پیروی می‌کنند به طوری که تکرار بالاتری در هنگام صبح و موقع برخاستن از خواب دیده می‌شود (۶۷). افزایش فعالیت سمپاتیک، کاهش عملکرد اندوتلیال و افزایش چسبندگی پلاکت می‌تواند اوج رویدادهای مغزی و قلبی در هنگام صبح را شرح داده اما پاسخ این فاکتورها به ورزش در زمان های مختلف روز روشن نیست (۲۷).
از آنجا که تقابل ریتم‌های روزانه و فعالیت هر دو بر همدیگر و بر بیماری‌ها اثر گذار می‌باشند، لذا تحقیق حاضر طراحی گردید تا تقابل ریتم‌های روزانه و فعالیت را در افراد مورد بررسی قرار دهد.
۱-۲. بیان مسئله
مطالعات اپیدمیولوژیکی زیادی گزارش کرده‌اند که فعالیت بدنی شدید ممکن است آغازگر حملات قلبی در آزمودنی‌ها باشد که آن هم خطرات بیماری‌های قلبی- عروقی را افزایش می‌دهد (۶۴). بیماری‌های قلب و عروق هم یکی از علل مهم مرگ و میر در دنیای غرب می‌باشند (۸۹). از طرفی مطالعات مختلف انجام گرفته بر روی خون، نقش مهم و حیاتی خون را در بیماری‌های قلبی- عروقی بیان می‌کنند. اختلال در ویژگی‌های طبیعی خون و غیر طبیعی بودن هر کدام از عوامل خونی، به‌عنوان عوامل خطر مستقل برای بیماری‌های کرونر قلب مورد توجه قرار گرفته است (۴۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مکانیسم هموستاز به صورت تقابل پیچیده‌ای بین سیستم‌های انعقادی و فیبرینولیزی، پلاکت‌ها و اندوتلیوم رگ‌ها وجود دارد (۶۴). پلاکت‌ها از جمله عوامل خونی هستند که نقش آن‌ها شرکت در انعقاد خون، تولید لخته و جلوگیری از ادامه‌ی خون‌ریزی در هنگام آسیب‌دیدگی و پارگی مویرگ‌ها است (۴). تجمع پلاکت و تشکیل لخته نقش اصلی در آسیب‌شناسی آترواسکلروز دارد. پرفشار خونی به عنوان عامل خطر بزرگ آترواسکلروز، بیماری عروق کرونری، با افزایش تمایل تشکیل لخته شناسایی شده و با فعالیت پلاکت، پرانعقادی و اختلال عملکرد اندوتلیال همراه می‌باشد (۷۴). از طرفی شواهد موجود بیان می‌کنند که تغییرات فیبرینوژن یک عامل مستقل قوی و پایدار خطرات قلبی- عروقی است (۴۱). فیبرینوژن به عنوان پروتئین التهابی مرحله حاد، ممکن است عملکرد اختصاصی در آبشار انعقادی داشته باشد(۷۲).
پلاکت‌ها دارای اندازه‌های مختلفی می‌باشند و اندازه پلاکت‌ها بیانگر فعالیت پلاکت‌ها می‌باشد. MPV می‌تواند تغییرات سطوح تحریک پلاکت (فیزیولوژی) و میزان تولید پلاکت (بیولوژی) را نشان دهد. مدارک قوی بیان می‌کنند که MPV متغیر بیولوژیکی مهمی است و پلاکت‌های بزرگتر ظرفیت ترومبوزی بالایی دارند. در مطالعات انجام گرفته توسط کارپاتکین و همکارانش^[۴] و کوراش و همکارانش^[۵] بیان شده است که پلاکتهای بزرگتر با افزایش در MPV نشان داده می‌شوند و دارای فعالیت متابولیکی و آنزیمی بیشتری نسبت به پلاکت‌های کوچکتر می‌باشند. MPVیک ارتباط غیر خطی با تعداد پلاکت‌ها داشته و نشانگر چرخش‌پذیری پلاکت‌ها می‌باشد. با افزایش تخریب پلاکت‌ها در خون محیطی، این حجم افزایش و با نارسایی در تولید پلاکت‌ها از مغز استخوان کاهش می‌یابد در واقع MPV بالا نشانگر افزایش رشد مگاکاریوسیت‌ها در مغز استخوان و پاسخ به استرس ترومبوسیتوپنی می‌باشد که منجر به تولید پلاکت‌های بزرگ و جوان می‌گردد. MPV تولید نامناسب پلاکتی را حتی در زمانی که شمارش پلاکتی طبیعی می‌باشد، نشان می‌دهد (۱۰).
مطالعاتی که اثر فعالیت ورزشی را روی تجمع پلاکتی و شاخص‌های فعالیت پلاکت بررسی کرده‌اند نتایج متناقضی را نشان داده‌اند و اثرات فعالیت هنوز ناشناخته مانده است (۹۵). مطالعات بیان داشته‌اند که فعالیت‌های شدید هوازی بر عملکرد پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی مؤثر می‌باشند (۸۳، ۹۵). بر این اساس نتایج برخی از تحقیقات بیان می‌دارند که فعالیت شدید هوازی باعث افزایش فیبرینوژن^[۶] (Fib) و میزان پلاکت‌ها^[۷] (Plt) می‌شود (۸، ۱۱، ۱۳، ۱۶، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۴۳، ۴۴، ۵۴، ۵۷، ۶۴، ۸۱، ۸۵، ۹۲). پرزیبیتوواسکی و همکارانش^[۸] (۱۹۹۶) عدم تغییرات معنی‌دار میزان پلاکت را بعد از فعالیت بیان کرده‌اند. ریبرو و همکارانش و فاتوروسی و همکارانش افزایش غیرمعنی‌دار Plt و Fib را گزارش کرده‌اند (۴۷، ۸۱).
تحقیقات بیان کردهاند که فعالیت باعث عدم تغییر معنی‌دار در MPV و درصد پراکندگی حجم پلاکت^[۹] PDW)) میشود (۱۱، ۲۰، ۲۲). همچنین برخی تحقیقات افزایش در MPV را بعد از فعالیت گزارش کرده‌اند (۱۶، ۲۰، ۲۲، ۹۵) و محمدی و همکارانش (۱۳۸۵) افزایش معنی‌دار PDW را بیان کرده‌اند (۱۶).
گزارشاتی بیان داشته‌اند که فعالیت باعث کاهش زمان ترومبوپلاستین پارشال^[۱۰] (aPTT) می‌شود (۸، ۴۳، ۴۴، ۶۴، ۷۸، ۸۵،). از طرفی برخی تحقیقات افزایش aPTT را گزارش کردند (۱۳، ۵۱، ۸۱). حبیبی و همکارانش^[۱۱] (۲۰۰۹) بیان داشته‌اند که تمرینات هوازی و ترکیبی باعث کاهش زمان پروترومبین^[۱۲] (PT) می‌شود (۵۱) در حالی که دیگران افزایش یا عدم تغییر PT را گزارش کرده‌اند (۸، ۷۸، ۸۱، ۸۵).
بیماری‌های قلبی- عروقی و ترومبوآمبولیسم رگی تحت تأثیر نوسانات شبانه‌روزی می‌باشند که ممکن است به طور دقیق در ارتباط با ساعت بیولوژیکی باشند (۶۷). ریتم‌های شبانه‌روزی به تغییراتی که در ۲۴ ساعت رخ می‌دهد گفته می‌شود (۲۳،۲۶). ریتم‌های بیولوژیکی اثرات طبیعی کلی در زندگی ارگانیسم‌ها می‌باشند و به ارگانیسم‌ها برای سازگاری با چرخه‌های شبانه‌روزی که در طول ۲۴ ساعت در نوسان می‌باشند کمک می‌کنند. مد‌ل‌های ریتمیک، ارگانیسم‌ها را برای ذخیره و تولید انرژی شیمیایی، به حداقل رساندن استرس‌های محیطی، تولید مثل و … آماده می‌سازند. به نظر می‌رسد چرخه‌های ریتمیک زیادی که عملکرد اندوتلیال، پلاکت‌ها، غلظت و فعالیت چندین پروتئین انعقادی و سیستم‌های فیبرینولیتیک را تعدیل کنند. اگر چه هنوز چگونگی کارآیی هموستاتیک تحت تأثیر چرخه های شبانه‌روزی، ناشناخته است (۶۷). تحقیقات نشان داده که میزان Fib در ساعت ۹ و ۱۰ صبح و Pltدر ساعت ۵۶/۱۶ عصر به اوج خود می رسند (۵۹، ۸۳). همچنین دیده شده است که PT و PTT کمترین مقدار را در هنگام صبح دارا می‌باشند (۶۷). برمنر^[۱۳] بیان کرده است که Plt در هنگام عصر افزایش می‌یابد و آندار و همکارانش^[۱۴] گزارش کرده‌اند که فعالیت پلاکت در ساعت ۶ تا ۹ صبح افزایش زیادی نشان می‌دهد (۶۷).
اثر فعالیت بدنی و زمان آن تقابل پیچیده‌ای است که می‌تواند در فاکتورهای انعقادی وشاخص‌های پلاکتی رخ دهد. با وجود این مطالعاتی در مورد جزئیات این مسئله در انسان وجود ندارد و مطالعات در دسترس توسط آلدمیر و همکارانش^[۱۵] (۲۰۰۵) در مورد پلاکت ها صورت گرفته و نتایج حاکی از آن است که مقادیر Plt در هر دو زمان فعالیت بر روی چرخ کارسنج (صبح و بعد از ظهر) افزایش یافت اما این افزایش فقط هنگام صبح معنی‌دار بود. میزان MPV در هر دو زمان فعالیت کاهش غیرمعنی‌دار داشت که این کاهش هنگام تمرین عصر بیشتر بود. بریزینسکی گزارش کرده است که تجمع پلاکت در هنگام صبح افزایش می‌یابد که با وضعیت بدن در هنگام صبح مرتبط است (۲۳). یاسودا و همکارانش^[۱۶] (۱۹۹۷) بیان داشته‌اند که زمان ترومبوپلاستین در دو زمان (۰۳:۰۰ و ۱۵:۰۰ ) از چهار زمان بررسی شده کاهش معنی‌دار داشت (۹۴).
از آنجا که اکثریت مردم در زندگی روزمره فعالیت‌های هوازی را انجام می‌دهند و شیوع بیماری‌های قلبی- عروقی در مردان بیشتر از زنان می‌باشد و حتی تحقیقات نشان داده است که فشار خون سیستولیک در مردان بیشتر از زنان است (۳۸). از طرفی اکثر تحقیقات انجام شده با شدت‌های پایین‌تر بوده لذا ما تصمیم گرفتیم اثر شدت‌های بالای یک جلسه فعالیت (۳) را بر فاکتورهای انعقادی و اندیس‌های پلاکتی بررسی کنیم. برای اینکه شدت بالا بوده و طبق تحقیقات قبلی مدت فعالیت ۳۰ دقیقه انتخاب گردید.
غلظت طبیعی کورتیزول در طول روز در حال نوسان است، طوری که بیشترین ترشح آن در ششمین تا هشتمین ساعات پس از شروع خواب آغاز می‌شود (۳۴). شواهد نشان می‌دهند که افزایش سطح سرمی کورتیزول در ساعات اولیه صبح بر مقادیر فیبرینوژن نیز تأثیرگذار بوده و باعث افزایش مقادیر فیبرینوژن در هنگام صبح می‌شود (۶۵). بیشتر تحقیقات انجام گرفته درخصوص زمان‌های مؤثر در تغییرات روزانه متغیرهای انعقادی و شاخص‌های پلاکتی زمان‌های ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰، ۲۰:۰۰ را بررسی کرده‌اند (۲۳، ۵۲، ۶۰). از طرفی گزارشاتی در دسترس می‌باشد که دمای بدن در بین ساعات ۱۶:۰۰ تا ۱۸:۰۰ به اوج می‌رسد (۶۳) و تغییرات دمای بدن بر پلاکت‎ها مؤثر می‌باشد (۲۳). بنابراین به نظر می‌رسد که بررسی تغییرات روزانه و پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی متغیرهای انعقادی و شاخص‌های پلاکتی در زمان‌های ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰ نتایج ارزشمندی را در اختیارمان قرار دهد.
انجام تحقیقات مربوط به تغییرات شبانه‌روزی با زمان‌های مورد اندازه‌گیری زیاد نیاز به در اختیار داشتن آزمودنی‌ها به مدت زمان بیشتری دارد؛ لذا در اختیار داشتن آزمودنی با ویژگی ورزشکار مشکل می‌باشد؛ بنابراین در نظر می‌باشد از افراد غیر ورزشکار استفاده شود. از طرفی علاوه بر نوع، مدت و شدت فعالیت، ریتم‌های شبانه‎روزی بر بسیاری از فاکتورها مثل فشار خون و اپی‌نفرین مؤثر می‌باشند و تحقیقات نشان داده است که فشار خون هنگام شب کاهش و هنگام صبح افزایش می‌یابد (۵۳، ۶۷). افزایش در سیستم‌های فشار خون، ضربان قلب، ویسکوزیته‌ی خون، کورتیزول پلاسما و فعالیت سمپاتیک با کاهش جریان خون کرونری همراه می‌باشد و نقش مهمی در آسیب‌شناسی ترومبوز رگی شدید ایفا کند (۶۷). بر این اساس به نظر می‌رسد پلاکت‌ها هم دارای ریتم شبانه‌روزی باشند. همچنین گزارش شده است که فیبرینوژن ریتمی همانند فشار خون را در طول شبانه‌روز دنبال می‌کند (۷۴). تحقیقات صورت گرفته در این زمینه فقط زمان‌های کمتری را در شبانه‌روز برای مثال دو زمان صبح و عصر را بررسی کرده‌اند در این تحقیق چهار زمان (۸ صبح، ۱۲ ظهر، ۴ بعد از ظهر و ۸ شب) انتخاب می‌شود تا مقایسه‌ها دقیق‌تر و نتایج بهتری حاصل شود.
با توجه به مطالب بالا و منابع در دسترس، تحقیقات در مورد تأثیر زمان روز بر پاسخ‌های انعقادی خون و شاخص‌های پلاکتی به ورزش کم است. لذا تحقیق حاضر طراحی گردیده است تا پاسخ‌های انعقاد خون و شاخص‌های پلاکتی به ورزش را در چهار زمان مختلف روز با هم مقایسه نماید.
۱-۳. اهمیت و ضرورت تحقیق
مطالعات بیان داشته‌اند که ارتباط مرگ ناگهانی با علل قلبی در طول دوره‌ای از فعالیت بدنی سنگین بین ۵ تا ۱۰۰ می‌باشد. با وجود این ارتباط، مرگ ناگهانی با علل قلبی در بین افرادی که فعالیت بدنی منظم دارند کمتر است (۹۵). اهمیت فعالیت بدنی منظم در پیشگیری از بیماری‌ها و مرگ زودرس و برخوردار شدن از یک زندگی کاملاًًًً کیفی به اثبات رسیده است (۱۸). از دیگر فواید مهم فعالیت ورزشی، تأثیر آن بر هموستاز خون می‌باشد. با وجود این افزایش بار قلب و مرگ ناگهانی در طول و بلافاصله بعد از فعالیت گزارش شده که نشانه ارتباط بیولوژیکی بین فعالیت ورزشی و عملکرد هموستاز می‌باشد. با وجود اینکه هموستاز تحت تأثیر فعالیت ورزشی قرار می‌گیرد اما عوامل دیگری مثل نوع آزمودنی‌ها، نوع، شدت و مدت ورزش و روش‌های ارزیابی نیز در آن مؤثر است (۶۶). همچنین تحقیقات بیان داشته‌اند که فعالیت ورزشی شدید باعث افزایش فعالیت انعقادی خون و عملکرد پلاکتی می‌شود (۸۹).
با توجه به اینکه بیماری‌های قلب و عروق اصلی ترین علت مرگ و میر در قرن حاضر می‌باشند وانجام فعالیت ورزشی برای پیشگیری از بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های قلبی- عروقی توصیه می‌شود. از طرفی شواهد موجود در زمینه تأثیر فعالیت بر انعقاد خون و پلاکت‌ها ضد و نقیض می‌باشند. همچنین چرخه‌های ریتمیک و شبانه‌روزی، عملکرد پلاکت‌‌ها و عوامل انعقادی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. پس اثرات فعالیت بدنی و زمان آن تقابل پیچیده‌ای است که می‌تواند در عوامل انعقادی و شاخص‌های پلاکتی رخ دهد و از آنجا که تحقیقات در این زمینه کم است؛ لذا در تحقیق حاضر اثر زمان روز و فعالیت هوازی روی انعقاد خون و شاخص‌های پلاکتی بررسی خواهد شد. نتایج این تحقیق می‌تواند به عنوان راهنمایی جهت طراحی برنامه‌های ورزشی توسط مربیان و ورزشکاران با توجه به ساعت‌های مختلف روز مورد استفاده قرار گیرد تا ورزشکاران بتوانند بیشترین فواید را از تمرینات خود به دست آورند. از آنجا که عوامل انعقادی و شاخص‌های پلاکتی در طول شبانه روز در نوسان می‌باشند و این عوامل بر عوامل قلبی- عروقی مؤثر است؛ لذا تحقیق حاضر می‌تواند جهت ارائه زمان مناسب تمرین مؤثر باشد.
۱-۴. اهداف تحقیق
۱-۴-۱. هدف کلی
هدف از این تحقیق تعیین تأثیر یک جلسه فعالیت هوازی در زمان‌های مختلف روز (ساعات ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) بر عوامل انعقاد خون (فیبرینوژن، زمان پروترومبین و زمان ترومبوپلاستین) و شاخص‌های پلاکتی (تعداد پلاکت، متوسط حجم پلاکتی و درصد پراکندگی حجم پلاکت) مردان جوان غیر‌ورزشکار می‌باشد.
۱-۴-۲. اهداف جزئی
۱) تعیین تأثیر یک جلسه فعالیت هوازی در زمان‌های مختلف روز (ساعات ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) بر عوامل انعقاد خون مردان جوان غیر‌ورزشکار
۲) تعیین تأثیر یک جلسه فعالیت هوازی در زمان‌های مختلف روز (ساعات ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) بر شاخص‌های پلاکتی مردان جوان غیر‌ورزشکار
۳) تعیین تأثیر یک جلسه فعالیت هوازی در زمان‌های مختلف روز (ساعات ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) بر فشار خون مردان جوان غیر‌ورزشکار
۱-۵. فرضیه‌‌های تحقیق
۱) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر Pct خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۲) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر MPV خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۳) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر PDW خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۴) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر Fib خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۵) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر PT خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۶) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر PTT خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۷) پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی شدید بر مقادیر فشار خون در چهار دوره زمانی مختلف روزانه (۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و ۲۰:۰۰) متفاوت است.
۱-۶. محدودیت‌ها
- کنترل نسبی تغذیه آزمودنی‌ها
- عدم امکان نمونه‌گیری تصادفی
۱-۷. حدود تحقیق
- در مواقع خون‌گیری تمامی آزمودنی‌ها ناشتا حضور یافتند.
- عدم مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID^[17]) یا موارد توصیه شده از یک هفته قبل از شرکت در اجرای آزمون
- عدم مصرف نوشیدنی در حین فعالیت هوازی و تا هنگام خون‌گیری
- ابزارهای اندازه‌گیری متغیرهای پلاکتی و سیستم انعقاد خون و طرق اندازه‌گیری آن‌ها از پایایی وروایی مناسبی برای انجام آزمایشات مورد نظر برخوردارند.
- کنترل خواب آزمودنی‎ها از یک هفته قبل از شرکت در آزمون
- عدم شرکت در فعالیت‌های ورزشی در طول مدت اجرای تحقیق
۱-۸. تعریف اصطلاحات و متغیرها
۱-۸-۱. غیر ورزشکار
تعریف مفهومی: کسی که در رشته‌ ورزشی خاصی مهارت نداشته و بنابراین به طور سازمان یافته به رقابت نمی‌پردازد (۱۸).
تعریف عملیاتی: افرادی که بیش از ۶ ماه قبل در هیچ گونه فعالیت ورزشی منظمی شرکت نمی‌کنند و حداکثر یک جلسه فعالیت بدنی به صورت تفریحی در هفته دارند.
۱-۸-۲. فعالیت هوازی
تعریف مفهومی: تمرینی که با اجرای آن کارآیی دستگاه‌های تولید انرژی به روش هوازی افزایش یابد و باعث افزایش استقامت قلبی- تنفسی شود (۱۸).
تعریف عملیاتی: شامل رکاب زدن بر روی دوچرخه کارسنج می‌باشد که با شدت ۹۰ درصد حداکثر ضربان قلب (۳) و به مدت ۳۰ دقیقه اجرا می‌شود.

