سازمان های نظارتی از رویکردهای متفاوت برای ارزیابی و برنامه های نظارتی خود بهره می گیرند. در این راستا، سازمان بازرسی کل کشور از رویکرد مقابله ای و مشفقانه در فعالیت های بازرسی و ارزیابی خود بهره می گیرد که این رویکردها بر ارزیابی عملکرد وی تاثیر گذار بوده است. در این هنگام، وقتی که سازمان از منابع انسانی شایسته و دانشی و منابع مالی لازم و کافی برخوردار باشد و همچنین ساختار و محیط سازمان پویا و انعطاف پذیر باشد، از استراتژی های ارزیابی موردی و فوق العاده و یا چهار گونه استراتژی متناظر استفاده می شود و در غیر این صورت از استراتژی های برنامه ای(مستمر) استفاده خواهد شد. همچنین مطالبات و خواسته های مردم و قوانین دولت و آمادگی خود سازمان و بستر جامعه اسلامی ایران بر شیوه انتخاب این استراتژی ها اثر گذار خواهد بود. به هر صورت، انتخاب و استفاده از هر کدام از استراتژی های ارزیابی باعث افزایش کارایی و اثربخشی سازمان می گردد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در تحقیق حاضر، استراتژی های ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی به صورت برنامه ای، موردی و فوق العاده بوده است نه ارزیابی عملکرد سازمان بازرسی کل کشور. اما برای ارزیابی عملکرد سازمانی بر اساس الگوهای فوق می توان بر اساس دو بعد کنترل و کانون توجه چهار نوع استراتژی انسان محور، فرایند محور، نتیجه محور و بستر محور طبقه بندی نمود. که بر این اساس می توان بازرسی موردی را در خانه ارزیابی انسان مدار، بازرسی برنامه ای را در خانه ارزیابی فرایند محور، بازرسی فوق العاده را در خانه ارزیابی نتیجه محور قرار داد. البته از یک دیدگاه همه در ارزیابی فرایند محور قرار می گیرند.
۲۸نمودار ۴-۹ گونه شناسی استراتژی های ارزیابی عملکرد سازمانی
خارج……………………..کانون توجه…………………………. داخل
کانون توجه
منعطف کنترل شدید
ستابازدده ……………………………………………. فرایند
ارزیابی فرایند محور (بازرسی برنامه ای)
ارزیابی بستر محور
ارزیابی انسان محور (بازرسی موردی)
ارزیابی نتیجه محور
(بازرسی فوق العاده)
منبع: پژوهشگر
البته با توجه به گونه شناسی استراتژی های ارزیابی عملکرد سازمانی(انسان محور، فرایند محور، نتیجه محور و بستر محور) در قسمت استراتژی ها(کد گذاری محوری)، می توان چندین گزاره نظری را در این زمینه ارائه نمود:
گزاره نظری۱: زمانی که سازمان رویکردی مشفقانه دارد و منابع انسانی شایسته و محیط سازمان نیز منعطف است، استراتژی انسان محور مناسب است.
گزاره نظری ۲: زمانی که سازمان رویکردی مقابله ای دارد و به دنبال ارتقا سلامت اداری و رضایتمندی عموم مردم است، استراتژی نتیجه محور مناسب است.
گزاره نظری۳: زمانی که سازمان رویکرد مقابله ای داشته و در حال بازرسی برنامه ای است و محیط سازمان نیز ثابت است، استراتژی فرایند محور مناسب است.
گزاره نظری ۴: زمانی که سازمان رویکرد مشفقانه داشته و در حال بازرسی موردی است و منابع انسانی و مالی کارآمد هستند، استراتژی انسان محور مناسب است.
گزاره نظری ۵: زمانی که سازمان رویکرد مقابله ای داشته و در حال بازرسی فوق العاده است و قوانین و اراده دولت در این بین دخیل هستند، استراتژی بستر محور مناسب است.
گزاره نظری ۶: زمانی که سازمان رویکرد مشفقانه داشته و ساختار سازمانی پویا و فرآیندها متغیر باشند، استراتژی فرایند محور مناسب است.

• • • • • • 1. 1. مقایسه تئوری ارائه شده با ادبیات موضوع

             

         

     

گام نهایی در تئوری بنیادی، مقایسه تئوری در حال ظهور یا شکل‌گیری با متون موجود است. دراین مرحله تئوری ارائه شده با چارچوبهای متضاد و مشابه مقایسه شده و تعاریف و سازه های آن با توجه به ادبیات موضوع، بهبود یافته و در نتیجه روایی بیرونی و تعمیم‌پذیری آن افزایش می‌یابد.
برای افزایش قابلیت انتقال پذیری، حتی‌الامکان، سوابق مطالعات مرتبط با هر طبقه پدید آمده در نظریه را باید مشخص نمود. با توجه به اینکه این احتمال که یافته‌های تحقیق برای سایر افراد در موقعیت‌های مشابه معنی پیدا می‌کنند، متون مرتبط با هر طبقه (مقوله) در نظریه باید توصیف شوند. توسط مشخص ساختن تشابهات بین یافته‌های مطالعه اصلی با سازه‌های نظری مطالعات دیگر، میزان قابلیت انتقال پدیده به سایر موقعیت‌ها در همان پدیده موردنظر افزایش می‌یابد(صلصالی و همکاران، ۱۳۸۶: ۱۲۳). به همین منظور ذیلاً در مقوله‌ها و طبقات تئوری ارائه شده در مورد تدوین الگوی استراتژی های ارزیابی عملکرد سازمانی با متون موجود در این زمینه و موارد مشابه تکمیلی آن ارائه می‌شود.
۴۰جدول ۴-۱۹٫ مقایسه تئوری ارائه شده با ادبیات موضوع

1. 1. ذهن واقعی است، وقایع ذهنی ارزش مطالعه را دارند.

1. 1. دانش در ذهن است.

1. 1. دانش پویاست.

1. 1. معنا ساخته می شود.

1. 1. 1. 1. برای خبره شدن، تفکر و انتزاع( تجرید) اهمیت دارد.

      ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. یادگیری شامل ساخت تصورات (بازنمایی ها) است.

1. 1. فرایند تدریس، مذاکره برای ساخت معناست.

1. 1. تفکر و ادراک تفکیک ناپذیرند.

1. 1. حل مسآله در شناخت اهمیت دارد(آلن، ۲۰۰۷، به نقل از: ظریف صنایعی، ۱۳۹۰، ص ۵۴).

۲-۲-۴۱- رابطه روش تدریس و یادگیری
در کنار شرایط و امکانات آموزشی نیرویی انسانی و بویژه معلم ، از مهمترین عوامل تشکیل دهنده محیط‌های آموزشی است. تاثیر موقعیت و امکانات مناسب بر هیچ فردی پوشیده نیست. اما امکانات و تجهیزات بدون وجود معلم کارایی لازم را نخواهد داشت. معلم با شناخت امکانات به تجهیز مناسب محیط آموزشی می‌پردازد. محیط و امکانات آموزشی را سازماندهی می‌کند‌، موقعیت آموزشی مناسب را بوجود می‌آورد و با شناخت استعداد، علایق و توانایی شاگردان، آنان را در طریق صحیح یادگیری هدایت می‌کند.
البته چنین نقشی به دانش و اعتقادات معلم بستگی دارد. اگر چه کنجکاوی و ارضای آن را بدیهی ترین احتیاجات شاگردان است. اگر معلم با نظریه ها و اصول یادگیری آشنا نباشد و تدریس را فقط انتقال واقعیت‌های علمی بداند و تجارب یادگیری را منحصر به نشستن در کلاس ، گوش دادن و حفظ کردن مطالب شنیده شده یا نوشته شده در کتاب تصور کند، مسلم است که در تقویت کنجکاوی و پرورش استعداد و تفکر علمی شاگردان چندان موفقیتی به دست نخواهد آورد. زیرا شاگرد که همواره علاقمند به فکر کردن است. در بررسی عوامل مختلف باید فرصت حرکت و جنبش داشته باشد تا بتواند به هدف‌های آموزشی برسد. یادگیری بدون تلاش و فعالیت و تعامل با محیط صورت نخواهد گرفت. کسی که می‌خواهد یاد بگیرد باید فعالیتی متناسب با علایق و توان خود داشته باشد. و اگر در روش تدریس معلم این نکات در نظر گرفته نشود، مدرسه و کلاس برای شاگرد جالب توجه و جذاب نخواهد بود، اما اگر معلم خود را راهنما و ایجادکننده شرایط مطلوب یادگیری بداند و بجای انتقال اطلاعات ، روش کسب تجربه را به شاگردان بیاموزد، آنان در برخورد با مسائل فعال‌تر خواهند شد، از منابع مختلف استفاده خواهند کرد، اطلاعات لازم را به دست خواهند آورند، به سازماندهی آن خواهد پرداخت و آن را تحلیل خواهند کرد تا به حل مسائل نایل شوند .با چنین روشی ، شاگرد نه فقط حقایق علمی را فرا می‌گیرد. بلکه با روش‌های علمی کسب معرفت نیز آشنا خواهد شد، طرز کار را با منابع مختلف و نحوه استفاده از مطالب درسی برای حل مسأله را خواهد آموخت و در فرایند یادگیری، ابتکار و خلاقیت خود را به کار خواهد انداخت(شعبانی،۱۳۸۴، ص ۱۹).
۲-۳- مروری بر پژوهش های انجام شده
به طور کلی بررسی تحقیقات انجام شده در باره روش های تدریس فعال نشان می دهد که همواره این روش های فعال، کارا و مؤثر بوده اند.
۲-۳-۱- پژوهش های انجام شده در داخل کشور

1. 1. نصرت و همکاران(۱۳۸۹) در پژوهشی که با عنوان تأثیر آموزش فعال فناورانه (TEAL) فیزیک بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر فلاورجان انجام داد به این نتیجه رسید که ۲۴ درصد تفاوت موجود بین پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش که با روش یادگیری فعال فناورانه آموزش دیده بودند، با گروه گواه که به روش سنتی آموزش دیده بودند، نتیجه تأثیر این روش تدریس می باشد که در واقع تأکیدی بر به کارگیری روش های فعال است.

