۲-۷-۲-۳- روش دینامیک سیالات محاسباتی^[۷۳]: (CFD)
اخیراً با پیشرفت سریع علم محاسبات، دینامیک سیالات محاسباتی به طور فزاینده ای به عنوان یک ابزار کارآمد جهت شبیه سازی هیدرودینامیک سیالات در علوم مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه تقریباً اکثر معادلاتی که به نوعی با سیالات سروکار دارند، به روش دینامیک سیالات محاسباتی حل می شوند. در این روش، معادلات حاکم بر حرکت سیالات، معادلات انتقال انرژی و انتقال جرم بر اساس بقای مومنتوم، بقای انرژی و بقای جرم به دست آورده می شوند. استفاده از روش دینامیک سیالات محاسباتی در مدل سازی فرایند خشک کردن مواد غذایی نیز چند سالی است که از طرف محققین مختلف مورد توجه قرار گرفته است. دلیل عمده این توجه این است که CFD کاملاً نظری بوده و از دقت قابل قبولی برخوردار است. چون روش مذکور سرعت، مومنتوم، دما و سایر پارامترهای مربوط به هوای خشک کننده را می تواند در نقاط مختلف خشک کننده پیش بینی کند و لذا قبل از هر گونه کار آزمایشگاهی با کمک پارامترهای فیزیکی محصول و دستگاه خشک کن می توان نتیجه نهایی را با دقت قابل قبولی پیش بینی کرد. البته این نکته نیز حائز اهمیت است که هر روشی قبل از این که فراگیر شود باید با تحقیقات آزمایشگاهی نیز تایید گردد. امروزه اکثر کارهای شبیه سازی جریان سیالات در خشک کن ها هنوز در مرحله تحقیقاتی و تطابق آزمایشگاهی قرار دارند. در بخشی از کارهای تحقیقاتی انجام گرفته مربوطه، از CFD برای اهداف طراحی خشک کن استفاده می شود. از جمله این کارها، تحقیقاتی است که در بخش مکانیک ماشینهای کشاورزی دانشگاه شیراز انجام گرفته است. در یکی از این تحقیقات، خشک کن کوچکی برای خشک کردن انجیر توسط CFD طراحی و ارزیابی شد (Amanlu and Zomorodian, 2010). در ادامه درباره این روش و تحقیقات انجام گرفته در این زمینه بیشتر توضیح داده می شود. فقط ذکر این نکته لازم است که برای شبیه سازی کامل انتقال جرم، مومنتوم و جرم در خشک کن ها با کمک فن آوری مزبور باید از روش جریان چند فازی^[۷۴] استفاده شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۷-۲-۳-۱- روابط ریاضی
معادلات حاکم بر حرکت سیال بر اساس سه اصل کلی انتقال مومنتوم، انرژی و جرم می باشد (John and Anderson, 1995)
معادله پیوستگی: (۲-۵۱)
معادله مومنتوم: (۲-۵۲)
معادله انرژی: (۲-۵۳)
که در معادله انرژی، از قانون فوریه برای بیان شار انرژی اتلافی می توان استفاده نمود:
(۲-۵۴)
اغلب جریان های فرایندی، چندفازه هستند. فازهای فیزیکی مواد شامل گاز، مایع و جامد است. اما مفهوم فاز در سیستم جریان چند فازی به معنی گسترده تری به کار برده می شود. در جریان چند فازی، یک فاز قسمتی از جریان است که قابلیت تفکیک آن وجود دارد و نسبت به میدان پتانسیلی که در آن قرار می گیرد، پاسخ داده و با سایر فاز ها بر همکنش دارد. مثلاً ذرات جامد، با اندازه های مختلف از همان ماده را می توان به عنوان فازهای متفاوت در نظر گرفت. چون هر مجموعه ذرات با اندازه یکسان دارای عکس العمل دینامیکی مشابه به میدان جریان خواهند بود.
۲-۷-۲-۳-۲- رژیم های جریان چندفازی
رژیم های جریان چند فازی را می توان به چهار دسته کلی زیر دسته بندی کرد: (Fluent user guide, 2006)
جریان های گاز-مایع یا مایع-مایع
جریان های گاز-جامد
جریان های مایع-جامد
جریان های سه فازی.
مثال هایی از جریان های گاز-مایع یا مایع-مایع عبارتند از:
جریان حبابی^[۷۵]: جریان گسسته گازی یا حباب های سیال در یک محیط پیوسته است.
جریان قطره^[۷۶]: جریان گسسته قطرات سیال در یک فاز پیوسته است.
جریان اسلاگ^[۷۷]: جریان حباب های بزرگ گاز در یک سیال پیوسته است.
جریان سطح آزاد/لایه ای^[۷۸]: جریان سیالات غیر قابل امتزاج جدا شده با یک فصل مشترک تعریف شده آشکار است.
رژیم های زیر جریان های گاز، جامد هستند:
جریان های پر ذره^[۷۹]: جریان ذرات جامد با نسبت وزنی بالا در یک گاز است.
انتقال نیوماتیک^[۸۰]: حمل ذرات جامد توسط جریان گاز است که به فاکتورهایی از قبیل مقدار جامد، عدد رینولدز و خواص ذرات بستگی دارد. الگوهای نمونه شامل جریان شنی^[۸۱]، جریان اسلاگ و جریان یکنواخت^[۸۲] می باشند.
بستر سیال: متشکل از یک استوانه عمودی حاوی ذرات است که در آن گاز از طریق توزیع کننده وارد می شود. گازی که از میان بستر بالا می آید، موجب معلق نگه داشتن ذرات جامد می شود. تشدید اختلاط داخل بستر به شدت جریان گاز، ظاهر شدن و بالا رفتن حباب ها از میان بستر بستگی دارد. برای تشریح این رژیم ها شکل۲-۱۰ را ملاحظه نمایید.

شکل۲-۱۰-رژیم های جریان چندفازی
جریان های مایع- جامد: رژیم های زیر جریان های مایع-جامد هستند:
جریان دوغابی^[۸۳]: این جریان، انتقال ذرات جامد در مایعات می باشد. رفتار جریان های مایع- جامد با خواص ذرات جامد نسبت به مایع فرق می کند. در جریان های دوغابی عدد استوک^[۸۴] معمولاً کمتر از یک است. وقتی عدد استوک بزرگتر از یک باشد، جریان سیال شده مایع- جامد به وجود می آید.
انتقال با آب^[۸۵]: بیان کننده توزیع متراکم ذرات جامد در محیط مایع است.
ته نشینی^[۸۶]: بیان کننده یک ستون بلند است که در ابتدا حاوی مخلوط پراکنده یکنواخت از ذرات می باشد. ذرات در پایین ستون به آرامی می نشینند و تشکیل یک لایه لجن می دهند. در بالا یک فصل مشترک شفاف ظاهر می شود و در وسط یک قسمت ته نشینی ثابت به وجود می آید. این رژیم ها در شکل۲-۱۰، نشان داده شده اند.
جریان های سه فازی
جریان های سه فازی آمیزه ای از رژیم های جریان گفته شده در قسمت های قبلی است.
۲-۷-۲-۳-۳-انتخاب یک مدل چند فازی
گام اول در حل هر مساله چند فازی، تعیین مدل مناسب برای رژیم جریان و چگونگی تعیین محل فصل مشترک برای جریان های حاوی حباب ها، قطرات و یا ذرات می باشد که در ادامه به معرفی دیدگاه های مختلف جریان های چند فازی پرداخته شده است. در حال حاضر دو دیدگاه اویلر- اویلر^[۸۷] و دیدگاه اویلر-لاگرانژ^[۸۸] برای محاسبه عددی جریان های چند فازی وجود دارد.
الف)دیدگاه اویلر- اویلر
در این دیدگاه، فازهای مختلف به صورت ریاضی به عنوان محیط های پیوسته در هم نفوذ کننده^[۸۹] در نظر گرفته می شوند. چون حجم یک فاز نمی تواند توسط فازهای دیگر اشغال شود، مفهوم کسر حجمی فازی وارد معادلات می شود. کسر حجمی فازها به صورت توابعی پیوسته از فضا و مکان تعریف می شوند و مجموع آنها برابر یک است. معادلات بقا به منظور به دست آوردن مجموع معادلات حاکم که دارای ساختار یکسان برای تمام فازها هستند، به کار برده می شوند. این معادلات توسط روابط کمکی که از فرمول های تجربی به دست آمده اند یا در حالت جریان های دانه ای با به کارگیری تئوری سنتیک، کامل می شوند. در نرم افزار فلوئنت سه مدل مختلف چند فازی اویلر-اویلر در دسترس می باشد:
مدل حجم سیال(VOF^[90])، مدل مخلوط^[۹۱] و مدل اویلری^[۹۲] (Fluent user guide, 2006).
الف-۱- مدل حجم سیال
این مدل، برای دو یا چند سیال غیر قابل امتزاج، که مکان فصل مشترک آنها مورد نظر است، طراحی شده است. در مدل مذکور یک سری معادلات مومنتوم به جریان چند فازی اختصاص داده می شود و کسر حجمی هر یک از فازها در هر سلول محاسباتی تعیین می شود. کاربرد مدل حجم سیال برای جریان های لایه ای، جریان سطح آزاد، حرکت حباب در یک مایع حرکت آب بعد از شکسته شدن سطح، پیش بینی حرکت جت سیال(کشش سطحی) و ردگیری پایا یا گذرای هر نوع فصل مشترک گاز، مایع می باشد.
الف-۲- مدل مخلوط
این مدل برای دوفاز یا بیشتر طراحی شده است. در این مدل همانند مدل اویلری، فازها به عنوان یک محیط پیوسته در هم نفوذ کننده در نظر گرفته شده و معادلات مومنتوم برای مخلوط حل و از سرعت های نسبی جهت تشریح فازهای پراکنده استفاده می شود. مدل مخلوط برای جریان های پر ذره با بار کم، جریان حبابی، ته نشینی و جداکننده های چرخانه ای به کاربرده می شود. این مدل را همچنین می توان بدون سرعت های نسبی برای فازهای پراکنده، جهت مدل کردن جریان چندفازی یکنواخت نیز استفاده کرد.