در مجموع، دغدغه­ های پژوهشگر – که اهم آنها اختصار ذکر شد – حول محور اصلی و مسأله بنیادینِ‌این رساله می­گردد و آن همانا ترسیم دورنمای تدوین الگوی بومی (اسلامی-‌ایرانیِ) سیاست جنایی است.

2. 2. ضرورت و اهمیت تحقیق

در جهان اسلام، پژوهش­های نظریِ فراوان و عمیق بسیارند، اما تلاشِ کمی در جهت عملیاتی و راهبردی کردن‌این پژوهش­ها شده است.‌این در حالی است که پروژه علم دینی زمانی مطلوب خواهد بود که هم دارای پشتوانه «پژوهش­های نظری» و هم دارای «قابلیت راهبردی شدن» باشد؛ به عبارت دیگر، علم دینی نباید در حد «آموزه» باقی بماند، بلکه باید تبدیل به «برنامه» شود؛ چرا که منظومه علوم و معارف اسلامی معطوف به شکل­دهی زیست اسلامی یا همان «حیات طیبه» می­باشد. البته تا زمانی که چرخه علوم نظری، صورت کمال و تمام خود را پیدا نکرده باشد، نوبت به علوم عملی و اتخاذ راهبرد نخواهد رسید. از‌این رو، شاخص نهایی برای ارزیابی علم دینی، «عمل دینی» خواهد بود، نه صرف انسجام درونی علمی یا صحت مبانی و روش تحصیل آن. به عبارت دیگر، علم دینی نمی­تواند مصداق «علم لاینفع» باشد. با‌این حساب، روش صحیح در تحول علوم انسانی، روش راهبردی کردن پژوهش­های بنیادین، الگوسازی تحول علوم انسانی، طبقه ­بندی علوم انسانی و اتخاذ رویکردهای تمدنی به علوم انسانی است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سنجش و نقد‌ایده «طراحی دانش»، جذابیت و ضرورتی انکارناپذیر دارد.‌این باور، همانا رویکردهای اثبات­گرا، غیرعقلانی و ناکارآمدِ حقوقی را عیان می­ کند و با هدف اصلاح کاستی­ها و تناقضات میان مبانی، ساختارها و جلوه­های نظریه و عمل در دانش حقوق، روی در‌آینده­پژوهی در عرصه معرفت حقوقی و نظام­سازیِ حقوقی دارد. سیاست جنایی، از مهم­ترین حوزه ­های مورد علاقه تفکر انتقادی در رشته حقوق است.
سیاست جنایی در‌ایران، اگر خوشبینانه هم بنگریم، باز بسیار آشفته است و اگر واقع­بینانه بسنجیم، به نظر نگارنده، چیزی به نام «سیاست جنایی» به معنای دقیقِ کلمه و به مفهوم پیروی نظام عدالت کیفری رسمی کشور از یک سیاست و تدبیر، وجودِ مستقر ندارد. از نظر محقق، «سیاست جنایی» عبارت است از: «معرفتی علمی/ ارزشی با ماهیت مدیریت­محور و میان­رشته‌ای و متشکل از شبکه روابط تعاملیِ دولت­-ملت در راستای کنش و واکنش به جمیع گونه­ های بزه و انحرافات خطیر در چارچوبی مشخص از حیث گفتمان، که با پیجوییِ یک مسیرِ تعریف­شده برای حرکت به سوی اهداف عدالت کیفری، دارای مبانی، ساختار و جلوه‌‌های تعریف شده و سازگار با یکدیگر می‌باشند.»
در‌ایران، رنجوری مفرط در امر بومی­سازی نهادهای جرم­شناختی و راهبردهای سیاست جنایی از مبادی غربی، شرعی و اجتماعی، عامل اصلی ناتوانی مدیران ارشد سیاست جنایی و مأموران نظام عدالت کیفری در کنش و واکنش به بزه و انحراف است. در‌ایران به دلیل سلطه قدرت سیاسی بر حیات اجتماعی ملت - که نتیجه نظام سلطنتی چند هزارساله بود - مصلحت و منفعت مردم در شخص سلطان بود و «گستره همگانی» و «حوزه عمومی» وجود نداشت. اولین نمود «حوزه عمومی در‌ایران» حوزه عمومی دینی بود که از طریق بحث و مباحثه در محافل مذهبی انجام می‌یافت. اما از آنجا که قدرت سیاسی تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی عموماً در دست حاکمان غیردینی بوده، «حوزه عمومی سیاسی» نتوانست شکل بگیرد و به همین دلیل تا قبل از مشروطه جایی برای صحبت درباره «مناسبات قدرت و قانون» وجود نداشت. در دوره قاجار نیز در زمان انقلاب مشروطه علاوه بر اندیشه سلطنتی و اندیشه اسلامی، اندیشه غربی نیز وارد حیات سیاسی‌ایرانی شد که موجب خدشه­دار شدن فضای ارتباطی گردید. سیاست جنایی نیز همانند قانون نه تنها مقید و مشروط کننده قدرت سیاسی – که کارویژه حقیقی آن است – نبود، بلکه ابزاری برای بسط سلطه قدرت سیاسی بر جهان زیست‌ایرانی به حساب می‌آمد. گسترش تشکیلات قضایی در‌این سال­ها در‌ایران نه آن­چنان به بسط عدالت کیفری، که به دیوان­سالاری و توسعه شبکه نظارت بر ملت انجامید؛ وضعیتی که حاکمیت عقل ابزاری بر سیاست جنایی نامتجانس‌ایران را تشدید نمود. البته پس از انقلاب اسلامی، سیاست جنایی و بطور کلّی سیاست اجتماعی در‌ایران جایگاه بسیار بهتری یافت.
به هر تقدیر، در جامعه‌ایرانی، همان­قدر که بی­توجهی به مبانی و اصول اسلامی، طراحی الگوی بومی سیاست جنایی را با شکست مواجه می­سازد، کمرنگیِ نقش مختصات جامعه‌ایران و نشناختن و وقعی ننهادن به عرف و پندارهای ملی پیرامون رفتارهای جرم­انگاری­شده و کیفرهای آنها و گونه­ ها و میزان بزهکاری نیز الگوی ملی سیاست جنایی را محکوم به شکست می­ کند؛ همچنان که تا کنون نیز الگوی چندان مستقل و مناسبی هم در کشور، مشهود و معنادار نیست.
برای اصلاح وضع کنون سیاست جنایی در‌ایران باید هم روش کنونی الهام­گیری از رویکردهای جرم­شناختی غربی مورد نقد – به ویژه از جهت معرفت شناسی – قرار گیرد و هم محتوآیاین رویکردهای همیشه در حال گذار. چرا که آموزه­های جرم شناسی از مهم­ترین عناصر راهنمای مدیران سیاست­گذاری جنایی است. وضعیت ورود گزاره­های جرم شناسی و راهبردهای سیاست جنایی از غرب به بخشِ به ظاهر پژوهشیِ ادبیات حقوقی دانشگاه و قانونی و قضاییِ کشورمان از‌این جهت اسف­بار به نظر می­رسد که هر رویکرد و نظریه در بدو ورود از طریق ترجمه­ به کشور تا چند سال مورد تمجید قرار می­گیرد و رفته رفته معایب و چالش­های آن هم باز ترجمه – و حال اندکی هم تحلیل، که البته به جایی نمی‌خورد – می­ شود و‌این نتیجه­ای جز تشدید سرگردانی سیاست جنایی اسلامی-‌ایرانی در پی ندارد. بی تردید، ضرورت دارد اگر‌این رساله، داعیه نقد بر روش بهره­ گیری از یافته­های پژوهشی غربی پیرامون نظریه­ های جرم­ شناسی و سیاست جنایی دارد، خود روش درستی برای آزمون‌این نظریه ­ها در دکترین و در سیاست جنایی کاربردی‌ایران به کار بندد.
با‌این توضیح، آشکار است که ضرورت دارد بجای نقد حقوقیِ روبنایی، زمینِ اندیشه­ های فلسفی و جامعه­شناختیِ زیربناییِ‌این رویکردها شخم زده شود. نقد حاکمیت مدرنیته­ی غربی بر سیاست جنایی غربی و نظام­های سیاست جنایی مترجم، ضرورت دارد؛ همچنان که نقد حاکمیت الگوی سنتیِ فتوایی بر گفتمان رایج سیاست جنایی اسلامی نیز ضروری است. به موازات وجه انتقادی، ضروری است که رساله از وجه اثباتی نیز برخوردار باشد.‌این مهم، به شکل ترسیم دورنمای تدوین الگوی بومی سیاست جنایی عینیت می­یابد.
بدون تردید، مهم­ترین گفتگو میان در خصوص حاکمیت قانون در یکصد سال گذشته در‌ایران، بحث درخصوص تعامل قانون و شریعت در قالب سه الگوی گفتگو درباره «حاکمیت قانون/ حاکمیت فقه»، «هم حاکمیت قانون و هم حاکمیت فقه» و «نه حاکمیت قانون و نه حاکمیت فقه» قابل ملاحظه و تحلیل­ است.^[۱۲]
در حوزه حقوق کیفری شکلی، حاکمیت مبهم شریعت بر قوانین جزایی شکلی از بعد از انقلاب تبعاتی را کم و بیش در پی داشته است: حذف دادسرا، وحدت قاضی، قطعی بودن احکام صادره، پذیرش نظام دلایل فقهی همانند قسامه و امکان صدور حکم به قصاص بر مبنای آن، عدم برابری اعتبار شهادت زنان و مردان، عدم اعتبار شهادت زنان در برخی موضوعات، ضرورت مرد بودن قاضی، ضرورت مجتهد بودن قاضی. هر کدام از تغییرات مذکور در فوق در طول سه دهه تأکید بر اسلامی­سازی قوانین کیفری شکلی، خود به دفعات دستخوش تغییرات بنیادین شده ­اند، که شرح تفصیلی آن خارج از موضوع و مجال‌این رساله است. اما به عنوان مثال، اکنون نه تنها اصل بر قطعی بودن آراء صادره از محاکم نیست، بلکه اصل بر تجدیدنظرپذیری کلیه احکام است. همچنین در حال حاضر زنان در برخی موارد دارای سمت قضایی (دادیار و مشاور دادگاه) هستند؛ همچنان که در عمل هرگز امکان سپردن کامل امر قضاء به دست مجتهدان جامع­الشرایط فراهم نشد؛ و نظام ادله اثبات دعوا نیز در طول زمان و خصوصاً در تحولات تقنینی اخیر دستخوش تغییرات نسبتاً قابل توجهی گشت. در مجموع، باید در نظر داشت که به­رغم تمایل مقنن پس از انقلاب اسلامی به‌ایجاد ساختار و سازمان قضایی کاملاً اسلامی جهت اجرای عدالت کیفری، به دلیل فقدان الگوی واضح و روشنی از‌این ساختار در متون فقهی، می­توان حداقل از تصویب بیش از ده قانون مرتبط با مقررات شکلی (ساختار و‌آیین دادرسی کیفری) در سه دهه گذشته از انقلاب اسلامی یاد کرد که هر یک به نحوی در سازمان و ساختار دادگاه­ها و دادسراها، امکان تجدیدنظر در احکام و… تغییرات جزئی یا بسیار کلی و بنیادین‌ایجاد کرده ­اند که هنوز هم ادامه دارد.‌این در حالی است که قوانین جزایی ماهوی (مربوط به انواع جرایم و مجازات­ها) تنها یک­بار و آن هم به صورت شکلی دچار تغییر شده­، در ذیل عنوان واحد «قانون مجازات اسلامی» تجمیع شده ­اند.‌این­ گونه بی­­ثباتی در قوانین شکلی که با اعطای اختیارات گسترده به رئیس قوه قضائیه جهت نقض احکام صادره قطعی از محاکم در هر زمان همراه است، حاکمیت قانون و اعتبار احکام قضایی را دچار اخلال و خدشه می­ کند. از‌این رو، در مجموع می­توان گفت قانون­گذار‌ایرانی هنوز به مدلی روشن و دقیق برای اسلامی­سازی فرایند عدالت کیفری دست نیافته است.
به رغم پذیرش کامل اصل قانونی بودن حقوق جزا (مشتمل بر اصل قانونی بودن جرم، مجازات، دادرسی کیفری و اجرای احکام جزایی) و پیامدهای آن در قانون اساسی، در مواردی از قانون­گذاری عادی به طور کلی یا جزئی از آن تخطی شده است.‌این تخطی و تعدی از اصل مذکور، عمدتاً با‌ایجاد امکان استناد به منابع فقهی در امور کیفری، حتی در مواردی که قانونی وضع نشده است، فراهم گردید. علاوه بر‌این، امکان استناد به منابع شرعی مقدم بر قوانین جزایی، به ترتیبی که در مواد ۱۸ و ۴۲‌آیین­ نامه دادسراها و دادگاه­ های ویژه روحانیت پیش ­بینی شده است بدین ترتیب، فرایند تقنین قوانین کیفری در‌ایران، در حال حاضر به مدلی دست یافته است که در ابتدای قانون­گذاریِ جزایی آن را تجربه کرده بود: «مدل حاکمیت موازی شرع و قانون».
