شکل شماره۲-۳- عملکرد نقش افرینان مختلف در فرایند تصمیم گیری ۳۹
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه:
نظام مدیریت شهری مانند دیگر نهادها درتبادل وتعامل با جامعه وشهروندان معنا پیدا می کند.یک بعد مساله تصمیمات؛قوانین وسیاستهای مدیریت شهروبعد دیگر انتظارات وخواسته ها ونهایتا حمایت ومشورت فعالانه شهروندان است.
مشارکت و دخیل کردن مردم در مدیریت شهری ، ضامن موفقیت طرحهای شهری می باشد ، اما مشارکت مردم و دخالت آنان در مراحل و قسمت های مختلف مدیریت شهری درحال حاضر در کشور ما به حداقل اطلاع رسانی محدود می شود. یکی از مهمترین فواید مشارکت شهروندان علاوه بر اطلاع رسانی ، دریافت نظرات و پیشنهادهای آنها در جهت ارتقای مشارکت مردمی از مسائل جدید و تازه ای در چند سال اخیر توجه بیشتری به آن می شود. مسئولان به این نتیجه رسیده اند که مدیریت شهر بدون در نظر گرفتن مردم کاری بس دشوار و ناموفق خواهد بود و عدم موفقیت بسیاری از طرح های شهری که در عدم رضایت شهروندان و استفاده کنندگان از این برنامه ها نمود یافته است، مورد اعتراف همگان است.یکی از مشکلات و ضعف های مدیریت شهری فقدان چهارچوب مشخص به منظور بهره گیری از مشارکت شهروندان است. نگاه برخی مسئولان به مردم نگاه ارباب و رعیتی است، نه نگاه ولی نعمتی که مردم را ولی نعمت خود بدانند و به همین دلیل، در حل مشکلات کارشکنی می کنند. این نوع نگرش به دنبال حذف نهادهایی مانند شوراها و کاهش اختیارات آنها و به تبع کمرنگ شدن نقش مردم است.در حال حاضر تغییراتی در مبانی مدیریت شهری صورت پذیرفته است که این تغییر سمت و سوی مردمی شدن را به خود گرفته است بر این اساس از اولویت های بالای سیاست های مدیران شهری و مدیریت شهری،ایجاد زمینه هایی برای جلب مشارکت مردمی است.نقش مردم در اداره اجتماعات بشری امری است که امروزه بر آن تاکید فراوان می شود. حق تعیین سرنوشت مردم به دست خودشان و مشارکت مردمی در تمامی اموری که مربوط به زندگی جمعی شان می شود، به عنوان حقی طبیعی مورد پذیرش همگانی قرار گرفته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۲-بیان مسئله
موضوع مشارکت مردمی در سا ل های اخیر هم ا ز جنبه نظری و هم از بعد عملی بسیار مورد توجه بوده است. بسیاری از جوامع تلاش می کنند تا به منظور دستیابی به پایداری، اثربخشی سیاست ها و توسعه همه جانبه، حس مشارکت، مشورت و گفت وگو را میان شهروندان تقویت کنند. دیدگاه های متفاوتی در مورد امکانات و محدودیت های این طرز تفکر وجود دارد . نظریه های برنامه ریزی با پیش زمینه حمایت از دموکراسی مشارکتی همواره در تقابل با دیدگاه گروهی قرار دارد که بر نیمه تاریک برنامه ریزی و تمرکز قدرت تأکید می ورزند (Brownill & Carpenter;2007:401) دوتوکویل مشارکت را وجهی ضروری در جو امع شهری می داند و بر این باور است که سنت مشارکت، جامعه شهری را زنده نگاه می دارد و پیوندهای اجتماعی را محکم تر می سازد. رابرت پاتنام از دیگر مدافعان سرسخت این ایده است که مشارکت، منجر به مردم سالاری و در نتیجه جامعه ای بهتر می گردد. وی معتقد است که مشار کت تأثیری غیرمستقیم بر مردم سالاری خواهد داشت، زیرا مردم از طریق مشارکت می آموزند که چگونه شهروند باشند و به چه شکل با یکدیگر تعامل یا روابط متقابل برقرار کنند . با اینکه هنوز مشخص نیست چه چیز پایه گذار جامعه شهری است و آیا مشارکت به هر شکل و در هر سطحی به ارتقای مردم سالاری و جامعه شهری می انجامد و یا برخی از اشکال آن می تواند مهم تر باشد، ولی مسلم است که مشارکت درزندگی عمومی یکی از مهم ترین عوامل پایه گذار جوامع شهری شناخته می شود.(Wallace & pichler;2008)
مشارکت به عنوان اساسی ترین عنصر در دستیابی به اهداف توسعه، به ویژه توسعه شهری از اهمیت خاصی برخوردار است. هر چه توده ی مردم جامعه مشارکت بیشتری در امور خود داشته باشند، امکان کسب موفقیت فراهم می شود. اقشار پایین و محروم جامعه از نتایج مشارکت و فواید حاصل از توسعه بهره مند می شوند. مشارکت مردم در هر یک از مراحل و انواع طرح های عمرانی، سبب بهبود شرایط عمومی، توزیع قدرت و بالا رفتن سطح امید به زندگی می شود. همچنین سیستم تصمیم گیری، برنامه ریزی و مدیریت دولتی متمرکز را به سمت مدیریت محلی و از پایین به بالا(توسعه ی مشارکتی)با توجه به نیازها، امکانات، توانمندی ها و اولویت هایشان سوق می دهد.(قاسمی، ۱۳۸۱، ۳۸) زندگی در شهر نظام پیچیده ای دارد و چنین نظام هایی ناگزیر به مدیریت منسجم و عقلایی نیاز دارد . چنانچه مدیریت شهری اصول و قانونمندی منسجم و کارآمدی نداشته باشد بنیان های زندگی شهری را بسرعت مختل می کند و شهر خصوصیت بالندگی خود را از دست می دهد . اگر شهرهای کشوری سامان یافته و منظری متناسب داشته باشند نشان دهنده آن است که دولت و حکومتی مسئول و مردمی بر سر کار است و بر عکس بروز ناهنجاری در سامانه های شهری نشان از ناکارآمدی دولت و حکومت حاکم بر آن کشور است(رهنمایی و شاه حسینی، ۱۳۸۹،ص ۲۹)نظام مدیریت شهری مانند دیگر نهادها در تبادل وتعامل با جامعه وشهروندان معنا پیدا می کند.