الف-۳- مدل اویلری
این مدل پیچیده ترین مدل چند فازی می باشد. مدل اویلری معادلات مومنتوم و پیوستگی را برای هر فاز حل می کند. ارتباط این معالات از طریق فشار و ضرایب تبادل بین فازی صورت می گیرد. این ارتباط به نوع فازها بستگی دارد. به عنوان مثال برای جریان دانه ای(سیال-جامد) متفاوت با جریان غیر دانه ای(سیال-سیال) می باشد. برای جریان های دانه ای، مشخصات از به کار گیری تئوری سنتیک به دست می آید. تبادل مومنتوم میان فازها نیز به نوع مخلوطی که باید مدل شود بستگی دارد. ضمناً توابع تعریف شده توسط کاربر(UDF^[93]) در نرم افزار فلوئنت^[۹۴] اجازه بهبود محاسبات تبادل مومنتوم بین فازها را به کاربر می دهد. کاربرد مدل چند فازی اویلری برای ستون های حبابی، بالابرها، محلولهای ذره ای و بستر سیال می باشد.
ب- راهنمای انتخاب میان مدل های مخلوط و اویلری
(Fluent user guide, 2006)
اگر توزیع گسترده ای از فاز پراکنده وجود داشته باشد، مثلاً اگر اندازه ذرات فرق کند و ذرات نتوانند از میدان جریان اولیه جدا شوند، مدل مخلوط ترجیح داده می شود. چونکه هزینه محاسباتی کمتر می باشد. اگر فاز پراکنده در بخشی از دامنه غلیظ باشد، باید مدل اویلری انتخاب شود.
اگر قوانین دراگ مناسب برای سیستم در دسترس است، مدل اویلری معمولاً نتایج دقیقتری نسبت به مدل مخلوط می دهد. ولو اینکه بتوان همان قانون دراگ ر ا برای مدل مخلوط به کار برد. اگر قوانین مذکور در فصل مشترک نامعلوم است، یا قابلیت به کارگیری آنها برای سیستم به طور کامل وجود ندارد، ممکن است مدل مخلوط نتایج بهتری ارائه دهد. برای بیشتر حالات، با ذرات کروی قانون Schiller-Naumann مناسب بوده و برای ذرات غیر کروی باید، از UDF استفاده شود.
اگر مسأله ای ساده تر با محاسبات کمتری مد نظر است، باید از روش مخلوط استفاده کرد. زیرا تعداد معادلات کمتری نسبت به مدل اویلری حل می کند. ولی وقتی که دقت مهم تر از میزان محاسبات است، مدل اویلری انتخاب بهتری خواهد بود. قابل ذکر است که مدل اویلری به دلیل پیچیدگی در محاسبات نسبت به مدل مخلوط دارای پایداری کمتری است.
با این وجود، انتخاب یک مدل چند فازی معمولاً آسان نیست و لذا از پارامترهایی برای تعیین مدل چند فازی استفاده می شود. که این پرارمترها عبارتند از: بارگیری ذره ای^[۹۵] و عدد استوک^[۹۶]. (ذره در دینامیک سیالات به ذرات جامد، حباب های گاز و قطرات مایع گفته می شود).

عمل خلاف قابل انتساب به عامل رفتار باید منجر به ورود خسارت (اعم از مادی یا معنوی) به شخص شده باشد.^[۱۹۰] بعبارتی ورود خسارت می بایست مسلم^[۱۹۱] باشد. به صرف احتمال ورود ضرر نمی توان مطالبه خسارت نمود. بنابراین حمایت دیپلماتیک نباید مسبوق بر نقض تعهد باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حمایت دیپلماتیک پیشگیرانه اساساً قابل اعمال نیست. بدین لحاظ باید بدواً تعهدی نقض و منجر به ورود خسارت به شخص گردد تا دولت متبوع شخص متضرر بتواند به اعمال حمایت دیپلماتیک بپردازد. هرچند به زغم عده ای از علمای حقوق نیز در موارد استثنایی به استناد نقض تعهدی که ممکن است قریب الوقوع باشد می توان به حمایت دیپلماتیک از شخص مبادرت نمود که بنظر می رسد این آموزه بر فرض پذیرش در خصوص اشخاص حقوقی قابل تصور نمی باشد.
مبحث دوم- طرفین اختلاف در آیین حمایت دیپلماتیک
بند اول- خواهان^[۱۹۲]
نظر به اینکه ساز و کار حمایت دیپلماتیک متعاقب ورود خسارت به شخص (اعم از حقوقی یا حقیقی) فعال شده در جهت جبران خسارات وارده به شخص متضرر، معمول می گردد، این سؤال را مطرح می سازد که اساساً خواهان اختلاف در آیین حمایت دیپلماتیک چه کسی است؟ آیا شخص متضرر خود راساً می تواند خواهان یک اختلاف در آیین حمایت دیپلماتیک قرار گیرد یا نه؟
همانطور که قبلاً نیز اشاره گردید، طرفین یک اختلاف بین المللی باید دو عنصر، دو تابع یا دو موضوع حقوق بین الملل باشند. یعنی موضوعاتی که بتوانند در چهارچوب حقوق بین الملل طرف حق و تکلیف قرار گیرند.
اشخاص حقوقی مورد بحث، هرچند دارای شخصیت حقوقی در چهارچوب حقوق داخلی دولتهایی که تأسیس می گردند می باشند، اما بلحاظ اینکه ذاتاً پدیده ای خارج از دولتها نبوده، و دارای شخصیت حقوقی مستقل از اعضای مؤسس خود نمی باشند (حداقل اینکه بطور کامل مستقل نمی باشند). بنابراین اصولاً فاقد صلاحیت و شخصیت حقوقی بین المللی نام جهت استیفای حقوق خود می باشند،^[۱۹۳] بدین لحاظ نی توانند در سطح بین الملل موضوع حقوق و تکالیف قرار گیرند.
بعبارت دیگر، اساساً فاقد اهلیت و صلاحیت لازم جهت پیگیری ادعا و احیاناً اقامه دعوی بعنوان مدعی بطرفیت تابعی که به آنها خسارت وارد نموده در سطح بین الملل (نظیر دادخواهی بطور مستقیم در نزد مراجع بین المللی) می باشند. بنابراین حق توسل به رویه های معمول حقوق بین الملل در جهت جبران خسارات وارده و حقوق تفویت شده خود را ندارند.^[۱۹۴]
بدان لحاظ شخص متضرر بالاجبار می بایست به حمایت دیپلماتیک دولت متبوع خود متوسل شده و دولت متبوع نیز بعنوان یک موضوع و تابع حقوق بین الملل به نفع شخص متضرر در سطح بین الملل به پیگیری ادعای شخص و احیاناً طرح آن نزد مراجع بین المللی نظیر دیدن بین المللی دادگستری بپردازد. بنابراین خواهان اختلاف در ساز و کار حمایت دیپلماتیک دولت متبوع شخص متضرر می باشد هرچند شخص متضرر بطور غیر مستقیم در جریان رسیدگی مشارکت داشته و به اصطلاح هم مدعی^[۱۹۵] تلقی می گردد.^[۱۹۶]
بند دوم- خوانده^[۱۹۷]
اکنون این سؤال مطرح می گردد که خواننده اختلاف در آیین حمایت دیپلماتیک چه کسی است؟ در صورت اعمال حمایت دیپلماتیک توسط دولت متبوع شخص متضرر، دعوای جبران خسارت مزبور بطرفیت چه تابعی می بایست طرح و اقامه گردد؟
اساساً موجودیتی می تواند در آیین حمایت دیپلمایت خوانده دعوی واقع شود که واجد شخصیت حقوقی بین المللی باشد و به اقتضای شخصیت بین المللی خود موضوع حقوق و تکالیف از جمله تحت تعقیب حقوقی قرار گرفتن بعنوان مدعی علیه- واقع شوند. در واقع موجودیتی که بتواند بعنوان مدعی اقامه دعوی نماید بطریق اولی می تواند بعنوان مدعی علیه نیز تحت تعقیب حقوقی قرار گیرد.
از آنجائیکه دولتها و سازمانهای بین المللی به اقتضای شخصیت حقوقی بین المللی خود می توانند از قواعد ناظر بر مسئولیت بین المللی برخوردار باشند. بنابراین ممکن است اقدامات ناقض حقوق یک کشور با یک سازمان بین المللی موجب ورود خسارات و اتباع کشوری گردد که آن تابع ناقض حقوق بین الملل (کشور یا سازمان بین المللی) حسب مورد در معرض حمایت دیپلماتیک واقع شده و در واقع مدعی علیه دعوی قرار می گیرند.^[۱۹۸]
حال باید دید، چنانچه اعمال اشخاص خصوصی، ارگان و نهادهای متبوع یک کشور، موجب ورود خسارت به اشخاص حقوقی خارجی گردد. دولت متبوع شخص حقوقی متضرر بطرفیت چه کسی باید اقدام به طرح دعوی نماید؟
چنانچه اعمال و اقدامات ناقض حقوق اشخاص خصوصی، ارکان و نهادهای مزبور موجب ورود خسارت به شخص حقوقی گردد، در وصرت وجود شرایط ذیل بدین لحاظ که اعمال و اقدامات مزبور در چهارچوب اعمال دولتی، اعمال گردیده، منتسب به دولت متبوع آنها بوده، طبیعتاً کشور متبوع شخص حقوقی باید بطرفیت دولت متبوع آنها به اعمال حمایت دیپلماتیک از شخص متضرر بپردازد.