در خصوص حاکمیت مطلق شریعت بر قوانین جزایی بعد از انقلاب اسلامی نیز باید توجه داشت فرایند اسلامی­سازی قوانین در سال ۱۳۶۱ به نحو بسیار مشهودی به اجرا درآمد. در‌این راستا، مهم­ترین اقدام مقنن احیای انواع جرایم و مجازات­های شرعی و تصویب آنها در قالب مواد قانونی بود. از جمله نتایج‌این­گونه التزام به اجرای دقیق فقه و شریعت در قالب قانون،‌ایجاد برخی تغییرات در اصول کلان حقوق کیفری همچون اصل قانونی بودن جرایم و مجازات­ها، مسئولیت کیفری و نیز اصول حاکم بر مجازات­ها و واکنش نسبت به بزهکاران بوده است. در قانون­گذاری جزایی بعد از انقلاب سن مسئولیت کیفری، تحت تأثیر متون فقهی، در مورد دختران ۹ سال تمام قمری و درخصوص پسران ۱۵ سال تمام قمری است. پذیرش مسئولیت کیفری برای عاقله بزهکاران، تفاوت در میزان مجازات بزهکار بر مبنای جنسیت و مذهب بزه­ دیده، تعیین دقیق و غیر قابل تغییر میزان جبران خسارت قربانی در جرایم علیه تمامیت جسمانی و… از نمونه­هآیاین پیامدها بوده است. مقنن در قانون مجازات اسلامی جدید، چاره بحران سن مسئولیت کیفری را در رسیدگی موردی و تشخیص عدم رشد و کمال عقلی فرد مرتکب و یا عدم درک حرمت جرم ارتکابی و در نتیجه سقوط مجازات حد و قصاص قرار داده است، به‌این امید که شاید‌این نوع برداشتِ موردی، تعمیم یافته و رویه شود، اما به واقع، چارچوب فکری حاکم بر ذهن مقنن تفاوت چندانی از ابتدای انقلاب اسلامی نکرده و همچنان جمود بر لفظ و بی­توجهی به عقلانیت و مقاصد شریعت و مذاق شارع، فقه و حقوق‌ایران و بسیاری از دیگر عرصه ­های معرفتی اسلام و‌ایران را به چالش­های مزمن و دردناکی کشانده است. دکتر حسین مهرپور،‌این پرسش را در برابر قانون­گذار – واضع قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ – طرح می­ کند که «آیا فقه غنی ما و اجتهاد کارساز و پویای فقه شیعه و مجتهدان آگاه به مسائل روز و مقتضیات زمان،‌این توان و ظرفیت علمی را ندارند که به گونه ­ای موجه­تر مسئله را حل کنند و از جزمیت در مورد حکم بلوغ سن ۹ و ۱۵ سال دست بردارند و ناگزیر نشوند‌این گونه «اکل به قفا» کنند و لقمه را دور سر بگردانند؟ انتظار می­رفت پس از سالیان طولانی تجربه عملی و مباحث علمی و فقهی، مسائل‌این­چنینی به طور ریشه­ای حل می­شد»
افزایش میانگین مجازات حبس برای تقریباً کلیه جرایم در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، در تضاد آشکار با توسعه تأسیساتی ارفاقیِ مقرر در‌این قانون نظیر تعویق صدور حکم (فصل پنجم)، نظام نیمه­آزادی (فصل هفتم)، مجازات­های جایگزین حبس (فصل نهم)، و توسعه موارد سقوط کیفر خصوصاً از طریق توبه است. قانون­گذاریِ کیفری نمی­تواند با نادیده انگاشتن واقعیات اجتماعی، مؤثر و موفق باشد. جوامع درحال­گذار و رو به­توسعه که با انقطاع نسل­ها، بحران­های عمیق فرهنگی، ناپایداری و مرگ زودهنگام هنجارها و ارزش­های رسمی و مورد حمایت قوانین کیفری و بسیاری از پدیده ­های مشابه روبه رو هستند، علاوه بر آن که از آشفتگی هنجارها و ابهام در مبانی ارزشی در رنج­اند، از تأمین وسایل کافی برای رسیدن به اهداف مورد پذیرش اجتماع نیز ناتوان یا کم ­توان­اند. توسل به وسایل غیرقانونی و ارتکاب اعمال مجرمانه جهت حصول به اهداف پذیرفته شده، در چنین حالتی، افزایش میزان جرم، کاهش ضریب امنیت اجتماعی، بازگشت سریع بزهکاران به زندان و اشتغال بیش از حد نهادهای کیفری را به دنبال دارد. در‌این راستا، توسل به ابزارهای کیفری به شکل تشدید میانگین مجازات قانونی حبس، گرچه آسان‌ترین راه است، مؤثرترین شیوه نیست. شدت و خشونت قوانین کیفری می ­تواند به بروز خشونت بیشتر جامعه نیز بیانجامد؛ ضمن آن که با توسعه تأسیسات ارفاقی مذکور نیز در تضاد است و نشانگر عدم پیروی مقنن از یک سیاست جنایی روشن.‌این سرگردانیِ سیاست جنایی حاکم بر قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ وقتی بیشتر رخ عیان می­ کند که توجه کنیم پیش­شرط­های لازم جهت اجرای مفید و مؤثر مجازات­های اجتماعی به چهار دسته تقسیم شده ­اند: ۱- بستر حقوقی و قانونی، ۲- بستر فرهنگی و آموزشی، ۳- بستر اجرایی و اجتماعی، ۴- بستر اقتصادی^[۱۳]. هیچ یک از‌این بسترها در‌ایران اکنون پی­ریزی نشده و برنامه منسجمی هم برای پی­ریزی آن وجود ندارد.‌این در حالی است که طبق ماده ۶۳ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲‌آیین­ نامه اجرایی مواد مربوط به نظام نیمه­آزادی و آزادی مشروط ظرف مدت شش ماه از تاریخ لازم­الاجراشدن‌این قانون (یعنی از اردیبهشت ۱۳۹۲) باید به وسیله سازمان زندان­ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب قوه قضائیه برسد و جالب آن که‌این مدت زمان برای تصویب‌آیین­ نامه قانونی جهت اجرایی­شدنِ انواع خدمات عمومی برای امکان­پذیری اجرای کیفرِ انجام خدمات عمومیِ عام­ المنفعه و نحوه همکاری‌این نهادها با قاضی، سه ماه است. جدا از‌این شکاف زمانیِ توجیه­ناپذیر، اساساً زیرساخت­های اجرای کیفرهای نوین و تحولات جدیدِ خوب و بد در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ اصلاً پایه­ریزی نشده است. نگرانی دیگر‌این که اگر‌ایرادهای بزرگی به قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ و ۱۳۷۵ وارد است (۱- تفصیل غیرضروری، ۲- عدم جامعیت، ۳- عدم تدوین اصول و قواعد کلی، ۴- تعارض، ۵- گنجاندن چند پیام در یک ماده، ۶- عدم تعریف اصطلاحات و نهادها، ۷- فقدان رویه واحد در تعریف جرایم، ۸- بی­نظمی در ساختار و…) اما‌ایرادهای بسیار بزرگ­تری به قانون مجازات و لایحه‌آیین دادرسی جدید وارد است و نگرانی­ ما از وضعیت سیاست جنایی در جمهوری اسلامی به مراتب بیشتر از گذشته است.
نگرانیِ دیگر در خصوص سیاست جناییِ حاکم بر قانون مجازات اخیرالتصویب آن است که متأسفانه مصادیق ارجاع به نظر مقام معظم رهبری در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ بسیار زیاد است و‌این نه احترام به ولایت و مصحلت و فقه حکومتی است، که افزایش آشفتگی در موضع سیاست جنایی تقنینی است و‌ایجاد زحمت برای ولیّ امر (مدّ ظله العالی). ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، مقرر می­دارد: «موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضائیه به تفصیل بر اساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می­ شود». مقنن هنوز جرأت ندارد از مقادیر ششگانه دیه در نصوص کهن فقهی که دیگر امروزه صدور حکم به آنها قابل اجرا نیست، دست بکشد! مقنن همچنان دقیقاً نمی­فهمد برد یمانی از موضوعیت مالی افتاده است و قیمت شتر و گاو و گوسفند در نواحی مختلف بسیار متفاوت است و درهم و دینار، پول رسمی کشورهای مختلفی است و ارزش­های مالی مختلفی هم دارد. مقنن، سالهاست به‌این عارضه مبتلاست. قانون­گذارِ ما به کوچک­ترین مسائلی که برمی­خورد و خود را ناتوان از دریافت پاسخ آن می­بیند (پاسخ­هایی که همگان بدان رسیده ­اند) فوراً تعیین تکلیف را به دوش ولی فقیه می­افکند. ثانیاً، اکنون هم که مقنن بار مسئولیت تعیین سالانه میزان دیه را به دوش رهبری می­افکند، چرا به طور کاملاً متناقضی همچنان تأکید دارد «موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است»؟ اگر همان است، پس چرا ولی فقیه باید هر سال معین کند؟! ثالثاً در‌این ماده قانونی، «موارد» دیه، منطبق بر شرع اعلام شده ولی ولی فقیه «میزان» آن را سالانه تعیین می­ کند.‌آیا منظور مقنن‌این است که ولی فقیه نمی­تواند موارد دیه را تغییر دهد و فقط میزان آن را می ­تواند تغییر دهد؟‌این ماده دچار اشکالات متعددی است؛ مصائبی که نمود بارز بی­دقتی در انتخاب الفاظ و فقدان راهبرد و مبانی نظری متقن در درک نسبت قانون با حکم شرعی و فهم قلمرو حکم اولیه با حکم ثانویه و با حکم حکومتی است. قانون­گذار در وضع قانون مجازات ۱۳۹۲،‌این مهم­ترین دغدغه­ها را رها کرده و حجم قابل توجهی از مواد قانون را به امور فانتزی و نادرالمصداقی نظیر دیه خنثی مشکل (ماده ۵۵۱)، دیه زنازاده و وارث وی (مواد ۵۵۲ و ۵۵۳)، تصریح بر زمان مغرب به عنوان معیار شروع و پایان ماه­های حرام (تبصره ماده ۵۵۵) اختصاص داده است.
سیاست جنایی فقهی مقنن در‌ایجاد تحول­ در جرایم حدّی نیز عموماً مشوش و مبتلا به ضعف در منطق و عقلانیت است. به­رغم حذف رجم در لایحه مجازات اسلامی، در ماده ۲۲۵ قانون جدید مجدداً بر کیفر رجم تصریح شده ولی به طور غیرقابل توجیهی در‌این ماده آمده است که «در صورت عدم امکان اجرای رجم…..». یعنی چه؟! مقنن هم می­خواهد رجم را سیاهه کیفرها نگه دارد و هم با عبارتی بسیار مبهم اقدام به تعیین جایگزین شلاق برای آن می­ کند. مقنن در ماده ۲۳۴، احصان را که هزار و چهارصد سال از صدر اسلام تا به­حال از شرایط زنای محصن و محصنه بود، به شرایط لواط تعمیم داده است. از سوی دیگر، قانون جدید به شأن زن بسیار جسارت کرده است؛ از جمله‌این در تعریف احصان در حد لواط گفته «…. و هروقت بخواهد امکان جماع از همان طریق را با وی [همسرش] داشته باشد.». گویا زن از دید مقنن، محفظه­ای برای ارضاء شهوت است و فوراً به محض عدم برآورده کردن نیاز زوج به اطفاء شهوت، زوج چنانچه لواط کرد مستحق تخفیف کیفر است. ضمن‌این که احصان را از شرایط اعدام فاعل در لواط دانسته و‌این شرطِ تخفیفی را برای مفعول قرار نداده است.
با نگاهی کلی به قانون مجازات اسلامی مشاهده می‌شود که یک منطق مشخص بر کلیت قانون حاکم نیست و معیار انتخاب فتاوای مختلف در مسائل مختلف روشن نیست. به عبارتی، دغدغه قانونگذارمعلوم نیست؛‌این که‌آیا دغدغه مسائل حقوق بشری را داشته یا کاهش مجازات­های قانونی اعدام یا استفاده از تأسیسات جدید جهت پر کردن خلأها یا کارآمدی کیفرهای سنّتی؟ مثلاً در لواط مجازات فاعل منوط به احصان شده است. گویا‌اینجا دغدغه قانونگذار کم کردن اعدام بوده است. اما همین قانونگذار در ماده ۲۷۸ و ۲۸۸ دو جرم با مجازات اعدام وضع کرده است: افساد فی­الارض و بغی، و افساد را به گونه ­ای تعریف کرده که می‌تواند اعدام­های کشور را به چند برابر آمار کنونی افزایش داد.‌این در حالی است که امام (ره) و مشهور فقهای شیعه، افساد را جرم جداگانه­ ای نمی­دانند. همچنین قانونگذار تمایل داشته خسارت مازاد بر دیه را در قانون پیش بینی کند، اما شورای محترم نگهبان بنا بر نظر مشهور مخالفت نموده است. حال سؤال‌این است که چرا در رابطه با افساد از نظر مشهور تبعیت نشده است؟ مقنن، همچنین مواد بی­فایده فراوانی از جمله ماده ۲۴۶ تصویب کرده و فقط خواسته است خود را واقف به مسائل نوظهور از قبیل امکان ارتکاب جرم از طریق سایبری جلوه دهد.
دغدغه دیگر در سیاست جنایی جمهوری اسلامی، که ضرورت تحقیقِ حاضر را مضاعف می­ کند آن است که در ساختار و راهبرد و عملکرد نهاد زندان در نظام کیفری‌ایران، حمایت مناسبی از زندانی و خصوصاً خانواده او به عمل نمی­آید. نبود یک ساختار منسجم در بستر زندان برآیاین گونه حمایت، کافی نبودن تعداد مددکاران اجتماعی شاغل در حوزه زندان، بی­توجهی به تشکیل پرونده شخصیت برای خانواده زندانیان، نبود امکانات مالی مناسب برای حمایت مالی- اقتصادی از خانواده، به ویژه فرزندان زندانیان، تعدد بی­مبنای مراجع قانونی متولی حمایت از زندانیان و عدم وضوح شرح وظایف و الگوی تعامل آنها با هم، کمبود منابع مادی و انسانی مناسب، و نبود باور به توانمندی و ظرفیت نهادهای حمایتی در کمک به زندانی و خانواده وی، از جمله چالش­های موجود در‌این زمینه است.
در مجموع،‌این تحقیق، از‌این جهت مفید است که به مسائل مرتبط با جریان روشنفکری و روشنفکری دینی می ­پردازد و ارتباط روشنفکری دینی را با استلزامات و اقتضات نظریه­پردازی در تولید علوم انسانی بومی می­سنجد، و آن­گاه برآیند‌این نسبت­سنجیِ نظری را در میدان الگوسازی برای سیاست جنایی اسلامی-‌ایرانی پیاده­ می­ کند.

3. 3. سؤال­ها و فرضیه ­های تحقیق

الف) سؤال­ها
۱- مبانی نظری، جریان­ها، راهبردها، مدل­ها و رویه­های عمده سیاست جنایی غربی دچار چه کاستی­هایی است؛ و تا چه حد می­توان از دستاوردهای سیاست جنایی غربی در طراحی سیاست جنایی بومی (اسلامی-‌ایرانی) استفاده کرد؟
۲- مدل­های ارائه شده از سیاست جنایی اسلامی و گفتمان­های حاکم بر‌این مدل­ها و آموزه­های مطرح تاکنون، دچار چه کاستی­هایی است؟
۳- در تدوین الگوی بومی سیاست جنایی تا چه حد می­توان اقتضائات ملی (جامعه‌ایران) را لحاظ کرد؟
ب) فرضیه ­ها
۱- به­رغم کاستی­ها و تناقضات مبانی نظری، جریان­ها، راهبردها، مدل­ها و رویه­های عمده­ی سیاست جنایی غربی به لحاظ مبانی فلسفه سیاسی و سیاستگذاری عمومی و اجتماعی، مبانی ارزشی، داده ­های جرم­شناختی، و… که موجب طرح نقدهایی (به ویژه، چیرگی عقل ابزاری بر منطق مدرنیته، و تسری مصائب مدرنیته به علوم اجتماعی مدرن نظیر علم سیاست جنایی در غرب) شده است، اما می­توان از مدل­های غربی موجود، گرته­برداری و استفاده جزئی نمود.
۲- مدل­ها تاکنون ارائه شده از سیاست جنایی اسلامی و حتی گفتمان سیاست جنایی اسلامی فاقد جامعیت بوده و دارای ادبیات گفتمانیِ نامتناسب با دانش سیاست جنایی، بعضاً فاقد انسجام و بیشتر تئوریک (گرچه با ارائه برخی شواهدِ تجربیِ تاریخی) می­باشند که با مدل واقعیِ منظور و مورد تلاش برای ترسیم و طراحی، تفاوت­های قابل ملاحظه­ای دارند. نص­گراییِ افراطی، و نهادنِ نامِ «سیاست جنایی اسلامی» بر «سیاست­های حاکم بر فقه جزایی»، دو‌ایراد کلانِ گفتمان­های موجود در‌این عرصه است.
۳- گرچه پاسخ به‌این پرسش متناسب با مبنای نظری فقهی در خصوص جایگاه عرف و سیره عقلا، نیز تدرّجی بودنِ پیاده­سازیِ نظام جزایی اسلام، ملاحظات جهانی و امکانات حکومتی و اجتماعی متفاوت می­باشد، اما به لحاظ نظری می­توان از امکان توجه به اقتضائات ملی و جهانی در تدوین سیاست جنایی‌ایرانی- اسلامی سخن گفت.

4. 4. پیشینه تحقیق

پژوهش‌‌های انجام شده در کشور پیرامون سیاست جنایی را به سه دسته کلی می­توان تقسیم کرد: الف) پژوهش­های کلان، ب) پژوهش­های جزئی، ج) پژوهش­های موردی.
پژوهش­های کلان در حوزه سیاست جنایی نیز خود به سه دسته قابل طبقه ­بندی­اند: دسته اول، ناظر به مطالعات کلان پیرامون مبانی و الگوهای سیاست جنایی غربی است و مهم­ترین آثار‌این دسته عبارتند از: ۱) کتاب «نظام­های بزرگ سیاست جنایی» [۲ جلد] اثر می­ری دلماس مارتی با ترجمه دکتر علی­حسین نجفی ابرندآبادی، ۲) کتاب «درآمدی به سیاست جنایی» اثر کریستین لازرژ با ترجمه دکتر نجفی ابرندآبادی. دسته دوم، حول مطالعات کلان پیرامون برخی مبانی و رویکردهای سیاست جنایی اسلامی تألیف یافته­اند؛ از جمله: ۱) رساله دکتری جناب استاد دکتر محمدعلی حاجی­ده­آبادی با عنوان «جایگاه اصلاح و درمان در سیاست جنایی اسلام و‌ایران» که در سال ۱۳۸۶ در دانشگاه تهران دفاع شده است؛ همچنین مقاله «سیاست جنایی و امر به معروف و نهی از منکر» و چند مقاله دیگر در‌این خصوص از‌ایشان ۲) کتاب «سیاست جنایی در اسلام و جمهوری اسلامی»، اثر دکتر سید محمد حسینی، ۳) کتاب «مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی» اثر استاد دکتر جلال­الدین قیاسی؛ ۴) کتاب «سیاست جنایی اسلامی»، اثر دکتر طوبی شاکری گلپایگانی.
پژوهش­های جزئی در مباحث سیاست جنایی نیز خود به سه گروه بطور نسبی قابل تقسیم­اند: دسته اول، کتب و مقالات سیاست جنایی غربی هستند که تنها یک رویکرد یا راهبرد در سیاست جنایی غربی را کاویده­اند و یا یکی از سطوح سیاست جنایی را بررسی کرده ­اند؛ از جمله: ۱) کتاب «سیاست جنایی ریسک­مدار»، اثر دکتر امیر پاک­نهاد؛ ۲) مقاله «مشارکت مردم در فرایند کیفری (بررسی سیاست جنایی کشورهای غربی)»، اثر دکتر ولی رستمی، ۳) نظریه‌‌های کیفری و رویکرد امنیتی جمهوری اسلامی‌ایران در جرایم سبک (با تاکید بر نظریه‌‌های تسامح صفر و پنجره شکسته)، اثر دکتر بهروز جوانمرد، ۴) مقاله «رویکرد عوام­گرایی کیفری به عدالت کیفری نوجوانان و جوانان؛ مطالعه تطبیقی»، اثر دکتر محمد فرجیها و دکتر محمدباقر مقدسی؛ ۵) کتاب «سیاست جنایی قضایی»، اثر دکتر محمدرضا گودرزی بروجردی. دسته دوم از پژوهش­های جزئی در سیاست جنایی را باید ناظر به کتب و مقالاتی دانست که جنبه تطبیقی میان سیاست جنایی‌ایران و اسناد بین ­المللی دارند و قلمرو تحلیلی آنها محدود است و نگرش فلسفی و بنیادی ندارند؛ از جمله: ۱) کتاب «قاچاق انسان در سیاست جنایی‌ایران و اسناد بین ­المللی»، اثر عباس ذاقلی؛ ۲) کتاب «سیاست جنایی داخلی و بین‌المللی در مواد مخدر»، اثر علی­اکبر باصری.
پژوهش­های موردی در حوزه سیاست جنایی نیز دسته سوم پژوهش­ها در ادبیات حقوقی کشورمان هستند که از آن جمله می­توان به‌این مطالعات اشاره کرد: ۱) کتاب «پیشگیری وضعی از بزهکاری: با نگاهی به سیاست جنایی اسلام»، اثر دکتر سیدمحمود میرخلیلی؛ ۲) کتاب «پاسخ­های سیاست جنایی به جرایم قاچاق گمرکی»، اثر کیاندخت توکلی؛ ۳) مقاله «سیاست جنایی‌ایران در قبال اخذ پورسانت»، اثر روح الله فروزش؛ ۴)کتاب «سیاست جنایی‌ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر»، اثر دکتر سید عباس حسینی نیک.
پژوهش‌‌های ارزنده فوق الذکر، جمعاً بر چهار محور غربی، فقهی، جرم شناختی و حقوق موضوعه‌ایران متمرکز‌اند. اما رساله نگارنده، نقد فلسفی و جامعه­شناختی حاکمیت منطق و الگوهای مدرنیته بر مدل­های مدرن سیاست جنایی غربی را نقطه آغاز حرکت به سوی تدوین الگوی بومی سیاست جنایی قرار داده و از راهبردها، رویکردها و گزاره­های معرفت­شناختیِ متنوعی در یک طیف گسترده از علوم انسانی بهره می­گیرد تا نشان دهد کاسته شدن از سرعت فزآینده روند نامطلوب ترجمه و واردات دانش سیاست جنایی از خواستگاه­های غیرمذهبی و غیربومی، آرزوی ناممکنی نیست؛ اگرچه در‌این مسیر حتماً باید از دستاوردهای ارزنده اسلامی و غربی در نقد گفتمان­های رایج سیاست جنایی در جهان - هم از حیث معرفت­شناسیِ مبانی و ارزش­های پشتوانه، و هم از جهت مدل­های تعریف شده آن – استفاده شود. بنای نگارنده نیز همین است.
در مجموع، به جز چند پژوهش بنیادی که مبانی اسلامی سیاست جنایی را به خوبی ارزیابی نموده ­اند و حوزه ­های معرفتی دقیقی از عدالت کیفری اسلامی را در ساختار تحلیلی سیاست جنایی بررسی کرده ­اند، اغلب پژوهش­های به عمل آمده تاکنون پیرامون سیاست جنایی اسلامی یا ماهیتی صرفاً فقهی دارند و یا غربی؛ و یا مطالعه اجزاء و سطوح نظام سیاست جنایی را به طور جزئی و موردی مد نظر داشته اند. پژوهش مستقل و جامعی حول نقد مدل­های معاصر سیاست جنایی از دریچه مصائب مدرنیته و مصائب پیروی علوم انسانی از مسیر غلطِ برخی پارادایم­های مدرنیته تألیف نیافته­ است؛ نیز اکثر پژوهش­های مذکور دچار خلط میان «سیاست­های حاکم بر فقه جزایی» با «سیاست جنایی اسلامی» شده ­اند، و آنچه سیاست جنایی اسلامی خوانده­اند نه ماهیت مدیریتی­ دارد و نه میان­رشته­ای و نه چندوجهی و بلکه عموماً باورهایی نامنسجم و غیرکاربردی است که توان تعامل دادنِ اجزاء یک نظام سیاست جنایی مطلوب برای کشورمان (علوم و معارف اسلامی، علوم غربی و اقتضائات ملی) را ندارد. کم­توجهی به اهمیت اتخاذ رویکرد چندوجهی در طراحی الگوی سیاست جنایی برآیایرانِ اسلامی در ادوار مختلف تاریخی تا عصر حاضر و تحلیل صرفاً فقهی یا صرفاً غربی از سیاست جنایی، منجر به نادیده­گرفتن جنبه­ های مختلف پدیده مورد مطالعه، گریختن از فهم پیچیدگی موضوع مورد شناخت و ناشی از ساده­انگاری است.
امید است‌این رساله، با سعی در پیشگیری از ابتلا به نواقص مذکور و شایع در پژوهش­ها، و از حیث تلاش برای ترسیم افق دانش و معرفت بومی در عرصه سیاست جنایی، گامی هرچند کوچک در مسیر نوآوری حقوقی در چارچوب جنبش نرم افزاری و تحول در علوم انسانی در نظام مقدس جمهوری اسلامی‌ایران به شمار‌اید و افق ترسیم­شده در‌این پژوهش، راهنمای پژوهش­های بعدی باشد تا هرچه زودتر بتوانیم به مقصد برسیم و‌این یعنی از ترسیم افق، به طراحی و اجرای و ارزیابیِ خودِ نظریه بومیِ سیاست جنایی دست نائل شویم.

5. 5. روش تحقیق

روش گردآوری در‌این رساله، روش تحلیلی- توصیفی و بعضاً انتقادی است و روش اندیشه­ورزی در دو سطح مجزّا، ابتدا تحلیلی، سپس انتقادی و نهایتاً تبیینی، است. روش انتقادی ناظر به فصل اول و دوم رساله است؛ بدین توضیح که رساله در فصل اول متمرکز است بر نقد مبانی، راهبردها و رهیافت­های اندیشه حقوقی غرب – که سیاست جنایی غربی در آن راستاست –، با تأکید بر نقد حاکمیت مدرنیته بر تحول حقوق غربی و سیاست جنایی غربی و تسرّی مصائب جریان مدرنیته بر علوم انسانی در غرب و از جمله بر سیاست جنایی غربی در نظر و عمل، و در فصل دوم همانا رساله بر نقد حاکمیت جریان اخباری­گری و نص­محوری بر فقه و فقه جزایی، و نیز نقد گفتمان فقهی غالب پیرامون نحوه پیاده­سازی فقه و الگوی تعامل­دهیِ فقه با حقوق که رساله حاضر، ضمن طرح اشکال­هایی به‌این گفتمان و الگوی رایج توضیح می­دهد چرا و چگونه است که غالب پژوهشگران فقه و حقوق جزایی، «سیاست­های حاکم بر فقه جزایی اسلامی» را «سیاست جنایی اسلامی» نامیده­اند و‌این سوءتعبیرِ مفهومی چه پیامدهایی به بار نشانده است و راه برون­رفت از‌این خطا چیست. در فصل دوم، از میان رویکردها به علم دینی (۱- رویکرد تهذیبی، ۲- رویکرد فلسفه­های مضاف، ۳- رویکرد قبض و بسط، ۴- رویکرد مدیریت شبکه­ ای برای منظومه­سازی معرفتی) رویکرد چهارم، رویکرد مرجّح رساله است. توضیح آن که، تدابیر و پاسخ­دهی جنایی و نیز نظام سیاست­گذار جنایی نه تنها سازه ­هایی بسیط، مستقل و فارغ از هرگونه ارتباطی با دیگر بخش­ها و محورهای برنامه­ ریزی به شمار نمی­آیند بلکه در هر دو سطح خُرد و کلان از دامنه­ای گشترده از ارتباطات درون­سازه­ای (ناظر به ارتباط اجزاء مختلف یک سازه مفهومی/یک نظام معرفتی با یکدیگر) و برون­سازه­ای (ناظر به ارتباط هر ساختار با دیگر خطوط سیاست­گذاری در سطوح جنایی و عمومی) برخوردار هستند. از‌این رو، یکی از اصول ساختاری و شکلی حاکم بر نظام سیاستگذاری جنایی، توجه به روابط شبکه­ ای و میان­رشته­ایِ علوم و معارف تشکیل­دهنده دانش سیاست جنایی (یعنی شریعت، اخلاق، حقوق، جامعه ­شناسی، ارتباطات، مدیریت و…) و ارتقاء سطح همبستگی و پیوستگی میان هر یک از بخش­های برنامه­ ریزی جنایی با دیگر محورهایی است که به طور مستقیم و غیرمستقیم از حداقل ارتباط و تعامل با آن برخوردار هستند.
پس از توصیف و تحلیل انتقادیِ گفتمان­های غربی و فقهیِ رایج پیرامون سیاست جنایی و سیاست جنایی اسلامی، به روش تبیینی تشریح خواهد شد که بخش­­های قابل پالایش از اندیشه جزایی غربی و فقهی، چگونه باید با اقتضائات ملیِ اجتماعی و حقوقیِ‌ایران مورد تلفیقِ – تلفیق انضمامی و نه تلفیق ترکیبی – واقع شوند تا‌این سه لایه­ی سیاست جنایی اسلامی-‌ایرانی (یعنی بخش­های اسلامی، غربی و ملیِ سیاست جنایی) درست در هم اتصال یابند تا هر سه با هم تعامل کنند؛ در‌این صورت است که می­توان ادعا کرد دورنمای الگوی بومی (اسلامی-‌ایرانیِ سیاست جنایی) ترسیم شده و راهبرد حرکت به سمت آن نیز تدوین شده است.
غایت­مطلوب‌این رساله، در روش و محتوا، ترسیم آن دورنما و مبانی و چارچوب حرکت در آن مسیر است؛ نتیجه و مقصد که عبارت است از خودِ نظریه­ بومی سیاست جنایی و اجزاء و اوصاف دقیقِ آن موضوع‌این رساله نیست، زیرا سال­های فراوان و پژوهش­های بسیاری باید انجام شوند تا بتوان خودِ آن نظریه را ابداع کرد. برای گذار از سیطره برخی گفتمان­های غرب­زده و فقهیِ سنتیِ حاکم بر سیاست جنایی کشور (هم در بستر عینی، نخست باید بتوانیم علوم انسانی موجود را نقد کنیم؛ زیرا علم بدون نقد پیش نمی­رود. ضمن‌این که در‌این مسیر باید از بلندپروازی و هیجان­زدگی و شعاردهی به شدت احتراز کرد و به‌این واقعیت توجه داشت که تمدنی که حتی بسیاری از مدعیان مخالفت با آن، برخی آگاهانه و بعضی ناآگاهانه، در اندیشه و عمل بدان وابسته­اند، پیداست به‌این زودی­ها از هم نمی­پاشد.
تا‌اینجا، دو روشِ مورد استفاده­ در رساله برای گردآوری بیان شد. ناگفته نماند روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز در‌این رساله، «روش تحلیل معرفت­شناختیِ میان­رشته­ای» و «روش تلفیقیِ پژوهش اجتماعی»^[۱۴] می­باشد. توضیح آن که، «میان­رشتگى، ساختار معرفتى نوینى است که خصلت­هاى زبانى و معرفتى خاص خود را دارد و از روابط و مناسبت­های درونى میان عناصر و اجزاى آن نظام شناختى، ساختار فکرى، و قواعد اجتماعى گفتمان جدید دانش شکل گرفته است». به تعبیری دیگر، میان­رشتگی برآیند مسائل پیچیده، موضوعات چندوجهى و غیرخطی­بودن روابط میان پدیده­هاست که مستلزم تبیین و تحلیل آنها از طریق هم­کنشى و تلفیق دانش، مفاهیم، روش­ها، ابزارها و چشم­اندازهاى گوناگون رشته­اى است.^[۱۵]
با درک‌این معضل که در پژوهش­های درون­رشته­ای و چند­رشته­ای علوم اجتماعی در‌ایران، متأسفانه یا رویکردهای کمّی (اثبات­گرا) غلبه دارند و یا رویکردهای کیفیِ غیردقیق (تفسیرگرا) که نمی­ توان برنامه­ ریزی اجتماعی بر پایه آنها طراحی و اجرا و ارزیابی کرد – معضلی که عنوان «پس­افتادگیِ روش­شناختی» در‌ایران مطرح است^[۱۶] –‌این رساله از الگوی ابداعیِ «تلفیق­گراییِ روش­شناختی میان مبناگرایی و عمل­گرایی» تبعیت می­ کند.

6. 6. اهداف و کاربردهای تحقیق

الف) اهداف:
طراحی یک الگوی معرفتی برای سیاست جنایی با بهره­ گیری از مبانی و منابع اسلامی و سازگار با اقتضائات بومی (سرزمینیِ‌ایران) و متوجه نسبت به امکان استفاده روبنایی از برخی دستاوردهای سیاست جنایی دیگر کشورها (با تأکید بر کشورهای اسلامیِ پیشرفته در عرصه نظام حقوقی و از جمله سیاستگذاری جنایی)،
تدوین «نقشه راه» پیرامون نحوه بهره­ گیری نظام سیاست جنایی‌ایران از دستاوردهای سیاست جنایی دیگر کشورها (خصوصاً کشورهای غربی)،
اصلاح برخی قرائت­ها و گفتمان­های رایج پیرامون سیاست جنایی اسلامی (خصوصاً قرائت­های سنّتی از فقه جزایی که در تنش با مصلحت و عقلانیت هستند)
تبیین ضرورت نقش آفرینی و مشارکت دهیِ بیشترِ اقتضائات اجتماعیِ ملت‌ایران در نیل به «هدف غایی»‌این رساله که همانا عبارت است از:‌آینده پژوهی برای ترسیم «دورنمای طراحی و تدوین الگوی بومیِ اسلامی-‌ایرانیِ سیاست جنایی»

Cowen.E.L. Pederson.A.Babigian.H.Lazzo.L.D& Trost.M.D.(1973).long term follow-up of early detected vulnerable children. Journal of consulting and cilinical psychology.41.PP.438-446.
Duckworth, A.L., & Seligman, M.E.P., (2005), Self discipline outdoes IQ in predicting academic performance of adolescents, Psychological science, Vol.16, Pp.939-949.
Gardner , H., (2004), Multiple intelligence: the theory into practice, New York: basic books.
Gardner, H., (2007), Frames  of  mind : the theory of multiple intelligence, New York: basic books.
Gardner, H., (2006), Changing Minds: The art and science of changing our own and other people’s minds, Boston MA: Harvard Business School Press.
George, M., ( 2006), How intelligent are you…really? From IQ to EQ to SQ with a little intuition along the way, Training and development methods, Vol. 20, Pp. 425-436.
Gresham FM, (1990). Elliot SN. Social skills rating system (Manual). American Guidance Service 1990, USA
Hebb, D.O ., (1949(, The organization of behavior. New york: wiley.
Ilknur,C., & Bulbin, S., (2007), Effectiveness of cognitive process Approached Social Skills Training program for people with mental Retardation, International journal of special education, Vol.22, Pp.101-118.
Kornhober, M.,, fierros, E.,& Shirley, V., (2003), Multiple intelligence, best ideals from research and practice
Lennick, D., & Kiel, F., (2005), Moral intelligence, USA:Wharton school publishing.
Levine, M.,& Barringer, M.D., (2008), Getting the lowdown on the slowdown, principal, Vol.87, Pp.14-18.
Lerner, J., (2007), Learning dis abilities: The ories, diagnosis, and teaching sterategies, Boston: Houghton Miffline.
Lucas, R. E. (2003). Reexamining adaptation and the set point model of happiness: Reaction to changes in marital status. Journal of Personality and Social Psychology, 84(3), 527-539.
Magdol, L., (1994), Risk Factors for Adolescent Academic Achievement, University of Wisconsin-Madison Cooperative Extension.
Martin, J.H.,& Etal, (2006), Personality achievement test scores and high school percentile as predictors of academic performance across four years of coursework, Journal of research in personality, Vol.40, Pp.424-441.
Matson, J.L., & Boisjoli, J.A., (2008), Cutoff Scores for Matson Evaluton of Social Skills for Individual with severe Retardation for Adults with Intllectual Disability, Behavior Modificatin, Vol.39, Pp.109-120.
MacCarthey B1999. Marital style and its effects on sexual desire and functioning.Journal Family Psychology., 10, 1-12.
Matson J.L., Rotatori, A, F,. & Helsel, W. J. (1983), development of a Rating Scale to Measure Social Skils in children: The matson evaluation of social skills with youngsters (MESSY), behavior research and therapy, 21, 4, 335-340.
Mc Nutly, J. K., & Karney, B. R. (2004). Positive expectations in the early years ofmarriage: Should couples expect the best or brace for the worst? Journal of Personality and Social Psychology, ۸۶(۵), ۷۲۹-۴۳.
Mau, W.C., (2003), Parental influences on the high school students academic achievement, Psychology in the school, Vol 45, Pp.267-289.
Muola, J.M.,(2010), A study of the relationship between academic achievement motivation and home environment among standard eight pupils,Educational Research and Reviews, Vol.5, Pp. 213-217.
Noble, K.D., (2001), Riding the Wind horse: Spiritual Intelligence and the Growth of the Self, Cresskill, NJ: Hampton Press.
Parker J.G.& Asher. (1987). Pear relation and later personal adjustment: Are low accepted children at risk? Psychological Bulletin. 102.PP.357-389.
Plomin, R., (2002), The nature and nature of cognitive abilities, Advances in the Psycology of human intelligence. NJ: Erlbaum.
Ray, E., Elliot, S.N., (2006), Social Adjustment and Academic Achievement: A predictive model for students with divers Academic and Behavior Comprencies, School Psychology Review, Vol.35, Pp.491-503.
Rahimi GR. The Implication of Moral Intelligence and Effectiveness in Organization: Are They Interrelated?. Inter J Marketing Technol. 2011; 1 (4): 68-73.
Segrin C, Flora J(2000). Poor social skills are a vulnerability factor in the development of psychosocial problems. Human Communication Research; 26: 489-514
Saito. L.T., (2000), Socio-Cultural factors in the educational achievement of Vietnamese American high scool students, University of California, Irvine, US.
Sansgiry, S.S., Bhosle, M., & Sail, K., (2009), Factors that affect academic performance among pharmacy students, Journal of pharm Education, Vol,89, Pp.101-120.
Terman, L.M ., & Merrill, M.A., (1973), Masuring intelligence, Boston: Houghton Mifflin.
Turner, N., & Barling, J., (2002), Tranceformational leadership and moral reasoning, Journal applied Psychological, Vol.87, No.2, Pp.304-331.
Vandewalle, D., Cron, W.L., & Slocum, J.W., (2001), The role of goal orientation following performance feedback, Journal of applied psychology, Vol.86, Pp.629-640.
Weber, E., (2005), Multiple intelligence teaching approaches, http://www.newhorizons.org
Wagerman, S.A., & Funder, D.C. (2007), Acquaintance reports of personality and academic achievement: Acase for conscientiousness, Journal of research in personality, Vol.41, Pp.221-239.
Wood, J.J., (2007), Effect of anxiety reduction on childrens school performance and social adjustment, Developemental Psychology, Vol.43, Pp.402-416.
Welsh, M., & Etal., (2005), Linkages between children^,s social and academic competence: longitudinal analysis, Journal of school psychology, Vol.56, Pp.463-482.
Walker, A., & Nabuzoka, D., (2008), Academic Achievement and Social Functioning of children with and without learning difficulties, Educational Psychology, Vol, 31, Pp. 645-670.
Zdenek, B., & Schochor., D., (2007), Developing moral literacy in classroom, Journal of Educational Administration, Vol45, No,4, Pp.514-532.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۵-۷- فیلم های ترفتالات پلی اتیلن ……………………………………………………………………………………… ۱۲۷
۴-۵-۸- فیبر های ترفتالات پلی اتیلن ……………………………………………………………………………………… ۱۲۷
۴-۵-۹- لاستیک ها ……………………………………………………………………………………………………………….. ۱۲۸
۴-۵-۱۰- لاستیک های طبیعی ………………………………………………………………………………………………… ۱۲۹
۴-۵-۱۱- لاستیک های ترکیبی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۳۰
۴-۵-۱۲- الاستومر های ترموپلاستیک مبتنی بر استایرن …………………………………………………………….. ۱۳۲
فصل پنجم : نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………… ۱۳۳
۵-۱- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۳۴
۵-۲- پوشش ها و جلا دهنده ها …………………………………………………………………………………………….. ۱۳۷
۵-۳- رنگ های نساجی ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۳۸
۵-۴- بازدارنده های فرسایش ………………………………………………………………………………………………… ۱۳۹
۵-۵- مواد شیمیایی برای الکترونیک ها …………………………………………………………………………………… ۱۴۱
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۶- کاتالیست ها ………………………………………………………………………………………………………………… ۱۴۳
۵-۷- افزودنی های پلاستیک …………………………………………………………………………………………………. ۱۴۵
۵-۸- آفت کش ها ………………………………………………………………………………………………………………… ۱۴۸
۵-۹- پلیمر های ویژه …………………………………………………………………………………………………………… ۱۵۰
۵-۱۰- مواد آرایشی ………………………………………………………………………………………………………………. ۱۵۳
۵-۱۱- تجارت کشاورزی ………………………………………………………………………………………………………. ۱۵۷
۵-۱۲- روند های کلی ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۸
۵-۱۳- آفت کش ها، قارچ کش ها و حشره کش ها ………………………………………………………………….. ۱۵۹
۵-۱۴- دانه های تغییر یافته ژنتیک ………………………………………………………………………………………….. ۱۶۲
۵-۱۵- گیاهان به عنوان راکتو های شیمیایی …………………………………………………………………………….. ۱۶۶
۵-۱۶- غذای کامل ……………………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۷
۵-۱۷- جنبه های قانونی ………………………………………………………………………………………………………… ۱۶۸
۵-۱۸- بازاریابی داروها ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۰
۵-۱۹- عوامل اجتماعی و دموگرافیک(مردم شناسی) …………………………………………………………………. ۱۷۲
۵-۲۰- تغییر نمودار بازاریابی ………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۶
۵-۲۱- بخش های بازار جدید ………………………………………………………………………………………………… ۱۷۶
۵-۲۲- رقبای جدید ………………………………………………………………………………………………………………. ۱۷۸
۵-۲۳- توسعه یک داروی جدید ……………………………………………………………………………………………… ۱۷۸
۵-۲۴- پیش بازاریابی …………………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۰
۵-۲۵- راه اندازی مجدد داروها …………………………………………………………………………………………….. ۱۸۱
۵-۲۶- کانال های توزیع ………………………………………………………………………………………………………… ۱۸۲
۵-۲۷- تجارت الکترونیک در صنعت شیمیایی …………………………………………………………………………. ۱۸۴
۵-۲۷-۱- اهمیت تجارت الکترونیک در بازاریابی …………………………………………………………………….. ۱۸۴
۵-۲۷-۲- مکان های بازار مواد شیمیایی مجازی ……………………………………………………………………… ۱۸۵
۵-۲۸- بازار های نمایان شده ………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۷
۵-۲۸-۱- dorado-نفت باکو ……………………………………………………………………………………………….. ۱۸۷
۵-۲۸-۲- بیزینس در چین ……………………………………………………………………………………………………… ۱۹۰
۵-۲۹- بازبینی ……………………………………………………………………………………………………………………… ۱۹۱
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
فصل دوم
جدول۱ ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۳۴
جدول۲ ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۳۵
جدول۳ ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۳۶
جدول۴ ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۴۹
فصل سوم
جدول۱ ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۶۶

. در جستجو برای روش‌های فرآیندی نوین، به‌ خصوص برای فرآورده‌های ویژه، کاربرد فرایند فشار بالا، پتانسیل قابل توجهی را به‌عنوان یک تکنولوژی برای تیمارهای حرارتی، برحسب اطمینان از کیفیت و توجه به ویژگی‌های کیفی در فرآورده‌های غذایی حداقل فرایند شده است. تقاضای مصرف کننده برای فراورده‌های غذایی با فرایند حداقل، در حال حاضر یک چالش برای فرایند کنندگان مواد غذایی است (هوگان و همکاران ۲۰۰۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در حالی که ایمنی غذا و ماندگاری اغلب وابسته به کیفیت میکروبی است دیگر پدیده‌ها مانند واکنش آنزیمی و تغییرات ساختاری می‌توانند به‌طور معنا‌داری روی کیفیت مورد نظر مصرف کننده اثر بگذارند. فرآیندهای مرسوم حرارتی شامل شامل نفوذ حرارتی کند گسترش یافته تا مرکز (نقطه سرد) فراورده و سرد کردن بعد از آن است. این فرایند حرارتی شامل تغییراتی در کیفیت به طور گسترده وابسته به فراورده تیمار شده و دماهای به‌کار برده شده است. این تغییرات شامل تولید بوی نامطبوع، نرمی بافت و هم چنین نابودی ویتامین‌ها و رنگ است. بر خلاف حرارت، استفاده از تیمار با فشار متوسط روی خصوصیات حسی و کیفی غذا تغییری ایجاد نمی‌کند. بنابراین این فرایند در صنعت غذا تکنولوژی است که می‌تواند خصوصیات ایمنی تیمار شده حرارتی را ایجاد کند، در ضمن اینکه تقاضای مصرف کننده برای غذاهایی با مزه تازه‌تر را نیز حفظ می‌کند.
فرایند فشار بالا بعضی اوقات تحت عنوان فشار هیدرواستاتیک بالا^[۵۰] یکی از فرآیندهای غیر حرارتی نسبتا جدید است که روی غذاهای جامد یا مایع ، همراه یا بدون بسته بندی، تحت فشاری بین ۵۰ تا ۱۰۰۰ مگاپاسکال قرا می‌گیرند. تحقیقات گسترده‌ای دررابطه با فواید بالقوه فرایند فشار بالا به‌عنوان یک گزینه جایگزین برای فرآیندهای حرارتی در حال انجام است. این فواید در زمینه‌های مختلف فرایند غذا مانند غیر فعال سازی میکروارگانیسم‌ها و آنزیم‌ها، دناتوراسیون پروتئین‌های کاربردی و تغییرات ساختاری برای مواد غذایی است (هوگان و همکاران ۲۰۰۵).
از فشار هیدرواستاتیک بالا به منظور غیر فعال کردن میکروارگانیسم‌ها، برخی آنزیم‌ها و نیز افزایش عمر انبارمانی مواد غذایی استفاده می‌شود. در فشار بالا جوانه زدن اسپورها تشدید می‌شود ولی درجه حرارت بالا اسپورهای جوانه زده را غیر فعال می‌سازد. از کاربردهای فن‌آوری فشار بالا می‌توان به اصلاح خصوصیات بافتی و حسی موادغذایی، ترد کردن گوشت گاو قبل از جمود نعشی، ژله‌ای کردن سوریمی، تولید پوره مربا و ژله از توت فرنگی، تولید مارمالاد از پرتقال و طولانی کردن زمان نگه‌داری شیر را نام برد. یکی از مهم‌ترین مشکلات در استفاده از فن‌آوری فشار بالا، ساخت لوله‌ها و دوخت‌هایی است که تحمل فشارهای بالا در حین اعمال فشار و حذف آن را داشته باشد (مرتضوی و همکاران، ۱۳۸۱).
این فرایند در صنعت غذا به دو صورت سیستم مداوم و غیر مداوم انجام می گیرد. در شکل ۳-۲ شمایی از فرایند فشار بالا به صورت مداوم آورده شده است (پاترسون و همکاران، ۲۰۰۶).
شکل ۳-۱- شمایی از یک فرایند مداوم فشاربالا (اقتباس از پاترسون و همکاران، ۲۰۰۶)
مطالعات در مورد اثر فشار بالا روی غذا به سال ۱۸۹۹ برمی‌گردد. برت هیت از یک ایستگاه تحقیقات کشاورزی در ویرجینیای غربی در ایالات متحده امریکا، واحد فشار بالا را برای پاستوریزه کردن شیر و دیگر فرآورده‌های غذایی ایجاد کرد. هیت ماشین‌هایی را تولید کرد که می‌توانستند فشار بالایی حدود ۶۸۰۰ اتمسفر (تقریبا ۷۰۰ مگاپاسکال) تامین کنند. هیت و همکارانش پتانسیل استفاده از فشار بالا را برای رنج گسترده‌ای از غذاها و نوشیدنی‌ها و به‌کار بردن فشار برای غیر فعال کردن ویروس‌ها آزمایش نمودند. در مقایسه با تجهیزات فشار بالای امروزی، سیستم‌های نمونه‌های اولیه به‌کار برده شده به‌وسیله هیت، بسیار ساده و اولیه بودند. با پیشرفت‌های صورت گرفته آنالیز استرس و تولید مواد جدید، سیستم‌های فشار با ظرفیت بالا می‌توانند برای تیمار مطمئن فرآورده‌های غذایی حتی در فشارهای بالاتر نیز به‌کار روند.
در ابتدا فن‌آوری فشار بالا در تولید انواع سرامیک، استیل و آلیاژهای خاصی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در دهه‌ های گذشته، این فن‌آوری در صنایع غذایی نیز گسترش یافت. اثر فشارهای بالا در غیر فعال کردن میکروارگانیسم‌ها از آغاز قرن بیستم شناخته شد. در دهه‌ های گذشته نیز تلاش‌های زیادی در جهت امکان استفاده گسترده از این فن‌آوری در صنایع غذایی انجام گرفت. از آن‌جا که اثر فشار در تمام قسمت‌های غذا یکسان است، همه قسمت‌های آن به‌طور یکنواخت سالم سازی می‌شوند. این روش برخلاف روش حرارتی وابسته به زمان و جرم نیست. از این رو زمان لازم برای انجام فرایند کوتاه می‌باشد.
استفاده تجاری از فرایند فشار بالا در حال افزایش است، فرصت‌ها و امکاناتی برای کاربردهای تازه و پیشرفت‌هایی در تولید فرآورده‌های غذایی در این زمینه وجود دارد و فشار بالا می‌تواند کاربرد مولکول‌های پروتئین‌ها و کربرهیدرات‌ها را از مسیرهایی منحصر به‌فرد تحت تاثیر قرار دهد و امکان تولید محصولات غذایی نوین را فراهم سازد. در حال حاضر تعداد محصولاتی که به‌وسیله این تیمار به‌طور تجاری تولید می‌شوند کم است. اما فرصت‌های زیادی برای گسترش تولید دامنه گسترده‌ای از فرآورده‌ها‌ با این تیمار در آینده وجود دارد.
این فناوری شامل به‌کار بردن یکنواخت فشار در سراسر یک محصول است. در صنایع غذایی از تکنیک فشار ایزواستاتیک برای اعمال فشار استفاده می‌گردد. سیستم‌های اعمال فشار ایزواستاتیک، در سه شکل سیستم‌های ایزواستاتیک سرد، ایزواستاتیک گرم یا ایزواستاتیک داغ وجود دارند (مرتضوی و همکاران، ۱۳۸۱).
بزرگترین مشکل تیمار فشار بالا در غذاهای جامد، استفاده از فرآیندهای غیر مداوم یا نیمه مداوم و هزینه‌های بالای لوله‌های با تحمل فشار بالااست. این فرایند سازگار با محیط زیست، تکنولوژی جدید با قابلیت صنعتی شدن که می‌تواند جایگزینی برای فرایند معمول رنج گسترده‌ای از فرآورده‌های غذایی مختلف باشد. این روش ماندگاری و عمر انبار مانی را طولانی می‌کند. این در حالی است که همزمان با غیر فعال شدن میکروارگانیسم‌ها و آنزیم‌ها، کیفیت ارگانولپتیک حفظ می‌شود و مولکول‌های کوچکی مانند مولکول‌های عطر و طعم و ویتامین‌ها دست نخورده باقی می‌مانند.
این تکنولوژی مزایای بسیاردارد، به‌ویژه برای فرآورده‌های غذایی با ارزش افزوده بالا، هدف گذاری شده برای گروه رو به رشدی از مصرف کنندگان که تقاضای برای بالاترین میزان ایمنی و کیفیت در فرآورده‌های خریداری شده را دارند (هوگان و همکاران ۲۰۰۵).

تاثیر فرایند فشار بالا در ماندگاری ویتامین‌های فرآورده‌های گیاهی

هرچند استفاده از این فرایند در بعضی از فرآورده‌ها مانند سالادها هنوز امکان پذیر نیست اما در امریکا و اروپا یک گزینه جایگزین برای پاستوریزاسیون غذاهای آماده و سس‌ها است. فشار بالای ۶۰۰ مگاپاسکال می‌تواند مخمرها، قارچ‌ها و باکتری‌های گرم مثبت (شامل پاتوژن‌ها) را غیر فعال کند، در حالی که مولکول‌های کوچک مانند ویتامین‌ها را بدون تغییر نگه‌ می‌دارد. از آنجا که سبزیجات منبعی غنی‌ از این مواد هستند، بنابراین این فرایند به‌ویژه در این نوع مواد جهت حفظ ویتامین‌ها حایز اهمیت است (پاندرانگی و بالاسوربرامینیان، ۲۰۰۵)
بسیاری نویسندگان گزارش کرده‌اند که ویتامین C در فرآورده‌های تهیه شده از سبزی‌ها و میوه‌ها به‌طور معنا داری تحت تاثیر فرایند فشار بالا قرار نمی‌گیرند.
گزارش شده است که ماندگاری آسکوربیک اسید در آب پرتقال بعد از تیمار با فشار بالا در ۴۰۰ مگاپاسکال ۴۰ درجه و مدت زمان ده دقیقه ۹۱ درصد بوده است. اتلاف ویتامین C در نوشیدنی‌های بر پایه سبزیجات بعد از تیمار با فشار بالا (۱۰۰، ۲۰۰، ۳۰۰ و ۴۰۰ مگاپاسکال) در زمان‌های مختلف به‌کار برده شده نسبت به تیمار‌های حرارتی از مقدار اندکی تجاوز نکرده است (باربا و همکاران، ۲۰۱۰).
مطالعه روی آب گوجه فرنگی نشان داده است که فرایند فشار بالا (۳۰۰ تا ۵۰۰ مگاپاسکال) و نگه‌داری به مدت ۲۸ روز در دمای ۴ درجه سانتی گراد می‌تواند ویتامین C را نسبت به فرآیندهای حرارتی بهتر حفظ نماید و از دست رفتن این ویتامین بعد از تیمار فشار بالا معمولا بستگی به شدت دما و زمان به‌کار برده شده در فرایند دارد (هسو و همکاران، ۲۰۰۸).
مطالعات روی اثر فشار ۶۰۰ مگاپاسکال در ترکیب با دماهای بالا روی ویتامین‌ها و پیگمان‌های سه نوع سبزی صورت گرفته است. بروکلی تیمار شده ۶۰۰ مگاپاسکال به مدت ۴۰ دقیقه در دمای ۷۵ درجه سانتی گراد هیچ گونه کاهشی را در کلروفیل نوع a وb در مقایسه با نمونه‌های تیمار نشده نداشته است. همین‌طور گوجه فرنگی تیمار شده در ترکیب فشار ۶۰۰ مگاپاسکال و دمای ۸۵ درجه سانتی گراد به مدت ۶۰ دقیقه در مقدار لیکوپن و کارتنوئید مشابه نمونه‌های تیمار شده در (۹۵ درجه سانتی گراد و ۶۰ دقیقه) بوده است. ماندگار بالای اسید آسکوربیک (۸۲ درصد) در نمونه‌های تیمار شده نخود سبز با ۹۰۰ مگاپاسکال فشار به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد مشاهده شد (پاندرانگی و بالاسوربرامینیان، ۲۰۰۵).
اثر فشار بالا روی مقدار ویتامین C و ظرفیت آنتی اکسیدانی آن در لوبیای چشم بلبلی خام و جوانه زده در ۳۰۰ و ۵۰۰ مگاپاسکال به مدت ۱۵ دقیقه در دمای اتاق مورد مطالعه قرار گرفت. مقدار قابل توجه ویتامین در لوبیای جوانه زده نسبت به دانه‌های خام یافت شد و مشخص شد که تیمار فشار بالای اندکی اصلاح شد، کاهش در مقدار ویتامین C در فشار کمتر از ۵۰۰ مگاپاسکال و بعد از پاستوریزاسیون در این فشار مشخص نبوده است (دوبالدو و همکاران، ۲۰۰۷).
در مورد سینتیک تخریب ویتامین C در طول فرایند فشار هیدرواستاتیک بالا نیز گزارش‌های بسیاری وجود دارد. فشار به‌تنهایی اثر معناداری را روی غلظت ویتامین C آب پرتقال ندارد. فقط هنگامی که دما بالای ۶۰ درجه سانتی گراد است تخریب آسکوربیک اسید در طول این فرایند مشاهده می‌شود. اثر فشار هیدرواستاتیک بالا روی کیفیت بعد از فرایند آبمیوه نیز یک نکته مهم مورد مطالعه بوده است. ماندگاری آب میوه‌های مختلف می‌تواند با به‌کار بردن فشار هیدرو استاتیک بالا، نسبت به نمونه‌های غیر تیمار شده افزایش یابد. در مطالعه‌ای ماندگاری آب پرتقال بازسازی شده پاستوریزاسیون شده حرارتی معمول (۸۰ درجه سانتی گراد و ۳ ثانیه) و تیمار شده با فشار هیدرواستاتیک بالا (۵۰۰ مگاپاسکال و ۳۵ درجه سانتی گراد در ۵ دقیقه) مورد بررسی قرار گرفت. میزان کاهش آسکوربیک اسید در طول نگه‌داری در ۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد اندازه گیری شد. سرعت تخریب آسکوربیک اسید در آبمیوه‌های پاستوریزه شده با فشار بالا نسبت به تیمار حرارتی کمتر بود و منجر به افزایش ماندگاری نسبت به آبمیوه‌های پاستوریزه شده با روش حرارتی معمول گردید (پولیدرا و همکاران، ۲۰۰۳).
گزارش شده است که در بسیاری از آبمیوه‌ها، تیمار فشار بالا نسبت به تیمار معمول حرارتی باعث ماندگاری بیشتر ویتامین C شده است. آب پرتقال‌های تیمار شده با فرایند فشار بالا (۴۰۰ مگا پاسکال در ۴۰ درجه سانتی گراد به مدت ۱ دقیقه)، نسبت به آبمیوه‌های پاستوریزه شده (۷۰ درجه سانتی گراد، ۳۰ دقیقه) درطول نگه داری در یخچال ویتامین C را بهتر حفظ کرده اند (پلازا و همکاران، ۲۰۰۶).
در یک تحقیق اثر سه سطح فشار (۳۰۰ و ۴۰۰ و ۵۰۰ مگاپاسکال) روی خصوصیات کیفی از جمله ویتامین E و C در ژل آلوئه ورا ارزیابی شد. نتایج نشان داد که فشار هیدرواستاتیک بالا تاثیر مشخصی روی مقدار این ویتامین‌ها نداشته است. بعد از ۳۵ روز نگه‌داری در همه نمونه‌های نگه‌داری شده و تیمار شده با فشار ۵۰۰ مگاپاسکال یک کاهش در مقدار این دو ویتامین مشاهده شد (گالوز و همکاران، ۲۰۱۱).
در مطالعه‌ای روی خصوصیات فیزیکو شیمیایی، تغذیه‌ای و میکروبی پوره یک نوع سیب تیمار شده با سیستم فشار بالا در مقیاس صنعتی و در طول سه هفته نگه‌داری آن در یخچال نشان داده شده است که دو تیمار ۴۰۰ . ۶۰۰ مگاپاسکالی در ۵ دقیقه و دمای ۲۰ درجه سانتی گراد و تیمار پاستوریزاسیون ملایم در ۷۵ درجه سانتی گراد به‌مدت ۱۰ دقیقه با ارزش پاستوریزاسیون (۵/۸ =^۷۵_۷۰ (P انجام گرفت و اثر آن روی مقدار کل ویتامین و اسید آسکوربیک بررسی شد. مقدار ویتامین C و آسکوربیک اسید به‌وسیله تیمار فشار بالا ۴۰۰ مگاپاسکال و تیمار پاستوریزاسیون ملایم تحت تاثیر قرار نگرفتند (لندل و همکاران، ۲۰۱۰).
در مطالعه‌ای دیگر، به‌کار بردن فرایند فشار بالا (۴۰۰ و ۶۰۰ مگاپاسکال در یک دوره ۲۰ دقیقه) هیچ تاثیری در مقدار کارتنوئید در هویج، بروکلی و لوبیا نداشته است (گارسیا و همکاران، ۲۰۰۱).
همچنین آب گوجه فرنگی تیمار شده در ۵ دقیقه با ۵۰۰ و ۸۰۰ مگاپاسکال هیچ تاثیری را در مقدار غلظت کل لیکوپن و بتاکاروتن نداشته است (باربا و همکاران، ۲۰۱۰).
گزارش شده است که کارتنوئید کل به‌طور جزئی تحت تاثیر فشار بالا قرار می‌گیرد. آب سبزیجات غیر فرایند شده تولید شده از گوجه سبز، فلفل، پیاز، هویج، لیمو و روغن زیتون، مقدار بالاتری کارتنوئید کل را نسبت به نمونه‌های تیمار شده با فشار بالا دارد. راجع به پایداری کارتنوئیدها از طریق نگه‌داری آبمیوه‌های پاستوریزه شده به‌وسیله فرایند فشار بالا در یخچال تغییرات معناداری برای حداقل ۱۰ روز نگه‌داری در آب پرتقال تیمار شده در ۱۰۰ مگاپاسکال در ۶۰ درجه سانتی گراد به مدت ۵ دقیقه گزارش شده است. این در حالی است که کاهش قابل توجهی (۵۶/۲۰ و ۱۶/۹ درصد) در پایان دوره نگه‌داری نمونه‌های فرایند شده در ۳۵۰ مگاپاسکال، ۳۰ درجه سانتی گراد، در ۵/۲ دقیقه و ۴۰۰ دقیقه، ۴ درجه سانتی گراد در ۱ دقیقه مشاهده شده است (پلازا و همکاران، ۲۰۱۱).
گزارش شده که آب پرتقال‌های تیمار شده با فشار بالا مقدار بالاتری از کارتنوئیدها را نسبت به آبمیوه‌های پاستوریزه شده حرارتی در طول نگه‌داری در دمای ۴ درجه سانتی گراد نشان داده‌اند. بنابراین، ارزش ویتامین A، افزایشی بیشتر از ۴۰ درصد ارزش نمونه‌های غیر تیمار شده نشان داده است. غیر فعال سازی آنزیم‌هایی که باعث کاهش کارتنوئیدها در طول نگه‌داری و بهبود استخراج ایجاد شده با تیمار فشار بالا دلیلی برای توضیح نتایج به‌دست آمده دیگر محققان بوده است. تغییر در غلظت کارتنوئیدها وابسته به حضور ویتامین C می‌باشد که به‌نظر می‌رسد آن‌ها را از اکسیداسیون محافظت می‌کند (د انکوس و همکاران، ۲۰۰۲).