یک بعد مساله تصمیمات؛قوانین وسیاستهای مدیریت شهروبعد دیگر انتظارات وخواسته ها ونهایتا حمایت ومشورت فعالانه شهروندان است. واژه مشارکت به معنای درگیری و تجمع برای منظور خاص می باشد. عده ای از صاحبنظران مدیریت مشارکت را درگیری ذهنی ، عاطفی اشخاص درموقعیت های گروهی تعریف کردند که آنان را برمی انگیزد تا برای دستیابی به هدف های گروهی یکدیگر را یاری دهند و درمسئولیت کار شریک شوند.( علوی تبار، ۱۳۷۹، ص۱۵). مشارکت وسیله ای برای رسیدن به اهداف توسعه انسانی و یک ارزش مستقل در توسعه جوامع شهری به حساب می آید . هرگونه اقدامی برای برنامه ریزی و طراحی و مدیریت شهر باید در تناسب و رابطه تنگاتنگ با نیاز و خواسته های مردم شهر صورت گیرد در غیر این صورت تقابل بین طرح ها و خواسته های شهروندان سبب بروز مشکلات و مهمل ماندن طرح ها خواهد شد . (پور محمدی ، محمد رضا ، ۱۳۸۶ ص ۲۷ ) به تجربه ثابت شده است که هرگاه مردم در اجرای فعالیتها و پروژه های برنامه توسعه ،مشارکت داشته باشند اهداف پروژها بیشتر مورد حمایت واقع شده و دسترسی به اهداف آن آسانتر می شود. مشارکت مردم نه تنها بکارگیری نهادها را در اجرای فعالیتها و پروژه ها سهل می نماید . بلکه هزینه ها و خسارت را کاهش داده ونگهداری و قابل استفاده بودن هر فعالیت و پروژه ای را دردوران بحرانی تضمین می نماید(شهابیان،۱۳۸۹،۲). در چند سال اخیر در بیشتر کشورهای توسعه یافته هرگاه در اجرای طرحی مردم در مراحلی از آن مشارکت فعالانه داشته باشند غالباً موفقیت حاصل می شود و اهداف این پروژه بیشتر حمایت شده و زودتر هم به موفقیت می رسد . به همین دلیل مشارکت مردم به عنوان عاملی تأثیر گذار در موفقیت طرح ها به شمار می رود . بنابراین کلید دیگر برای برنامه ریزی موثر و کارآمد شناخت این موضوع است که دخالت دادن مردم برای رسیدن به توافق عمومی لازم است . یعنی این که برنامه ریز باید کمک کند که همه گروه های علاقمند به توافق در مورد ماهیت مسئله و طرح مطلوب برسند . نیاز اول دربیشتر پروژه های برنامه ریزی این است که همه تصمیم گیرندگان ، افرادحرفه ای و غیرحرفه ای، به این نتیجه برسند که مسئله ای وجود دارد که نیازبه راه حل دارد ونیاز دوم این است که تصمیم گیرندگان درموردموضوعات و بهترین راه حل مسائل به توافق برسند.( سیف الدینی،۱۳۸۱،ص ۱۳۸) هسته مرکزی مفهوم مشارکت، قدرت یافتن شهروندان و تأثیر گذاری بیشتر آنان بر طرح های شهری است. آن چه در حال حاضر در طرح هایی که با عنوان مشارکتی در کشور اجرا می گردد به هیچ وجه ناظر بر این مفهوم نبوده و عمدتاً عبارت است از تأمین اعتبار مالی طرح یا پیش فروش واحدهای احداثی. در این شرایط، لازم است با کاوشی دقیق در نظریه های مشارکت، ابعاد و سطوح مختلف، برنامه ریزی شهری مشارکتی را مشخص کرد و براساس آن جایگاه واقعی طرح های شهری که باعنوان مشارکتی مطرح می شوند را تعیین نمود (حبیبی و سعیدی رضوانی، ۱۳۸۴: ۱۶).
بنابراین جلب مشارکت مردمی در اقدامات مربوط به مجموع مدیریت شهری باتوجه به گستردگی مسائل از جمله مهمترین موضوعاتی است که از سوی مسئولین و مدیران شهری باید مورد توجه قرار بگیرد. این پژوهش ضمن بررسی اسنادی پیشینه ای از مشارکت ومبانی نظری توسعه مشارکتی جهت بهبود مدیریت به پیمایش میدانی در شهر پل سفید که به عنوان مطالعه موردی تحقیق انتخاب شده می پردازد و سپس با بهره گرفتن از نتایج بررسی های میدانی واسنادی وتحلیل یافته های تحقیق، پیشنهاداتی جهت دستیابی و به کارگیری راهکارهایی جهت بهبود مدیریت شهری را فراهم می آورد.
۱-۳-سؤالات تحقیق:
۱-۳-۱-سئوال اصلی تحقیق:
آیا مشارکت شهروندان در مدیریت مطلوب شهری پل سفید مؤثر است ؟
۱-۳-۲-سوال فرعی تحقیق:
وضعیت مشارکت شهروندان در مدیریت مطلوب شهر پل سفید در چه سطحی قرار دارد؟
زمینه ها و راههکارهای افزایش مشارکت شهروندان پل سفید جهت بهبود مدیریت و عمران شهری چه عواملی می توانند باشند؟
۱-۴-اهداف تحقیق:
۱-۴-۱-هدف کلی:
بررسی نقش مشارکت شهروندان در مدیریت مطلوب شهری
۱-۴-۲- اهداف جزئی:
بررسی وضعیت مشارکت شهروندان در بهبودوضعیت مدیریت شهری پل سفید
شناسایی عوامل موثردرافزایش نقش مشارکت شهروندان درمدیریت شهری
ارائه ی سیاست ها و اقدامات اجرایی مؤثر جهت مشارکت شهروندان در زمینه ی رفع مسائل و مشکلات بافت فرسوده شهر.
۱-۵-فرضیات تحقیق :‌
متناسب با سوالات مطرح شده برای به نتیجه رسیدن در این رساله فرضیات ذیل ارائه می شوند.به نظر می رسد بین مشارکت شهروندان و مدیریت مطلوب شهری پل سفید رابطه معناداری وجود دارد .
به نظر میرسد میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری در شهر پل سفید ازوضعیت پایینی برخوردار است.
به نظر میرسد ارتقای پایگاه اجتماعی- اقتصادی شهروندان تا حد زیاد در میزان علاقه مندی شهروندان به مشارکت در مدیریت شهری موثر می باشد.
۱-۶-اهمیت وضرورت موضوع تحقیق:
ضرورت واهمیت مشارکت واقعی تمام افراد جامعه درگستره فعالیتهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی وفرهنگی به منظور دستیابی به توسعه پایدار وهمه جانبه برکسی پوشیده نیست. اهمیت و ضرورت روی آوردن به مشارکت وتوسعه مشارکتی دراندیشه ها ونظریه ها ونیز در تلاش های سازمان ها ونهادهای بین المللی وملی بویژه در جهان سوم بازتاب دارد. به طور که می توان آن را در حوزه مسائل شهری ومدیریت شهری مورد توجه قرار دارد. ضرورت مشارکت درتمام عرصه های زندگی مشهود است. اما مشارکت الزامات خاص خود را دارد.اولین شرط شناخت نگرش وتمایلات مردم است که باید در توانمنمدیهای آنها همراه باشد. پس ازآن ایجاد بستر وشرایط مناسب درعرصه های مختلف است تابا تجربه وآزمون آن بتوان به طور موثر در فعالیت های اجتماعی مشارکت کرد. این مسئله از یک سو نیازمند برنامه ریزی برای طراحی الگوها وایجاد انواع تشکل ها وازسوی دیگر نیازمند شناسایی ظرفیت های قابل واگذاری برای مشارکت در شهرداری است.
اکثر تسهیلگران اجتماعی، برنامه ریزان وکارشناسان توسعه با بکارگیری رویکردهای مشارکتی در تلاشند تا با توانمند کردن جوامع محلی واحیاء سازمانهای مدیریت بومی وسنتی این جوامع بر پایه ساختارهای اجتماعی و عرضی گاهی درجهت احیاء مدیریت درونزا توسط این جوامع بردارند. ضمن اینکه تمایل دولتها نیز برای لحاظ کردن نقش کلیدی جوامع محلی در برنامه ریزی های توسعه به طور روز افزون درحال افزایش است( فرج الله حسینی، ۱۳۸۳)
درطی سالهای اخیر از مهمترین موضوعات جامعه علمی، مشارکت شهروندان در قالب سازمانهای محلی با هدف تحقق حکمرانی خوب است. که این موارد در کانون بحث ها قرار دارد. این اندیشه طی قرن ها موضوع فکری اندیشمندان بوده و به گونه امروزی تکامل یافته وبنابر نتایج علمی حاصل شده با مشارکت شهروندان در طراحی و اجرا وارزیابی برنامه های شهری یک اصل اساسی درمدیریت شهر، قلمداد می شود و در جامعه مدرن شهروندان باید دارای حقوق و وظایف دوسویه باشند وبه گونه ای آزاد و برابر در تصمیم گیریهای سیاسی و روندهای جاری اجتماعی سیاسی شان مشارکت کنند.(غفاری، جمشیدزاده،۱۳۹۰)آنچه که مطرح شدضرورت پژوهش دراین حوزه را اشکارمیکند.بنابرین بدون انجام پژوهشهای متعدد نمی توان به شناخت رفتارهاونگرش والزامات مشارکت مردم درجامعه وبه ویژه امورشهری دست یافت.
۱-۷- پیشینه تحقیق:
۱-۷-۱- پیشینه داخلی پژوهش:
درایران،درسالهای اخیر به نحوی فزاینده، سخن ازمشارکت شهروندان درتمامی امور، مطرح بوده است.این مشارکت به شکلی نامعمول ونامطلوب در حوزه شهرسازی ظهوریافته است.به طوریکه میتوان گفت درمشارکتی که اکنون درحوزه شهرسازی کشورمطرح است،مفهوم مشارکت،قلب ماهیت شده است.هسته مرکزی مفهوم مشارکت،قدرت یافتن شهروندان وتاثیرگذاری بیشترآنان برطرح های شهریست.آنچه درحال حاضردرطرح هایی که باعنوان مشارکتی درکشوراجرامی گرددبه هیچ وجه ناظربراین مفهوم نبوده وعمدتا” عبارتست ازتامین اعتبارمالی طرح یاپیش فروش واحدهای احداثی. بااین وجوددرزمینه مشارکت مردمی درتوسعه شهرهامطالعات فراوانی صورت گرفته که دراینجا به بیان آنها می پردازیم:
-علیرضاعلوی تباردرجلدیک کتاب “مشارکت دراداره امورشهرها"سال۱۳۷۹دربخش اول چارچوب نظری ومفهومی مشارکت،بخش دوم به بررسی وارزیابی تجارب ایرانی الگوی مشارکت شهروندان وبخش سوم به بررسی تجارب جهانی الگوهای مشارکت شهروندان پرداخته است (علوی تبار،۱۳۷۹)
-ارجمندنیادرمقاله خودتحت عنوان “سازمانهای غیردولتی راهبردمشارکت سازمان یافته” ۱۳۸۰بابازکردن مفاهیم مشارکت در صفحات اولیه مقاله خود بحث مشارکت وتوسعه رامطرح ومشارکت مردمی راشرط بنیادین برای تحقق توسعه پایدارمی داند.درادامه شرایط عمده تحقق مشارکت ومحدودیت هاوموانع مشارکت به صورت تیتروار ارائه شده ونهایتا ویژگی هاوتوان های سازمان های غیردولتی برای ایجادمشارکت ارائه می گردد(ارجمندنیا،۱۳۸۰)
حسین وظیفه دوست و سیاوش نوری در مقاله ای با موضوع مشارکت های مردمی ونقش آن در توسعه مدیریت شهری (مطالعه موردی: منطقه ۵ تبریز) به تبیین مشارکت های مردمی وتاثیر آن بر مدیریت شهری ،ودر مرحله ی نخست به اهمیت موضوع پرداخته ودر ادامه ضمن توصیف مفهوم توسعه وابعاد آن و به ارائه تعریفی در خصوص مشارکت ومزایای آن پرداخته ،و مهمترین عوامل وایجاد ارتباط میان مشارکت شهروندان ومدیریت شهری را شناسایی و راهکار هایی در جهت توسع وگسترش بیش از پیش مشارکت عمومی در فعالیت های مدیریت شهری ارائه می نمایید(وظیفه دوست،۱۳۸۷).
مجید کفاشی در مقاله ای تحت عنوان تاثیر مدیریت امکان شهری بر فرهنگ شهروندی به تاثیر امکانات شهری بر فرهنگ شهروندی ،با تاکید بر عوامل اجتماعی –فرهنگی می پردازد.هدف این پژوهش را شناخت تاثیر امکانات اجتماعی وفرهنگی بر فرهنگ شهروندی ودست یابی به یک الگوی نظری وتحلیل در خصوص تبعیین فرهنگ شهروندی ،شهروندان می داند(کفاشی،۱۳۸۹).
اعظم خاتم درمقاله ای تحت عنوان “فعالیت سازمان های غیردولتی درزندگی شهری ایران” سال۱۳۸۰بامطرح کردن اهمیت مشارکت دردنیای خارج وداخل ازایران به ارائه تصویری ازسازمانهای غیردولتی وفعالیت آنهاپرداخته است(خاتم،۱۳۸۰)
-حسن احمدی درسال۱۳۷۳درکتابی تحت عنوان"نگرشی برالگوهای برنامه ریزی شهری درجهان"دربخش سوم این کتاب ،نحوه مشارکت مردم درامور برنامه ریزی شهری ایا لت هاوایی راموردبررسی قرارداده است(احمدی،۱۳۷۳).
محمدرضاسعیدی درسال۱۳۸۲در کتاب “درآمدی برمشارکت مردمی وسازمان های غیردولتی “تضمین مشارکت مردمی رامستلزم پنج شرط عمده دانسته:فرهنگ مشارکت،نهادهای مشارکتی، نظام اطلاع رسانی،تسهیلات وامکانات مادی وتخصصهای ضروری وساختاردولت (سعیدی،۱۳۸۲).
جهانشاه پاکزاددرکتاب"مقالاتی درباب طراحی شهری “کتاب اول،۱۳۸۶،درمقاله"بررسی تطبیقی شهرهای ایرانی واروپایی برای ریشه یابی موانع تاریخی مشارکت مدنی” ، درنهایت مشارکت را وسیله ای میداندبرای تبدیل یک شهرنشین بی تفاوت به یک شهروند،یعنی تبدیل شهرنشین به انسانی که بامحیط خودارتباط ذهنی عاطفی داشته ،مسؤلیت بهسازی محیط خودرادریک همیاری مستمر بادیگران بدیهی پندارد(پاکزاد،۱۳۸۶).
رضاعلی محسنی درسال۱۳۸۷درکتاب جامعه شناسی مسائل وآسیب های اجتماعی درفصل ششم کتاب به بحث مشارکت شهروندان درتوسعه شهر پرداخته،ویژگیها،اهمیت مشارکت، چارچوب نظری و زمینه های مشارکت رابرشمرده ودرآخربه ارائه راهکارها و پیشنهادات در زمینه مشارکت پرداخته است(محسنی،۱۳۸۷).
-فرشادنوریان ومحمودرضایی درمقاله ای باعنوان ازفکرتااجرا:برنامه مداخله مردم دربرنامه ریزی وطراحی شهری بابه کارگیری ICTکه درسال۱۳۸۵ انجام گرفت،هدف اصلی این مقاله،ارائه روشی کاربردی جهت مشارکت مردم دربرنامه ریزی وطراحی شهری وتولیدفضاهای زیستی درمقیاس محله به کمک فناوری اطلاعات وارتباطات است.ازنتایج بدست آمده میتوان به توانمندسازی نظام مدیریت شهری براساس ایجادوتوسعه نهادهای محله ای به روش نوین،توجه ودرنظرگرفتن مشکلات وخصوصیات خاص هرمحل به عنوان مبانی طراحی آن محل،دامن زدن به مشارکت اجتماعی بیشتر درسطح مناطق وشهر،توجه مناسب به دیدگاه های تخصصی برنامه ریزی وطراحی شهری وپایه ریزی معیارکیفیت زندگی براساس نیازهای مردم محل اشاره نمود(نوریان و رضایی،۱۳۸۵).
-مهدی دستان درپایان نامه مقطع کارشناسی ارشدخود باعنوان نقش مدیریت شهری درتوسعه فضایی شهر(نمونه: نکا)که درسال۱۳۸۹دفاع گردید، یکی ازاهداف رسیدن به مدیریت شهری شایسته راحضورومشارکت مردم وبکارگیری شیوه مدرن مدیریتی می داندوبرای تحقق حضورمردم،سازمان های مردم نهادی که بتوانددرقالب یک حکومت محلی وبااستفاده ازعقلانیت وخردجمعی زمینه رابرای تسهیل ومرتفع نمودن معضلات حاکم برشهرها فراهم نمایدراضروری می داند(دستان،۱۳۸۹).
۱-۷- ۲-پیشینه خارجی پژوهش:
یکی از نخستین مطالعات در حوزه ی مسائل شهری از حیطه ی اداره مردمی شهر را، برایان مک لالین در اوایل دهه ی ۱۹۷۰ انجام داده است. از نظر او اداره مردمی شهر نوعی فرایند است که متضمن نظام به هم پیوسته ای است که هم حکومت و هم اجتماع را در بر می گیرد. افراد دیگری همچون اتکینسن و مک کینلی نیز پس از او این بحث را مطرح کردند. این مفهوم نه تنها با تشکیلات دولتی و رسمی و همچنین نهادهای شهری و منطقه ای که رسما امور عمومی را اداره می کنند، ارتباط می یابد بلکه فعالیت بسیاری از گروه‌های سیاسی و اجتماعی دیگر را در برمی‌گیرد.(UN,2000,1). ترنر و بارت مؤلفه های اصلی اداره مردمی شهر را موارد ذیل دانسته اند؛ مشروعیت حکومت، مسئولیت و پاسخگویی و در واقع اصل اساسی اداره مردمی شهر و تحقق آن را مشارکت شهروندان می دانند.(Rusmarsidik,2000,10). در اواخر دهه ی ۱۹۶۰ نقش مشارکت شهروندان در جوامع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت(رهنمایی، ۱۳۸۸، ۱۷۲). در این راستا کسانی مثل: روسی(۲۰۰۶)؛ اسمیت(۲۰۰۶)؛ ولی(۲۰۰۶)در تحقیقات خود نشان دادند که برای افزایش مشارکت شهروندان در اداره ی امور مختلف، وجود اعتماد، الزامی است.به عبارتی در هزاره جدید که اندیشه های پست مدرنیستی مجال بروز یافته اند، مواردی چون اعنماد نهادی، رضایتمندی اجتماعی، رضایتمندی بهداشتی و مفاهیم انسانگرایانه دیگری تحت عنوان رفاه اجتماعی جمع آمده‌اند.(Giddens,2006.Bannet,2004) همچنین می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
لی؛جون؛(۲۰۰۹)بررسی تاثیر آموزش عالی درپرورش خصوصیات شهروندی ومیزان آشنای ومشارکت دانشجویان در فعالیتهای سیاسی؛اجتماعی؛مدنی.لی دراین پژوهش به موسسات آموزش وپرورش چین به عنوان بازیگران کشوری پیشنهاد کرده است که به آموزش وپرورش شهروندانی فعال بپردازند ودانشجویان را که نمایندگان اجتماع وبه عبارتی منعکس کننده افکارجامعه هستند؛ طوری پرورش دهندکه درفعالیت های سیاسی؛اجتماعی ومدنی حضور چشمگیر و پر جنب وجوش داشته باشند.
کائوتری؛هوین ودیگران(۲۰۰۱)دربررسی خود تحت عنوان مشارکت درتوسعه به این نتیجه رسیدندکه اتخاذ سیاستهای مشارکتی مطابق باشرایط اجتماعی؛سیاسی وفرهنگی هر جا معه برای توسعه یافتگی درون زا سرلوحه اداره امور جوامع قرار گرفته است.منطق این شیوه مدیریتی آن است که افراد درتصمیم سازی ها وتصمیم گیری های موثر برسرنوشت خود مشارکت کنندو در کارهای مختلف از آزادی عمل بیشتری برخوردار شوند وبر زندگی خود نظارت کنند.
تام ترنر(۱۹۹۸)درکتاب شهرهمچون چشم اندازبه بررسی این موضوع پرداخته وبه این نتیجه رسیده است که بهره گیری ازمردم درهرجامعه ای هرچند که آن جامعه بی نظم باشد؛ راه مشارکت مردم جهت تفویض ایده ها به برنامه ریزان ازطریق کمیته های مشورتی؛اظهارات کتبی وشفاهی وکارگاه های آموزشی راامکان پذیرمی کند.

یک نگاه اجمالی به تحقیقات انجام شده فوق نشان می دهد که اکثر پژو هش های انجام شده فوق در مورد بهبود عملکرد ، سود اوری ،کارمزد ها (سود بانکی) و…می باشد .و هیچ گونه تحقیقی که مستقیما به بحث درامد های غیر مشاع بپردازد در ادبیات پژوهش دیده نمی شود . اگر چه ممکن است از جهاتی مفهوم برخی از تحقیقات انجام شده با موضوع این تحقیق شبیه باشد ولیکن پژوهشی که مستقیما به ظرفیت سنجی درامد های غیر مشاع بانکی بپردازد انجام نشده است وبویژه این موضوع در بانک ملت تازه و بکر است.
فصل سوم
روش ها و ابزار ها
۳-۱- مقدمه
هرگز نمی توان ادعا نمود و مطمئن بود که شناختهای بدست امده حقیقت دارند زیرا زمینه شناخت مورد پژوهش نامحدود و اگاهی و روش های ما برای کشف حقیقت محدود هستند. حال اگر فرض بر این باشد که هدف فعالیت های پژوهشی حقیقت جویی است و پژوهشگران با صداقت به دنبال این هدف می باشند، انچه را که ایشان انجام می دهند و می یابند را می توان کوششی برای نزدیکی به حقیقت دانست(خاکی،ص۵۵).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دستیابی به هدف های تحقیق میسر نخواهد بود مگر زمانی که جستجوی شناخت یا روش شناسی درستی صورت پذیرد.«دکارت در این رابطه ، روش را راهی می داند که به منظور دستیابی به حقیقت در علوم باید پیمود.»(کیقبادی،ص۴۶).
اساس واقعی پژوهش علمی، تبیین رابطه میان متغییر هاست. باری تعیین این رابطه دو روش اصلی وجود دارد .یکی از این دوروش ،روش توصیفی است وروش توصیفی شامل مجموعه روش هایی است ، که هدف از ان توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی می باشد.اجرای تحقیق توصیفی صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند های تصمیم گیری است(خاکی،ص۱۰۵).
۳-۲- روش تحقیق
محقق در روش های توصیفی به مطالعه واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع می پردازد و کشف عقاید، افکار، ادراکات و ترجیحات افراد ازاین طریق دنبال می کند. به عبارت دیگر محقق در این گونه تحقیقات سعی می کند «انچه هست» را بدون دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد.ونتایج عینی ازموقعیت بگیرد. بنابر این هدف از استفاده از این روش : توصیف، ثبت و تحلیل وتفسیر شرایط موجود است(خاکی،ص۱۲۱).
این تحقیق نیز از نظر هدف، ازنوع کاربردی و از منظر گرد اوری داده، روشی” توصیفی – تحلیلی” محسوب می گردد؛ و روش گرد اوری اطلاعات نیزترکیبی از روش میدانی و مطالعات علمی یاکتابخانه ای(اینترنت، مجلات و … ) می باشد.
این تحقیق از دو بخش اساسی تشکیل شده است . در بخش اول محقق سعی می کند تا با بهره گرفتن از تکنیک های SWOTو مدلهای ارزیابی IFE وEFEضمن شناسایی نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدات محیطی در مورد درامد های غیر مشاع ، مشخص کند که ایا این بانک از ظرفیت سنجی مناسبی در این مورد برخوردار بوده است یا نه ؟ و در صورت عدم توانایی در بکار گیری ظرفیت مناسب چه راهکار و راهبردهایی لازم است؟
در بخش دوم در قسمت ارائه راهبرد ها و استراتژی مناسب (فصل پنجم پایان نامه)،عوامل استراتژی تدافعی بانک ملت را با مدل تصمیم گیری AHPاولویت بندی کند.
۳-۳- جامعه اماری و حجم نمونه مورد تحقیق
جامعه اماری این تحقیق که قلمرو مکانی و زمانی تحقیق را در بر می گیرد، شامل موارد زیر می باشد: این تحقیق از نظر مکانی در استان سمنان صورت گرفته است و جامعه اماری مورد مطالعه ، کلیه شعب بانک ملت استان سمنان می باشد . لازم به ذکر است که شرایط اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی وسیاسی و…مردم استان سمنان که مشتریان بانک را تشکیل می دهند نیز، بعنوان جامعه اماری تحقیق ،مورد مطالعه قرار گرفته است.استان سمنان از چندین شهرستان به قرار شهرستانهای شاهرود- بسطام – میامی – دامغان – سمنان- مهدیشهر- سرخه – ایوانکی – ارادان – گرمسار تشکیل شده است.
تعداد شعب بانک در استان سمنان در ابتدای تحقیق ۳۰شعبه بود که حدود ۶ شعبه از انها تا پایان تحقیق ادغام شدند و تعداد انهابه ۲۴ شعبه رسیده است.
شایان ذکر است که اگرچه این پژوهش در استان سمنان صورت گرفته است ولی موقعیت مکانی در ان تاثیر چندانی ندارد و می توان این تحقیق را به کل ایران تعمیم داد. قلمرو زمانی تحقیق نیز ازبهمن ماه سال۱۳۹۱تابهمن ماه ۱۳۹۲ بوده است.
۳-۴- نمونه و نمونه گیری
محقق در تحقیق از روش نمونه گیری خاصی استفاده نکرده است واین تحقیق بیشتر حالت سرشماری داشته است.بدین صورت که تمامی پرسنل شعب بانک ملت ،مشتریان، و خبرگان وسایر عوامل بصورت سرشماری وکلی انتخاب شده اند.
۳-۵- ابزار های گرد اوری اطلاعات
اطلاعات در این تحقیق هم از روش مصاحبه و هم از روش مطالعات علمی- کتابخانه ای بدست امده است:
۳-۵-۱- مصاحبه
در خصوص جمع اوری اطلاعات مربوط به مدلSWOT وهمچنین ارائه برخی عوامل استراتژی های تحقیق، با تعدادی از همکاران سرپرستی سمنان و همکاران شعب استان که سابقه خدمتی بالا دارند (و بطور کل همکارانی که به طرق مختلف خبره امر شناخته شده اند )مصاحبه شد. بعلاوه با همکاران سایر بانکها ،برخی مشتریان و مردم اگاه به مسئله نیز مصاحبه هایی انجام گرفت.
لازم به تذکر است منظور از مصاحبه بیشتر استفاده از نظرات خبرگان بصورت مطالعات مروری بوده است و پرسشنامه ای تکمیل نشده است.
۳-۵-۲- مطالعات علمی(کتابخانه ای)
محقق برای جمع اوری اطلاعات در مورد شرایط زندگی مردم استان سمنان ،وضعیت سیاسی ،اقتصادی ،جغرافیایی واجتماعی مردم و مشتریان،شرایط بانکهای ایران و بانک ملت بطور اخص وبسیاری موارد دیگر، مجبور به انجام مطالعات کتابخانه ای و جستجو در اینتر نت شده است. از نشریه تخصصی بانک ملت که مجله پرتو نام دارد استفاده شده است و شماره های زیادی از این مجله مطالعه گردیده است.همچنین محقق برخی از اطلاعات لازم را از طریق اینترانت بانک ملت جمع اوری کرده است.
۳-۶- نحوه انجام محاسبات تحقیق
در این تحقیق محاسبات در دو بخش انجام گرفته است:
بخش اول شامل ارزیابی عملکرد بانک ملت در زمینه میزان بکارگیری از ظرفیت ارائه خدمات و درامد های غیر مشاع خود ،با کمک مدل SWOTمی باشد.
بخش دوم اولویت بندی عوامل استراتژی تدافعی بانک ملت در فصل پنجم پایان نامه به روش AHP می باشد.
۳-۶-۱-ارزیابی عملکرد بانک ملت در زمینه بکار گیری ظرفیت ارائه خدمات غیر مشاع خود با کمک مدل SWOT
در این قسمت نیز به تشریح مدل فوق می پردازیم:
امروزه سازمان‌ها با تغییرات شگفت‌آوری روبه‌رو هستند و این امر سبب شده است مدیران بیشتر از گذشته به تعیین و تبیین درازمدت اهداف و ماموریت‌های سازمان توجه داشته باشند. آنها نیاز دارند که بیش از گذشته جهت‌گیری‌های خود را برای آینده معین کرده و سازمان خود را در مقابل تحولات فردا مجهز نمایند. این موضوع سبب شده است که برنامه‌ریزی استراتژیک به عنوان ابزاری برای مقابله با این تغییرات اهمیت فراوانی یابد. برنامه‌ریزی استراتژیک به شکل‌های مختلف و در قالب‌های گوناگون ارائه شده است که در اینجا یکی از متداول‌ترین آنها بیان گردیده است، این مدل SWOT نامیده می‌شود‌(خوشنام،ص۱۱).
مدل تحلیل SWOT و پیشنهاد راهبردهای خرد و کلان :
روش تجزیه و تحلیل SWOT ، مدل تحلیلی مختصر و مفیدی است که به شکل نظام یافته هر یک از عوامل قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها را شناسایی کرده و استراتژیهای متناسب با موقعیت کنونی حرفه مورد بررسی را منعکس میسازد . در این روش تلاشهایی برای تجزیه و تحلیل شرایط بیرونی و وضعیت درونی بعمل آمده و بر اساس آن استراتژی مناسب برای بقاء سازمان طراحی می شود . در این مدل فرصتها و تهدیدها نشان دهنده چالشهای مطلوب و یا نامطلوب عمده ای است که درمحیط فراروی سازمان وجود داشته و درمقابل ، قوتها وضعفها (شایستگی ها ، توانایی ها ، مهارتها ، کمبودها ) وضعیت محیط داخلی تشکیلات مورد مطالعه را به نمایش می گذارد .
پس از اینکه عوامل محیطی ( فرصتها و تهدیدها) و عوامل درونی (قوتها و ضعفها) شناسایی شده و عوامل کلیدی آنها از غیرکلیدی تمیز داده شد ، زمان انتخاب و پیشنهاد استراتژیها فرا می رسد .
مدل SWOT در حالت معمولی متشکل از یک جدول مختصاتی دو بعدی است که هر یک از چهار نواحی آن نشانگر یک دسته استراتژی می باشد ، به عبارت دیگر همواره چهار دسته استراتژی در این مدل مطرح می گردد، این استراتژیها عبارتند از :
راهبردهای حداکثر استفاده از فرصتهای محیطی با بکارگیری نقاط قوت سازمان ( ناحیه ۱ ) ( استراتژی های SO )
راهبردهای استفاده از نقاط قوت سازمان برای جلوگیری از مواجهه با تهدیدها ( ناحیه ۲ ) ( استراتژیهای ST)
راهبردهای استفاده ازمزیتهای بالقوه ای که در فرصتهای محیطی نهفته است برای جبران نقاط ضعف موجود در سازمان (ناحیه ۳ ) ( استراتژیهای WO)
راهبردهایی برای به حداقل رساندن زیانهای ناشی از تهدیدها و نقاط ضعف ( ناحیه ۴ ) ( استراتژیهای WT )
جدول۳-۱ جدول تجزیه و تحلیل SWOT(خوشنام،ص۱۵(

۱۳۸۸

تحلیل استراتژیک درونی وبیرونی SWOT دانشکده مدیریت واطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

۱۰

صادق عمل نیک و کیشه فراهانی

۱۳۸۸

تدوین استراتژی های بانکداری الکترونیک با بهره گرفتن از ماتریس SWOT

۱۱

ملکی و همکاران

۱۳۸۹

طراحی ومدلسازی یک ساختاریکپارچه QFDFMEAدرمراکزخدمات درمانی

۱۲

قزانی و قمصری و همکاران

۱۳۹۰

عوامل مؤثربرصادرات فرش دستباف درقالب ماتریس سوات (SWOT)مطالعه موردی تعاونیهای فرش دراستان اصفهان

۲-۸- جمع بندی:
در این فصل ضمن تعریف برنامه ریزی استراتژی به تشریح انواع مدل های برنامه ریزی استراتژی و مدل SWOT پرداخته شد، و نحوه ی استخراج مدل SWOT و روش های FMEAو SMEA مورد بررسی قرار گرفت،نهایتا خلاصه ای از تحقیقات صورت گرفته در زمینه این مدلمورد بررسی قرار گرفت، تا نتایج بررسی ها رهنمودی جهت تدوین پرسشنامه مناسب جهت گردآوری اطلاعات پژوهش برای فصل سوم، بر مبنای تعدیل پرسشنامه کو و همکاران در سال ۲۰۱۱ و سای ان کو و لی در سال ۲۰۰۰ باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل سوم
کلیات تحقیق
۳-۱-مقدمه
برای بررسی رشته­ های مختلف علوم انسانی از روش علمی استفاده می شود.(ایرانی نژاد پاریزی،۱۳۸۷) تحقیق علمی پیگیری یک روش گام به گام منطقی ودقیق برای شناسایی مشکلات گردآوری داده ها و تحلیل داده ها و استنتاج متغیر از آن است و نتیجه ی نهایی از این فرایند کشف واقعیات جدیدی است که کمک می کند تا مشکلات موجود حل­شود(سکاران،۱۳۸۵)و از جمله ویژگی­های مطالعه­ علمی که هدفش حقیقت­یابی است،استفاده از یک روش تحقیق مناسب است و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف­ها،ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق،دسترسی دقیق و آسان به پرسش های تحقیق است.(خاکی،۱۳۸۷)
لذا در این فصل به تفکیک، موارد مذکور در فصل اول و هر یک از روش های مورد استفاده در این تحقیق را تشریح می کنیم.
۳-۲- روش تحقیق
همان طور که در فصل اول بیان شده است این تحقیق،از حیث هدف یک تحقیق کاربردی است.
تحقیق کاربردی،تحقیقاتی اند که نظریه ها،قانون مندی ها،اصول و فنونی که در تحقیقات بنیادی^[۹۳] تدوین می شوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار می گیرند.این نوع تحقیقات بیشتر بر موثرترین اقدام تکیه دارند و علت ها را کمتر مورد توجه قرار می دهند،این تأکید بیشتر به واسطه ی آن است که تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می شوند.(خاکی،۱۳۸۶،۲۰۲)
براساس اجرا یک تحقیق میدانی است.این نوع تحقیق بررسی های علمی غیر آزمایشی هستند که هدفشان،کشف روابط و تعامل بین متغیر های گوناگون در ساختار های اجتماعی و سازمانی واقعی است.به طور کلی هر مطالعه علمی بزرگ یا کوچکی که روابط را به طور نظام یافته دنبال می کند. فرضیه ها را بیازمایند و غیر آزمایشی باشد و در شرایط زندگی واقعی مانند جوامع محلی،کارخانه ها،سازمان ها،ومؤسسات اجرا گردد مطالعه ی میدانی تلقی می شود.(خاکی،۱۳۸۶،ص۲۱۶)
از حیث روش و گردآوری اطلاعات یک تحقیق توصیفی است. تحقیق توصیفی شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سؤالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می شود و لازم بذکر است که یک تحقیق توصیفی آنچه را هست،توصیف و تفسیر می کند و به شرایط یا روابط موجود فرایند های جاری یا روند های در حال گسترش توجه دارد.(خاکی،۱۳۸۶،ص۲۱۰)
۳-۳ جامعه و نمونه آماری
جامعه: عبارت است از تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخص باشند،صفت مشخصه، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد.
نمونه: عبارت است از تعداد محدودی از آحاد جامعه ی آماری که بیان کننده ی ویژگی های اصل جامعه باشد.(عادل آذر ،۱۳۸۲)
این پژوهش در شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان صورت گرفته است و تعداد افراد جامعه محدود می باشد، جامعه آماری پژوهش را رئیس شعب ،مدیران کل / ستادی و کارشناسان این شعب که در مجموع ۵۰ نفر می باشند، تشکیل می دهد،جدول شماره ۳-۱ به تفکیک تعداد جامعه مذکور را نشان می دهد،
جدول ۳-۱ تعداد کل جامعه آماری به تفکیک پست سازمانی

نام

تعداد

مفهوم:* میزان الزام استفاده از خدمات الکترونیک
(۱کد):] میزان الزام استفاده از خدمات الکترونیک [

مفهوم:* پاسخگویی سریع به مشتری
(۱کد):] پاسخگویی سریع به مشتری [

مفهوم:* سرعت و کیفیت خدمات الکترونیکی
]سرعت خدمات الکترونیک[ ]دقت و کیفیت خدمات الکترونیک[

مفهوم:* ارزش افزوده خدمات الکترونیک
] ایجاد رضایتمندی مشتریان و اصل تکریم ارباب رجوع [ ] توسعه خدمات و محصولات جاری [ ]دسترسی خدمات به صورت شبانه روزی[ ] دریافت بازخورد از مشتری جهت افزایش رضایتمندی مشتریان[ ]صرفه جویی در هزینه از طریق استفاده از خدمات الکترونیک[ ]صرفه جویی در زمان از طریق استفاده از خدمات الکترونیک[

برای عملی ساختن این کار در نرم افزار اطلس تی ای بایستی از ساخت شجره استفاده کنیم و کدهای اولیه را به صورت شجره طبقه بندی کنیم شکل زیر نحوه ی استخراج مفاهیم از کدها و طبقه بندی آنها را در نرم افزار مذکور نشان می دهد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• تبدیل کدهای اولیه به مفاهیم

۴-۲-۶- کد گذاری محوری
جهت کاهش مفاهیم در جدول فوق تصمیم گرفتیم که این مفاهیم را در طبقه های اصلی طبقه بندی کنیم. کدهایی که به نظر می رسید بر هم منطبق هستند و کد های دیگر را پوشش می دهند انتخاب شدند و تحت عنوان کد ثانویه طبقه بندی شدند. سپس مفاهیم بدست آمده نیز طبقه بندی شدند و طبقه یا مقوله را تشکیل دادند. طبقه های بدست آمده نیز گروه بندی شده طبقه کلان را تشکیل دادند. «طبقه ها در مقایسه با مفاهیم انتزاعی ترند وسطح بالاتری از تحلیل را نشان می دهند. آنها از طریق فرایند تحلیلی انجام مقایسات و برجسته سازی شباهت ها وتفاوت ها که در سطح پایین تر برای تولید مفاهیم استفاده شد، تولید می شوند. مقوله ها، شالوده های ساختن نظریه هستند.» (کوربین و استراوس،۱۹۹۰،به نقل از دانایی فرد). لازم به ذکر است که این فرآیندها، جمع آوری داده ها، تجزیه وتحلیل و طبقه بندی همزمان صورت می گیرد و طبقه ها رشد می یابند. برای تحقق این هدف در نرم افزار مذکور از فراشجره استفاده کردیم که نحوه ی ساخت آن در شکل زیر نشان داده ایم:

• طبقه بندی مفاهیم در طبقه های اصلی

جدول ۴-۴ در صفحه بعد تبدیل مفاهیم به طبقه ها و سپس طبقه های کلان را نشان میدهد .

• تبدیل مفاهیم به طبقه ها و سپس طبقه های کلان را نشان می دهد

طبقه کلان

طبقه

مفاهیم

کدهای ثانویه

آمادگی الکترونیکی سازمان ارائه دهنده خدمت

استراتژی ها و سیاست های فناوری اطلاعات

• پشتیبانی مدیران عالی از سرمایه گذاری و کاربرد های IT در سازمان

• ۱۹.طراز قرمز صبح ( کنایه از فلق ) بیمناک از طراز قرمز فلق (ناروایی به راه /۴۳۱)

• ۲۰.کارخانه کهن ( کنایه از دنیا ) این کارخانه کهن (قلعه سقریم /۱۹۵)

• ۲۱.مرغ طلایی (کنایه از خورشید ) سحر هنگام ، کاین مرغ طلایی (می خندد / ۳۱۶)

• ۲۲.مرغ لاجورد ( کنایه از ماه ) بربال های پر صور مرغ لاجورد ( گل مهتاب / ۳۲۹)

۲۳.مهمان خانه مهمان کش (کنایه از دنیا ) مهمان خانه مهمان کش روزش تاریک (برف ، ۶۲۹)
۲۴.هوس خانه دوروی و دو در (کنایه از دنیا )( زین هوس خانه دو روی و دو در (قلعه سقریم /۲۸۲)
۵.ترکیب وصفی مقلوب ومنادا
آخر ای بینوا دل /چه دیدی که ره / ستارگان بریدی (نیما /مجموعه اشعار ص۵۰ )صفت در این بیت بصورت مقلوب وقبل از موصوف بکار گرفته شده است .