۱- از جانب دولت متبوع خود عمل نموده باشد (ماده ۸ مسئولیت بین المللی)^[۱۹۹]
۲- به آنان به موجب قانون داخلی کشور، اختیار اعمال عناصری از اقتدارات دولتی داده شده باشد مشروط بر اینکه اقدامات مزبور در آن سمت انجام گرفته باشد، هرچند از حدود صلاحیت خود به موجب قانون داخلی تجاوز نمومده باشند یا تعلیمات و دستورات مورد نظر را زیر پا گذاشته باشند.^[۲۰۰](ماده۷و۱۰ مسئولیت بین المللی)^[۲۰۱]
۳- دولت متبوع اقدامات احتیاطی را جهت جلوگیری از وقوع اعمال خلاف حقوق که ناقض قواعد حقوق بین الملل می باشد، معمول ننموده باشد.^[۲۰۲]
۴- دولت متبوع آنها پس از حدوث اعمال خلاف حقوق آنها در برخورد با آن قصور نموده و با نوعی آنرا تأیید یا اداره یا ادامه داده باشد.^[۲۰۳]
۵- اشخاص خصوصی، ارکان یا نهادهای غیر دولتی در واقع عناصری از اقتدارات دولتی را در غیاب عناصر دولتی (عدم حضور دولت یا خلاء اقتدارات دولت) و در شرایطی که انجام آن اختیارات موجه بوده و در واقع آنها بر خود فرض می دانستند، اعمال نموده باشند (ماده۸ مسئولیت بین المللی).^[۲۰۴]
بدیهی است چنانچه اعمال و اقدامات اشخاص، ارگان و نهادهای مزبور نه بعنوان یک مأموریت، کارمند، ارگان یا نهاد دولتی و صرفاً در حیطه فعالیتهای غیر دولتی و خصوصی، موجب ورود خسارت به اشخاص (حقوقی یا حقیقی) گردد. شخص متضرر صرفاً می تواند به مراجع داخلی کشور متبوع آنها جهت احقاق حق مراجعه نمادید.
در خصوص سازمانهای بین المللی نیز اعمال و اقدامات ناقض حقوق کارمندان و ارگان مربوط به صورتی منتسب به سازمان بین المللی است که:
۱- کارکنان بین المللی سازمان به نام و حساب سازمان، امور محوله را انجام دهند، بدون اینکه از این حیث به عنوان شخص حقوقی مطرح باشد. بعبراتی نه بصورت مستقل و در سمت شخصی خود بلکه در اهلیت رسمی^[۲۰۵] عمل نموده باشند.^[۲۰۶]
بدیهی است تعیین مصادیق اعمال رسمی یا غیر رسمی در هر مورد خاص و با توجه به اوضاع و احوال و شرایط موجود از حیث نوع و ماهیت محوله، زمان انجام فعل ادعایی، ادعای سازمان در برخورداری مأمور ذیربط از مصونیت در قبال آن عمل، منتفع واقعی آن عمل و… صورت می پذیرد.
۲- از لحاظ عامل زمان، فعل یا ترک فعل ادعایی باید در حین انجام مأموریت سازمانی و فعالیت شغلی صورت پذیرفته باشد.
۳- عامل فعل و ترک فعل ذیربط (حسب مورد ارگان و یا کارکنان سازمان بین المللی) در حیطه اختیارات و صلاحیت معینه عمل نموده باشد.
در خصوص امکان انتساب اعمال خارج از حدود اختیارات ارگان به سازمان رویه و اسناد بین المللی موجود پاسخ قاطعی نمی دهد. دکترین نیز در این خصوص مواضع متفاوتی را اتخاذ نموده اند، هرچند پذیرش این موضوع نیز منطقی به نظر می رسد، بدین لحاظ است که: اولاً ترفندی جهت گریز از مسئولیت بهب هانه اعمال خارج از حیطه صلاحیت باقی نمی ماند. ثانیاً، سازمان تشویق به ایجاد ساز و کارهای مناسب جهت نظارت و کنترل فعالیتهای ارگان خود می گردد و بدین طریق احتمال تجاوز از حدود اختیارات تقلیل می یابد.
در مورد نهادهای جامعه اروپایی این مسئله مورد پذیرش قرار گرفته است.^[۲۰۷]
مبحث سوم- موضوع حمایت دیپلماتیک
حمایت دیپلماتیک، به مجموعه اقداماتی که یک دولت با رعایت قواعد حقوق بین الملل نزد تابعی از حقوق بین الملل (دولت یا یک سازمان بین الملل) به منظور حمایت، جبران و ترمیم خسارات وارده به تبعه متضرر خود (شخص حقوقی یا حقیقی) ناشی از نقض قاعده حقوقی توسط آن تابع بعمل می آورد، اطلاق می گردد.
بنابراین حمایت دیپلماتیک، تأسیس و موضوعی جهت حمایت از شخص متضرر و اثر بخشیدن به مسئولیت بین المللی تابعی از حقوق بین الملل است که نقض قواعد حقوقی توسط آن تابع موجب ورود خسارت به شخص شده است. اما آنچه که قابل ذکر است:
اولاً) از آنجائیکه اصولاً تحقق مسئولیت بین المللی و آثار آن ناظر به به روابط دولت ها با یکدگیر، دولت ها با سازمان های بین الملی و سازمان های بین المللی نسبت به یکدیگر می باشد. و برای مثال ممکن است اقدامات ناقض حقوق بین الملل یک کشور یا سازمانی بین المللی موجب ورود خسارت به اتباع یک کشور یا کارگزاران یک سازمان بین المللی گردد. بنابراین حمایت نیز حسب مورد دربرگیرنده اقدامات حمایتی یک دولت نزد دولت دیگر و یا یک سازمان بین المللی و اقدامات سازمانهای بین المللی نزدیک دولت و نزد سازمان بین المللی دیگر، جهت جبران و ترمیم خسارت وارده می باشد. بدین ترتیب با انحصار حمایت به دولت، این تأسیس از اقدامات حمایتی که توسط سازمانی بین المللی در جهت حمایت از کارگزاران خود صورت می پذیرد، بلحاظ فقدان علقه تابعیت و روابط تابع و متبوعی عنوان خاصی از حمایت «حمایت شغلی»^[۲۰۸] پیدا می نماید که ماهیتاً هیچ تفاوتی با حمایت یک کشور نسبت به تبعه متضررش ندارد.^[۲۰۹]
ثانیاً) حمایت دیپلماتیک صرفاً در معنای مضیق آن مد نظر می باشد و اقدامات حمایتی نظیر اقدامات دیپلماتیک یا کنسولی یک دولت جهت انعقاد قرارداد یا کسب امتیاز جهت اتباع خود از دولت میزبان و یا ترتیبات مربوط به دفاع حقوقی جهت اتباعی که در کشور خارجی تحت تعقیب قرار گرفته اند در چهارچوب حمایت مزبور نمی گنجد.^[۲۱۰] اساساً قلمرو حمایت دیپلماتیک روی نتایجی که عمل ناقض حقوق بین الملل سبب ورود خسارت غیر مستقیم به کشور می گردد، تمرکز پیدا می نماید. بنابراین خسارت می بایست بصورت غیر مستقیم (ناشی از نقض حقوق اشخاص حقوقی یا حقیقی) به دولت وارد گردد که بحث حمایت دیپلماتیک مطرح گردد.^[۲۱۱]
ثالثاً) مجموعه اقداماتی که دولت متبوع در جهت حمایت و جبران خسارت وارده به شخص متضرر در قالب حمایت دیپلماتیک معمول می نماید، ضامل حمایت از دعاوی و مراجعه به مراجع رسیدگی بین المللی (داوری، قضایی) نیز می گردد که ممکن است مسبوق به اقدامات سیاسی باشد. بنابراین هرچند اعمال حمایت دیپلماتیک همانطور که بررسی خواهد شد در دو مرحله صورت می پذیرد، اما این دو مرحله مفهوم واحدی را تشخیص می دهند.^[۲۱۲]
ماهیت عمل (اقدام) حمایت دیپلماتیک
در گذشته کلیه اقداماتی که در راستای اعمال حمایت دیپلماتیک صورت می پذیرد، مربوط به صلاحیت انحصاری دولت ها بود. دولت متبوع شخص متضرر در اعطا یا عدم اعطای حمایت دیپلماتیک دارای اختیارات مطلق بود.
چنین وضعیتی جهت شخص متضرر ناعادلانه به نظر می رسید و راه حل این موضوع را نیز نمی توانست در نظام بین المللی بیابد.
گاه شخص متضرر می تواند راه حل آن را در نظام حقوق داخلی کشور خود بیابد. بدین نحو که چنین حقی (اعمال حمایت دیپلماتیک) جهت شخص در حقوق داخلی کشور متبوعش شناسایی شده باشد.
تحولات در منافع تشکیل دهنده این نهاد (حمایت دیپلماتیک) باعث پویشی نو در این تأسیس گردیده بنحوی که ساختار آن تا حدودی در جهت ایجاد حق جهت شخص متضرر و متقابلاً تکلیف جهت دولت متبوع او تغییر یافته است.
مبحث اول- حمایت دیپلماتیک،حق یا تکلیف
هنگام ورود خسارت به شخص (اعم از حقوقی یا حقیقی) ناشی از نقض قواعد حقوق بین الملل توسط کشور یا یک سازمان بین المللی متخلف و استنکاف از احقاق حقوق تفویت شده شخص متضرر و عدم جبران خسارت، این سؤال مطرح می گردد که در صورت توسط شخص متضرر به حمایت دیپلماتیک دولت متبوع خود، آیا اصولاً دولت متبوع شخص متضرر در عهده گرفتن اجرای عدالت در خصوص وی در مقابل تابع مختلف تکلیفی دارد یا نه؟ آیا ملزم و مکلف به اعمال حمایت دیپلماتیک نسبت به شخص مزبور هست یا اینکه حق مزبور اختیاری بوده و در بردارنده هیچگونه تکلیف و الزامی نیست؟ بعبارتی بحث تعلق حقوق مورد تأیید مطرح می گردد اینکه دارنده حق حمایت دیپلماتیک شخص متضرر یا دولت متبوع است؟
در خصوص حق یا تکلیف بودن حمایت دیپلماتیک و تعلق حق حمایت دیپلماتیک در حقوق بین الملل، دکترین، نظریات مختلفی را ابراز نموده اند.