تاثیر فرایند فشار بالا در ماندگاری ویتامین‌های فرآورده‌های حیوانی

تمایل به استفاده از فشار بالا در شیر و محصولات لبنی نیز به تازگی در حال رشد است. فشار بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ مگاپاسکال یک روش موثر برای غیر فعال کردن میکروارگانیسم‌ها شامل بیشتر پاتوژن‌های غذایی است. به‌علاوه برای تخریب میکروبی گزارش شده است که فشار بالا رنت یا کوآگولاسیون اسیدی شیر را بدون اثر تخریبی روی خصوصیات کیفی مهم مانند مزه و طعم و ویتامین‌ها بهبود می‌بخشد (تروجیلو و همکاران، ۲۰۰۲).
برخلاف تیمارهای حرارتی که پیوندهای کووالانس و غیر کووالانس را تحت تاثیر قرار می‌دهند، تیمار فشار بالا در دمای اتاق یا دماهای ملایم فقط باندهای شیمیایی ضعیف مانند پیوند هیدروژنی، پیوندهای هیدروفوبی و پیوندهای یونی را از می‌گسلد. بنابراین مولکول‌های کوچکی مانند ویتامین‌ها و اسیدهای آمینه و ترکیبات طعمی توسط این تیمار بدون تغییر باقی می‌مانند. تیمار فشار بالا در ۴۰۰ مگاپاسکال به‌مدت ۳۰ دقیقه در ۲۵ درجه سانتی گراد و با سرعت ۵/۲ مگاپاسکال بر ثانیه هیچ کاهش معناداری را در ویتامین‌های B₆ و B₁ شیر ایجاد نکرد (تروجیلو و همکاران، ۲۰۰۲).
سیستم‌های مولتی ویتامین شامل سطوح مختلفی از ویتامین‌های محلول در آب مانند آسکوربیک اسید، تیامین و ویتامین B₆ (پریدوکسال) و سیستم‌های غذایی (زرده تخم مرغ) شامل سطوح طبیعی از ویتامینC در معرض فشار در رنج بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ مگاپاسکال به مدت ۳۰ دقیقه برای تعیین اثر این فرایند روی ویتامین‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند. در سیستم مدل از دست رفتن و کاهش ویتامین C حدود ۱۲درصد بود در حالی که در مدل غذایی این کاهش معنا دار نبود. در مقایسه با فرایند استریلیزاسیون معمول، تیمارهای فشار بالا ویتامین‌ها را بهتر نگه می‌دارند. تیامین و پریدوکسال در سیستم مدل تحت تاثیر فشار بالا قرار نگرفتند. این تحقیق در واقع تاییدی بر این حقیقت است که فرایند فشار بالا کمترین اثر را روی مواد مغذی از جمله ویتامین‌ها دارد (سانچو و همکاران، ۱۹۹۹).

میدان‌های الکتریکی پالسی قوی

میدان‌های الکتریکی پالسی (PEF)^[51] یکی از تکنولوژی‌های جدیدی است که می‌تواند به‌عنوان یک گزینه جایگزین در غیر‌فعال سازی میکروارگانیسم‌ها و آنزیم‌ها در غذاهای مایعی همچون شیر مور استفاده قرار گیرد. در مقایسه با فرآیندهای حرارتی بازه انرژی بهتری دارد. در این تکنولوژی میدان الکتریکی در بازده زمانی کوتاه روی جریان غذاهای مایع که بین دو الکترود قرار گرفته‌اند، به‌کار برده می‌شود. از سال ۱۹۹۰ مطالعات گسترده‌ای روی پیشرفت این فرایند در صنعت غذا انجام گرفته است (شمسی و همکاران، ۲۰۰۹).
کاربرد فرایند میدان‌های الکتریکی پالسی قوی به‌عنوان یک تکنیک نفوذپذیری غشایی در طول دهه‌ های اخیر در فرایند غذایی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در بین تکنولوژی‌های جدید کاربردآن یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های فرایند است. دمای پایین فرایند و زمان کوتاه می‌تواند باعث غیر فعال سازی موثر میکروارگانیسم‌ها شود و همزمان کیفیت فرآورده را نیز حفظ کند. توانایی برای نفوذپذیری بافت سلولی در زمان کوتاه می‌تواند به‌عنوان جایگزین انرژی و زمان طولانی در روش‌های معمول، روش‌های مکانیکی یا فرآیندهای آنزیمی به‌کار برده شود. افزایش تقاضای مصرف کنندگان برای غذاهایی با ارزش تغذیه‌ای بالا و طعم مشابه غذاهای تازه منجر به پیشرفت فرآیندهای ملایم و جایگزین‌هایی برای تکنیک‌های معمول مانند تیمارهای حرارتی محافظت از غذا شده است
استفاده از یک میدان الکتریکی خارجی در مدت زمانی در حد میکروثانیه، تغییرات موضعی و ساختاری یک تجزیه سریع غشای سلول را باعث می‌شود. این پدیده الکتروپوریشن^[۵۲] نامیده می‌شود.
استفاده از شدت بالای میدان‌های الکتریکی پالسی می‌تواند برای غیر فعال سازی میکروارگانیسم‌ها به‌وسیله یک تخریب غیر قابل برگشت دیواره سلولی به‌کار برده شود. در صنایع غذایی این تشکیل غیر قابل برگشت منافذ دیواره سلولی می‌توان برای غیر فعال سازی میکروارگانیسم‌ها به‌کار برده شود. این فرایند غیر قابل برگشت می‌تواند به‌عنوان یک تکنیک محافظت کننده ملایم برای غذاهای مایع و همچنین به‌عنوان جایگزین برای روش‌های تجزیه سلولی معمول مانند آسیاب کردن یا تیمار آنزیمی به‌عنوان یک پیش تیمار برای بهبود انتقال قبل از خشک کردن، استخراج با فشار به‌کار برده شود.
اثر ضد باکتری یک جریان الکتریکی در پایان قرن ۱۹ بررسی شد. اثرات کشندگی به‌وسیله به‌کار بردن جریان مستقیم یا متناوب با فرکانس پایین از تاثیرات حرارتی و الکتروشیمیایی ناشی می‌شود. در سال ۱۹۲۰ یک فرایند که الکتروپور^[۵۳] نامیده شد در اروپا و امریکا معرفی گردید. یکی از نخستین کاربردهای استفاده از الکتریسیته در صنایع غذایی در پاستوریزاسیون شیر بود. این کار به‌وسیله به‌کار بردن یک (غیر پالسی) جریان متناوب ۲۲۰ ولتی با محفظه تیمار الکترود کربن انجام شد.
غیر فعال شدن میکروارگانیسم‌ها توسط میدان‌های الکتریکی پالسی به چند عامل بستگی دارد که مهمترین آن‌ها شدت جریان میدان الکتریکی، زمان فرایند، درجه حرارت ماده غذایی و نوع میکروارگانیسم می‌باشند. سرعت غیر فعال شدن میکروارگانیسم‌ها با افزایش شدت میدان الکتریکی، زمان تماس و درجه حرارت ماده غذایی افزایش می‌یابد. البته بهتر است که با درنظرگرفتن یک سیستم سرمایش، درجه حرارت در زیر ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد حفظ شود باکتری‌های مختلف حساسیت‌های متفاوتی نسبت به میدان الکتریکی دارند. به‌طور کلی باکتری‌های گرم مثبت و مخمرها نسبت به باکتری‌های گرم منفی مقاومت بیش‌تری دارند. شرایط بهینه برای رسیدن به بیشترین میزان سرغت غیرفعال‌سازی یک میکروارگنیسم خاص، پس از انجام آزمایش‌های اولیه مشخص می‌شود (مرتضوی و همکاران، ۱۳۸۱).
مهمترین اجزای مورد نیاز برای میدان‌های الکتریکی پالسی یک سیستم تولید کنننده محرک آنی و یک محفظه فرایند است. پیش نیاز برای تولید صنعتی و کارا، توانایی عملکرد مداوم با سرعت جریان بالا است که تولید و پیشرفت محفظه‌های مداوم این امر را امکان پذیر کرده است. غذا در هنگام پمپ شدن در محفظه در معرض جریان الکتریکی قرار می‌گیرد. قبل از تیمار، مبدل حرارتی برای پیش گرم کردن محیط استفاده می‌شود و بعد از تیمار نیز انرژی پراکنده شده ممکن است منجر به افزایش دمای شود که باید قبل از بسته بندی آسپتیک دما حذف شود. بسته بندی آسپتیک برای جلوگیری از آلودگی ثانویه لازم است. یکی از مهمترین مزایای این تیمار قابلیت مداوم بودن آن همراه با زمان بسیار پایین فرایند است. بنابراین به‌آسانی می‌تواند در خطوط تولید به‌کار برده شود. در شکل ۳-۲ شمایی از این فرایند آورده شده است (توپل و همکاران، ۲۰۰۵).
شکل ۳-۲- شمایی از یک فرایند میدان الکتریکی پالسی (اقتباس از مرکادو و همکاران، ۱۹۹۷)

تاثیر میدان‌های الکتریکی پالسی بر ماندگاری ویتامین‌ها در غذاهای گیاهی

هنگام بررسی و ارزیابی اثر فرآیندهای غیر حرارتی، ویتامین C در بین سایر ترکیبات زیست فعال بیشتر مورد توجه است. مطالعات زیادی روی اثر میدان‌های الکتریکی پالسی قوی روی ویتامین‌ها صورت گرفته است. گزارش شده است که این تیمار اثر بسیار کمی را روی مقدار ویتامین‌ها ایجاد می‌کند. ماندگاری ویتامین ‌ Cبسته به فاکتورهای مانند قدرت میدان الکتریکی، زمان تیمار و فرکانس پالس‌ها در آبمیوه‌های فرایند شده توسط این تیمار (فورچنی و همکاران، ۲۰۰۹) مانند آب پرتقال (مارتینز و همکاران، ۲۰۰۷)،سیب (اورلدیلک و همکاران، ۲۰۰۰)،گوجه فرنگی (سرانو و همکاران، ۲۰۰۸)، هندوانه (سرانو و همکاران، ۲۰۰۸) و توت فرنگی و دیگر نوشیدنی‌ها بر پایه سبزی‌ها، در محدوده ۵۰ تا ۹۹ درصد مشاهده شده است (سرانو وهمکاران، ۲۰۰۸).
در تحقیقی در مورد بررسی بهبود تیمار PEF با بهره گرفتن از ترکیبات آنتی باکتریال، نمونه آب پرتقالی با ۵/۳ pH= و دمای ۴۴ درجه سانتی گراد و میدان الکتریکی ۸ کیلووات بر سانتی متر فرایند شد. مشاهده شد که با حدود ۹۷ درصد ماندگاری نسبت به سطح اولیه ویتامین مقدار کاهش ویتامین C حداقل بوده است (مین و همکاران، ۲۰۰۳).
در مطالعه‌ای دیگر تعیین اثر یک سیستم PEF در مقیاس صنعتی مورد بررسی قرار گرفته است و فرایند PEF با بهره گرفتن از ۴۰ کیلووات بر سانتی متر در ۹۷ میکروثانیه انجام گرفت و مشاهده شد که ماندگاری ویتامین C بیشتر از روش‌های معمول بوده است. در آب گوجه فرنگی در یک میدان الکتریکی ۸۰ کیلووات بر سانتی متر و ۲۰ پالس در دمای ۵۰ درجه سانتی گراد و در حضور نیسین هیچ‌گونه کاهشی در مقدار ویتامین C به‌دلیل استفاده از از این تیمار مشاهده نشد (مین و ژانگ، ۲۰۰۳).
در تحقیق دیگری پتانسیل استفاده از PEF برای کاهش شمارش باکتری سالمونلا در آب پرتقال و بازده اثر باکتری کشی آن که از میدان الکتریکی ۸۰ کیلووات بر سانتی متر در ۵/۳pH= و دمای ۴۴ درجه سانتی گراد استفاده شده است. درصد ماندگاری ویتامین C حدود ۵/۹۷ درصد بوده است (میتالس و گریفیتس، ۲۰۰۵).
در مطالعه‌ای اثر قدرت میدان الکتریکی، زمان تیمار، فرکانس پالس، عرض و قطبیت، به‌عنوان پارامترهای فرایند PEF روی ماندگاری ویتامین C و ظرفیت آنتی اکیسدانی در آب پرتقال و یک سوپ سرد سبزیجات بررسی شده است و با مقدار آن‌ در یک پاستوریزاسیون حرارتی مقایسه شده است. بعد از تیمار میدان الکتریکی پالسی با شدت بالا در آب پرتقال یک ماندگاری ۲/۹۸ -۵/۸۷ درصدی و در سوپ سبزیجات ۱/۹۷ -۳/۸۴ درصد مشاهده شد. پالس‌های به‌کار برده شده در روش دوقطبی و نیز یک قدرت میدان الکتریکی و زمان فرایند پایین و پهنای کم منجر به ماندگاری بالاتر ویتامین C شده است (مارتینز و همکاران، ۲۰۰۷).
فرایند به‌وسیله تکنولوژی‌های غیر حرارتی مزایای زیادی را برای حفظ و پایداری کاروتنوئیدها داشته است. به‌عنوان مثال غلظت بتا کاروتن در فرایند میدان‌های الکتریکی پالسی آب گوجه فرنگی ، ۳۱ تا ۳۸ درصد افزایش داشته است. در حالی که بعد از تیمار میدان‌های الکتریکی پالسی مقدار گاما کاروتن ۳ تا ۶ درصد کاهش داشته است. یک توضیح محتمل برای این موضوع این است که در این فرایند ممکن است بتا کاروتن به عنوان یک فرآورده از کریستالیزاسیون گاما کاروتن حاصل شود (کورتز و همکاران، ۲۰۰۶).
نتایج سایر پژوهشگران در این زمینه متفاوت است. گزارش شده است که یک کاهش معنادار در کارتنوئیدهای آب پرتقال با اعمال فرایند دو قطبی ۳۰ کیلووات بر سانتی متر به مدت ۱۰۰ میکروثانیه اتفاق افتاد. این کاهش در کارتنوئیدهای پرو ویتامین A می‌تواند باعث کاهش معنادار ۵/۷ درصدی در ویتامین A در آب پرتقال فرایند شده با میدان‌های الکتریکی پالسی با شدت بالا (۳۰ کیلووات بر سانتی متر در ۱۰۰میکروثانیه) و ۶۲/۱۵ درصد درآب پرتقال پاستوریزه شده (۹۲ درجه سانتی گراد و ۹۰ ثانیه) می‌شود. علاوه بر این تیمار حرارتی (۷۰ درجه سانتی گراد و ۳۰ ثانیه یا ۹۰ درجه سانتی گراد و ۳۰ ثانیه) نتوانسته است هیچ تاثیری بر روی محتوی ویتامین A آب پرتقال داشته باشد (سانچز و همکاران، ۲۰۰۵).