اثر وجود ترکیبات سولفوره در آن است که بیش از ۵۰ درصد اسانس را تشکیل می‌دهد. ترکیبات سولفوردار در صمغ آنغوزه می‌باشد که شامل دی، تری و تتراسولفیدها است. ترکیبات آمبلیفرون، فرانسیفرول، C وB ،A. فرولیک اسید و مشتقات کومارینی فوئتیدین و کامولونول نیز در صمغ آنغوزه وجود دارند(ایوبی و همکاران، ۲۰۱۳).
آنغوزه دارای اثرات دارویی گوناگونی است، به عنوان مثال، عصاره آبی آنغوزه در درمان دیابت بدون آسیب رساندن به سلول‌های پانکراس موثر بوده و باعث کاهش قند خون و افزایش ترشح انسولین در موش‌های صحرایی دیابتی شده با آلوکسان می‌گردد، همچنین اثرات ضدمیکروبی و ضدانگلی نیز برای آنغوزه گزارش شده است (ایوبی و همکاران، ۲۰۱۳)..
اثرات دورکنندگی عصاره‌های گیاهان خرزهره(Nerium oleander L)، آنغوزه(Ferula assafoetida L) و اسطوخودوس(Lavandula officinalis L.) روی شپشه آرد(Tribolium castaneum Herbst) توسط ناظمی رفیع و محرمی پور(۱۳۸۶) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که عصاره صمغ آنغوزه نسبت به عصاره‌های برگ و گل قرمز و گل سفید خرزهره و برگ اسطوخودوس به طور معنی‌داری دارای قدرت دورکنندگی بسیار بالایی بود.
کانی و همکاران(۲۰۱۱) اسانس ۱۸ جمعیت از Ferula را بررسی کردند. عمده‌ترین ترکیب در جمعیت‌ها: آلفا ترپینن استات، ۲و۳و۴، تری متیل تیوفن، سابینن، وربنون، بتاپنینن و z بتا اُسیمن بود.
کاملی و همکاران(۲۰۱۲) ترکیبات شیمیایی اسانس آنغوزه تلخ و شیرین در ایران و هند را بررسی کردند. ۳۶ ترکیب در اسانس آنغوه تلخ ایران که ۹۳/۹۴% اسانس را تشکیل می‌داد. ترکیبات عمده سولفیدی: بیس(۱-متیل تیو) پروپیل دی سولفید(۶۸/۲۹)%، ۱-z-پروپنیلsec بوتیل دی سولفید(۳۴/۱۹)%، ۱- -Eپروپنیل sec بوتیل دی سولفید(۷۳/۱۵)%، آلفاپینن(۱۵/۸)%، z بتا اُسیمن(۰۹/۶)%، ۱۰ اپی گاما ادیسیمول(۹۹/۳)% و ۴ اپی سیس دهیدرو آگروفران ۱۱/۳ % بود. ۳۳ ترکیب از اسانس آنغوزه شیرین استخراج شد که ۰۵/۹۴ % اسانس را تشکیل دادند. ترکیب‌های عمده سولفیدی: ۴-۱-پروپنیل-sec بوتیل دی سولفید(۴۵/۳۰)%، ۱- پروپیلدی سولفان(۶۸/۲۲)%، ۱-z- پروپنیل secبوتیل دی سولفید(۶۸/۱۸)%، تتراهیدرو۲ اتیل تیوفن(۱۴/۷)%، بیس ۱- متیل تیوپروپیل دی سولفید(۰۷/۵)% و متیل ترت بوتیل سولفید(۹۴/۳)% بود. در نمونه هندی، آنغوزه ۹۱/۹۹ % اسانس داشت که بیس۱-متیلتیوپروپیل دی سولفید(۴۳/۴۴)%، پروپنیل-sec-بوتیل دی سولفید(۷۳/۲۵)%، ۱-z پروپنیلsec بوتیل دی سولفید(۷۱/۱۹)% و ۱-پروپنیل sec بوتیل دی سولفید(۱۶/۴ %) از ترکیب‌های عمده سولفیدی بودند.
ترکیب‌های عمده اسانس F. lycia توسط کاظمی و همکاران(۲۰۱۲) بررسی شد. عمده‌ترین ترکیب‌ها آلفا توجان، آلفاپینن، بتاپینن، لیمونن، منتول،جرماکرن دی، ۱و۸ سینئول، فنکون، لینالول، تیمول و ترانس آنتول بود.
ترکیب‌های عمده F.gummosa Boiss توسط سیاح و همکاران(۲۰۰۱) بررسی شد. بتا پینن(۱/۵۰ %)، آلفا پینن(۳/۱۸ %)، ۳ کارئن(۷/۶ %)، آلفاتوجان(۳/۳ %) و سابینن(۱/۳ %) ترکیب‌های شاخص بودند. اثر ضد میکروبی و ضد سرطانی این گونه به دلیل وجود ترکیبات پینن و آلفاتوجان است.