الف) دکترین کلاسیک حمایت دیپلماتیک:
بر مبنای نگرش کلاسیک، در صورت ورود خسارت به شخص، ناشی از نقض قواعد حقوق بین المل توسط تابع مختلف، کلیه اقداماتی که در راستای اعمال حمایت دیپلماتیک صورت می پذیرد مربوط به صلاحیت انحصاری دولتهاست. بنابراین دولت متبوع شخص متضرر در خصوص اعطا یا عدم اعطای حمایت دیپلماتیک، حدود و نحوه انتفاع از این صلاحیت، دارای اختیار مطلق است.^[۲۱۳]
در این آموزه ملاحظات سیاسی، اقتصادی و… ناشی از فاکتورها و عوامل متعددی نظیر نوع حقوق شخص که تابع خاطی به آن لطمه وارد نموده، شدت و اهمیت خسارات وارده به شخص و کشور متبوع او، منافع ملی و بین المللی کشور متبوع شخص متضرر و… تصمیم گیری یک کشور در جهت اعمال یا عدم اعمال حمایت دیپلماتیک را متأثر می سازد.^[۲۱۴] در واقع این کشور است که می تواند براساس مصالح مزبور به درخواست شخص متضرر مبنی بر حمایت دیپلماتیک ترتیب اثر بدهد یا نه. اما این بدان معنی نیست که ممکن است تخلف از قانون و نقض تعهد بین المللی بدون ضمانت اجرا بماند و در واقع قانون در خلاء قرار گیرد، بلکه در این وضعیت دارنده حق «دولت» هیچ تعهدی به اعمال حق ندارد. گویی که حقی زائل گردیده اما صاحب حق، مطالبه جبران خسارت نمی نماید. بنابراین نه تنها شخص متضرر هیچگونه حقی جهت حمایت دیپلماتیک ندارد، بلکه مطابق حقوق بین الملل هیچ تکلیف حقوقی و قانونی برای دولت متبوع در جهت حمایت از شخص متضرر وجود ندارد. چنانچه در مواردی دولتی خود را مکلف به حمایت دیپلماتیک از تبعه متضرر خود بداند این صرفاً یک تکلیف اخلاقی و سیاسی است.^[۲۱۵] در این نگرش حمایت دیپلماتیک ابزاری در جهت حمایت از حق شخص است نه این که خود حق شخص باشد. بنابراین اعطای این حمایت صرفاً یک صلاحیت تبعیضی است. بدین لحاظ که در واقع امتیازی برای شخص متضرر در پاسخ به درخواست حمایت دیپلماتیک محسوب می گردد.^[۲۱۶]
برمبنای دکترین کلاسیک، اعمالی که مربوط به اعمال حمایت دیپلماتیک می باشد از اعمال دولتی محسوب و اقامه دعوی بر علیه اعمال دولت، قابل طرح در محاکم نیست. بعبارت دیگر، هیچگونه دعوایی در خصوص قضایائی که از اجرای قاعده حمایت دیپلماتیک ایجاد می گردد، قابل طرح در محاکم نمی باشد. هرچند دعوی مربوط به مسائلی نظیر (حمایت بعمل نیامده، تقاضای حمایت پذیرفته نشده باشد، حمایت به حد کافی معمول نگردیده، در حین اجرا از حمایت خودداری شده و…) باشد.^[۲۱۷] بنابراین تصمیم بر رد یا پذیرش تقاضا بدون اینکه نیاز به تأکید بر بی اساسی ماهیت ادعا یا نظم خارجی و… باشد، قابل اعتراض نیست.
نگرش کلاسیک از حمایت دیپلماتیک از تلفیقی از دو اصل متعارض حاکمیت شخصی و حاکمیت سرزمینی کشورهاست اینگونه توجیه می گردد:
اولاً) حقوق بین الملل تنظیم کننده روابط بین کشورها و سازمانهای بین المللی است و صرفاً آنها تابع حقوق بین الملل محسوب و از حقوق و تکالیفی طبق حقوق بین الملل برخوردارند. اشخاص از نظر حقوقی، فاقد وضعیت بین المللی و در واقع فاقد یک حق مادی و عملی جهت اقامه دعوی بین الملل و مراجعه به مراجع غیصلاح بین المللی و تعقیب منافعشان در سطح بین الملل هستند.^[۲۱۸]
ثانیاً) تباع مختلف با نقض حقوق شخص در واقع حق حاکمیت دولت متبوع شخص را نقض می نماید. بنابراین دولت به نفع خود وارد دعوی می شود و در واقع صلاحیت انحصاری خود را جهت اجرای حقوق خود که تضمین رعایت حقوق بین الملل نسبت به اتباعش است را تأیید می نماید. بنابراین طبیعی است که تنها مرجع صالح برای تصمیم گیری در خصوص اعطا یا عدم اعطای حمایت دیپلماتیک می باشد.^[۲۱۹]
دکترین کلاسیک حمایت دیپلماتیک «دولت بعنوان دارنده حق حمایت دیپلماتیک» در قضایایی چند در آراء مراجع بین المللی همچنین آراء مراجع داخلی تجلی پیدا نمود.
دیوان بین المللی دادگستری، در قضیه «بارسلونا تراکشن» اظهار داشت: «در چهارچوب محدودیت های ایجاد شده از طرف حقوق بین الملل، کشور متبوع شخص متضرر در خصوص اعطای حمایت دیپلماتیک، شرایط و حدود اجرا، زمان خاتمه و… مختار است و در این وضعیت کشور حقوق انحصاری خود را در حمایت دیپلماتیک اعمال می نماید و از این طریق در پی تحقق حقوق خود می باشد…»^[۲۲۰]
در قضیه «ماوروماتیس» اختلاف بین یونان و انگلیستان دیوان دائمی دادگستری بین المللی در رای ۳ اوت ۱۹۲۴ خود تأیید می نماید که «این یکی از اصول حقوق بین الملل است که به یک کشور اجازه می دهد تا به حمایت از اتباع متضرر خود که بر اثر اعمال خلاف حقوق بین الملل کشور دیگر خسارت دیده و جبران خسارت آنها از طریق عادی امکان پذیر نبوده، بپردازد. در واقع با اقداماتی که کشور متبوع شخص متضرر به نفع تبعه جهت اعمال حمایت دیپلماتیک معمول می نماید، حق خود را مورد تأیید قرار می دهد. حقی که بر مبنای آن احترام به قواعد حقوق بین الملل را در قالب حمایت یکی از اتباعش ابراز می کند… همین که ادعایی از سوی یکی از اتباعش در دیوان مطرح می نماید، از دیدن دیوان، تنها دولت، مدعی تلقی می گردد.»^[۲۲۱]
در قضیه راه آهن پانی ویز سالداتیسکیس دعوی بین استونی و لیتوانی دیوان دائمی دادگستری بین المللی اظهار داشت: «… حمایت دیپلماتیک و حمایت از طریق ابزارهای قضایی بین المللی، اقدامی در جهت دفاع از حقوق کشور است…»^[۲۲۲]

ماده ۷۵: « در حین معاینات و تحقیقات محلی مستنطق تمام آثار و علاملت مقتضیات محل را در نظر گرفته است و آنچه را که دیده در صورتجلسه قید می کند.» این صورت مجلس می تواند برای قاضی علم آور باشد. لذا اماراتی که برای قاضی علم آور نیست نمی تواند مستند حکم قرار گیرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ماده ۷۸ که بر نظر اهل خبره صحه می گذارد و نظریه اهل خبره، اگر مورد تأئید قاضی باشد، طریقی برای احراز علم است. مواد ۸۷ در خصوص نظر اطباء و ماده ۲۷۸ در مورد معاینات و تحقیقات محلی هم چنین است.
در ماده ۴۶۶ ، برشمردن موارد اعاده محاکمه یا تجدیدنظر ، « نشانگر آن است که حکم محکومیت متهم به استناد هر دلیلی که باشد در موارد مذکور خلاف پذیر است، بنابراین اقرار، شهادت و قسم طریقیت دارد و موضوعیت و اعتبار آنها در صورتی است که با اوضاع و احوال مسلم قضیه مخالف نباشد.»^[۷۲]
لذا بدون تردید از دیدگاه قانون آیین دادرسی کیفری سال ۱۲۹۰ و اصلاحیه های بعد از آن:
ابتدا، علم قاضی حجت و معتبر است و به عنوان دلیل مستقل، یکی از دلایل اثبات جرم می باشد.
دوم، ارزش و اعتبار سایر دلایل اثبات جرم و امارات قضایی مورد استناد منوط به عدم مغایرت آنها با علم قاضی بود.
سوم، علم قاضی، مستنبط از سایر دلایل اثبات جرم بود.
چهارم، علم قاضی در رأس ادله اثبات جرم قرار داشت
پنجم، علم قاضی موضوعیت و سایر ادله و امارات طریقیت داشت
لذا علم قاضی در صورتی معتبر و واجد نقشهای پنجگانه مذکور بود که نوعی و ناشی از طرق و اسباب متعارف و معمولی بوده باشد. در نتیجه علم شخصی قاضی که از راه های غیر متعارف و خارق العاده حاصل می شد فاقد اعتبار بود.
قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوب ۲۵/۳/۱۳۵۶
بند یک ماده ۲۲ این قانون مقرر می داشت: « در کلیه اتهامات از درجه جنحه به استثنای جنحه های باب دوم قانون مجازات عمومی، هرگاه متهم به ارتکاب جرم اقرار نماید … ۱) اقرار متهم حسب محتویات پرونده باید مقرون به واقع باشد.» پس به استناد این ماده اقرار به عنوان دلیل قانونی مشروط به مطابقت آن با واقع می تواند برای قاضی علم آور باشد.
گفتار دوم: جایگاه علم قاضی در قانون بعد از انقلاب اسلامی
باید گفت که بعد از انقلاب اسلامی، تغییراتی در سیستم دلائل موجود ایجاد شد، بدین صورت که از پیروی صرف دلائل قانونی دست برداشته و به سمت پیروی از سیستم دلائل معنوی یا اقناع وجدانی قاضی نیز گرایش نشان داده شده است.
در حقوق کیفری ما، با پذیرش علم قاضی به عنوان یکی از دلائل اثبات دعوی، دلائل اثبات جرائم محدود و منحصر به اقرار و شهادت و شهود و قسم نبوده و در کنار سیستم دلائل قانونی، سیستم دلائل معنوی یا همان اقناع وجدانی قاضی نیز بر بسیاری از جرائم کیفری حکمفرمایی داشته است.
پس از انقلاب در حقوق کیفری ایران، اقرار و شهادت و قسم جز در چند مورد خاص از جرائم، در بقیه موارد، طریقیت دارند و هر کدام طریقی برای ایجاد علم و قناعت وجدانی قاضی می باشند و تنها در صورتی که برای وی ایجاد علم کنند و او را به صحت ادعای مدعی متقاعد نمایند، می تواند مستند حکم قرار گیرند و به قاضی اجازه داده شده که پیرامون دلایل اقامه شده (اقرار و شهادت) به کنکاش و تحقیق بپردازند و چنانچه به صحت دلایل مزبور و منطبق بودن آنها با واقعیت امر، علم حاصل نمودند، مطابق با آنها رفتار نمایند.