1. 1. پریشانی و همکاران (۱۳۹۰ ) تحقیقی را با عنوان تأثیر آموزش فعال فناورانه (TEAL) در درس زیست شناسی بر انگیره ی تحصیلی دانش آموزان انجام دادند به این نتیجه رسید که تدریس زیست شناسی به شیوه ی فعال فناورانه (TEAL) بر انگیزه ی تحصیلی تأثیر معناداری داشته است.

1. 1. معتمدی تلاوکی و همکاران( ۱۳۹۰) در پژوهشی در باره تأثیر روش های فعال تدریس بر بهبود عملکرد درس فیزیک به این نتیجه رسیدند: روش های فعال تدریس بر بهبود عملکرد درس فیزیک دانش آموزان در سطح دانستن بی تأثیر اما در سطوح بکار گیری مفاهیم، حل مسایل متداول و استدلال به طور معنادار مؤثرند.

1. 1. خجسته و نوروزی(۱۳۹۰) تأثیر چند رسانه ای ها را بر میزان یادگیری و یادداری درس لوحه نویسی فارسی بر روی دانش آموزان پایه اول ابتدایی شهر تهران بررسی کردند و به این نتیجه دست یافتند که چند رسانه ای ها بریادگیری درس لوحه نویسی فارسی مؤثر است اما لزوما بر یادداری آن در دراز مدت تأثیری ندارد.

1. 1. لاکدشتی، یوسفی و خطیری(۱۳۹۰) در یک تحقیق با عنوان تأثیر نرم افزارهای شبیه ساز آموزشی بر یادگیری و یادسپاری دانشجویان و مقایسه آن با روش سنتی تدریس را انجام دادند و به این نتیجه دست یافتند که بین یادگیری و یادسپاری در آموزش با نرم افزارهای شبیه ساز و روش سنتی تفاوت معنی دار وجود دارد.

1. 1. شریفی، محمد داودی و اسلامیه(۱۳۹۱) رابطه میزان استفاده از فن آوری های اطلاعات و ارتباطات با عملکرد دبیران در فرایند یاددهی و یادگیری را در یک تحقیق تحلیل کردند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین میزان استفاده دبیران از فن آوری اطلاعات و ارتباطات با عملکرد آنها در فرایند یاددهی و یادگیری رابطه معناداری وجود دارد و ۶/۶۰ درصد تغییرات متغیر وابسته تحقیق (عملکرد دبیران) را به ترتیب مؤلفه های استفاده از نرم افزارهای کاربردی، استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و سپس استفاده از اینترنت تبیین می کنند.

1. 1. عبداله زاده(۱۳۹۲) در پژوهشی که به منظور مقایسه کارایی دوره یادگیری ترکیبی با دوره های یادگیری الکترونیکی و حضوری در درس ریاضی در میان دانش آموزان دختر و پسر سال اول دبیرستان شهرستان اردبیل انجام داد به این نتیجه دست یافت: میزان یادگیری دانش آموزانی که در دوره های ترکیبی درس ریاضی شرکت کرده بودند از دانش آموزانی که در دوره های صرفاً الکترونیکی و صرفاً حضوری در درس ریاضی شرکت کرده بودند بیشتر است.

۲-۳-۲- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور

1. 1. گیج و برلاینر (۱۹۸۴) در تحقیقی نشان داده اند که کیفیت یادگیری در روش های تدریس فعال از جمله روش بحث گروهی بیشتر از روش های غیر فعال مانند سخنرانی و تمرین و تکرار است(لطف آبادی،۱۳۷۴).

1. 1. دوری و بلچر در پاییز سال ۲۰۰۱ روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) را برای ۱۷۶ دانش آموز و در پاییز ۲۰۰۳ برای ۵۱۴ دانش آموز، برای بررسی درک مفهومی دانش آموزان قبل و بعد از مطالعه الکترومغناطیس با موفقیت اجرا کردند. گروه کنترل شامل ۱۲۱ دانش آموز بود که همین محث را با روش سنتی در بهار ۲۰۰۲ آموزش دیدند. دانش آموزان به سه گروه قوی، متوسط و ضعیف تقسیم شدند. تمام دانش آموزان در گروه های آزمایش که به روش فعال فناورانه(TEAL) آموزش دیده بودند، در فهم مفاهیم فیزیک به صورت شگرف و معناداری نسبت به گروهی که به صورت سخنرانی آموزش دیده بودند، نمرات شان پیشرفت کرده بود(دوری و بلچر،۲۰۰۵).

1. 1. بویل و همکاران (۲۰۰۳) پژوهشی را با عنوان استاده از دوره یادگیری ترکیبی برای بالا بردن یادگیری در برنامه های آموزشی انجام دادند. در این پژوهش از ترکیبی از تدریس سنتی، روش های نوین آموزشی و منابع انلاین و… استفاده شد. نتایج نشان داد که استفاده از روش های ترکیبی از روش های سنتی وآنلاین به میزان چشمگیری یادگیری دانش آموزان دبیرستان را در درس ریاضی بهبود بخشیده است(به نقل از عبداله زاده، علی اکبر،۱۳۹۲).

1. 1. باراک و دوری ( ۲۰۰۵ ) نشان دادند که وارد شدن فن آوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه آموزشی ویژه دانش آموزان دوره متوسطه، منجر به ارتقای درک مفاهیم شیمی ، نظریه ها و ساختارهای مولکولی می شود(به نقل از بدریان، هنرپرور و ناصری آذر،۱۳۸۹).

1. 1. پلونز و رولتا (۲۰۰۷) نیز در پزوهشی به بررسی تأثیر یادگیری مشارکتی مبتنی بر کامپیوتر بر ریاضیات پرداختند. این تحقیق که به روش شبه آزمایشی انجام شد نشان داد که این شیوه می تواند در تغییر ادراک ریاضی گروه آزمایش موثر باشد.

1. 1. سوان و همکاران(۲۰۰۸) پژوهشی با عنوان نقش نرم افزار های شبیه ساز در پیشرفت تحصیلی در دروس رشته های فنی انجام دادندکه نتایج آن حاکی از تاثیر استفاده از این نرم افزارها در پیشرفت تحصیلی دروس فنی دانشجویان بوده است.

1. 1. همچنین در درس های مختلف فیزیک پس از استفاده از روش یادگیری فعال فناورانه(TEAL) درصد مردودی ها به طور متوسط از ۱۵ درصد به کمتر از ۴ درصد کاهش یافته است (درمشکین ، ۲۰۰۸).

1. 1. شیه ، چانگ و لیو(۲۰۰۸) در بررسی تأثیر یادگیری فعال فناورانه در یادگیری فیزیک عمومی به این نتیجه رسیدندکه میزان یادگیری گروه آزمایش که با روش فعال فناورانه آموزش دیده بودند ۱۱ درصد بیشتراز گروه کنترل بوده است.

1. 1. لورنز و همکاران(۲۰۰۹) با تحلیلی که از تأثیر چند رسانه ای گرافیکی بر فرایند پبش نوشتاری دانش آموزان دوره ابتدایی داشته است معتقد است که استفاده از چند رسانه ای گرافیکی مزایایی در افزایش مهارت نوشتن برای دانش آموزان دبستانی در بر دارد.

1. 1. آدیمی (۲۰۱۲) در بررسی تأثیر آموزش به کمک کامپیوتر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه در درس مطالعات اجتماعی به این نتیجه رسید که کاربرد کامپیوترتأثیر معناداری در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در این درس دارد.

باتوجه به نتایج تحقیقات به عمل آمده به نظر می رسد سیستم آموزش ترکیبی فعال فناورانه، با امکان انعطاف پذیری در یادگیری و قابلیت بهره گیری از مزایای سه روش آموزش با بهره گرفتن از کاوشگری گروهی، شبیه سازی و سخنرانی کوتاه، در قالب کار گروهی به کیفیت بالای آموزش شیمی و ارتقاء یادگیری و یادداری دانش آموزان منجر شود. در این مطالعه به بررسی میزان یادگیری و یادداری دانش آموزان دو گروه با بهره گرفتن از روش فعال فناورانه و روش معمول پرداخته شده است. به عبارت دیگر سؤال اساسی این است که ایا این روش تدریس با ویژگی های خاص خود در ارتقاء یادگیری و یادداری دانش آموزان موثر است؟ در این تحقیق ، محقق به دنبال پاسخ به این سوال است.
در جدول شماره۲-۱ پژوهش های مطرح شده در پیشینه پژوهش به صورت خلاصه آمده است:
جدول ۲-۱: خلاصه پیشینه پژوهش

جرم و یا سوءاستفاده
سوءاستفاده عبارت است از مجبور کردن و یا فریب دادن فردی، از موضع قدرت، وابستگی مالی، سرپرستی و یا هر نوع وابستگی که فرد بخاطر آنها مجبور به انجام خواسته‌های فرد سوءاستفاده‌گر می‌دهد.
در گزارش‌ها ما از افراد معلول به عنوان قربانیان جرم یاد می‌کنم تا قربانیان سوءاستفاده، سوءاستفاده خود یک اصطلاح گسترده می‌باشد که می‌تواند اعمال مرتکب بر علیه فرد باشد که می‌تواند شامل موارد فیزیکی، جنسی، لفظی، روانی، یا مالی باشد^[۴۱].
با وجود این، یکی از ابهامات این اصطلاح این است که ممکن است اهمیت عمل مرتکب شده را بازگو نکند. بسیاری از مردم ممکن است هیچگاه خود را به عنوان قربانی یک جرم نببینند، زیرا آنها بر اساس بر آورد شدت آنچه راکه تجربه کرده‌اند و یا قربانی شدن را به عنوان بخش از واقعیت پذیرفته‌اند^[۴۲].
. فاصله بین جرم و سوءاستفاده خیلی اهمیت دارد. در واقع بیان مورد استفاده در رابطه با افراد مبتلا به اختلالات یادگیری، شدت واقعه را تعیین می‌کند. برای یک فرد با اختلالات یادگیری، ما از سوءاستفاده جنسی، استفاده می‌کنیم، در حالی که برای خانم دیگری تجاوز به عنف و یا تجاوز جنسی را مورد استفاده قرار می‌دهیم. سوءاستفاده از کسی با اختلالات یادگیری، تجاوز و برای سوءاستفاده مالی نیز دزدی را بکار می‌گیریم.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سوءاستفاده ممکن است بطور دقیق چگونگی عمل را از دید نظام عدالت کیفری منعکس نکند. افراد معلول با این موضوع مرتبط هستند و باید قادر به بهره‌مندی از حمایت قانون کیفری به ‌‌اندازه سایر شهروندان باشند.
وقتی یک نفر واقعه‌ای را گزارش می‌کند، این عمل مرتکب شده به عنوان جرم بالقوه محسوب و فرد بزه‌دیده به عنوان قربانی تلقی می‌گردد که همان قربانی جرم می‌باشد. در یک دید کلی مرز بین جرم و سوءاستفاده در قوانین کیفری مشخص نشده است. برای مثال ممکن است جایگزین‌های بی‌شماری در مواردی از سوءاستفاده که در قوانین به عنوان جرم تعریف نشده‌اند وجود داشته باشد، اما تمامی موارد سوءاستفاده به عنوان تخلف از حقوق بشر مطرح بوده است و در تعاریف موجود در اسناد سازمان ملل(۱۹۸۵) به عنوان قربانیان جرم و یا سوءاستفاده از قدرت مطرح می‌باشد.^[۴۳]
جرم در رابطه با معلولیت
باید اذعان کرد در ادبیات مطالعات صورت گرفته در زمینه قربانیان جرم، قربانی‌شناسی، از افراد معلول به عنوان گروه خاصی از قربانیان یاد شده است، اما هیچکدام تقابل زیادی با مطالعات صورت گرفته درباره افراد معلول به عنوان قربانیان جرائم، یا تجارب آنها در رابطه با نظام عدالت کیفری نداشته است^[۴۴].
برخی از قربانیان برای مثال بخاطر ویژگی‌های آسیب‌پذیری بیش‌تر، در معرض خطر بیش‌تری قرار دارند و این تصور از آنها نیازمند این می‌باشد که آنها بیش‌تر مورد توجه قرار گیرند^[۴۵].
برای افراد معلول، آسیب‌پذیری می‌تواند به عنوان یک شمشیر دو لبه محسوب گردد، در بحث کاربرد قوانین سخت‌گیرانه در رابطه با جرم مربوط به آنها استنباط می‌شود که ساخت اجتماعی افراد معلول آسیب‌پذیر می‌باشد. تصمیم‌های غیرسودمند و حفاظت‌های بی‌چون و چرا از افراد معلول که به علت برداشت آسیب‌پذیری زیاد آنها به عنوان افراد در معرض خطر، صورت می‌گیرد، اغلب می‌تواند باعث گردد که این افراد در نظام عدالت کیفری اصلا جدی گرفته نشوند و حقوق مشخصی برای این افراد و نیز حق دفاع و ارتباط با نظام عدالت کیفری برای آنها تعریف نگردد و نیز در کنار این موارد بسیاری از افراد معلول برچسب قربانیان بالقوه در مقابل جرم را رد می‌کنند و خود را نیازمند حفاظت نمی‌دانند.
از سوی دیگر نظام عدالت کیفری به عنوان شبکه‌ای از موسسات در مواجه با افراد آسیب‌پذیر می‌تواند به عنوان سازمانی بالقوه در ایجاد موانع ناتوان‌کننده مطرح باشد، به عبارتی، در صورتی که نظام عدالت کیفری در شناسایی و پاسخ به افراد معلول دچار مشکل شود در این حالت مشکلات ناشی از استیفای حقوق افراد معلول می‌تواند از آنها قربانیان ثانویه بسازد^[۴۶].
حمایت حقوقی از افراد معلول
عبارت است از حمایت از افراد معلول از طریق وضع قوانین حمایتی، منطبق با اهلیت و مسئولیت آنها در مقابل سوءاستفاده، خشونت و انواع مختلف جرائم علیه این قشر در فرایند دادرسی.
حمایت قضائی از افراد معلول
حمایت قضائی شامل حمایت‌هایی در جهت برابر‌سازی فرصت‌های حضور و دفاع در محاکم قضائی، از طریق توانمند‌سازی و تسهیل امکانات ارتباطی مناسب و نیز تعریف وظایف و ساختارهای مناسب در نظام قضائی و همچنین سازمان‌های مرتبط برای حفظ عدالت با توجه به نوع معلولیت افراد معلول می‌باشد.
گفتار دوم- ابهامات حقوقی معلولان
بحث حقوق افراد معلول و نحوه ادای این حقوق اغلب مورد اختلاف بوده و نظام‌های مختلف قضائی دنیا رویکرد‌های خاصی را در این زمینه در پیش گرفته‌اند، بدین مفهوم که آیا افراد معلول حق دارند که به تمامی حقوقی یک انسان آزاد، از تمامی جنبه‌ها دسترسی داشته باشند و یا اینکه این حق بسته به میل افراد غیر‌معلول جامعه و به تشخیص آنها به افراد معلول اعطا می‌شود، از نظر برخی از کارشناسان و خبرگان حقوقی افراد غیر‌معلول در یک جامعه متمدن، حق ندارند که حقوق افراد معلول را به نام و یا به نفع جامعه مصادره کنند، در عین حال بایستی حمایت‌هایی هدفمند و به موازات حقوق افراد عادی از آنها صورت بگیرد. اما در مقابل کسانی اعتقاد دارند که افراد معلول به اندازه مسئولیتی که می‌توانند قبول کنند باید مورد استثناء از مجازات قرار بگیرند.
رویکرد دوگانه بالا و اینکه چه‌کسانی در این دو گروه قرار می‌گیرند به شکل مشخص روشن نیست، اما آنچه محقق را به این نتیجه واداشته است، تفاوت قوانین داخلی و کنوانسیون حقوق افراد دارای معلویت، و اغلب کشور‌های توسعه یافته مانند فرانسه و اسپانیا در گرایش و مبنای قانونگذاری آنها است، طبیعتا قوانین ایران بحث مسئولیت افراد معلول را مورد توجه قرار داده و صرفا تخفیف مجازات را در قوانین کیفری مد نظر قرار داده است، البته جدا از اینکه، برخی از قوانین داخلی ناتوانی و ضعف را عاملی در تشدید مجازات فرض کرده است، اما باید گفت که قانونگذاران داخلی هنوز نتوانسته‌اند و یا نخواسته‌اند، که حقوق ذاتی افراد معلول را به آنها اعطا کنند، این در حالی است که کنوانسیون و به تبعیت از آن برخی از کشور‌های توسعه‌یافته دنیا افراد معلول را مشمول تمامی حقوق انسانی دانسته‌اند، و این شمول را یک حق ذاتی و نه یک حمایت تلقی کرده‌اند.
برای مثال به برخی از گفته‌های مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق معلولین ایران اشاره می‌شود که عنوان کرده است «سوئد بهشت معلولین است. در سوئد هر نفر یک شخص حمایتگر دارد، فردی که ممکن است داوطلب باشد یا از ان‌جی‌اوها باشد یا هر شخص دیگری. اصلا رشته‌ای ایجاد شده در حوزه معلولین به همین نام یعنی هر یک نفر معلول را یک نفر باید حمایت کند. یا به عنوان مثال در استرالیا و ژاپن کارهای زیادی در حوزه معلولان انجام شده و آنها علاوه بر مناسب‌سازی فضا توانسته‌اند کاری کنند که احترام به معلولان جایگاه خاصی داشته باشد و به یک فرهنگ تبدیل شود. ما هم می‌توانیم از آن کشورها الگوبرداری کنیم و کارهای مفیدی که انجام داده‌اند را در کشورمان پیاده کنیم.
ما در کشورمان آیین دادرسی خاص ویژه معلولین نداریم در حالی که اگر آن را داشته باشیم هنگامی که قاضی بخواهد برای معلولی که جرمی را مرتکب شده حکم صادر کند می‌تواند بسیاری از موارد و شرایط را در نظر بگیرد یا وقتی علیه کسی که معلول است جرمی را مرتکب شوند باید تشدید مجازات در نظر گرفته شود. در انگلستان و بسیاری از کشورها افرادی که علیه معلولین جرمی را مرتکب می‌شوند با ۴۰ درصد تشدید مجازات مواجه می‌شوند در حالی که این موارد را نداریم. ما هنوز یک بانک اطلاعاتی راجع به معلولان زندانی نداریم در حالی که شرایط زندان برای معلولان بسیار سخت‌تر از شرایطی است که افراد عادی می‌توانند در آنجا تحمل کنند.»^[۴۷]
مبنای قانونگذاری، مبتنی بر حق ذاتی، در اسناد مختلف مورد بازتاب قرار گرفته است، از جمله در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت و قوانین استاندارد برابرسازی فرصت‌ها و از سوی برخی کشور‌ها اشاعه و حتی ارتقاء داده شده است، اما متاسفانه شاید برخی مقاومت‌ها و اصرار بر پیروی از اصول فقهی(برای مثال قانون‌گذار داخلی، بین یک فرد معلول مسلمان^[۴۸] و غیر مسلمان تفاوت قائل شده است) و یا اصول خاص دیگر و یا تاکید برضرورت‌ها و رویکرد‌های سرپرست‌مابانه باعث شده است که اغلب حقوق افراد و اقشار خاصی در جامعه نادیده گرفته شود.
در این میان اقشار معلول تحت تاثیر رویکرد قاونون‌گذار داخلی، همواره با چالش‌های جدی روبرو هستند که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
اولا اغلب افراد معلول در قوانین مجازات اسلامی و کیفری داخلی مورد توجه قرار نگرفته‌اند که برای مثال می‌توان به افراد معلول نابینا اشاره کرد، که نه حمایت مثبتی از آنها در قوانین فوق صورت گرفته است و نه ضعف و ناتوانی آنها باعث گردیده است که قانون‌گذار اقداماتی پیشگیرانه‌ای را از آنها داشته باشد.
ثانیا با وجود آنکه کنوانسیون حمایت از افراد دارای معلولیت، اغلب، به عنوان یک قانون داخلی، می‌تواند توسط قانون‌گذار و قضات مورد استناد قرار بگیرد، اما اصرار بر برتری قوانین داخلی نسبت به کنوانسیون(البته در کنار کلی‌گویی کنوانسیون) باعث گردیده است که معلولان از این دریچه نیز زیاد مورد حمایت قرار نگیرند.
سوما، تشتت قوانین حمایتی از افراد معلول باعث گردیده است که این قوانین در مواقعی کارایی خود را به عنوان یک قانون حمایتی از دست بدهد.
چهارم، اینکه عدم تمایل قانون‌گذار به حمایت واقعی از افراد معلول و عدم شناسایی او به عنوان یک انسان کامل باعث گردیده است که جامعه برای این قشر زیاد امن نبوده و حتی برخی از قوانین حمایتی از این قشر نیز اجرا نگردند.
و در نهایت اینکه رویکرد ادای حق از روی دلسوزی به عنوان یک فرهنگ غالب در میان قانونگذاران و مردم، رخنه کرده است، که ادای حق افراد معلول را به عنوان یک وظیفه به حساب نمی‌آورد.
مبحث دوم- ماهیت حقوق معلولان و تغییر نگرش‌ها
مهم‌ترین مبحث موجود در حقوق معلولان مبحث برابری حقوق معلولان با افراد دیگر جامعه در سایه تبعیض معکوس^[۴۹] می‌باشد و جنبه‌های مختلفی که در مفاد حقوق بشر برای افراد سالم در نظر گرفته شده است. معلولان به عنوان یک اقلیت خاص با نیازها و نیز نوع تعاملاتی که با جامعه و سازمان‌ها دارند، طبعا دارای حقوق خاصی هستند که نیازمند بررسی موشکافانه به همراه جنبه‌های اجتماعی و جسمانی این افراد می‌باشد. به عبارتی، بخش زیادی از افراد معلول در زندگی و نیز روابط خود با دیگران همواره نیازمند حمایت‌های ویژه‌ای هستند که باعث می‌شود که حقوق آنها از جنبه‌های مختلفی در قوانین مورد بررسی قرار گیرد.
افراد معلول در کشورهای مختلف، به شکل و میزان‌های مختلف مورد حمایت قرار می‌گیرند. بنابراین، کنوانسیون حقوق افراد دارای معلویت و نیز اعلامیه حقوق بشر اغلب برای استیفای حقوق افراد معلول از واژه حقوق اساسی و حقوق انسانی استفاده کرده‌اند که در جهت دستیابی به حمایتی جامع و یکپارچه و برابر در تمامی کشور‌ها می‌باشد. این سیاست با توجه به سیر تحول‌ها و نوساناتی که در طول تاریخ در مواجه با حقوق افراد معلول صورت گرفته و نیز نوع رفتار با این قشر توسط اصحاب قدرت، در واقع تلاشی در جهت بقای افراد معلول در جوامع بشری با تکیه بر حقوق ذاتی خود می‌باشد. بنابراین، این مبحث، دارای دو گفتار می‌باشد که گفتار اول در رابطه با تاریخچه حقوق افراد دارای معلولیت، از جنبه نقض حقوق‌ها و به رسمیت شناخته شدن در جوامع به عنوان عضوی از جامعه و حمایت‌های صورت گرفته از آنها در طول تمدن بشر می‌باشد و گفتار دوم نیز حول حقوق ذاتی این افراد از دیدگاه نو و متمدن می‌باشد که در رابطه با حقوق برابر افراد معلول نسبت به افراد عادی در جنبه‌های مختلف می‌باشد.
گفتار اول- تاریخچه نقض حقوق معلولان
معلولان در هر دوره‌ای به شکل ضمنی حقوق اساسی شهروندی را دارا بودند، اما اساسا انطباقی بین حقوق واقعی آنها از نظر جنبه‌های مختلف با حقوقی که جامعه پذیرای آن بود، وجود نداشت. بنابراین، اغلب سلایق سیاسی، مکتبی و عقیدتی عاملی بر ظلم و تبعیض مغرضانه بر علیه این قشر شده است، با وجود آنکه ما اغلب شاهد عدم رعایت حقوق افراد معلول در جوامع می‌باشیم، مبنی بر عدم حمایت از آنها برای برابر‌سازی، اما این قشر اغلب در برخی دوره‌های گذشته و حتی در برخی از کشور‌های جهان سومی در حال حاضر گرفتار انتقام‌جوئی‌های غیرموجه بوده است، طوری که می‌توان بر برخی حرکت‌های ضد بشری در گذشته خصوصا در کشورهایی که در حال حاضر در رعایت حقوق بشر پیشتاز هستند، اشاره کرد.
در برنامه «کمک به خودکشی» کشور امریکا و برنامه جذب حزب نازی برای کشتن افراد معلول، دو عامل مهم وجود داشته است. عامل اول اینکه مردم تصور می‌کردند افراد معلول جسمی، ذهنی و بیماران روانی، در اصل افرادی هستند که ارزش زندگی کردن ندارند. دوم اینکه، کسانی که خود را محق می‌دانستند تا در مورد زندگی و ادامه حیات معلولان تصمیم بگیرند، افراد غیرمعلولی بودند که در جایگاه سیاسی، اقتصادی و پزشکی قرار داشتند نه افراد دارای ناتوانی یا معلولیت. معلولان اختیار و قدرتی برای تعیین زندگی مطلوب و مشخص کردن آنچه ارزش زیستن دارد، نداشتند. تمام منابع مادی، محل زندگی، خدمات و منابعی که متضمن یک زندگی با کیفیت است، تحت کنترل جامعه قرار داشت.
برنامه کشتار معلولان توسط حزب نازی که در مجموع بیش از ۳۰۰ هزار نفر را از بین برد، در جامعه‌ای اتفاق افتاد که بهایی برای زندگی افراد معلول جسمی، ذهنی، روانی قائل نبود. این تفکری است که بر بسیاری از جوامع حاکم بوده است.
داروینیسم اجتماعی در سال ۱۸۵۹ مطرح شد و گسترش پیدا کرد. طرفداران آن در امریکا، نسبتاً خوش‌بینانه‌تر با مسئله برخورد کردند. در جامعه آمریکا، کسانی که با معیارهای معمول سازگار بودند و امکان ادامه حیات بیش‌تری داشتند، مورد توجه قرار می‌گرفتند. اما طرفداران این نظریه در آلمان، خوش‌بینی کم‌تری نشان دادند، آنها بر این اصل معتقد بودند که افرادی باید زنده بمانند و ادامه حیات دهند که الزاماً مناسب‌ترین باشند.
داروینیسم اجتماعی انهدام نژاد معلولان را با اتکا به دو اصل توجیه می‌کرد. اول اینکه صرف وقت و ارائه امکانات پزشکی به افراد ضعیف، باعث از بین بردن منابع می‌شود. مسئله دوم، اعتقاد به این اصل بود که افراد نامناسب، بیش‌تر و زودتر از افراد سازگار و با استعداد، افزایش پیدا می‌کنند، داروینیسم اجتماعی از طریق این دو نگرش، در امریکا، انگلستان و آلمان، کاربرد خدمات پزشکی را برای افراد ضعیف زیر سؤال برد، بعد از جنگ جهانی اول، ترس وحشتناکی در مورد افزایش افراد نامتناسب^[۵۰] و تولید مثل بیش‌تر آنان نسبت به افراد مناسب، بر آلمان حاکم بود.
در آلمان نازی در سال ۱۹۳۹ کمیته‌ای برای کشتن افراد معلول تشکیل شد و متعاقب آن پرسش‌نامه‌ای برای پزشکان و ماماها ارسال گردید مبنی بر اینکه، مراجعان ناقص‌الخلقه تا سن سه سالگی را گزارش نمایند. بر این اساس، نوزادانی که دارای نقص‌های جسمانی مانند نابینایی، ناشنوایی، میکروسفالی، هیدروسفالی، منگولیسم و ناهنجاری‌اندام‌ها بودند، در این لیست قرار می‌گرفتند. این‌گونه کودکان، به مؤسسات خاصی منتقل می‌شدند و در آنجا، از طریق تزریق داروهای خاص و یا عدم رسیدگی، شرایط مرگ آنان فراهم می‌شد. این برنامه در سال ۱۹۴۱ جوانان تا سن ۱۷ سال را نیز در برگرفت. این کشتارها بدون اعتراض جامعه پزشکی صورت می‌گرفت. پزشکانی که در این برنامه شرکت نمی‌کردند، مورد بازخواست واقع نمی‌شدند. اما بسیاری از آنها و همچنین گردانندگان مؤسسات درمانی و نگهداری، بدون اعتراض در این برنامه شرکت داشتند.
امروزه با گسترش دامنه علم و فناوری، این کشتار در دوران قبل از تولد یعنی در مرحله جنینی انجام می‌شود. آزادی سقط جنین در بعضی کشورها مبتنی بر دو شرط است، اول وجود فرزند ناخواسته‌ای که حاصل تجاوز باشد. دوم در حاملگی‌هایی که بر اساس تشخیص پزشکی، جنین معلول باشد. مادر، با توجه به تشخیص پزشکان و نتایج آزمایشات مختلف مبتنی بر معلول بودن نوزاد (جسمی یا ذهنی) تصمیم به سقط جنین می‌گیرد، زیرا معلولیت را یک فاجعه بزرگ می‌داند. او بر این نکته آگاه است که تربیت و نگهداری بچه معلول، بدون وجود امکانات کافی، کاری است بس مشکل، در نتیجه معلولیت می‌تواند توجیهی برای سقط جنین باشد. برای آزاد شمردن سقط جنین معلول، مجموعه‌ای از دلایل ارائه می‌شود از جمله: شرایط و کیفیت زندگی کودک غیرقابل تحمل است، کودک معلول هزینه زیادی برای خانواده خواهد داشت و نهایتاً اینکه کودک معلول تحمیلی بر امکانات محدود جامعه خواهد بود.
این قضاوت‌ها، در واقع تصمیم افراد غیرمعلول در خصوص کیفیت زندگی معلولان است، در حالی که هیچ فردی نمی‌تواند راجع به کیفیت زندگی دیگران نظر بدهد. وقتی ما راجع به معلولیت دیگران واکنش نشان می‌دهیم، یا در تصویر دورنمای معلولیت یک نفر، نظر شخصی را دخالت می‌دهیم، بر اساس برداشت شخصی، زندگی آنان را ارزیابی می‌کنیم نه بر مبنای معنایی که آنان برای زندگی قائل هستند. حق تعیین ارزش کردن برای زندگی سایرین، پیروی از همان عقیده پزشکان آلمان دوران رایش سوم است که تصور می‌کردند قتل عام معلولان، لطف و مرحمتی در حق مردم است.
جامعه باید به این تشخیص برسد که هر فردی فقط می‌تواند راجع به زندگی خود قضاوت نماید نه در مورد کیفیت زندگی دیگران و با ارزشیابی‌ارزش بودن آن. از لحاظ فرهنگی، در مفهوم زیبایی و قدرت، نقص وجود ندارد. موفقیت، قدرت، منصب، همیشه با عدم وجود نقص و معلولیت باید همراه باشد، نمونه بارز این موضوع، رئیس جمهور امریکا فرانکلین روزولت است که از کمر به پایین فلج بود و این ویژگی از دید امریکایی‌ها و جهانیان، پنهان می‌شد. دستیاران، خانواده و مطبوعات، با تلاش فراوان معلولیت او را پنهان می‌کردند. دلیل چنین حرکتی این بود که رییس جمهور امریکا نباید در انظار مردم، وابسته و ضعیف دیده شود. مردم هیچ‌وقت او را سوار بر ویلچر ندیدند زیرا، استفاده از ویلچر، نشانه نهایی وابستگی و عدم استقلال بود. از دیدگاه مردم، همان‌گونه که زیبایی، خوبی و نکویی به معنی فقدان معلولیت است در طرف دیگر سکه، زشتی، عدم مقبولیت و شرارت، همزاد معلولیت تلقی می‌شود.
گفتار دوم-ماهیت حقوق ذاتی معلولان
از نقطه‌نظر حقوق بشری‌، دو مقوله از حقوق‌، یعنی حقوق و آزادی‌های مدنی – سیاسی و حقوق رفاهی باید مورد توجه قرار گیرد. در حالی که عدم مداخله تحدیدی دولت‌، شرط تضمین هر چه بیش‌تر دسته اول یعنی حقوق و آزادی‌های مدنی – سیاسی است‌، حق مطالبه فرد بر مداخله حمایتی دولت‌، ستون فقرات مفهوم حقوق رفاهی است‌، از نقطه‌نظر تحلیلی‌، حقوق منفی ترجمان «حق فرد بر تعیین سرنوشت» خویش هستند و حقوق مثبت در جهت حیات فیزیکی همراه با حیثیت انسانی وی می‌باشند.
حقوق بشری در نظام حقوق بشر معاصر‌، از مقوله حق مطالبه‌هایی هستند که بر ضد دولت‌ که لازمه آن وضعیت تعهدی دولت در مقابل آن است می‌باشند. معلول دارنده حق است و دولت مکلف، اصل برابری شهروندی اقتضا دارد که وضعیت تعهد دولت در مقابل معلولان‌، همانند تعهدش در برابر سایر شهروندان باشد. یعنی به اقتضای نوع و ماهیت حقوق‌، در مورد برخی تعهد به نتیجه باشد و در مورد برخی دیگر تعهد به وسیله‌. در حقوق و آزادی‌‌های مدنی – سیاسی تعهد به نتیجه باشد و در حقوق رفاهی تعهد به وسیله‌. اصل دکترینی برابری‌، نباید مانع از حمایت‌‌های افزون‌تر از معلولان گردد‌. رفتار برابر با معلولان موجه نیست‌، بلکه رفتار به‌مثابه برابر موجه و قابل قبول است‌. عدول از مفهوم ارسطویی رفتار برابر به مفهوم امروزین و حقوق بشری رفتار به‌مثابه برابر‌، راه را برای تبعیض مثبت و یا تبعیض معکوس که دستاورد حقوق بشر معاصر در اقدامات افزون حمایتی از قشرهای کم توان‌تر جامعه است‌، باز می‌کند‌.
به هر حال بنظر می‌رسد که همواره سیاست و روال عادی در کشور‌های دنیا همواره الویت‌محور بوده و افراد سالم به مراتب از افراد معلول خدمات بهتری دریافت می‌کنند، البته به این دلیل که آنها از سلامت روحی و جسمی بهتری برخوردارند و این عامل همواره باعث می‌شود که سطح دسترسی آنها نیز به امکانات جامعه بهتر و بیش‌تر شود که این در کنار بی‌توجهی مردم به حقوق واقعی معلولان می‌تواند عامل ظلم و به حاشیه رانده شدن آنها گردد. از جمله اقدامات اولیه که می‌تواند سطوح افراد سالم و افراد معلول را یکسان کند، شامل موارد آموزش در خانواده، آموزش در جامعه، استفاده از سیستم ارجاع، ارائه وسایل کمک توان‌بخشی، اشتغال و کاریابی معلولان و خدمات حمایت اجتماعی باشد و در کل بعد از توانمند کردن معلولان از طریق ارائه خدمات فوق همواره باید وضعیت حمایتی پایداری را نیز داشته باشند، به عبارتی، این قشر همواره نیازمند حمایت دولت و حتی مردم جامعه در مطالبه حقوق واقعی خودشان هستند^[۵۱] .
هرچند تأمین زندگی معلولان در حد مطلوب آرزوی تمام مدافعان حقوق بشر است ولی به لحاظ واقعیت‌های اجتماعی‌، جستجوی آن فایده‌ای ندارد‌. آنچه در حال جاضر می‌توان برای کمک به این افراد انجام داد‌، تعریف دقیق ضوابط و معیارهای کاری ایشان با تکیه بر قوانین داخلی و اسناد بین‌المللی است. به عنوان یک واقعیت تاریخی‌، در صورت فقدان ابزارهای بین‌المللی فشار و اجبار دولت‌ها در تن دادن به تعهدات خویش در قبال حقوق بشر‌، دولت‌ها از رعایت آن طفره می‌روند و یا حتی بهره‌مندی از ابتدایی‌ترین حقوق برای افراد بشر را در پاره‌ای از موارد انکار نموده و یا نادیده می‌گیرند‌. به همین جهت در سطح جهانی و گاه منطقه‌ای اعلامیه‌ها‌، کنوانسیون‌ها‌، مقاوله‌نامه‌ها و مقررات در جهت صیانت از این حقوق تدوین گردیده است^[۵۲].
در این میان بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند میزان احترام و دسترسی شهروندان دارای ناتوانی در هر جامعه به امکانات مختلف شهر و اجتماع می‌تواند شاخص بسیار مناسبی در رسیدن به یک جامعه برای همه باشد. از این رو، کاوش در حیطه، نحوه و میزان احترام به کرامت انسانی شهروندان از جمله شهروندان دارای ناتوانی و معلولیت می‌تواند مهم تلقی شده و به کسب اطلاعات ذی قیمتی انجامد تا مدیران و برنامه‌ریزان بتوانند در برنامه‌ها و فعالیت‌های خود آنها را مد‌نظر قرار دهند^[۵۳].
با وجود این، باید اذعان کرد که تاریخچه معلولان با وجود آنکه زندگی کردن برای خود آنها به خودی خود سخت بوده است، اما اغلب ملت‌ها در برخورد با این قشر وضعیت مناسبی نداشتند و به عبارتی، تاریخ بر افراد معلول نسبت به افراد سالم بسیار سخت گذشته است، از این رو، است که هلاندر^[۵۴] برخورد جوامع انسانی با ناتوانی و معلولیت را به پنج دوره مختلف و مهم تقسیم می‌کند: دوره اول یا دوره حذف یا نابود‌سازی که عمده کارها بر کشتن، محو و از بین بردن معلولان متمرکز بود. دوره دوم یا دوره نگه‌داری در نوانخانه‌ها وآسایشگاه‌ها بدین منظور که این افراد را از جلوی چشم دیگران (غیرمعلول) دور کنند و به تعبیری منظره ناراحت‌کننده‌ای برای افراد به ظاهر عادی وجود نداشته باشند. دوره سوم یا دوره بهبود عملکرد که به تعبیر دیگر می‌توان آن را دوران مراقبت و توان‌بخشی مبتنی بر مؤسسات دانست، در این دوره نیز به گونه‌ای مراقبت‌ها بر اساس جداسازی افراد دارای معلولیت اعمال می‌شده است. دوره چهارم که به نام دوره تداخل اجتماعی نامیده می‌شود و همراه با تشویق افراد دارای ناتوانی به حضور در بین خانواده، جامعه و نیز در نظام‌های اجتماعی بوده است. در نهایت دوره پنجم یا دوره خودشکوفایی یا خودگردانی و قادرسازی که با خلق موقعیت‌هایی که فرد ناتوان قادر به توسعه کامل ظرفیت‌های خود می‌باشد به ظهور رسیده است^[۵۵].
در جوامع متمدن امروزی به وضوح می‌توان بر رعایت حقوق افراد معلول اذعان کرد و با وجود این، جوامع جهان سومی همواره رویکرد الویت‌محور و ترحم را در پیش گرفته‌اند و قوانین در این کشور‌ها هرچند رویه‌ای عدالت‌محورانه و حق‌مدارانه دارد، اما نگرش‌ها هنوز ضابطه‌مند نبوده است و این رویکرد باعث می‌شود که حامیان معلولان فقط در چند نهاد حمایتی داخلی و بین‌المللی باقی بماند.
در این بین رویکرد جدیدی تحت عنوان حمایت مثبت از معلولان در جهت جبران نابرابری‌ها‌ی تحمیل شده بر آن‌ها، بوجود آمده است که به عنوان برنامه دولت‌ها در جهت یاری معلولان می‌باشد.

در سوی دیگر PEOU معیاری است در مورد باور فرد درباره این که استفاده از یک سیستم خاص تا چه آسان و بی نیاز از تلاش (تلاش ذهنیف جسمی و همچنین آسان بودن یادگیری) خواهد بود .این دو باور، عامل های اصلی در شکل گیری قصد رفتاری فرد در مورد استفاده از فناوری اطلاعات هستند و هر دوی آن ها به وسیله متغیرهای متفاوتی تحت تاثیر قرار می گیرند. مدل پذیرش فناوری توسط افراد را پیش بینی کند.
مدل ترکیبی پذیرش فناوری و رفتاربرنامه ریزی شده
۴-۱) TAM2
ونکتاش و دیویس در سال ۲۰۰۰ کوشیده اند با اضافه کردن سازه های جدید به مدل پذیرش فناوری آن را توسعه بدهند . این سازه های جدید شامل فرایند های تاثیر اجتماعی (هنجار ذهنی ، داوطلبی و انعکاس بیرونی) و فرایند های ابزاری شناختی (ارتباط شغلی ، کیفیت خروجی ، قابلیت توضیح نتایج و برداشت از سهولت کاربرد بیرونی ) (روز و استراب ۱۹۹۸ Rose & Strub) به این ترتیب اولا بر مبنای یایفته های تیلور و تاد (۱۹۹۵) که هنجارهای ذهنی را دارای اثر معنا دارای بر استفاده یافته بودند .هنجارهای ذهنی هم طبق نظریه عمل مستدل وارد مدل شده اند .ثانیا داوطلبی (در مقابل استفاده اجباری) مورد توجه قرارگرفته و ثالثا به انعکاس بیرونی هم توجه شده است .
شکل ۲-۷) مدل بسط یافته پذیرش فناوری ۲
درک از مفید بودن
درک از راحتی استفاده
تمایل به استفاده
داوطلبی
استفاده
تجربه
هنجار
انعکاس بیرونی
ارتباط شغلی
کیفیت شغلی
قابلیت توضیح نتایج
مدل انگیزشی
تعداد قابل ملاحظه ای از تحقیقات به وسیله تئوری انگیزش عمومی برای تشریح و تغییر رفتار مورد حمایت قرارگرفته است . در حوزه سیستم های اطلاعاتی دیویس و همکاران (۱۹۹۲) نظریه انگیزش را برای درک پذیرش و استفاده از تکنولوژی جدید به کار گرفته اند . هسته اصلی این نظریه را دونوع انگیزش تشکیل می دهد . انگیزش بیرونی و انگیزش درونی ;

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

Extrinsic Motivation : درک اینکه کاربر عملی را در جهت دستیابی به پیامد های سودمندی از قبیل بهبود عملکرد شغلی ، بهبود حقوق و ارتقا انجام خواهد داد .
Intrinsic Motivation : درک اینکه کاربر عملی را برای غیر از پیامدهای ظاهری انجام خواهد داد .( دیویس و همکاران ۱۹۹۲)
خلاصه و نتیجه گیری
با پیشرفتهای حاصل شده در فناوری اطلاعات و ارتباطات، دورکاری به عنوان رویکردی مناسب برای انجام برخی فعالیتها که قبلاً تنها از طریق محل کار امکان پذیر بود، مطرح گردیده است . همچنین توسعه استفاده از تلفن های همراه ، کامپیوترهای دستی و سایر ابزار آلات ارتباطی موجب تغییر تعاریف و توانایی های انسان ها در انجام کارها گردیده و موجب رشد و توسعه مقوله هایی نظیر ساعات کاری متغیر و انعطاف پذیر و دورکاری شده است. در این فصل ابتدا به بیان مفاهیم اولیه دورکاری و انواع آن پرداخته شد. سپس مزایا و مشکلات پیاده سازی دورکاری بیان شد و در پایان مدل های پذیرش فناوری و تعاریف اولیه آن آورده شد.
فصل سوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
مقدمه
فصل سوم این پژوهش اختصاص به پیشینه تحقیق دارد.هدف از تدوین این فصل ایجاد برقراری ارتباط منطقی میان اطلاعات پژوهش های قبلی با مسئله تحقیق و آشنایی با چارچوب نظری و یا تجربی مسئله تحقیق است .بخش اول به روند رویکرد به دورکاری هم در ایران و خارج از ایران اختصاص دارد .سپس مطالعات پیشین در قالب تحقیقات داخلی و خارجی بخش بندی شده است . همچنین تحقیقات از دو بعد مبتنی بر مدل های پذیرش فناوری و مبتنی بر ادبیات موضوعی بررسی شده اند .در پایان جدولی بطور خلاصه تحقیقات انجام شده دسته بندی شده آورده شده است .
وضعیت دورکاری
دورکاری بحث تازه ای در اشتغال نیست و قدمت زیادی در تمام دنیا دارد. بسیاری از شرکت های بزرگ دنیا از جمله از [۳۹] CISCO, IBM [38] AT &Tاز دورکاری بهره می‌گیرند. بر طبق گزارش انجمن بین المللی دورکاری سازمان های خصوصی و عمومی امریکایی به مزیت های دورکاری پی برده اند.[۴۱]
تاریخچه دورکاری از اواخر سالهای ۱۹۷۰ ، وقتی که ریز رایانه ها و مودم ها در دسترس عموم قرار گرفتند، رؤیای «کار از راه دور» به شکل کامل تری به حقیقت پیوست. «جک ام.نیلز» که در کتابهای مختلف با عنوان پدر دورکاری از او یاد می شود، اولین کسی بود که به صورت رسمی به تحقیق در این خصوص پرداخت و اندیشه دورکاری در دهه ۱۹۷۰ برای نخستین بار از سوی او مطرح شد.[۳۸] تا کنون کلیه آمارها حکایت ازعلاقه روز افزون کارکنان و کارفرمایان به کار از راه دور دارد. اما لازمه موفقیت دورکاری این است که از فرهنگ “face time “به فرهنگ “result- oriented” حرکت کنیم و پیش از هراقدامی عوامل موثر بر پذیرش دورکاری را مد نظر قراردهیم .[۷]
دورکاری در ایران
اگرچه در ایران کاربرد فناوری اطلاعات سابقه ای به نسبت طولانی دارد ولی چندسالی است که دورکاری مورد توجه مدیران و مسئولان قرارگرفته است .و بکارگیری آن در شکل نوین با تاکید دولت و تصویب آن از سوی مجلس سرفصل جدیدی را در وضعیت فناوری اطلاعات گشوده است .
آئین نامه"دورکاری^[۶]” یا “کار درخانه” کارمندان دولت به منظور انجام وظایف محول شده بدون حضور فیزیکی کارمند واجد شرایط در محل کار سازمان خود توسط وزیران عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک در جلسه مورخ ۳۰/۳/۸۹ با هدف افزایش بهره‌وری، انعطاف کاری و کاهش حجم رفت و آمد کارمندان دولت و اثرات جانبی آن تصویب ودر تاریخ ۷ تیر ماه ۸۹ توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده است. دولت ۲۹ دستگاه اجرایی را موظف به اجرای طرح دورکاری کرده است .به گفته معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی رئیس جمهور, فرایند دورکاری برای ۳۰ درصد از شاغلان دولتی انجام میشود یعنی از دو میلیون و ۷۰ هزار کارمند ۶۸۹ هزار نفر باید دورکار شوند. پژوهش های انجام شده تا کنون محدود به بررسی مزایا و معایب در مخصوصا در کاهش ترافیک و آلودگی هوا بوده است .پژوهشی نیز در راستای روش های مختلف دورکاری در کشورهای مطرح انجام شده است .این درحالی است که در مقایسه با کشورهای پیشگامان دورکاری نظیر فنلاند به زیر ساخت های این فناوری نوین از جمله پذیرش آن توجهی نشده است [۱۵]
لذا ضرورت انجام این مطالعه به عنوان تخمینی برای میزان تمایل بر دورکاری قبل از هر اقدامی می تواند راهگشای دولت و شرکت هایی باشد که خواهان بهره گیری از مزایای دورکاری در یک معامله برنده برنده^[۷] هستند .
دورکاری در خارج از ایران
جک ام. نیلز” که در کتابهای مختلف با عنوان پدر دورکاری از او یاد کرده اند، اولین کسی بود که به صورت رسمی به تحقیق در این خصوص پرداخت. اندیشه دورکاری در دهه ۱۹۷۰ برای نخستین بار به وسیله وی مطرح شد.او گفته بود که مردم در آینده لازم نیست که به سر کار بروند بلکه کار به نزد آنها خواهد آمد.جک نیلز این شکل کار در مسافت دور را “دورکاری” نامید . وی که مدیریت تعدادی از برنامه های تحقیق و توسعه ناسا را بر عهده داشت، به دنبال استفاده بهتر از ارتباطات راه دور و رایانه برای انجام کار بود. او در نوشته های خود می گوید “همواره این سؤال را از خود می پرسیدم که چرا کارها را به این روش انجام می دهیم ؟ چرا نمی توانیم از فناوری برای انجام بهتر کارها استفاده کنیم
تا اینکه دو رخداد جهت فکر او را تغییر داد:
پیش بینی برنامه بیست ساله “ناسا” در خصوص کاربردهای غیر نظامی امور فضایی
مجموعه ملاقات هایی با برنامه ریزان شهری در سال ۱۹۷۱ که موضوع تکراری بحثشان ،مسئله کاهش رفت و آمدها و در نتیجه کاهش آلودگی بود
این سوال در ذهنش به وجودآمد:” چرا باید به سر کار برویم وقتی که فناوری به بیش تر ما امکان کار کردن در خانه یا در نزدیکی خانه را حداقل در بعضی اوقات می دهد؟” در سال ۱۹۷۳ یک تیم تحقیق بین رشته ای که از سوی ” بنیاد ملی علوم” حمایت مالی می شد، توسط وی به نام مصالحه بین ارتباطات راه دور و حمل ونقل تشکیل شد. این عنوان بزرگ و طولانی بود و در نتیجه واژه Telecommutingبرگزیده شد. در نهایت واژه Teleworking برای بیان کاربردهای وسیعتر جایگزین آن گشت .
استفاده از تکنولوژی کامپیوتر و وسایل ارتباطی برای جایگزینی نوع سنتی آن نوع جدیدی از توافق کاری نیست. حدود سال ۱۹۷۶ این ایده در کشورهای پیشرفته توسط کینز مطرح شد. تافلر (۱۹۸۰) مفهوم دهکده الکترونیک را مطرح کرد و پیشنهاد داد اطلاعات می تواند در بین میلیون‌ها شغل کارخانه و اداره حرکت کند. تافلر پیش بینی کرد که خانواده مزایای تکنولوژی‌های کامپیوتری را در خانه خواهند گذاشت که محلی برای کار و بازی خواهد بود.علاقه به موضوعات دورکاری باعث شده تعداد قابل توجهی از مطالعات مراجع به دورکاری انجام شود. برخی از محققان دورکاری را مدل کرده و ادعا کرده‌اند دورکاری در سازمان‌ها مورد پذیرش واقع شده.در دهه ۱۹۸۰ در اروپا و امریکا تحقیقات زیادی در خصوص جنبه های مثبت و منفی دورکاری و نیز طراحی شغل و ساختار سازمانی انجام گرفت. تاکنون دورکاری در طیف وسیعی از مباحث از جمله دیدگاه های فناوری و پیاده سازی آن، جامعه شناسی و آثار اجتماعی دورکاری و جایگاه آن در اقتصاد و اشتغال مورد توجه محققین بوده است. در سال ۱۹۹۲ ” هادسن” در گزارش شرکت ” بریتیش تلکام” با عنوان ” اقتصاد دورکاری” اعلام کرد که در تحقیقی بر روی ۲۵۰ سازمان بزرگ بریتانیایی که دورکار استخدام کرده اند، متوسط افزایش بهره وری ۴۵ درصد ثبت شده است.
بنابراین همانطور که “نیلز” پیش بینی می کرد ، هم اکنون دورکاری در اکثر سازمان های دولتی و خصوصی در اکثر کشورهای جهان اجرا می شود و از مزایای آن بهره مند می گردند.
علاقه به دور کاری در پاسخ به شماری از شرایط و دگرگونی ها بالا گرفت که از آن جمله میتوان به بحران نفتی ۱۹۷۳ افزایش ناگهانی در قیمت نفت رکورد اشتغال در بخش تولید، بالا رفتن تعداد افراد دارای مشاغل مرتبط با اطلاع رسانی، کوچک شدن و باز مهندسی سازمان ها در دهه ۱۹۸۰ و تفکر جدید درباره مقوله های زندگی و کار اشاره نمود. در سرتاسر این دوره قابلیت‌های رایانه ای و مخابراتی و پردازش اطلاعات که پیش زمینه ارتباطات راه دور تلقی می شوند بالا رفت و در عین حال هزینه های آن کاهش یافت. بدین ترتیب امکان دورکاری بیش از پیش فراهم شد. نیلزو همکاران ( ۱۹۷۶ ) دورکاری را راهی برای کاهش مصرف سوخت در زمان بحران نفت دانستند. آنها تخمین زدند که اگر از هر هفت مسافر شهری یکی حذف شود، کشور دیگر نیازی به واردات نفت خواهد داشت.چنین افکاری توسط آلوین تافلر ( ۱۹۸۱ ) با ارائه کتاب موج سوم همه گیر شد.
تافلر تشریح کرد که چگونه دوره صنعتی تمدن موج دوم جای خویش را به عصر اطلاعات موج سوم می دهد و با ارائه دیدگاه کلبه الکترونیکی پیش بینی کرد که افراد زیادی به دورکاری خواهند پرداخت. در سال ۱۹۸۳ ” فردریک ویلیامز” عبارت “رنسانس الکترونیکی ” را به کار برد اندیشمندان مختلف در دیدگاه های تاریخی که منتشر کردند پیش بینی کردند که دورکاری شکل غالب سازماندهی کار در آینده خواهد بود
در دهه ۱۹۸۰ در اروپا و امریکا تحقیقات زیادی در خصوص جنبه های مثبت و منفی دورکاری و نیز طراحی شغل و ساختار سازمانی انجام گرفت و تاکنون دورکاری در طیف وسیعی از مباحث از جمله دیدگاه های فناوری و پیاده سازی آن، جامعه شناسی و آثار اجتماعی دورکاری و جایگاه آن در اقتصاد و اشتغال مورد توجه محققین بوده است، در ادامه به معرفی گزیده ای از آنانکه مسئله پذیرش دورکاری را مورد توجه قرار داده اند میپردازیم :
مطالعات پیشین
بطور کلی پژوهش های انجام شده درباره پذیرش دورکاری به دودسته کلی تقسیم میشود . یک دسته آنها که پذیرش را بطورکلی مورد بررسی قرار داده اند و یک یا چند فرضیه عامل را مورد بررسی قرارداده اند به عبارت دیگر بررسی پذیرش مبتنی بر مدلی ارائه نشده است بلکه با بررسی روی ادبیات موضوع به این مهم پرداخته اند و دسته دوم پژوهش هایی است که برای پذیرش دورکاری مدلی ارائه کرده اند و مدل را آزموده اند .در این بخش مطالعات مرتبط با پژوهش های مورد نظر در دو قسمت مطالعات داخلی و خارجی ارائه می گردد.
تحقیقات داخلی
در داخل کشور تحقیقات چندانی در زمینه پذیرش دورکاری انجام نشده است برخی مطالعات مشابه از نظر موضوعی بشرح زیر می باشد :
سهرابی در تحقیق “بررسی دورکاری در سازمان اقتصادی کوثر “، اثر امکانات و تسهیلات / نگرش افراد نسبت به دورکاری /تمایلات و عادات رفتاری / کارایی /شرایط و وضعیت حمایتی دورکاری مورد بررسی قرار داده است .جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کارکنان سازمان کوثر بوده است .در این پژوهش آمادگی دورکاری ،‌تمایلات رفتاری به دورکاری و امکانات و توانمندی سازمان ،‌نگرش افراد نسبت به دورکاری و نگرش افراد نسبت به آمادگی سازمان برای دورکاری مورد بررسی قرار گرفته است .از نتایج تحقیق او نگرش منفی نسبت به دورکاری وتاثیر کارایی بر پذیرش دورکاری است. اینکه در شرای فعلی افراد کارایی لازم برای دورکاری را ندارند و در نتیجه تمایل و علاقه ای به انجام فعالیت های دورکاری ندارند . افراد به امکانات لازم برای دورکاری دسترسی ندارند . در مجموع به اعتقاد کارکنان آن سازمان دورکاری تاثیری در بهره وری نداشته است .و همچنین از نقطه نظر کارکنان سازمان شرایط و تسهیلات زیرساخت دورکاری را فراهم نکرده است .

ازمهمترین اهداف توانمندسازی محرومان، ارتقاء سطح آگاهی های عمومی، دانش فنی و مهارتهای حرفهای و افزایش توان اقتصادی افراد و خانوارهای مستعد تا مرز خودکفایی کامل به نحوی که آثار فقر و محرومیت از زندگی فردی و خانوادگی ایشان محوگردد وهمچنین ایجاد فرهنگ کار و تلاش و کار آفرینی در جامعه مددجویی است. (برنامه پنج ساله اشتغال وخودکفایی کمیته امداد امام خمینی) ره ()
۲-۲-۳ اهداف طرح توانمند سازی مددجویان
١- ایجاد زمینه مناسب جهت کشف خلاقیتهای نهفته مددجویان مستعد.
٢- ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی، دانش فنی و مهارتهای حرفهای.
٣- افزایش توان اقتصادی خانوارهای تحت پوشش و نیازمند.
۴- ایجاد فرهنگ کار و تلاش و کارایی اجتماعی.
۵- ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در جامعه مددجویی.
۶- کاهش فقر و بیکاری و ناهنجاری درخانواده مددجو.
٧- پیشگیری از مهاجرتهای بیرویه.
۲-۲-۴ سیاستهای اجرایی توانمند سازی مددجویان
-۱ ایجاد سازوکار مناسب جهت شناسایی مددجویان مستعد و تعیین میزان توانایی، تجربه و مهارت اقشار تحت پوشش و مددجویان موردی.
-۲ کوشش در ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی، دانش فنی و مهارت حرفهای آنها.
-۳ شناسایی و بهره گیری از امکانات بالقوه و بالفعل مناطق مختلف کشور و بهره گیری از آن جهت ایجاد و توسعه اشتغال مددجویان.
-۴ ایجاد زمینه مناسب جهت حضور مددجویان مستعد در فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی به منظور اشتغال و کسب درآمد پایدار.
-۵ هدایت تحصیلی و هدایت شغلی فرزندان درحال تحصیل، بازمانده از تحصیل و فارغ التحصیل خانواده های تحت پوشش و کمک به آنها جهت شغل یابی و یا فعالیت در یک حرفه درآمدزا ) کسب وکارمناسب(.
- هدایت مددجویان به سمت اجرای طرحهای کوچک اقتصادی درقالب مدلهای موفق انفرادی (خوداشتغالی) و تعاونیهای خانوادگی، فامیلی با رعایت شرایط فرهنگی و توانایی مددجویان به هرشکل ممکن حقیقی و حقوقی.
-۷ همیاری در اجرای طرحهای تجمعی که از صرفه اقتصادی بالاتری نسبت به طرحهای انفرادی برخوردار میباشند.
-۸ همیاری در اجرای طرحهای ویژه استانی و منطقهای که دارای توجیه اقتصادی مثبت بوده و مددجویان قادر به انجام آن میباشند.
-۹ اولویت دادن به اشتغال مددجویان ساکن روستاها و شهرهای کوچک.
-۱۰ تلاش در جهت جذب و هدایت اعتبارات دولتی، مردمی و تسهیلات بانکها جهت ایجاد و توسعه اشتغال پایدارخصوصاً در مناطق محروم.
-۱۱ ایجاد تنوع بیشتر در طرحهای اشتغال با رویکرد فناوری جدید متناسب با استعداد و امکانات مناطق.
-۱۲ پایدار سازی مشاغل ایجاد شده.
-۱۳ پیشگیری از سقوط مجدد مددیافتگان به چرخه فقر (رشیدی،۱۳۸۴).
۲-۲-۵ ویژگی های طرح های اشتغال زایی درکمیته امداد امام خمینی (ره)
طرح های اشتغال زایی کمیته امداد امام خمینی) ره(از ویژگی های اساسی زیر برخوردار است:
-۱ کمک به تولید واقتصاد ملی) قریب به نود درصد طرح های اشتغال زایی این نهاد طرح های تولیدی هستند(.
-۲ کم سرمایه بر) طرح های اشتغال زایی این نهاد حداکثر به ۸۰ میلیون ریال سرمایه نیاز دارند. (
-۳ زود بازده بودن ) طرح های اشتغال بسیار زود بازده هستند(
-۴ به مکان های وسیع وابزار وادوات پیشرفته ودانش فنی بالا وپیچیده نیاز ندارند.
-۵ از مخاطره وریسک پذیری بسیار پایینی برخوردار است) درصد پرت سرمایه بسیار ناچیز است(
-۶ بهره وری بالا دارند) باسرمایه گذاری کم، سود دهی نسبتاً بالا قابل حصول است(
-۷ درصورت اقتضاء وضرورت، بسرعت وبا کمترین اتلاف منابع تبدیل به طرح های مناسب دیگر می شود.
-۸ با توسعه فن آوری های جدید وافزایش تلاش وهمت مجری طرح، بسرعت قابل تعمیم وتوسعه می باشد (رشیدی،۱۳۸۴)
۲-۲-۶ بررسی آثارو نتایج طرحهای توانمند سازی شغلی مددجویان
تحقیقات انجام شده پیرامون فعالیتهای توانمند سازی امداد حاکی از آن است که اجرای طرحهای اشتغال وخودکفایی علاوه برافزایش توان مالی مددجویان بر عوامل بسیاری تأثیرگذار بوده که آثار و نتایج مختلف آن کاملا” ملموس است. ازجمله آثار مثبت این اقدام خداپسندانه، ایجاد فرهنگ کار و تلاش، خود باوری و خود اتکائی در بین افراد وخانوادههای تحت پوشش امداد بوده است که شادابی و امید به آینده بهتر را در مجریان و خانواده های آنها بوجود آورده است، البته آثار اجتماعی این برنامه، اعتبار و اعتماد بیشتری برای مددجویان به همراه داشته و موجب گردیده فرصتی برابر در صحنه های اجتماعی و اقتصادی برای آنها بوجود آید که در رشد و خودکفائی ایشان نقش بسیار مؤثری داشته است. که درذیل به چند نمونه از آنها اشاره می شود:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲-۶-۱ آثار فردی:
الف- طرحهای اشتغال و خودکفائی در مددجویان اعتماد به نفس ایجاد نموده و آنها را درسایر امور زندگی نیز موفقتر نموده است.
ب- مددجویانی که طرح اجرا نمودهاند از وضعیت روحی بهتری نسبت به قبل برخوردار بوده و توانائی بیشتری برای اداره امور زندگی خود بدست آورده اند.
ج- روحیه تعاون و همکاری در این گروه از مددجویان نسبت به سایرین بیشتر به چشم میخورد.
د- خانواده هایی که طرح اشتغال و خودکفائی را اجرا نموده اند علاوه بر شرایط روحی از وضعیت جسمانی بهتری نیز برخوردار گردیده اند.
۲-۲-۶-۲ آثار اجتماعی:
براساس تحقیقات انجام شده، آثار اجتماعی اجرای این طرحها کمتر از آثار اقتصادی آن نبوده بطوریکه در بسیاری ازموارد نتیجه ارزیابی اهمیت آثار اقتصادی را نسبت به آثار فردی و اجتماعی کم رنگتر و در اولویت بعدی قرار داده است. لذا به نمونه هایی از آثار اجتماعی توانمند سازی مددجویان اشاره میگردد.
الف- خروج فرد از حالت انزوا و گوشه گیری.
ب- ایجاد احساس خودباوری و اعتماد به نفس در خانواده مددجو.
ج- کسب موقعیت مطلوبتر اجتماعی نسبت به سایر مددجویان.
د- کسب اعتبار اجتماعی بیشتر.