فاتحی و همکاران(۲۰۰۴) تأثیر آنغوزه بر انقباض ماهیچه‌های صاف مجاری گوارش نشان داد که این ماده می‌تواند انقباضات ماهیچه‌ صاف ناشی از تأثیر هیستامین را خنثی نماید .
نوروزی و همکاران (۲۰۰۹) در یک مطالعه خواص آنتی‌اکسیدانی رزین آنغوزه در مهار آسیب وارده به DNA توسط H₂O₂ در مقایسه با آسکوربیک اسید بررسی شد.
کیاسالاری و همکاران(۲۰۱۰) اثر ضدتشنجی عصاره الکلی صمغ گیاه آنغوزه در کیندلینگ شیمیایی ناشی از پنتیلن تترازول در موش سوری بررسی کردند.
شاد(۱۳۷۴) در تحقیق خود سه روش، دو برشه (یک روش عمود بر محور غده و دومی موازی با محور غده) , روش اریب و روش سنتی (عرضی) را مورد بررسی قرار داد. وی گزارش کرد که از ۲۰ گیاه تیغ خورده به هر یک از روش‎های اول و دوم ۱۲ گیاه باقی ماندند و در سال بعد برگ تولید نمودند و در روش سنتی از ۲۰ گیاه تیغ خورده هیچ کدام قادر به رشد در سال بعد نبودند و همگی خشک شدند. هدف از انجام این تحقیق یافتن روشی صحیح ازتیغ زدن ریشه است به طوری که نه تنها حداکثر مقدار شیرابه کسب گردد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد بلکه به ادامه حیات گیاهان آنغوزه صدمه ای وارد نگردد.
جنس کما (Ferula) بیش از ۱۳۰ گونه در سراسر دنیا دارد که ۳۰ گونه آن در ایران رشد می‎کنند. نیمی از این گونه‌ها انحصاری ایران و نیم دیگر علاوه بر ایران در آناتولی، آسیای مرکزی و افغانستان نیز میرویند. برخی از گونه‌های جنس کما در ایران به عنوان گیاه دارویی در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این میان می‌توان به آنغوزه و باریجه اشاره کرد که صمغ حاصل از آن ها دارای اثرات ضدتشنج، قاعده آور و ضدکرم، دفع سوء هاضمه و یبوست و درمان بیماری‌های رحمی هستند. از جنس کما گونه کوهیستانیکا(Ferula kuhistanica) اثرات ضد باکتریایی قوی بر علیه استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین مشاهده شده است، همچنین از جنس کما اثرات ضد سرطانی و ضد ویروسی(ویروس ایدز) و اثرات هم افزایی نیز گزارش شده است(دهقان و همکاران، ۱۳۹۲) .
اسماعیلی دهج و همکاران(۱۳۹۲) اثر مصرف خوراکی آنغوزه اشکی بر پارامترهای بیوشیمیایی کبدی، کلیوی، قلبی و خونی رت را بررسی کردند. بر طبق یافته‌های این مطالعه پیشنهاد می‌کنند که احتمالاً مصرف مقادیر کم (mg/kg 25) آنغوزه فاقد عوارض جانبی و حتی مفید برای سلامت و مصرف مقادیر زیاد (mg/kg 100) آن باعث بروز عوارض جانبی می‌گردد.
باقری و همکاران(۱۳۹۲) اثر ارتفاع بر محصول دهی آنغوزه(مطالعه موردی: بشرویه، خراسان جنوبی) را بررسی کردند. محصول دهی آنغوزه در چهار طبقه ارتفاعی(۱۲۰۰، ۱۴۰۰، ۱۶۰۰ و ۱۸۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا) مورد بررسی قرار گرفت، نتایج آنالیز واریانس نشان داد اختلاف معنی داری بین طبقات ارتفاعی وجود دارد. در این منطقه با افزایش ارتفاع تا ۱۶۰۰ متر میزان محصول افزایش، سپس کاهش می‌یابد و طبقه ۱۶۰۰ دارای بیشترین میزان محصول می‌باشد. کاهش محصول در ارتفاع ۱۸۰۰ متری می‌تواند ناشی از سنگلاخی بودن و کاهش عمق خاک در این ارتفاع باشد. نتایج این بررسی می‌تواند مدیران را در تعیین مناطق مستعد جهت کشت و احیا این گونه با ارزش دارویی و اقتصادی یاری نماید.
اسانس صمغ آنغوزه تلخ برداشت شده از منطقه لارستان فارس در بهار ۱۳۸۹ توسط تکنیک‌های GC و GC/MS آنالیز گردید. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد، این اسانس حاوی بیش از ۳۶ ترکیب (معادل تقریبا ۹۵/۹۴ درصد) است. ترکیبات اصلی اسانس عبارت بودند از بیس(۱-متیل پروپیل دی سولفید) (۲۹/۶۸%) z-1-پروپنیل سیس -بوتیل دی سولفید (۱۹/۳۴%) و ۱-پروپنیل سی بوتیول دی سوولفید (۱۵/۷۳%) آلفوا پینن(۸/۱۵%)، z - بتا- اوسیمن (۶/۰۹%) ۱۰-اپی گاما - ایودسمل (۳/۹۹%)، ۴-اپی- سیس- دهیدروآگاروفوران(۳/۱۱%). (کاملی و همکاران، ۱۳۹۰).
نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی شیرابه آنغوزه نشان می‌دهد که رزین آن ۶۲درصد، صمغ حدود ۲۵درصد، اسانس ۳ تا۷ درصد، فرولیک آزاد ۱/۲۸ درصد و مقدار کمی آب و وانیلین همراه دارد(تکتاز و همکاران، ۱۳۸۸).
دهقانی و همکاران(۱۳۹۱) درمطالعه‌ای مقایسه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره اتانولی گیاه آنغوزه - - Ferula assa foeitida استان لرستان را بررسی کردند. عصاره اتانولی ساقه و برگ گیاه آنغوزه با روش lin و همکاران تهیه شد. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره اتانولی با بهره گرفتن از روش ۲و ۲ دی فنیل- ۱-پیکریل هیدرازیل(DPPH) ارزیابی گردید. یافته‌ها نشان داد میزان IC₅₀ عصاره اتانولی ساقه ۱۲۷/۴ میکروگرم برمیلی‌لیتر بدست آمد. این مطالعه نشان دادکه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره اتانولی برگ گیاه فوق در مقایسه با ساقه آن بیشتر است.
۲-۲- مطالعات انجام شده بر روی گونه‌های Ferula در خارج از ایران
ترکیب‌های عمده گونه F.hermonis Boiss از سه قسمت گیاه شناسایی شد. اسانس سرشاخه‌ها ۷۸ ترکیب و عمده‌ترین ترکیب(آلفاپینن۳۸ %، لیمونن ۵۰/۲ %، لاواندولول ۵۰/۲ %، ژرانیل استات ۲۰/۲ %، و کارواکرول۵۰/۵ %) بود. اسانس ریشه ۷۱ ترکیب و عمده‌ترین ترکیب‌ها(آلفاپینن۳۱ %، لیمونن ۵۰/۱ %، لاواندولول ۵۰/۴ % و کارواکرول۱۵/۳ %) بود. اسانس بذرها ۳ ترکیب داشت که بیشترین آن آلفاپینن با ۳/۵۱ % بود.(Hilen et al., 2007).
F.ovina گیاهی است که در ارتفاعات ۲۴۰۰ متری بلوچستان می‌روید. بذرهای این گیاه ۱ % اسانس داشت. ترکیب‌های عمده اسانس آلفا پینن(۶/۷۰)%، کامفن(۹/۷)%، میرسن(۸/۵)%، لیمونن(۸/۳)%، ژرانیول(۳/۲)% و آلفاترپینول(۱/۲)% بود(Rana et al., 2010).
آلفا کاندیول، گاماکادنین و جرماکرن دی-۴-اُل از ترکیب‌های عمده اسانس گونه F.orientalis بود(Ozkan, 2012).
رزین آنغوزه موجب مهار ویروس آنفولانزا نوع A ‌می‌شود(Rollinge et al., 2008).
F.ovina گیاهی است که در ارتفاعات ۲۴۰۰ متری بلوچستان می‌روید. خاصیت آنتی اکسیدانی در زمان‌های مختلف(۰، ۲، ۴، ۶، ۸) ساعت و با روش آبشویی بتاکاروتن(BHT) اندازه‌گیری شد. بیشترین میزان آنتی اکسیدانی در زمان ۴ ساعت و در دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد و به میزان ۲۷ میلی اکی والانت بر گرم وزن ماده خشک بود(Rana et al., 2010).
میزان ترکیبات فنلی گونه(F. vescertensis) 61/91 میلی گرم گالیک اسید بر گرم وزن ماده خشک بود. این گونه اثر قابل توجهی در عدم فعالیت باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و پنسیلیوم آئروجینوس داشت(Bouchouka et al., 2012).
فصل سوم
مواد و روش‌ها
۳-۱-خشک کردن گیاه
شیره گیاه به روش شرح داده داده شده در فصل ۱-۹ از سه منطقه استهبان، زرین دشت و نیریز (جدول ۳-۱) (عکس ۳-۱) ،جمع‌ آوری و به‌منظور خشک شدن به مدت ۱۴ روز در سایه قرار داده شد(عکس ۳-۲).
جدول ۳-۱- مشخصات مناطق جمع ‌آوری شیره آنغوزه