لذا بعد از انقلاب اسلامی در قوانین و مقررات، تغییراتی در راستای اسلامی کردن قوانین صورت گرفت که این قوانین، در رابطه با اعتبار علم قاضی در این گفتار بیان می گردد.
قانون مجازات اسلامی (حدود و قصاص) مصوب ۱۳۶۱
قانونگذار در این قانون، تنها سیستم دلائل قانونی را به رسمیت نشناخته بلکه در تهیه و تدوین قانون مورد بحث، از سیستم دلائل معنوی و اقناع وجدان قاضی نیز تبعیت کرده است مثلاً در ماده ۱۲۰ قانون فوق الذکر، علم قاضی به عنوان دلیل اثبات کلیه جرائم مورد پذیرش مقنن قرار گرفته است و از طرف دیگر طبق نصوص مواد ۲۷، ۱۲۰، ۱۵۱، ۱۵۸ و ۲۱۶ قانون مورد بحث، قانونگذار صریحاً علم قاضی را دلیل اثبات بسیاری از جرائم معرفی نموده و تصریح قانونگذار در مواد فوق به ویژه اشاره وی به قتل که از مهمترین جرائم است دلالت بر این امر دارد که مقنن سال ۶۱ نیز اعتقاد باطنی قاضی را به رسمیت شناخته و برای اقناع وجدانی وی اهمیت خاصی قائل شده است لذا می توان گفت که، معیار و ملاک اصلی اثبات جرائم در این قانون، اقناع وجدانی قاضی بوده است.
بررسی علم قاضی در قانون تعزیرات مصوب ۱۳۶۲
در قانون تعزیرات سال ۶۱، قانونگذار برای جرائم مورد نظر، دلائل اثبات جرم را احصاءو مشخص ننموده است بنابراین می توان گفت دلائل اثبات جرائم در این بخش، معنوی است و از سیستم اقناع وجدانی قاضی تبعیت شده است.
در این قانون دلائل اثبات جرم (اقرار، شهادت، قسامه) طریقیت دارند و هر کدام طریقی برای کشف حقیقت و راهی به سوی اثبات جرائم مستوجب تعزیر می باشند و آنچه موضوعیت دارد علم قاضی است که با حصول اقناع وجدانی قاضی، حاصل می گردد، هرچند قانونگذار در این قانون دلائل اثبات جرم را بیان نکرده است اما تردیدی نیست که این بخش همانند قانون مجازات اسلامی از جهت دلائل اثبات جرم، تابع قاعده کلی می باشد یعنی اقرار و شهادت و قسم از دلائل اثبات جرائم این قانون نیز به شمار می آید و تنها وقتی حجت و معتبر است که موجب حصول اقناع وجدانی در قاضی گردد. علم قاضی در این قانون از جایگاه ویژه برخوردار است بدین معنا که علم قاضی در این بخش از قانون (تعزیرات)، هرگاه از طریق قرائن و امارات قضایی و به صورت متعارف به دست آید چون کاشفیت تام دارد، از حجیت برخوردار است، در اینصورت می تواند به عنوان دلیلی تام و مستقل در اثبات جرم به کار رود. از طرف دیگر با توجه به عدم ذکر دلائل اثبات دعوی در این قانون از سوی قانونگذار که دلائل اثبات جرم را از ویژگی معنوی بودن برخوردار می کند و با توجه به اینکه علم قاضی نیز به عنوان یکی از دلائل اثبات دعوی بعد از انقلاب مورد پذیرش قرار گرفته استلذا استناد قاضی به علم خود به عنوان دلیل اثبات جرائم، جایز و بلا اشکال است و هرچند در این قانون، ذکری از ادله اثباتنکرده است اما بدیهی است که قانون فوق از حیث دلائل اثبات جرائم، تابع قواعد عمومی می باشد.
قانون تعیین موارد تجدیدنظر احکام دادگاهها و نحوه رسیدگی به آنها مصوب ۱۴/۷/ ۱۳۶۷
قانونگذار در این قانون، مورد توجه خاصی قرار داده است و با عنایت به مواد ۶ و ۷ و ۸ این قانون^[۷۳]، قانونگذار هر یک از دلائل اثبات دعوی (اقرار، شهادت، قسم) را با توجه به ذات و ماهیتشان خلاف پذیر دانسته و ارزش ذاتی برای آنها قائل شده است و ادله قانونی، اقرار، شهادت و قسم طریقیت داشته و فقط راهی به سوی کشف حقیقت بوده و می تواند برای قاضی ایجاد علم نماید و علم قاضی در این قانون موضوعیت دارد و این علم قاضی است که با توجه به مدارک استنادی و امارات موجود در پرونده و دلائل ارائه شده به دست می آید بنابراین هر یک از دلائل اقامه شده در صورتی نافذ و معتبر است که بر طبق تشخیص قاضی با واقعیت امر منطبق بوده و برای قاضی، قناعت وجدانی حاصل نماید والا هیچگونه اعتباری نداشته و ارزش دلیل بودن را از دست خواهند داد.
از آنجا که ادله اثبات دعوی کیفری (اقرار، شهادت، قسامه) و همینطور قرائن و امارات قضایی حاصل از جرم در اثبات جرائم از کاشفیت تام برخوردار نمی باشند و امری خلاف پذیرند، چنانچه برای قاضی نسبت به خلاف واقع بودن مدارک و دلائل اقامه شده علم پدید آید، با توجه به اینکه قانونگذار نسبت به اثبات خلاف واقع بودن دلائل فوق اجازه داده است، بنابراین چنانچه قاضی، خود و یا توسط دیگری، به واسطه دلائل و امارات دیگر، پی به اشتباه حکم صادره ببرد و برای او نسبت به خلاف واقع بودن حکم، علم حاصل شود، این علم حاصله معتبر بوده و موجب نقض حکم صاده خواهد شد لذا در این قانون، علم قاضی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و هریک از دلائل و امارات مستند در حکم در صورتی معتبر و نافذ می باشند که با علم قاضی و استنباط وی نسبت به واقع، مغایرتی نداشته باشد.
قانون تشکیل دادگاههای کیفری ۱ و ۲ و شعب دیوان عالی کشور مصوب ۲۰/۴/۱۳۶۸
در این قانون نیز، جایگاه علم قاضی به نحوی قابل ملاحظه است و قانونگذار، علم ناشی از مشاهدات شخصی را به رسمیت شناخته و رسیدگی و صدور حکم براساس دلیل فوق (علم حاصل در اثر مشاهدات شخصی) را وظیف قانونی قضات به حساب آورده است.
ماده ۲۲ قانون معنونه مقرر می دارد: « دادگاههای کیفری در موارد زیر شروع به رسیدگی می‌نمایند:
۱ - اقامه دعوی و شکایت شاکی یا مدعی خصوصی به واسطه وقوع جرم یا ضرر و زیانی که از جرم به آنان وارد آمده است.
۲ - در مورد جرائم مشهودی که جنبه عمومی دارد و یا جرائمی که زمینه را به تشخیص قاضی برای جرائم عمومی فراهم می‌آورد.
۳ - اعلام و اخبار ضابطین دادگستری یا اشخاصی که از قولشان اطمینان حاصل شود (‌در جرائمی که دارای جنبه عمومی است)
۴ - تقاضانامه و یا کیفرخواست دادسرا.
۵ - حکم دادگاه کیفری ۲ در تعقیب امر جزایی در مقام حل اختلاف عقیده بین بازپرس ودادستان.
۶ - سایر مواردی که در قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی شده باشد.»
با توجه به بندهای ۲ و ۳ ماده مرقوم، در مورد جرائم مشهود، قضات دادگاههای کیفری مکلف به رسیدگی می باشند و در این مورد تشخیص و استنباط شخصی قاضی و اطمینان و قناعت وجدانی وی، به تعبیر دیگر علم قاضی نقش تعیین کننده ای دارد به نحوی که مقنن، مقنن قضات را مکلف نموده در صورت حصول علم و اطمینان و اقناع وجدانی، بر طبق آم مبادرت به رسیدگی و صدور حکم نمایند، بدون اینکه نیاز به اقرار و شهادت و قسامه داشته باشدو در اینجاست که می توان گفت مقنن قانون مورد بحث، علم قاضی را به عنوان دلیلی مستقل در اثبات جرم به رسمیت شناخته است.
قانون مجازات اسلامی مصوب ۷ / ۹ / ۱۳۷۰
نصوص متعددی از قانون مجازات اسلامی، ارزش و اعتبار دلائل را منوط به ایجاد علم برای قاضی می داند. با این حال در خصوص قلمرو حجیت علم قاضی، اختلاف نظرهایی وجود دارد. مطابق نظریه حجیت محدود علم قاضی، ادله عام، اقرار و شهادت شهود و قسامه می باشند، در مواردی چند قانونگذار به نحوء استثناء تصریح به حجیت علم قاضی نموده اما این موارد استثنائی را باید تفسیر مضیق نمود. طرفداران این دیدگاه در تفسیر ماده ۱۰۵ قانون^[۷۴] مذکور می گویند: « در این ماده هدف تعمیم قلمرو حجیت علم قاضی نبوده، اگر چنین بود و قانونگذار قصد گسترش قلمرو حجیت علم قاضی را به عنوان دلیل اثبات کلیه جرائم داشت، متعاقباً در مواد ۱۱۹، ۱۲۰، ۱۲۸، ۲۳۱، ۳۰۵، ۳۱۵ در مجموعه ادله اثبات جرائم مذکور علم قاضی را به عنوان دلیل احصاء نمی کرد. تصریح قانونگذار به این امر و معرفی علم قاضی به عنوان دلیل اثبات جرائم خاص فوق بعد از وضع ماده ۱۰۵ دلالت بر این مطلب دارد که قانونگذار ما در تدوین ماده ۱۰۵، در صدد توسعه علم قاضی و بیان کلی حکم نبوده است. »
اما در دیدگاه دیگر مبنی بر حجیت نامحدود علم قاضی، طرفداران این نظر، کلیت و اطلاق ماده ۱۰۵ را به گونه ای می دانند که مقررات عام و کلی ماده ۱۰۵ با مقررات خاص سایر مواد قانونی که علم قاضی را به عنوان یکی از دلائل اثبات جرم آورده

حال اگر تقاضای بالقوه درهر کدام از پنچ حالت بدست آمده در افق طرح را بر ظرفیت ۳۲۰۰۰ TEU در هر هکتار تقسیم نماییم، اراضی پسکرانه لازم در سناریو های خوشبینانه، میانه- خوشبینانه، میانه،بدبینانه-میانه و بد بینانه به ترتیب برابر ۱۳۷۰، ۵۴۸، ۲۲۶، ۱۴۰ و ۹۶ هکتارخواهد شد .
نتایج محاسبات بقیه حالت ها در جدول شماره ۵-۹ آورده شده است.
حال فرض کنیم که همه کشتی های آینده دارای ظرفیت ۸۰۰۰ TEU بوده و ۴ دستگاه گنتری کرین نیز بر روی کشتی عملیات تخلیه/بارگیری را انجام می دهند (بر مبنای پیشنهادHPC ). بنابراین در هر ساعت تعداد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کل عملیات تخلیه/بارگیری در هر ساعت بر روی هر کشتی
(حرکت) ۱۰۰ =۴ × ۲۵
ساعت کار روزانه هر دستگاه کرین نیز ۲۲ ساعت می باشد که مجموعا در هر روز ۲۲۰۰ حرکت توسط مجموع کرین ها بر روی هر کشتی انجام می شود. این تعداد حرکت می تواند حداقل منجر به تخلیه/بارگیری ۲۲۰۰ TEU (در صورتی که کشتی کلا حامل کانتینرهای ۲۰ فوتی باشد) و حداکثرTEU 4400 (در صورتی که کشتی کلا حامل کانتینرهای ۴۰ فوتی باشد) در هر روز کاری شود. به طور متوسط برای هر کشتی ۴ ساعت عملیات پهلوگیری و باز کردن کشتی نیز در نظر گرفته می شود (۲ ساعت بستن و ۲ ساعت باز کردن) (بانک جهانی، ۲۰۰۱). بنابراین اگر کشتی به طور کامل حامل کانتینرهای ۲۰ فوتی باشد برای انجام عملیات یک کشتی با ظرفیت ۸۰۰۰ TEU به :
زمان (ساعت) مورد نیاز عملیات هر کشتی(حامل ۲۰ فوتی)
(روز با ۲۲ ساعت کار) ۶/۳= ۲۲۰۰÷۸۰۰۰
(ساعت تخلیه و بارگیری) ۸۰= ۲۲×۶/۳
(زمان مورد نیاز عملیات هر کشت)۸۴ = ۸۰ + ۴
زمان (ساعت) مورد نیاز برای عملیات هر کشتی(حامل ۴۰ فوتی)
(ساعت)۴۴= ۴ + ۴۰ = ۴۴۰۰÷۸۰۰۰
کل زمانی که هر اسکله در اختیار دارد نیز برابر:
کل زمان سالانه در اختیار هر اسکله
۸۰۳۰ = ۳۶۵(روز کاری) × ۲۲(ساعت کار روزانه)
بنابراین ظرفیت هر اسکله تابعی از تعداد کرین و نوع کانتینری است که در آن تخلیه/بارگیری می شود.
ظرفیت سالانه هر اسکله:
تعداد کشتی که در اسکله بر روی آنها عملیات انجام می شود (حامل ۲۰ فوتی)
۵/۹۵= ۸۴÷۸۰۳۰
تعداد کشتی که در اسکله بر روی آنها عملیات انجام می شود(حامل ۴۰ فوتی)
۵/۱۸۲= ۴۴÷۸۰۳۰
بر این مبنا ظرفیت سالانه هر اسکله به شرح زیر است:
حداقل ظرفیت هر اسکلهTEU
۷۶۴۰۰۰ = ۸۰۰۰(ظرفیت کشتی) × ۵/۹۵(تعداد کشتی)
حداکثر ظرفیت هر اسکلهTEU
۱۴۶۰۰۰۰ = ۸۰۰۰ × ۵/۱۸۲
اما در عمل مقدار ظرفیت بدست آمده تفاوت هایی را با ارقام محاسبه شده دارد. زیرا اولا نه همه کشتیهای ورودی به اسکله ۸۰۰۰ تی ای یو ظرفیت دارند و نه اینکه همه کانتینرهای آنها فقط ۲۰ یا ۴۰ فوتی است و نه اینکه همه کانتینرهای خود را در یک بندر و در یک اسکله تخلیه/بارگیری می کنند. در این محاسبه مدت زمان ۴ ساعت عملیات دریایی هر کشتی نیز بر روی ۸۰۰۰ تی ای یو سر شکن می شود، در حالی که عملا ۴ ساعت زمان بر روی کشتیهایی با ظرفیت کمتر و عملیات تخلیه/بارگیری بخشی از کانتینرهای کشتی صورت می گیرد. (جدول ۵-۹) تعداد اسکله مورد نیاز را نشان می دهد. ولی به نظر می رسد بنادر آینده با توجه به سلسله مراتب بندری به سمت دست یابی به اسکله هایی با چنین ظرفیتهایی پیش می روند.
ظرفیت گنتری کرین
حالت اول :
در ابتدا ظرفیت یک دستگاه گنتری کرین بدون توجه به کانتینرهای ۲۰ و ۴۰ فوت مورد محاسبه قرار می گیرد. با توجه به اینکه در مبنای محاسبه بر اساس اطلاعات از مشاورین بندر هامبورگ برای هر اسکله ۴ گنتری کربن در نظر گرفته شده است، بنابراین بر اساس تعداد اسکله ها بدست آمده در بالا می توان تعداد گنتری در تمامی حالت ها را محاسبه نمود .
تعداد گنتری در حالت بد بینانه در سال ۱۴۰۴ :
دستگاه کنتری
۲۰ =۴×۵ =۴× تعداد اسکله
تعداد گنتری در حالت بد بینانه – میانه:
۲۸ = ۴× ۷
و بقیه محاسبات در جدول شماره ۹-۵ آورده شده است.
حالت دوم :
در ابتدا ظرفیت یک دستگاه گنتری کرین مورد محاسبه قرار می گیرد؛ ظرفیت هر دستگاه گنتری کرین در سال تابعی از مدت زمان کار (ساعت) و تعداد حرکتی^[۵۵] (جابجایی هر جعبه) است که می تواند در هر ساعت کاری انجام دهد. در هر روز نیز مدت زمان دو ساعت برای تعمیر و نگهداری و تعویض اپراتورها در نظر گرفته می شود (نرم بندر شهید رجایی). بنابراین هر دستگاه در هر سال حداکثر ۳۶۵ روز ۲۲ ساعته را در اختیار دارد. از سویی نیز جرثقیلهای آینده باید در هر ساعت ۲۵ حرکت را انجام دهند.
تعداد جابجایی در هر ساعت × تعداد ساعات کاری در هر روز × تعداد روز کاری در هر سال= ظرفیت یک دستگاه گنتری کرین
بنابراین:
۲۰۰۷۵۰= ۲۵(حرکت)×۲۲(ساعت کار روزانه)×۳۶۵(روزکاری در سال) = ظرفیت سالانه یک گنتری کرین
در نتیجه هر دستگاه گنتری کرین بطور متوسط در هر سال ۲۰۰۷۵۰ حرکت را انجام می دهد. اگر عملیات فقط بر روی کانتینرهای ۲۰ فوتی انجام شود نتیجتا برای عملیات ۳۰۶۲۲۷۷ میلیون TEU به؛
تعداد کرین مورد نیاز برای عبور حالت بدبینانه تقاضای بالقوه
۲/۱۵= ۲۰۰۷۵۰ ÷ ۳۰۶۲۲۷۷
تعداد دستگاه گنتری کرین واحد صحیح بوده و ۱۶ گنتری کرین بمعنی ۱۶ دستگاه گنتری کرین مورد نیاز می باشد. برای عبور ۷۲۱۸۲۸۵ میلیون در حالت میانه از تقاضای بالقوه به؛
تعداد کرین مورد نیاز برای حالت میانه تقاضای بالقوه
۹/۳۵= ۲۰۰۷۵۰÷ ۷۲۱۸۲۸۵
تعداد دستگاه گنتری کرین واحد صحیح بوده و ۳۶ گنتری کرین بمعنی ۳۶ دستگاه گنتری کرین مورد نیاز می باشد.
تعداد کرین مورد نیاز برای سایرحالت در جدول ۵-۹ آورده شده است .

A. doebereinerae

A. oryzae

A. melinis

۲-۲-۱۹-۳- مشخصات مرفولوژی
باکتری­ های Azospirillum از نظر شکل ظاهری به صورت خمیده تا Sشکل با قطر حدود ۱ میکرومتر می­باشند[۱۳۰]. این باکتری­ ها همانند دیازتروف­های دیگر در سلول­های خود گرانول‌های پلی ­هیدروکسی ­بوتیرات (^[۹۴]PHB) دارند که گاهی تا ۵۰ درصد وزن خشک آنها را تشکیل می­ دهند[۱۴۴]. باکتری­ های جنس Azospirillum هوازی و دارای یک تاژک قطبی هستند که با این تاژک حرکت می­ کنند[۱۸۲]. سلول­ها معمولاً گرم منفی اما نوع گرم در برخی گونه­ ها همانند A. brasilense متغییر مشاهده شده است[۱۸۷].
دو گونه A. brasilense و A. lipoferum در ۳۰ تا ۹۰ درصد از نمونه­های خاک نقاط مختلف دنیا جداسازی شده ­اند .اکثر جداسازی­ها مربوط به گراس­ها و گرامینه­هاست .این دو باکتری عمدتاً از ریشه غلات اصلی مثل گندم، ذرت، سورگوم و برنج جداسازی شده ­اند[۸].
گونه A. amazonense از ریشه گیاهان علوفه­ای، ریشه درخت خرما در ناحیه آمازون، ریشه بسیاری از گیاهان علوفه­ای، ذرت، سورگوم، گندم و برنج در آرژانتین و از ریشه ­های نیشکر در برزیل، هاوایی و تایلند نیز جداسازی شده است[۱۳۶]. A. amazonense از دو گونه A. brasilense و A. lipoferum کوچکتر بوده و در محیط­های کشت حاوی نیتروژن، دانه­ های پلی ­بتا ­هیدروکسی ­بوتیرات بیشتری دارد[۱۳۶].
گونه A. halopraeferens همان ­طور که از نام آن نیز پیداست با شرایط خاک­های شور سازش یافته است، اما تاکنون فقط از ریشه علف­کالار (Leptochloa fusca L. Kallar grass) در ایالت پنجاب پاکستان جداسازی شده و کوشش­ها جهت جداسازی آن از ریشه ­های چندین گیاه علفی متأثر از شوری در برزیل ناموفق بود[۱۶۰]. گونه A. halopraeferens به گونه A. amazonense شباهت بیشتری دارد، ولی به دلیل تحمل حرارتی زیادتر و انجام فعالیت نیتروژنازی در دمای بالاتر و نیاز به نمک، از این گونه متمایز می­ شود. pH مناسب برای رشد گونه مذکور ۸ و دمای مناسب رشد آن ۴۱ درجه سانتی ­گراد است[۱۶۰].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گونه A. irakense از ریشه برنج در ناحیه دجله عراق جدا شد. سلول­های گونه مذکور به شکل S با یک تاژک قطبی در محیط مایع و تاژک­های جانبی روی محیط نوترینت- آگار است. توانایی تثبیت نیتروژن در شرایط فشار اکسیژن کم را دارد[۱۲۲].
گونهA. largimobile بر اساس مطالعه توالی بخش ۱۶S rDNA و هیبریداسیون DNA-DNA، زیر گونه Largimobile از گونه Conglomemrmonas largomoblili جدا و به جنس Azospirillum انتقال یافت. نام A. largimobile در سال ۱۹۹۷ توسط سلی و اشتاک­برانت^[۹۵] در سال ۱۹۹۹ پیشنهاد شد [۸۴].
کریچوف و همکاران^[۹۶] (۱۹۹۷) بعد از آنالیز مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی و مقایسه توالی بخش ۱۶S rDNA گونه جدیدی از Azospirillum را بر ریشه­ها و ریزوسفر دو گونه Miscanthus senesis و Miscanthus sacchariflorus جداسازی کردند[۱۲۵].
گونه A. oryzae از ریشه برنج جداسازی و به عنوان یک گونه جدید معرفی شد. این گونه بر اساس آنالیز پلی­ژنی و آنالیز توالی بخش ۱۶S rDNA و نیز ویژگی­های تاکسونومیکی مانند درصد مولی گوانین و سیتوزین و اسید چرب اصلی متعلق به جنسAzospirillum بوده و بر اساس ویژگی­های فیزیولوژیکی از گونه­ های دیگر این جنس متمایز گردید[۲۰۲].
گونه A. melinis به عنوان یک باکتری تثبیت کننده نیتروژن مولکولی به وسیله روش احیای استیلن و تکثیر PCRقطعات ژن nif Hاز ریشه گیاه علفی به نام (Melinis minutiflora L) توسط پینگ و همکاران^[۹۷] (۲۰۰۶) جداسازی و بر اساس الگوی نقوش پروتئینی، هیبریداسیون DNA، توالی ژن ۱۶S rDNA و ویژگی­های مرفولوژیکی در جنس Azospirillum قرار گرفت[۱۵۳].
۲-۲-۱۹-۴- اکولوژی و گیاهان میزبان
باکتری Azospirillum یکی از مهمترین میکروارگانیسم­های تثبیت کننده نیتروژن در مناطق گرمسیر می­باشد. این باکتری با گیاهان تک ­لپه­ای مختلفی از جمله غلات مانند گندم، برنج، ذرت و گیاهان دیگر مانند سورگوم، نیشکر، ارزن، چاودار و گراس­های علفی مانند دیجیتاریا و همچنین با تعدادی از گیاهان دو­ لپه­ای بصورت همیاری زیست می­ کند. پراکنش جغرافیایی Azospirillum بسیار گسترده می­باشد، به طوری که وجود این باکتری در خاک و ریشه گیاهان مناطق معتدل، سرد و گرمسیر دنیا گزارش شده است ولی فراوانی آن در مناطق گرمسیر بیشتر است[۸].
۲-۲-۱۹-۵- کلونیزاسیون ریشه
همیاری ریشه گیاه و Azospirillum فقط در صورتی موفقیت­آمیز خواهد بود که باکتری بتواند در خاک زنده بماند و جمعیتش به طور قابل توجهی در سیستم ریشه گیاه میزبان افزایش یابد. جهت تأثیر مثبت تلقیح گیاه با گونه­ های Azospirillum مورد نظر، ابتدا کلونیزاسیون ریشه باید اتفاق اُفتد. کلونیزاسیون نامناسب ریشه هیچ تأثیری بر رشد گیاه نداشته یا تأثیر آن جزئی است[۸].
جذب سطحی محکم و پایدار Azospirillum جهت همیاری طویل مدت با ریشه ­های گیاه میزبان به سه دلیل ضروری است: ۱) اگر باکتری به سلول­های اپیدرمی ریشه­ها چسبیده نشود، مواد مترشحه از باکتری به ریزوسفر انتشار یافته و قبل از اینکه به گیاه برسد توسط سایر میکروارگانسیم­ها خاک مصرف می­گردد. ولی زمانی که باکتری­ ها به ریشه­ها می­چسبند قسمتی از این مواد به داخل فضای بین سلولی کورتکس ریشه انتشار می­یابد، ۲) بدون جذب سطحی محکم، ممکن است جریان آب باکتری­ ها را از ریزوپلان شسته و به جاهای نامناسب در اطراف (خاک فاقد عناصر غذای) حمل کند[۴۶] و ۳) مکان­های همیاری روی ریشه­ها در صورتی که توسط Azospirillum اِشغال نگردد در مقابل سایر میکروارگانسیم­های مهاجم آسیب پذیر می­شوند (احتمالاً کلونیزاسیون با این میکروارگانیسم اثرات مثبتی نخواهد داشت).جذب سطحی Azospirillum به ریشه­ها در دو فاز از فرآیندهای مستقل از هم بنام فاز جذبی و فاز انچورینگ^[۹۸] (جذب سطحی غیر قابل برگشت) معین شده است. فاز اول جذب باکتری به ریشه‌ها بصورت سریع، ضعیف و قابل برگشت می­باشد. پروتئین­های هیدروفوب در سطح باکتری و تاژک قطبی در آن دخالت می­ کنند، فاز دوم که انچورینگ نامیده می­ شود قویتر و غیر قابل برگشت و توسط پلی ساکاریدهای سطحی درون سلول باکتری تحت تأثیر قرار گرفته­اند[۲۰۳]. جذب و انچورینگ از لحاظ استحکام و متابولیت­های که در این فرایند­ها درگیرند متفاوت هستند. مطالعات مختلفی در جذب سطحی Azospirillum و کلونیزاسیون سطح ریشه نشان داده که مکان­های که برای کلونیزاسیون سطحی باکتری­ ها در اکثر گونه­ های گیاهی مطالعه شده قسمت ریشه ­های موئین و امتداد ریشه­هاست[۴۶].
مطالعات اخیر نشان داده که A. brasilense سویه Sp-7 فقط ریشه ­های موئین را کلون می­ کند، برخلاف آن A. brasilense سویه۲۴۵ Sp- به طور مکرر در تراکم­های زیاد در قسمت داخلی سلول­ها و ریشه ­های موئین یافت می­ شود. A. brasilense سویه Cd رشد یافته تحت شرایط استاندارد به طور کامل تمام سیستم ریشه گندم به جزء مناطق انتهای ریشه را کلونیزاسیون می­ کند. اما این باکتری­ ها تحت تنش شوری عمدتاً در نوک ریشه­ها و ریشه ­های جانبی استقرار یافته­اند[۹۴].
۲-۲-۱۹-۶- تثبیت نیتروژن
Azospirillum ابتدا از یک خاک شنی با نیتروژن کم در هلند جداسازی شد[۸]. ولی، اهمیت این کشف برای بیش از ۵۰ سال، تا زمانی که دابرینر و دی در سال ۱۹۷۶ گزارش کردند که علف­های همیار با Azospirillum، علائم کمبود نیتروژن را نشان نمی­دهند، مشخص نشده بود. با توجه به اینکه اعضای این جنس قادر به تثبیت نیتروژن اتمسفر و افزایش رشد گیاه هستند زمانی فکر می­شد که همانند Rhizobium که در لگوم­ها یافت شده است. Azospirillum هم برای غلات یافته شده است و با بهره گرفتن از توانایی­های گونه­ های Azospirillum ، تأمین نیتروژن برای گیاهان زراعی مهم ممکن خواهد گردید[۱۲۷]. بنابراین، تثبیت نیتروژن به عنوان اولین مکانیسم جهت توصیف بهبود رشد گیاه بدنبال تلقیح با Azospirillum پیشنهاد شده بود با این حال چندین سال بعد، مطالعات نشان دادند که سهم نیتروژن تثبیت شده توسط Azospirillum برای گیاه بین ۵ تا ۱۸ درصد افزایش در کل گیاه می­باشد[۴۷].
Azospirillum فقط نیتروژن را در شرایط فشار اکسیژن کم و محدودیت نیتروژن تثبیت می‌کند. سطح اپتیمم فشار اکسیژن برای Azospirillum در حدود ۲/۰ کیلوپاسکال است اما گونه‌ها و سویه­های مختلف Azospirillum در تحمل به اکسیژن با هم تفاوت­هایی دارند[۱۰۷]. از مجموع مطالعات در مورد تثبیت نیتروژن توسط Azospirillum چنین نتیجه ­گیری می­ شود که این باکتری در تأمین بخشی از نیتروژن مورد نیاز گیاه نقش داشته است و نمی­تواند جایگزین کامل کودهای شیمیایی نیتروژن شود.
۲-۲-۲۱-۷- تولید مواد تنظیم کننده رشد گیاه
Azospirillum بعنوان یک تحریک کننده رشد گیاهی، غیر از تثبیت نیتروژن مولکولی، اکسین‌هایی نظیر ایندول استیک اسید (IAA) را تولید می­ کند. که موجب افزایش تولید تارهای کشنده ریشه و افزایش جذب عناصر غذایی از خاک می­ شود[۸]. اکسین دیگری که در ارتباط با تلقیح A. brasilense در ریشه گیاهچه­های ذرت تلقیح شده با آن یافت شد، ایندول بوتیریک اسید (IBA) می­باشد. در آزمایشی نشان داده شد که در ریشه گیاهچه­های ذرت تلقیح شده با Azospirillum مقدار زیادی IAA و IBA نسبت به گیاهان شاهد وجود داشت[۸].
در آزمایشات درون شیشه ­ای باکتری Azospirillum قادر به تولیدهورمون­های گیاهی (Phytohormon) مانند اکسین، جیبرلین­، سیتوکنین­ و اتیلن است[۱۵۱].
تولید IAA توسط برخی از سویه­های Azospirillum به نوع محیط کشت و تریپتوفان وابسته است. A. brasilense سویه Cd بیشترین میزان IAA (تقریباً ۳۸۰ میکرومول در لیتر) را تولید می‌کند[۱۴۷]. همچنین، pH تأثیر قابل­توجهی بر مقدار تولید IAA می­ گذارد. ویتامین­ها نیز در تنظیم سنتز IAA در A. brasilense نقش مهمی دارند مقدار خیلی کمی از ویتامین­ها گروه B بویژه پیووردین و اسید نیکوتنیک تولید IAA را در A. brasilense افزایش می­دهد[۲۰۹]. در Azospirillum ، تریپتوفان بعنوان پیش ماده ساخت IAA شناخته شده زیرا افزودن این اسید­آمینه به کشت­های باکتریایی منتج به تولید مقدار بیشتری از IAA گردیده است[۱۰۶].
سه مسیر اصلی در تبدیل تریپتوفان به IAA شناخته شده است. ۱) مسیر ایندول ۳- استامید (IAM)، ۲) مسیر ایندول ۳- پیروویک اسید (IPyA) و ۳) مسیر تریپتامین (TAM) [75].
اولین مسیر برای تولید IAA مسیر ایندول ۳- استامید (IAM) است که وابسته به تریپتوفان است و از دکربوکسیلاسیون اکسید تریپتوفان به ایندول ۳- استامید (IAM) شروع شده و سپس هیدرولیز IAM به IAA است. دو آنزیم مختلف در این دو مرحله از تبدیل به ترتیب شامل تریپتوفان ۲- مونواکسیژناز (TMO) و ایندول ۳- استامید هیدرولاز (IAM- هیدرولاز) نقش دارد[۴۶].
مسیر دوم وابسته به تریپتوفان در A. brasilense بعنوان مسیر IPyA شناسایی شده است. این مسیر عمده­ترین مسیر IAAدر گیاهان است و ترانس­آمیناسیون تریپتوفان به IPyA و سپس توسط واکنش دکربوکسیلاسیون به فرم ایندول ۳- استالدهید (IAAld) و در نتیجه یک واکنش اکسیدی به فرم IAA تشکیل می­ شود. تنها ژن جداسازی شده و توالی­یابی شده که تاکنون در تولید IAA در A. brasilense شناسایی شده ژن ipdc بوده که این کد کننده ایندول ۳ پیرووات کربوکسیلیک (IPyA) را به IAAld تبدیل می­ کند[۷۵]. درباره حضور مسیر تریپتامین در Azospirillum ، هارتمن و همکاران (۱۹۸۳)گزارش دادند که A. brasilense سویه Cd تبدیل تریپتامین به IAA را دارند[۱۰۶].

شکل ۲-۲: مسیرهای تولید IAA توسط باکتری Azospirillum

بسیاری از مطالعات نقش اکسین تولیدی توسط Azospirillum را در تغییر مرفولوژی ریشه گزارش دادند. بعنوان مثال گیاهچه­های گندم رشد کرده در سیستم هیدروپونیک و تلقیح شده با Azospirillum ریشه ­های جانبی بیشتری داشتند[۵۸].
۲-۲-۲۱-۸- افزایش جریان پروتون از ریشه
افزایش رشد گیاهان تلقیح شده با Azospirillum به علت تأثیرآن بر ترشح پروتون (H+) و اسیدهای آلی ترشح شده از گیاهان است. این رخداد اخیراً در مورد کاکتوس­ها به اثبات رسیده است[۶۵]. کاهش pH ریزوسفر منتج به افزایش حلالیت فسفر و آهن برای گیاهان به خصوص در مناطق خشک که مقدار کلسیم و pH خاک بالاست می­ شود. افزایش جریان پروتون در ریشه گندم موجب افزایش جذب عناصر معدنی به ریشه گیاه می­گردد زیرا افزایش جریان پروتون از ریشه، فرایند اصلی در جهت حل شدن عناصرمعدنی است[۳۵].
۲-۲-۱۹-۹- روابط سینرژیستی با سایر ارگانیسم­ها و تأثیر آن بر رشد و عملکرد گیاه
تلقیح توأم یعنی مخلوط یک یا چند میکروارگانیسم با همدیگر، یا به عبارتی، ترکیبی از میکروارگانیسم­های که اثرات متقابل سینرژیستی (دوجانبه مثبت) با همدیگر دارند. مطالعات انجام شده بدون گیاه نشان داده که برخی از میکروارگانیسم­ها برهم­کنش سینرژیستی دارند. این روابط شامل تأمین عناصر غذایی، حذف برخی از مهارکننده­های رشد یا تحریک رشد از طریق فرایند‌های فیزیکی- شیمیایی می­باشد[۳۰].
Azospirillum با شمار زیادی از باکتری­ های تجزیه­کننده پلی­ساکاریدها همیار می­باشد. آزمایش­های انجام گرفته نشان می­دهد که در کشت توأم باسیلوس( Bacillus) و Azospirillum ، تجزیه پکتین توسط Bacillus و تثبیت نیتروژن توسط Azospirillum افزایش می­یابد. کشت توأم A. brasilense و انتروباکتر کلواسه ( Enterobacter cloacae) موجب افزایش کارایی تثبیت نیتروژن نسبت به تلقیح جداگانه این باکتری­ ها گردید[۸]. تلقیح سورگم با A. brasilense و باکتری­ های حل کننده فسفر سودوموناس ستاریا (Pseudomonas striata) یا باسیلوس پلی­میکسا (Bacillus polymyxa) موجب افزایش عملکرد دانه، ماده خشک و جذب نیتروژن و فسفر در مقایسه با تلقیح انفرادی این باکتری­ ها گردید[۳۱].
اثرات تلقیح توأم Rhizobium و Azospirillum روی لگوم­ها توجه زیادی را در سال­های اخیر به خود جلب کرده است. اثرات مثبت تلقیح توأم برای لگوم­ها مختلف گزارش شده است. این پاسخ مفید در تلقیح گیاهان بصورت توأم، به اثرات مطلوب Azospirillum روی تعداد گره‌ها، رشد، وزن خشک و تثبیت نیتروژن در گره­ها نسبت داده شده است. فیتوهورمون­های تولید شده توسط Azospirillum، تمایز سلول­های اپیدرمی در ریشه ­های موئین را بهبود داده­اند و تعداد مکان­های آلودگی Rhizobium را افزایش می­ دهند[۸]. در نتیجه گره­های بیشتری تشکیل می‌شوند. تلقیح توأم Azospirillum و Rhizobium با گیاه عدس موجب افزایش تعداد کل گره‌ها، وزن خشک گره­ها، و عملکرد دانه و کاه شده است[۸]. این اثرات متقابل بیشتر با افزایش ماده آلی در حضور محیط رشد گیاه بدست آمده است[۸].
تلقیح توأم Azospirillum و قارچ­های ویزیکول آربوسکولار میکوریز گونه Glomus intraradices در سورگم به صورت رابطه سینرژیسم (همکاری) بوده و موجب افزایش میزان کلونیزاسیون میکوریز، فسفاتاز­های ریشه (قلیایی و اسیدی) و افزایش جذب عناصر فسفر، نیتروژن، روی، مس و آهن گردیده است. کاربرد این دو میکروارگانیسم با هم می ­تواند جایگزین کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر شود[۸].
۲-۲-۱۹-۱۰- نتایج آزمایش­های گلخانه­ای و مزرعه­ای
اولین تولید مایه تلقیح Azospirillum به تدریج و در مقیاس کوچک و به کندی وارد بازارهای کشاورزی شد[۸۹]. عامل اصلی جلوگیری کننده از معرفی Azospirillum در مقیاس وسیع غیر قابل پیش ­بینی بودن و تناقض در نتایج بوده است. اوکن و لاباندرا^[۹۹] (۱۹۹۴) نتایج بیست ساله آزمایش­های تلقیحی در مزرعه با باکتری Azospirillum را خلاصه کردند[۱۴۴]. آنها دریافتند که اکثر آزمایش­ها (۶۰-۷۰ درصد) منجر به افزایش قابل توجهی در عملکرد در حدود ۳۰-۵ درصد شد. به علاوه آنها نتیجه ­گیری کردند که آزمایش­های موفق آن دسته از آزمایش­های بودند که محققان نسبت به تعداد مناسب سلول­های Azospirillum در ماده تلقیح توجه بیشتری داشتند و روش­های تلقیحی را بکار گرفته­اند که تعداد مناسبی سلول زنده و قابل استفاده برای تشکیل کلونی در اطراف ریشه­ها باقی مانده است[۱۴۵].
در آزمایشات مزرعه در آرژانتین تعداد دانه در بلال­های ذرت تلقیح شده با A. lipoferum دو برابر شد و وزن خشک دانه به ۵۹ درصد افزایش یافت و افزایش قابل توجهی در توسعه ریشه در زمان برداشت بدست آمد. مطالعه دیگری نشان داده که تلقیح ذرت با باکتری Azospirillum به تنهای هیچ تأثیری بر عملکرد ماده خشک یا سبز نداشت اما استفاده از نیتروژن در ترکیب با Azospirillum به طور قابل توجهی عملکرد ماده خشک و سبز را نسبت به تلقیح به تنهایی یا استفاده از کود نیتروژن به تنهایی افزایش داد[۶۸]. در تلقیح گیاه علفی چمنی مدیترانه­ای (مرغ) توسط A. brasilense سویه Cd بهترین نتایج در اکوسیستم­های نیمه خشک با افزایش دادن تولید زیتوده هوایی حدود چهار برابر از تلقیح بدست آمد[۲۰۳]. تلقیح گندم با سویه­های مختلف Azospirillum موجب افزایش قابل توجهی به میزان ۲۳ تا ۶۰ درصدی عملکرد دانه نسبت به گیاهان شاهد گردید[۶۰].