• صفت وحس آمیزی

حس آمیزی نیز از جمله صوری است که نیما در اشعارش بکار برده است حواس ظاهری که عبارت است از بینایی ، گویایی ، چشایی ، شنوایی که نیما بکار می برد و معمولا صفت هستند از جمله :روز شیرینم که با من ، آشتی است./روز دیدنی و شیرین ، صفت امور چشیدنی است . ۹۰درصد صورت های خیالی حس آمیزی ، نسبت دادن صفت های مربوط به حس چشایی به یکی از حواس بینایی یا شنوایی است .(نخستین همایش نیما شناسی (۲) ،۲۰۰:۱۳۸۱)
استفاده از صفات توصیفی در تجسم آیین های عامیانه نباتی : در شعر نیما یوشیج نیز اشاره به فال گرفتن با نخود و این رسم جادوگران آمده است . مانند :آن جماعت چون زنان جوکیان خانه بردوش / با نخود های که می چیند / زندگانی های مردم را خوب یا ناخوب می بیند . در این ابیات زنان جوکیان خانه بر دوش (جوکی ها =به معنی کولی ها ) و همچنین خوب یا ناخوب در توصیف آیین عامیانه کابرد و به تجسم این آیین پرداخته است که صفت در این یکبار در جایگاه مشبه به و در کل تشبیه مفصل بکار برده شده و صفت با پیشوند نا درکلمات خوب یا ناخوب استفاده نموده است .
وهمچنین ((وز گذار سوزنی آویخته با پنبه ای بر آب / دربطون دردناک زشت این غرقاب حدس هایی شان بود دیگر /(
در این بیت نیز بکار بردن صفت دردناک زشت در توصیف و تجسم این آیین استفاده نموده است .
-یا در این شعر : چون کراد درد سر افزای، در هنگام گل دادن / کرد هر پهلو به نیش خارهای خود مسلح ….(م/ ۳۱۴)
که در این شعر صفت درد سر افزای برای کراد بکار گرفته شده ودرباور مردم مازندران خوابیدن زیر سایه (کراد =همان اقاقیای جنگلی ) باعث سردرد می شود .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بکار بردن صفت در تصویر سازی شاعران از جمله نیما یوشیج بسیار فراوان است و بکار گیری عناصر طبیعت با توجه به اینکه نیما در دل طبیعت رشد ونمو وشاعری نموده فراوان است . در توصیف محلی که گیاه و سر سبزی نباشد . شاعر می گوید :
جایی که نه گیاه در آن جاست، نه دمی
ترکیده آفتاب سمج روی سنگهایش /نه این زمین وزندگی دلکش است /حس می کند که آرزوی مرغ ها چواو //تیره همچو درد
بکار گیری صفات عامیانه و صفات انسانی برای اشیا و عناصر طبیعت از جمله صفت سمج در این شعر در توصیف جای بی گیاه خیلی ظریف و زیبا بکارگرفته شده است .
یا در این شعر :
در زیر کاج و برسر ساحل جادوگری شد از پی باطل
صفت جادوگری ماه مطابق باورهای عامیانه در پرتو درخت و باحضور نباتات پرنگ شده است .صفت جادوگری را به ماه نسبت داده است .(م /۲۴۰)
گاه شاعر برای بیان تفکر قدسی بر پایه مرگ و رستاخیز است که در ادبیات که در مورد به سر آمدن زمستان و رستاخیز بهار و طبیعت است می گوید:
شکوه را بنه خیز وبنگر / که چگونه زمستان سر آمد / جنگل وکوه در رستخیز است / عالم از تیره رویی در آمد / هره بگشاد و چون برق خندید . که آوردن صفات تیره رویی برای زمستان را بخوبی توانسته است مجسم و رستاخیز فصول را جلوه دهد .(م/۴۹)
در توصیف پاییز نیما می گوید : در گه پاییز چون پاییز با غمناک های زرد رنگ خود می آید باز …..که در این بیت غمناک های زرد رنگ در توصیف فصل پاییز از بیداد خزان نجوا می کند و باز در ادامه در توصیف بهار می گوید : وهمان لحظه که می آید بهار سبز و زیبا با نگارانش به تن رعنا / آشیان می ساختند آن خوشنوایان در میان عشقه های با نگاه مهربانش سریویلی در همه این جلوها می دید / خوب می کاوید چشمانش / آن دلاویزان رنگین را که شعر فوق در توصیف و تجسم فصل پاییز از صفت غمناک های زرد رنگ استفاده نموده اند .(م /۲۴۴)
و همچنین صفت سبز و با نگارانش به تن رعنا با ستفاده از آرایشها ی ادبی مراعات نظیر و تشبیه و همچنین شاعر به اقتضای وزن مورد نظرش توانسته به خوبی از هر شکل سنتی و نیمایی بهره گرفته است(م/ ۲۴۴)
یا در توصیف عناصر و نباتات این چنین بکار برده که شاعر در این موارد از آرایه های ادبی ۱. تشبیه ۲. مراعات نظیر :
لاله به مثل همچو یکی مجمر آتش سوسن همچو بتی در بر مجمر
که گروه وصفی با موصوف خود دستگاه تشبیه تشکیل دهد و در گروه های وصفی و قیدی شاعرانه قرار می گیرد .
و همچنین در صفت دلاویزان رنگین –رنگین به عنوان صفت به دلاویزان انتخاب شده است .
تعبیر اندام از مواردی است که علاوه بر ظرافت های ادبی و تصویری آن دلالت گیاهان بر اندامهای انسان را یادآور میشود .
دیدی که گشت کار آن گل اندام با آن همه وعدهاش است روی جام
گل اندام تعبیر شاعرانه در توصیف انسان و از ترکیب تازه نیما می باشد.
نازک آرای تن ساق گلی به جانش گشتم /آوردن تعبیر وصفت استفاده تن ساقه گلی در این بیت شاعر هردو شکل از کلمات سنتی و نیما در ساختن صفت استفاده نموده و به توصیف اندام انسان با بهره گرفتن از گیاهان استفاده نموده است.
استفاده از صفات سنتی در اشعار نیما در استعاره از ویژگی های انسانی : لب معشوق به عناب تشبیه شده :
عناب خجل از لب عناب تو باشد بیدار هر که بود در خواب تو باشد
بکار بردن نمادهای طبیعت در توصیف انسان و آوردن صفات در ادبیات نیما به وفور دیده می شود : از جمله (برگ )در توصیف مرگ پدرش .
دو سال از نبوغ انگیز او گذشت
روی مزار او /دوباره برگ های خزان ریخته شدند / سایه شکسته گریان / بر شاخهای سایه دیگر آویخته شدند . (نیما یوشیج : ۳۰۴)
-سمن در توصیف سمن :وبه دل خواهی کز پنجره خانه تو /یاسمن با تن عریانش و باساق سفید به تو سر دارد /از جمله صفات در توصیف سمن است و معشوق بی وفا می باشد . یا آوردن صفت پیچان در این بیت : برسر پنجرهام /یاسمن کبود فقط / هم چنان او که می آید به مرغ پیچان (همان ۵۰۶) توصیفاتی که نیما از یاسمن به دست می دهد در شعر فارسی بدیع ابتکاری است .
۴-۱-۵نماد در اشعار نیما
کارخانه ی نماد سازی نیما پیوسته در کار است . بسیاری از پدیده های ساده و ابتدایی اعم از زنده و غیر زنده در این چرخه ی معناساز ی قرار می گیرند و نیما با همان طبع آزاد و کوهستانی اما پر از نبوغ متنوع و معنا تراش ، آنها را از موجودی عادی به پدیده ماندگار ،عمیق وگسترده بدل می کند (نخستین همایش نیما شناسی (۲) ، ۲۴۹:۱۳۸۱)
و در بهتر جلوه دادن وتجسم این پدیده ها از صفت استفاده نموده است . نمادها ی شاعرانه همواره تجسم و تبلور رازهای نا خودآگاه فردی وجمعی هر قوم و تمدنی است و نمادها ی طبیعت از قدیم الایام از وجهه های قدسی و روحانی برخوردار بوده اند . گیاهان وعناصر نباتی که محمور اصلی بحث است در شکل رمزی و نمادین خود نماینگر ارتباط ناسوت با عوالم برتر بوده اند (حمیرا زهردی ،۱۳۸۷ :۱۵)
نیما در شعر های نمادین خود که محل تظاهر و تجلی گسترده تر طبیعت نیز هست ، واقعیت را به دو گونه بتصویر کشیده است :
الف )اجزای طبیعت به گونه ای نمادین ، روابط انسانی جامعه را مطرح کرده است .
ب) اجزای طبیعت ، محمل اصلی درگیری های ذهنی و تنشهای درونی است .( مختاری ،۱۹۸:۱۳۵۸)
در این فصل برآنیم که شناسایی رمزها و نمادهای گیاهی و صفت های شاعرانه بکار برده شود پرداخته و برگی دیگر از ترکیبات تازه از جمله صفات نیمایی را شناسایی وورق بزنیم .
در توصیف نباتات و رنگها صفات زیر را بکار برده است: