ممکن است مادر برای اینکه در عواطف از پای در آورنده اش غرق نشود ، رفتارهایی از خود نشان دهد که به نظر کودک ترساننده ( برای مثال ، سرکوب هیجان های کودک ،‌فریاد کشیدن ) یا ترسیده ( برای مثال قطع ارتباط ، کناره گیری ) برسند . اشتغال ذهنی ای که مادران با تنظیم حالت های عاطفی خود دارند و ماهیت رفتارهای فاصله جویانه آن ها ، احتمالاً از توانایی آن ها در ترمیم ارتباطهای نادرست می کاهد . کودکان و کودکان ،‌احتمالاً ‌به این دلیل می ترسند که در هنگام فعال شدن نیازهای دلبستگی شان به اندازه کافی آرامش نمی یابند و از عدم تناسب پاسخ های والدینشان حیرت زده می‌شوند . به نظر می‌رسد این کودکان با تناقض لا ینحلی که رفتار مراقبینشان ایجاد ‌کرده‌است ، با بهره گرفتن از رفتارهای نزدیک شونده – اجتنابی ، میخکوب شده – گسسته ، و سایر رفتارهای غیر عادی ، خود را سازگار می‌کنند .

به نظر ما ، حالت های متخاصم یا درمانده والد احتمالاً پیامد رابطه نامتعادل سلطه گر – سلطه پذیری^[۶۰] است که والد در پیشینه دلبستگی خودش تجربه ‌کرده‌است پیش‌بینی می‌کنیم ، افرادی که از راهبردهای آشفته یا کنترل کننده استفاده می‌کنند به هر دو بعد متخاصم و درمانده این مدل تجسمی دسترسی داشته باشند . میزان تخاصم یا درماندگی که در این سازمان دو نفره اتخاذ می شود ، احتمالاً به عوامل موقعیتی ، سرشتی^[۶۱] ، فرهنگی ، و هم چنین پیشنیه ارتباطی که فرد داشته است بستگی دارد ، و انتظار می رود که فرد یکی یا هر دوی این حالت های ارتباطی را در زمان‌های گوناگون یا در موقعیت ها و روابط متفاوت نشان بدهد .

به لحاظ تجربی ثابت شده است که فقدان یا اسیب حل نشده والد با الگوی دلبستگی آشفته در دوران نوباوگی همبسته است ( مین و همکاران ، ۱۹۸۵ ؛ ون ایجزوندورن و همکاران ،‌۱۹۹۹ترجمه خانجانی و همکاران ۱۳۹۰)

سطوح پردازش در ارتباط های والد کودک

والدین و کودکان اطلاعات دلبستگی را در چندین سطح پردازش می‌کنند . در سطح فردی^[۶۲] ، هم والد و هم کودک مدل های کاری درونی ^[۶۳](IWMs ) را که شامل انتظاراتی است که از خود و از فرد دیگر دارند ، شکل می‌دهند . این مدل ها در کودکان برداشت هایی که شامل در دسترس بودن و پاسخگو بودن والدین است را هدایت کرده و راهبردهایی را برای حفظ این رابطه سازمان دهی می‌کنند . مدل های والدین ، ارزیابی رفتار کودک و نیز واکنش ‌به این رفتارها را هدایت می‌کنند . در سطح میان فردی^[۶۴] ، والدین و کودکان درگیر یک سری تعامل ها و ارتباط ها شده و هر دو طرف پیام هایی را فرستاده و دریافت می‌کنند . مشکلاتی که در رابطه پدید می‌آیند در دو بخش ممکن است اتفاق بیفتد ، هم از نظر اینکه طرفین پیام ها را با چه میزان از تناسب و شفافیت می‌فرستند و هم از این نظر که با چه حساسیت و دقتی این پیام ها را دریافت می‌کنند . سرانجام ، در سطح فراشناختی^[۶۵] کفایت والدین در مدیریت خود و طرف مقابل می‌تواند باعث تسهیل رابطه و هم چنین میزان باز بودن مدل های کاری درونی نسبت به بازبینی و به روز شدن باشد . کودک به صورت فزاینده ای تا سنین نوجوانی قابلیت مدیریت خود و طرف مقابل را در رابطه والد – کودک به دست می آورد ( کوباک ، کول^[۶۶] ، ۱۹۹۴ )

سطح فردی : مدل کار درونی از خود و دیگری

سیستم دلبستگی کودک که مربوط به دیدگاه بالبی ( ۱۹۸۲ ، ۱۹۶۹ ) است و تحول این سیستم دریافت ارتباط والد – کودک ، در قلب نظریه دلبستگی قرار دارد . بر اساس این نظریه ، کودکان سیستم های کنترل رفتاری با انگیزشی ای را ایجاد می‌کنند که باعث تشکیل و حفظ پیوند دلبستگی^[۶۷] والد – کودک می‌گردد . با توجه به لذتی که کودک از تماس با والد می‌برد . و بالعکس ، ترس ، خشم ، و غم شدیدی که از احساس مورد تهدید واقع شدن این رابطه یا احتمال قطع این پیوند درک می‌کند ، می توان به معنی دار بودن این پویند از نظر هیجانی پی برد ( بالبی ،‌۱۹۷۳ ) ، بالبی هم چنین این موضوع را مطرح که رد پای تفاوت های فردی در شخصیت را می توان در مدل های کاری درونی ای که کودک از در دسترس بودن مراقبین دارد ، یافت . کودکانی که مدل های کاری درونی آن ها به طور قاطعانه در دسترس بودن و پاسخگو بودن مراقب را پیش‌بینی می‌کنند احساس ایمنی می نمایند . در حالی که آنهایی که این اطمینان را ندارند احساس اضطراب و گاهی خشم خواهند داشت .

مطالعات آینسورث (۱۹۷۸) بر روی مادران و کودکان در خانه و در آزمایشگاه که از دهه ۱۹۶۰ آغاز شده بود ، برخورد پیچیده بین مدل های کاری درونی کودک راهبردهای آنان جهت حفظ ارتباط دلبستگی را روشن نمود . آینسورث دریافت که مدل های کاری درونی نوبادگان از در دسترس بودن مادران را می توان از نحوه ای که کودکان رفتار خود را در موقعیت نا آشنا سازمان می‌دهند استنتاج کرد . کودکانی که ایمن ارزیابی شدند الگویی را نشان دادند که منعکس کننده یک مدل کاری درونی است که به طور قاطع در دسترس بودن مادر را در موقعیت جدید ، که در محیط آزمایشگاه ایجاد شده بود ، پیش‌بینی می کرد این کودکان از مادر به عنوان یک پناهگاه امن در مواقع پریشانی و به عنوان یک پایگاه ایمن برای اکتشاف استفاده می‌کردند ، کودکانی که مضطرب یا نا ایمن ارزیابی شدند از مادر به عنوان پایگاه ایمن یا پناهگاه امن به گونه ای محدود استفاده می‌کردند ، که منعکس کننده طرحواره های شناختی^[۶۸] یا مدل کاری درونی زیر بنایی اند که بی اعتمادی یا انتظار منفی ‌در مورد پاسخ مادر را پیش‌بینی می‌کنند .

مدل های کاری درونی یا انتظار برای در دسترس بودن مارد ، راهبردی را سازمان دهی می‌کند که کودک برای تنظیم سیستم دلبستگی ( مین ،‌۱۹۹۳ ) و نیز برای حفظ ارتباط دلبستگی انتخاب می‌کند ( مین و ستون ، ۱۹۸۲) . مدل های کاری درونی به ‌عنوان فیلترهایی برای رفتار والد را به صورت در دسترس و پاسخگو درک می‌کند و اینکه آیا والد خود را یک مراقب شایسته می بیند را هدایت می‌کنند . این برداشت های بینادین از خود و دیگری در ارتباط با ولد – کودک به نوبه خود هیجان ،‌‌شناخت‌واره ، و راهبردهایی برای حفظ پیوند دلبستگی را سازمان می‌دهند . اغلب این برداشت ها و تفاسیر به صورت خودکار و خارج از آگاهی عمل می‌کنند ( بالبی ، ۱۹۸۰ ) با توجه ‌به این موضوع ،‌مدل های کاری درونی شبیه به طرحواره های شناختی بنیادین اند که اساس درمان های شناختی رفتاری امروزی اند ( سافران و سیگال^[۶۹] ،‌۱۹۹۰ )

یکی از روابط بین تئوری های اقتصادی و حسابداری، این است که الزام شرکت‌ها به افشای بیش تر، هزینه ی سرمایه ی شرکت ها را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی ، همراه می‌کند. برای جذب سرمایه گذاران بالقوه، شرکت‌ها باید سهام خود را با کسر، منتشر کنند و به همین دلیل، هزینه سرمایه افزایش می‌یابد الزام به افشای هر چه بیش تر اطلاعات، احتمال عدم تقارن اطلاعاتی به وجود آمده در بازار سهام را کاهش و به کاهش هزینه ی فرصت فروش سهام و در نتیجه، کاهش هزینه ی سرمایه شرکت می‌ انجامد(بیامن و ورچیلا،۱۹۹۶ و دیاموند و ورچیلا،۱۹۹۱).

به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین افراد درون سازمانی و برون سازمانی، افشای اطلاعات برای استفاده کنندگان خارجی، به دلیل پیام دهی و کاهش احتمال گزینش نادرست که بر هزینه سرمایه ی شرکت مؤثر است، تلاش زیادی صورت گرفته است. از این رو ادعا می شود که اطلاعات عمومی، یک جایگزین مناسب برای اطلاعات ویژه و پرهزینه است. در همین پیوند، ورچیا(۱۹۸۲) نشان می‌دهد که افزایش اطلاعات در دردسترس، آشکارا میزان اطلاعات ویژه را کاهش می‌دهد(ورچیلا،۱۹۸۲). همچنین دیاموند(۱۹۸۵) در تحقیق خود ‌به این تنیجه دست یافت که انتشار اطلاعات شرکتی، انگیزه ی معامله گران را برای ایجاد اطلاعات ویژه کاهش می‌دهد و در نتیجه، باعث کاهش ریسک حاصل از وجود این اطلاعات و کاهش شدت وضعیت سفته باری حاصل از وجود معامله گران آگاه می شود(دیامون،۱۹۸۲).

براون و همکاران (۲۰۰۸) نیز بر این اشاره داشتند که هرچه کیفیت گزارش گری مالی بیش تر باشد، عدم تقارن اطلاعاتی ، کاهش و حجم مبادلات سهام افزایش می‌یابد. هزینه سرمایه برای یک سرمایه گذاری خاص در واقع یک هزینه فرصت یا درصد بازده مورد انتظار حاصل از هر فرصت سرمایه گذاری دیگر با ریسک مشابه است. نرخ بازده مورد انتظار حاصل از هر فرصت سرمایه گذاری دیگر با ریسک مشابه است. نرخ کاهش که برای تبدیل جریان های نقدی آینده به ارزش فعلی مورد استفاده قرار می‌گیرد بایستی بیانگر هزینه فرصت تمام تأمین کنندگان مالی با توجه به میزان مشارکت آن ها در کل سرمایه گذاری یا میانگین وزنی هزینه سرمایه (WACC) باشد. از آنجا که شرکت ها با مخلوطی از سهام و بدهی یا وام تأمین مالی می‌شوند (D=E+V) هزینه سرمایه شرکت معمولاً به عنوان میانگین وزنی از هزینه بدهی و هزینه سهام محاسبه می شود. هزینه بدهی سود یا نرخ بهره وام بعد از کسر مالیات است. هزینه سهام نرخ بازده مورد انتظار سهام داران عادی شرکت است. وزن های مو رد نظر نسبت های بدهی و سهام در ساختار سرمایه شرکت هستند . برای محاسبه هزینه بدهی از نرخ بهره بعد از مالیات استفاده می شود .

ورکچیا ( ۲۰۰۱ ) اشاره می‌کند که یک فرض مشترک در تحقیقات نظری ‌در مورد افشاهایی که عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش می‌دهد، این است که سرمایه گذاران اطلاعات خصوصی خود را از بیرون کسب کرده‌اند. برای راحت کردن این فرض، مطالعات متعددی دستیابی به اطلاعات خصوصی به عنوان یک تصمیم درونی را مدل سازی کردند و نشان دادند که آن می‌تواند عدم تقارن اطلاعاتی را قبل از افشای برنامه ریزی شده بین معامله گران آگاه و ناآگاه گسترش دهد. از آنجا که هر گزارشگری مالی نشان دهنده فرصت برای کسب سود حاصل از اطلاعات خصوصی است، فراوانی بالاتر گزارشگری، معامله گران آگاه را برای به دست آوردن اطلاعات خصوصی به موجب عدم تقارن اطلاعاتی تشویق می‌کند.

. گیگلر و همر ( ۱۹۹۸ ) به لحاظ نظری نشان دادند که مدیران ممکن است انگیزه های کمی برای افشای اختیاری داشته باشند، اگر که آن ها مجبور به افزایش فراوانی گزارشگری شوند، بیان شده که گزارشگری مکرر می‌تواند منجر به افشا اختیاری کمتر شود. علاوه بر این، گزارشگری مکرر می‌تواند تولید اطلاعات از طریق واسطه های مالی مانند تحلیلگران مالی و مطبوعات تجاری را اصلاح کند. از یک سو، این اثر می‌تواند منفی باشد زیرا گزارشگری مالی مکرر، اطلاعاتی که به طور عمومی در دسترس سرمایه گذاران است را غنی می‌سازد، در نتیجه ارزش اطلاعات ارائه شده توسط واسطه های اطلاعات را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، این اثر می‌تواند مثبت باشد زیرا گزارشگری مالی مکرر هزینه های کسب اطلاعات را برای واسطه ها کاهش می‌دهد، و آن ها را قادر به فراهم کردن اطلاعات با کیفیت عالی می‌کند

کارهای اولیه، مانند بری و براون (۱۹۸۵)، آمیهود و مندلسون (۱۹۸۶)، الماس و ورکچیا ( ۱۹۹۱ ) و هندا و لین (۱۹۹۳)، به طور کلی نشان می‌دهد که افشا بیشتر هزینه سرمایه را با کاهش انتخاب نامطلوب ‌و ریسک برآورد کاهش می‌دهد، مطالعات قبلی که دیدگاه های مختلفی را پیشنهاد داده‌اند. کیم و ورکچیا ( ۱۹۹۴ ) محیطی که در آن افشا اختیاری منجر به کسب اطلاعات خصوصی بیشتر ، و در نتیجه هزینه های سرمایه بالاتری می شود را مدل سازی کردند. ژانگ (۲۰۰۱) نشان می‌دهد که رابطه بین هزینه سرمایه و افشا اختیاری ممکن است مثبت یا منفی باشد، به چیزی بستگی دارد که باعث تنوع در سطوح افشا می شود. هیوز و همکاران ( ۲۰۰۷ ) و لامبرت و همکاران ( ۲۰۰۷ ) قدرت تنوع سازی را در نظر گرفتند، و نتایج آن ها نشان می‌دهد که افشا تنها در صورتی بر هزینه سرمایه تاثیر می‌گذارد که افشاها، اطلاعات را به ریسک غیر قابل تنوع سازی ( ریسک سیستماتیک ) انتقال دهند

بوتوسان ( ۱۹۹۷ ) یک رابطه منفی بین شاخص افشای خود ساخته و هزینه سرمایه برای شرکت های با بررسی کم تحلیلگران اما نه برای شرکت های با بررسی زیاد تحلیلگران نشان داد بوتوسان و پلاملی ( ۲۰۰۲ ) و فراتسیستال ( ۲۰۰۸ ) بیان کردندکه رابطه بین هزینه حقوق صاحبان سهام و افشا اختیاری در میان معیار های مختلف افشا، متفاوت است. به طور خاص، بوتوسان و پلاملی ( ۲۰۰۲ ) نشان دادند که هزینه حقوق صاحبان سهام در سطح افشای گزارش سالانه افزایش در سطح افشای گزارش سه ماهه کاهش می‌یابد. تعبیر آن ها این است که گزارش های دقیق تر فصلی توجه سرمایه گذاران را به خود جلب می‌کند، آنهایی که فعالیت های تجاری آن ها هزینه حقوق صاحبان سهام را با افزایش نوسانات بازده بالا می‌برند. فرانسیس و همکاران ( ۲۰۰۲) نشان می‌دهد که هزینه حقوق صاحبان سهام به طور منفی مربوط به معیار های افشای بر اساس گزارش سالانه رابطه دارد، و به طور مثبت به معیار های افشای بر اساس پیش‌بینی های مدیریت و کنفرانس تلفنی مرتبط است، و با معیار های افشا مبتنی بر مطبوعات آزاد رابطه ای ندارد

۲-۲-۳) مؤلفه‌ های فرسودگی شغلی

فرسودگی ترکیبی از خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و کاهش موفقیت فردی است. ‌بنابرین‏ فرسودگی به عنوان مرحله ای شناخته می شود که اعضا احساس تحلیل یافتگی عاطفی و جسمانی می‌کنند. (خستگی عاطفی) هیچگونه احساس مثبت یا همدردی با همکاران و ارباب رجوعهایشان ندارند و تمایل دارند که از پاسخ دادن به وظایف متفاوت شغلی اجتناب کنند. (مسخ شخصیت) جنبه ی نهایی فرسودگی، احساساتی درخصوص بی کفایتی و فقدان پیشرفت در کار می‌باشد. (عدم موفقیت فردی) بر مبنای پیشینه ی تئوری فرسودگی، این عامل تاثیرات منفی بسیاری بر روی خروجی های عملکرد گذاشته و سبب افزایش ترک سازمان و یا حداقل قصد برای ترک سازمان خواهد شد(کیم، ۲۰۱۱، ص ۳۶۰-۳۹۵).

۲-۲-۳-۱) خستگی عاطفی

مسلش در سال ۱۹۸۲ فرسودگی را به عنوان پاسخی بر استرسهای محیطی توصیف نمود که از سه بعد: خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و احساس عدم موفقیت فردی تشکیل می شود. لیتر و مسلش در سال ۱۹۸۸ فرسودگی را به عنوان یک فرایند بررسی کردند و پیشنهاد نمودند که خستگی عاطفی از دو عامل دیگر مقدم تر است. همچنین خستگی عاطفی ارتباط بسیار زیاد مثبت و منفی با تنش شغلی، تعارض در محیط کار و محیط خانواده، رضایت شغلی، خشنودی از زندگی، گرایش به ترک سازمان و افسردگی را نشان داده است. مطالعات بسیاری یک ارتباط ذاتیِ منفی بین تفویض اختیار و خستگی روانی نشان داده‌اند و این بدان معنا است که کارکنانی که دارای اختیارات مدیریتی بیشتری هستند، تمایل کمتری به ترک شغل دارند که این به طور مفهومی با فرسودگی مشابه است. افرادی که از فرسودگی می‌برند به احتمال زیاد رضایت شغلی به مرحله ای باز می‌گردد که افراد از شغل خود راضی و خونشود می‌باشد(می یر، ۲۰۱۱، ص ۲۵۴). مسلش و همکاران (۲۰۰۱)، فرسودگی را به عنوان سندرمی که شامل خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی تعریف نمودند که تمام این ابعاد بر روی افراد و سازمان وی تاثیر می‌گذارند. (همچنین می توانید در مطالعات لی و اشفورث در سال ۱۹۹۰ مشاهده نمایید) اولین بعد فرسودگی، خستگی عاطفی به تعدادی از عوامل علّی نظیر حجم کاری بالا تعارض نقش انتظارات غیر واقعی شخصی) مداخلات بین فردی بیش از حد و فقدان مکانیزم کنترل استرس (موری-گیبنس و گیبنس^[۴۴]، ۲۰۰۷، ص ۳۲).

۲-۲-۳-۲) مسخ شخصیت

مسخ شخصیت، دومین بعد از فرسودگی شغلی می‌باشد که در نتیجه ی استرس شغلی، مداخلات بین فردی بیش از حد، تراکم کاری زیاد و ماهیت مسئولیت پذیریهای شغلی مانند: رسیدگی به شکایات مشتریان و یا دیگر موقعیتهای سختِ کاری مدی^[۴۵] در سال ۱۹۸۷ و نیز اید^[۴۶] در سال ۲۰۰۸ تأیید کردند که اثرات منفی استرس و فرسودگی شغلی می‌تواند از طریق آموزش موقعیتهای بحرانی تخفیف داده شوند (زوپ ایتس و کونستانتی^[۴۷]، ۲۰۱۰، ص ۳۰۲-۳۰۱).

مارو (۲۰۰۲) در بازنگری تعدادی از مطالعات مربوط به فرسودگی معتقد است که مسخ شخصیت معمولا پس از خستگی عاطفی روی می‌دهد و در واقع نوعی پاسخ مستقیم به استرس شغلی است. به عبارت دیگر مسخ شخصیت به پاسخهای غیر احساسی، نامربوط و خشن نسبت به مراجعین (خدمات گیرندگان) و همکاران و … با سندرم فرسودگی احساسات منفی و نگرشهای منفی همراه با سرزنش دیگران اطلاق می شود (گونزالز-روما و همکاران، ۲۰۰۷، ص ۳۳).

۲-۲-۳-۳) عدم موفقیت فردی

رابطه ی بین عدم کارایی فردی با دو بعد دیگر فرسودگی تا حدودی پیچیده تر است. در برخی از تحقیقات، به نظر می‌رسد که بعد عدم موفقیت فردی، نتیجه ی دو بعد دیگر فرسودگی است اما در مواردی دیگر، این فرضیه مورد تأیید قرار نگرفته و تأکید می‌کند که این مؤلفه‌ ها بجای اینکه به صورت زنجیروار قرار داشته باشند به طور موازی و به همراه یکدیگر رشد می‌کنند. به عبارت دیگر عدم کارایی شخصی به احساس کفایت و پیشرفت موفقیت آمیز در کار با افراد اطلاق می شود. افرادی که دچار کاهش موفقیت فردب می‌شوند از تلاش‌های حرفه ای خود برداشت‌های منفی دارند و احساس می‌کنند که در شغل خویش پیشرفتی ندارند و در کار و تلاش و حرفه خود نتایج مثبت به بار نمی آورند(ماسلاچ و جکسون، ۱۹۸۱، ص ۱۰۱).

۲-۲-۴) مراحل و سیر فرسودگی

فرسودگی شغلی یک باره به وجود نمی آید. بلکه در پنج مرحله شکل می‌گیرد که عبارتند از:

۱٫مرحله ماه عسل

زمانی است که ما در جایی استخدام می‌شویم و با شور و شعف خاصی کار خود را شروع می‌کنیم. ممکن است زودتر از وقت معمول سر کار حاضر شویم و دیرتر هم محیط کار را ترک می‌کنیم. شروع به کار، ذخایر و انرژی ما را خارج می‌کند. اگر تقویت، تحسین، تشویق و رضایت به دنبال کار نباشد، کاهش انرژی آغاز می شود و فرد بدون آنکه خودش متوجه باشد، به تدریح از انرژی جسمی و روانی تهی می شود.

۲٫کمبود کارمایه

مرحله ای است که فرد احساس کم آوردن انرژی می‌کند و نارضایتی شغلی و خستگی شروع می شود و فرد سعی می‌کند از طریق پناه بردن به مصرف سیگار، مواد مخدر، مشروب، انجام دادن خریدهای تفننی، خوابیدن زیاد و… به نوعی خود را فریب دهد.

۳٫آغاز نشانه های مزمن فرسودگی

در این مرحله احساس خستگی مزمن، سردردهای دوره ای، ترش کردن معده، خشم و افسردگی شدید شدت پیدا می‌کند.

۴٫بحران

در این مرحله بدبینی عمیق، شک به توانایی‌های شخصی، حساس بودن به بیماری های جسمی ناشی از درماندگی و ناامیدی و بروز ذهنیت فرار و پاسخ گریز از مشکلات پدید می‌آید.

۵٫مرحله به بن بست رسیدن

یعنی فرد، مستعد خطر از دست دادن شغل می شود. با مراجع، همکاران و مدیر در محل کار درگیر می شود. در خانه نیز با همسر و فرزندان خود برخوردهای مکرری نشان می‌دهد (رسولی، ۱۳۹۱، ۱۳۴).

۲-۲-۵ ) فرسودگی شغلی و پیامد های آن برای سازمان

طبق ماده ۹: «‌دولت‌های‌ عضو، به زنان حقوق مساوی با مردان در زمینه کسب، تغییر و یا حذف تابعیت می­ دهند. مخصوصاً دولت‌ها باید اطمینان دهند و تضمین کنند، که نه ازدواج زن با یک مرد خارجی و نه تغییر تابعیت شوهر در طی دوران ازدواج، خودبه­خود موجب تغییر تابعیت زن،

بی­تابعیت شدن او، یا تحمیل تابعیت شوهر بر او نمی­شوند.

‌دولت‌های‌ متعاهد در رابطه با تابعیت کودکان به زن، حق مساوی با مرد اعطا ‌می‌کنند».

اعمال و اجرای بند ۲ در عمل مشکلاتی را به وجود ‌می‌آورد و تعیین تابعیت کودک را در برخی موارد که پدر و مادر تابعیت مختلف دارند دچار اشکال می­ نماید و لذا چنان که بعداً خواهیم دید، کشورهای زیادی بر آن حق شرط قائل ‌شده‌اند.

۲-۵-۵- تساوی در آموزش:

ماده ۱۰ به طور مبسوط به مسأله تساوی زن و مرد در برخورداری از آموزش و بهره­ مندی از امکانات آموزشی پرداخته و مقرر می­دارد که: «‌دولت‌های‌ عضو تمام اقدامات لازم برای رفع هر گونه تبعیض علیه زنان و تضمین حقوق مساوی آنان با مردان در زمینه آموزش، مخصوصاً در موارد زیر اتخاذ می­نمایند:

الف) شرایط مساوی برای آموزش‌های شغلی و حرفه­ای، دسترسی به تحصیل، و اخذ مدرک از مؤسسات آموزشی در همه سطوح مختلف در مناطق روستایی و شهری؛ این تساوی باید شامل دوره ­های پیش­دبستانی، آموزش عمومی، فنی، حرفه­ای و آموزش عالی فنی و نیز هر شیوه دیگر کارآموزی شغلی بشود.

ب) امکان دسترسی به برنامه آموزشی، امتحانات، کادر آموزشی، اماکن تحصیلی و تجهیزات آموزشی که در همه آن ها از کیفیت و معیارهای مساوی با مردان برخوردار باشد.

ج) محو هر نوع مفهوم تقلیدی و کلیشه­ای از نقش زنان و مردان در تمام سطوح و تمام اشکال مختلف آموزشی که دستیابی ‌به این هدف را ممکن سازد، مخصوصاً با تجدیدنظر در متون کتب درسی و برنامه ­های مدارس و تعدیل و تطبیق روش های آموزشی.

د) اعطای فرصت یکسان برای استفاده از بورسها و دیگر مزایای تحصیلی.

هـ) فرصت‌های یکسان برای دستیابی به برنامه ­های آموزشی مداوم، از جمله برنامه ­های عملی سوادآموزی بزرگسالان، مخصوصاً برنامه­ هایی که هدف آن ها کاهش هرچه سریعتر فاصله آموزشی موجود بین زنان و مردان است.

و) کاهش تعداد دختران دانش­آموزی که ترک تحصیل ‌می‌کنند و برنامه­ ریزی برای زنان و دخترانی که قبلاً ترک تحصیل کرده ­اند.

ز) دادن فرصت مناسب به زنان برای شرکت فعال در ورزش و تربیت بدنی.

ح) دسترسی به آموزش‌های خاص تربیتی که سلامتی و تندرستی خانواده را تضمین می­ نماید، از جمله اطلاعات و مشورتهای مربوط به تنظیم خانواده.

۲-۵-۶- تساوی در اشتغال و حقوق کار:

مسأله­ برابری حقوق زن و مرد در امور مربوط به اشتغال همواره مورد بحث و توجه بوده و در اسناد مختلفی از جمله مقررات سازمان بین ­المللی کار (I.L.O) ‌به این امر عنایت لازم مبذول شده است؛ ماده ۱۱ کنوانسیون نیز به طور مشروح ابعاد این مسأله را مورد بررسی قرار داده و مقرر
می­دارد:

۱٫ ‌دولت‌های‌ عضو باید اقدامات مقتضی را برای رفع تبعیض علیه زنان در زمینه اشتغال انجام دهند و اطمینان دهند که بر مبنای تساوی مردان و زنان، حقوق یکسان مخصوصاً در موارد زیر برای زنان رعایت می­ شود:

الف) حق کار (اشتغال) به عنوان یک حق لاینفک حقوق انسانی.

ب) حق امکانات شغلی یکسان، از جمله اجرای ضوابط یکسان ‌در مورد انتخاب شغل.

ج) حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل، حق ارتقای مقام، برخورداری از امنیت شغلی، تمام امتیازات و شرایط خدمتی و حق استفاده از دوره ­های آموزش حرفه­ای و بازآموزی، از جمله کارآموزی و شرکت در دوره ­های آموزش حرفه­ای پیشرفته و آموزش مرحله­ ای.

د) حق دریافت مزد مساوی، استفاده از مزایا و برخورداری از رفتار مساوی در مشاغل و کارهایی که ارزش یکسان دارند، همچنین رفتار مساوی در ارزیابی کیفیت کار.

هـ) حق برخورداری از تأمین اجتماعی مخصوصاً در موارد بازنشستگی، بیکاری، بیماری، دوران ناتوانی و پیری و سایر موارد از کارافتادگی، همچنین حق استفاده از مرخصی استحقاقی.

و) حق برخورداری از مراقبت بهداشتی و امنیت شرایط کار از جمله ایمنی لازم برای دوران بارداری.

۲٫ به منظور جلوگیری از تبعیض علیه زنان به دلیل ازدواج، یا بارداری و تضمین حق مسلم آنان برای کار، ‌دولت‌های‌ عضو اقدامات مناسب ذیل را معمول خواهند داشت:

الف) ممنوعیت اخراج به خاطر حاملگی یا مرخصی زایمان و اعمال تبعیض در اخراج به لحاظ وضعیت زناشویی با برقراری ضمانت اجرا برای تخلف از این امر.

ب) دادن مرخصی دوران زایمان با پرداخت حقوق یا مزایای اجتماعی مناسب بدون از دست رفتن شغل، سمت، یا مزایای اجتماعی.

ج) تشویق و حمایت لازم برای ارائه خدمات اجتماعی به نحوی که والدین را قادر سازد تا تعهدات خانوادگی را با مسئولیت‌های شغلی هماهنگ سازند و در زندگی عمومی شرکت جویند، مخصوصاً از طریق تشویق به تأسیس و توسعه تسهیلات مراقبت از کودکان.

د) حمایت ویژه از زنان در دوران بارداری در مشاغلی که ثابت شده برای آن ها زیان­آور است.

۳٫ قوانین حمایتی در رابطه با موضوعات مطروحه در این ماده باید متناوباً در پرتو پیشرفت‌های علمی و تکنیکی مورد بازنگری قرار گیرند و در صورت ضرورت، اصلاح و نسخ و یا تمدید شوند».

۲-۵-۷- تساوی در دستیابی به تسهیلات بهداشتی:

ماده ۱۲ در این خصوص می­گوید: «۱- ‌دولت‌های‌ عضو باید اقدامات لازم را برای محو تبعیض علیه زنان در زمینه مراقبت‌های بهداشتی به عمل آورند و ‌بر اساس تساوی بین زن و مرد دسترسی به خدمات بهداشتی از جمله خدمات بهداشتی مربوط به تنظیم خانواده را تضمین کنند.

۲- ‌دولت‌های‌ عضو، علاوه بر مقررات بند یک این ماده، خدمات لازم را برای زنان در دوران بارداری، زایمان و دوران پس از زایمان تأمین نموده در صورت لزوم خدمات رایگان در اختیار آن ها قرار خواهند داد و همچنین در دوران بارداری و شیردادن، تغذیه کافی به آن ها خواهند رساند».

۲-۵-۸- تساوی در تأمین امنیت اقتصادی و اجتماعی:

طبق ماده ۱۳؛ «‌دولت‌های‌ عضو باید اقدامات مقتضی برای محو تبعیض علیه زنان در دیگر زمینه ­های زندگی اقتصادی و اجتماعی به عمل آورند و بر مبنای تساوی زن و مرد، حقوق یکسان را برای آن ها مخصوصاً در موارد ذیل تأمین نمایند:

الف) حق استفاده از مزایای خانوادگی

ب) حق استفاده از وامهای بانکی، رهن و دیگر اعتبارات بانکی

ج) حق شرکت در فعالیت‌های تفریحی، ورزشی، و کلیه جنبه­ های زندگی فرهنگی».

۲-۵-۹- تساوی در مسایل قانونی و مدنی:

ماده ۱۵ در این زمینه مقرر می­دارد:

«۱٫ ‌دولت‌های‌ عضو، تساوی زنان را با مردان در برابر قانون می­پذیرند.

۲٫ ‌دولت‌های‌ عضو، در امور مدنی، همان اهلیت قانونی را که مردان دارند به زنان می­دهد، و امکانات مساوی برای اجرای این اهلیت را در اختیار آن ها قرار می­ دهند. مخصوصاً ‌دولت‌های‌ عضو به زنان حقوق مساوی با مردان در انعقاد قرارداد و اداره اموال می­ دهند و در تمام مراحل دادرسی در دادگاه ها و محاکم با آن ها رفتار یکسان خواهند داشت.

۳٫ ‌دولت‌های‌ عضو قبول ‌می‌کنند که هر گونه قرارداد یا اسناد خصوصی دیگر از هر نوع که به منظور محدود کردن صلاحیت قانونی زنان تنظیم شده باشد باطل و بلااثر تلقی می­ شود.

ریچارد گورساچ‌ (۱۹۸۸) که‌ به‌ بررسی‌ تاریخچه‌ روان‌شناسی‌ دین‌ پرداخته‌ است‌ معتقد است‌ که‌ از دهه‌ ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ در زمینه‌ روان‌شناسی‌ دین‌ مطالعه‌ مهمی‌ انجام‌ نشده‌ است. البته‌ گوردون‌ آلپورت‌ از سال‌ ۱۹۵۰ در زمینه‌ روان‌شناسی‌ دین‌ کتاب‌ فرد و دینش‌ را تالیف‌ کرد که‌ بایستی‌ حرکت‌ او را در این‌ زمینه‌ حائز اهمیت‌ دانست. هنر آلپورت‌ این‌ بود که‌ به‌ عنوان‌ یک‌ روان‌شناس‌ اجتماعی‌ با ارائه‌ نظریه‌ جهت‌گیری‌ درونی‌ و بیرونی‌ نسبت‌ به‌ دین‌ در انسان‌ توانست‌ مطالعات‌ روان‌شناسی‌ اجتماعی‌ در زمینه‌ تعصبات‌ نژادی‌ را با در نظر گرفتن‌ جهت‌گیری‌ مذهبی‌ فرد مورد مطالعه‌ قرار دهد (اِل.بی، براون۱۹۸۷). تقسیم‌بندی‌ آلپورت‌ در خصوص‌ جهت‌گیری‌ مذهبی‌ فرد توانسته‌ است‌ توجه‌ زیادی‌ را طی‌ سالیان‌ اخیر به‌ خود معطوف‌ دارد و در مطالعاتی‌ که‌ عامل‌ مذهب‌ مورد توجه‌ روان‌شناسان‌ باشد به‌ عنوان‌ یک‌ نظریه‌ کارآمد مورد استفاده‌ قرار گیرد. آلپورت‌ بر حسب‌ جهت‌گیری‌ دینی‌ افراد، آن ها را با دو جهت‌گیری‌ دینی‌ درونی‌ و بیرونی‌ تقسیم‌بندی‌ کرد. از نظر آلپورت‌ افراد مذهبی‌ با جهت‌گیری‌ درونی‌ ضمن‌ درونی‌ سازی‌ ارزش‌های‌ دینی، مذهب‌ را به‌ مثابه‌ هدف‌ در نظر می‌گیرند. در حالی که‌ افراد با جهت‌گیری‌ بیرونی، دین‌ را صرفاً‌ وسیله‌ای‌ برای‌ نیل‌ به‌ اهداف‌ دیگر در نظر می‌گیرند (آلپورت‌ و رأس‌ ۱۹۶۷ به‌ نقل‌ از اِ‌ ی‌ فولتون^[۶]، ۱۹۹۷). اخیراًً‌ نظریه‌ آلپورت‌ در زمینه‌ جهت‌گیری‌ دینی بیرونی‌ به‌ دو مقوله‌ اجتماعی‌ و شخصی‌ بسط‌ یافته‌ است. طبق‌ این‌ تقسیم‌بندی‌ افراد دارای‌ جهت‌گیری‌ دینی‌ بیرونی‌ اجتماعی‌ از مذهب‌ جهت‌ نیل‌ به‌ اهدف‌ اجتماعی‌ سود می‌جویند، در حالی که‌ در جهت‌گیری‌ مذهبی‌ بیرونی‌ شخصی‌ افراد از مذهب‌ جهت‌ کسب‌ امنیت‌ فردی‌ استفاده‌ می‌کنند (گورساچ‌ و مک‌ فرسون‌ ۱۹۸۹، کرک‌ پاتریک‌ ۱۹۸۹ به‌ نقل‌ از اِ‌ ی‌ فولتون، ۱۹۹۷).

یکی‌ دیگر از روان‌شناسانی‌ که‌ در زمینه‌ روان‌شناسی‌ دین‌ نظریه‌ای‌ راهگشا مطرح‌ کرده‌ است‌ اریک‌ اریکسن‌ است. اریکسن‌ که‌ یک‌ نو فرویدی‌ است‌ نسبت‌ به‌ دین‌ موضع‌گیری‌ مثبتی‌ دارد. وی‌ معتقد است‌ بین‌ نهادهای‌ اجتماعی‌ به‌ وجود آمده‌ در طول‌ تاریخ‌ زندگی‌ انسان‌ و نیازهای‌ روان‌شناختی‌ او ارتباط‌ وجود دارد. به‌ نظر اریکسن‌ دین‌ به‌ عنوان‌ یک‌ نهاد اجتماعی‌ در طول‌ تاریخ‌ در خدمت‌ ارضأ «اعتماد اساسی» بشر بوده‌ است. اریکسن‌ بر خلاف‌ فروید دین‌ را به‌ عنوان‌ بازگشت‌ به‌ دوره‌ کودکی‌ ندانسته‌ و آن‌ را برای‌ تامین‌ نیاز اعتماد اساسی‌ بشر ضروری‌ می‌داند (اریک. اریکسن^[۷]، ۱۹۶۸).اریکسن‌ اولین‌ مرحله‌ تحول‌ «من» را به‌ عنوان‌ «اعتماد» در برابر «عدم‌ اعتماد» نامیده‌ و معتقد است‌ که‌ کودک‌ در اولین‌ مرحله‌ از تحول‌ شخصیت‌ خود به‌ تدریج‌ جهان‌ خارج‌ و مادر را به‌ عنوان‌ پدیده‌ای‌ قابل‌ اعتماد درک‌ می‌کند. وی‌ معتقد است‌ «اعتماد» در دوران‌ کودکی‌ پایه‌ ظرفیت‌ «ایمان» در بزرگسالی‌ را فراهم‌ می‌کند. ایمان‌ به‌ عنوان‌ یک‌ نیاز حیاتی، انسان‌ را به‌ سوی‌ پذیرش‌ دین‌ سوق‌ می‌دهد (اریک. اریکسن، ۱۹۶۸).

مفهوم‌ دیگری‌ توسط‌ اریک‌ اریکسن‌ مطرح‌ شده‌ است‌ که‌ با دین‌ ارتباط‌ پیدا می‌کند. این‌ مفهوم‌ عبارت است‌ از «هویت» و «بحران‌ هویت». مفهوم‌ هویت‌ که‌ توسط‌ اریکسن‌ مطرح‌ شد از سوی‌ جیمزمارشیا در یک‌ الگوی‌ چهار وضیعتی‌ هویت‌ توسعه‌ یافت. این‌ چهار وضعیت‌ عبارتند از: هویت‌ یافتگی، بحران‌ زدگی، دنباله‌روی‌ و آشفتگی. هریک‌ از چهار وضعیت‌ هویتی‌ تعریف‌ شده‌ از سوی‌ مارشیا در تجدید نظرهای‌ بعدی‌ با توجه‌ به‌ دو بعد عقیدتی‌ و بین‌ شخصی‌ تفکیک‌ شد (گرو توند و همکاران‌ ۱۹۸۲ و آدامز و همکاران‌ ۱۹۸۲ به‌ نقل‌ از اِ‌ی. فولتن، ۱۹۹۷). ‌بر اساس‌ این‌ تقسیم‌بندی‌ آدامز و همکارانش‌ به‌ ارائه‌ یک‌ پرسشنامه‌ جهت‌ سنجش‌ وضعیت‌ هویت‌ فرد تحت‌ عنوان‌ «سنجش‌ عینی‌ وضعیت‌ هویت‌ من‌ توسعه‌ یافته» که‌ به‌ صورت‌ مخفف‌ باEOM – EIS مشخص‌ شده‌ است‌ اقدام‌ کردند (آدامز، بنیان و کیزان،^[۸]‌ ۱۹۸۹). البته‌ هنوز پژوهش‌های‌ انجام‌ شده‌ در زمینه‌ رابطه‌ دین‌ و هویت‌ بسیار اندک‌ است‌ و بدون‌ پژوهش‌های‌ کافی‌ نمی‌توان‌ به‌ دقت‌ ارتباط‌ این‌ دو مقوله‌ را با یکدیگر دقیقاً‌ مشخص‌ نمود (اِ‌ی. فولتن ۱۹۹۷). علی‌رغم‌ پژوهش‌های‌ اندک‌ در این‌ زمینه‌ با توجه‌ به‌ اینکه‌ آدامز ۱۹۸۹ دین‌ را در کنار شغل، سیاست‌ و فلسفه‌ زندگی‌ به‌ عنوان‌ یک‌ عنصر عقیدتی‌ در پرسشنامه‌EOM-EIS وارد کرده‌ است، خود نشان‌ دهنده‌ ورود دین‌ به‌ عنوان‌ یک‌ سازه‌ روان‌شناختی‌ در حیطه‌ روان‌شناسی‌ تحول‌ شخصیت‌ حائز اهمیت‌ است.

پیشرفت‌های‌ به دست‌ آمده‌ در حوزه‌ تحول‌ قضاوت‌ اخلاقی‌ و نیز مسلح‌ شدن‌ روان‌شناسی‌ به‌ روش‌ بررسی‌ تحولی‌ مفاهیم‌ و سازه‌های‌ روان‌شناختی‌ به‌ مطالعات‌ روان‌شناسی‌ دین‌ نیز کمک‌ شایانی‌ کرده‌ است. فولر و لوین‌ ۱۹۸۰ (به‌ نقل‌ از وایتزمن‌ لورنس^[۹]۱۹۹۴) در زمینه‌ بررسی‌ ایمان‌ به‌ ارائه‌ نظریه‌ای‌ تحولی‌ شامل‌ شش‌ مرحله‌ پرداخته‌اند. این‌ نظریه‌ که‌ از برخی‌ جهات‌ به‌ نظریه‌ قضاوت‌ اخلاقی‌ کلبرگ‌ شباهت‌ دارد، می‌تواند در مطالعه‌ ارتباط‌ دین‌ با متغیرهای‌ دیگر با توجه‌ به‌ مراحل‌ مختلف‌ ایمان‌ و سطح‌بندی‌ افراد در مراحل‌ مختلف‌ آن‌ کمک‌ شایانی‌ نماید. از نظر فولر ولوین‌ (۱۹۸۰) (به‌ نقل‌ از وایتزمن‌ و لورنس۱۹۹۴) ایمان‌ مذهبی‌ برای‌ افراد در سنین‌ مختلف‌ دارای‌ ساختار متفاوتی‌ است. این‌ دو نظریه‌پرداز ساختار ایمان‌ را مجموعه‌ای‌ از باورها می‌دانند که‌ در هر مرحله‌ تعیین‌ کننده‌ چگونگی‌ عملیات‌ ذهنی‌ در استدلال‌ یا قضاوت‌ درباره‌ موضوعات‌ مورد توجه‌ در حیطه‌ دین‌ است.

به‌ طور خلاصه‌ شش‌ مرحله‌ ایمان‌ از نظر فولر ولوین‌ (۱۹۸۰) به‌ ترتیب‌ زیر است:

مرحله‌ اول‌ – ایمان‌ شهودی‌ – فرافکنی: