۲-۳-۳-۵-۱- عوامل مؤثر بر هزینه سرمایه

 

در یک محیط اقتصادی و تجاری عوامل مختلفی وجود دارند که بر هزینه سرمایه تأثیر گذاشته و موجب کاهش یا افزایش آن می­گردند(همان منبع،ص۱۹)^۱. هزینه سرمایه (نرخ بازده مورد انتظار سرمایه ­گذاران) از دو بخش کلی شامل نرخ بهره بدون ریسک و صرف ریسک تشکیل می­گردد که متأثر از عوامل مذکور می­باشند. به عبارت دیگر از یک طرف شرایط عمومی اقتصاد، عامل تعیین کننده نرخ بهره بدون ریسک بوده و از طرف دیگر عواملی همچون شرایط بازار. تصمیم­های بازار تصمیم­های عملیاتی و تأمین مالی در میزان صرف ریسک مؤثر ‌می‌باشد.

 

1. شرایط عمومی اقتصاد

شرایط عمومی اقتصاد میزان عرضه و تقاضای سرمایه و همچنین سطح مورد انتظار تورم را تعیین می­ کند. لذا همان گونه که در اقتصاد تقاضا برای پول مناسب با عرضه تغییر می­ کند، سرمایه گذاران نیز نرخ بازده مورد انتظار خود را تغییر می‌دهند و چنانچه افزایش در تقاضـا متــناسب با افزایش در عرضه پول نباشــد، سرمایه گذاران نرخ بازده مورد انتظار خود را افزایش خواهند داد. به همین ترتیب اگر تورم موجب کاهش قدرت خرید پول جدید گردد، سرمایه ­گذاران نیز انتظار نرخ بازده بیشتری را جهت جبران این زیان خواهند داشت.

 

1. شرایط بازار

همـانـگونه که ریسک سرمایه ­گذاری افزایش می­یابد، سرمایه­ گذار نیز نرخ بازده مورد انتظار خود را افزایش می­دهد. این افزایش را صرف ریسک می­نامند. افزایش در نرخ بازده مورد انتظار به معنی افزایش هزینه سرمایه ‌می‌باشد. هر چه قابلیت فروش اوراق بهادار افزایش یابد نــرخ بازده مورد انتظار سرمایــه گذار کاهش می­یابد و در نتیجه منجر به تقلیل هزینه سرمایه شرکت می­گردد.

 

۳) تصمیم­های عملیاتی و تأمین مالی شرکت

 

تصمیم­های اتخاذ شده در یک شرکت بر روی ریسک شرکت مؤثر ‌می‌باشد. اگر مدیریت شرکت سرمایه ­گذاری را با سطح ریسک بالا بپذیرد و یا اینکه به میزان زیادی از بدهی سهام ممتاز استفاده نماید، ریسک شرکت افزایش می­یابد در نتیجه سرمایه ­گذاران نرخ بازده بالاتری را انتظار خواهند داشت و این امر سبب افزایش هزینه سرمایه می­گردد.

 

۴) سطح تأمین مالی

 

هر چه سطح تأمین مالی شرکت افزایش یابد، عواملی همچون هزینه­ های صدور و فروش اوراق بهادار، افزایش نسبت اهرمی و عرضه زیاد اوراق بهادار موجب افزایش هزینه سرمایه می­شوند.

 

۲-۳-۳-۵-۲- محاسبه هزینه سرمایه

 

در دنیای پیچیده تجارت، مـحاسبه هزینه سرمایه شرکت، توام با مشکــلات و دشواریهای عدیـده­ای ‌می‌باشد. به همین علت و به منظور تسهیل محاسبات، ناچار به لحاظ نمــودن پاره­ای از مفروضات می­باشیم. این مفروضات عبارتند از:

 

1. 1. ریسک تجاری ثابت

 

1. 1. ریسک مالی ثابت

 

1. سیاست تقسیم سود ثابت

‌بنابرین‏ در محاسبات هزینه سرمایه باید فرض نمائیم که اولاً ترکیب منبع مالی تغییر نخواهد نمود، ثانیاًً ریسک سرمایه ­گذاری در پروژه­ های جدید مشابه با ریسک پروژه­ های انجام شده قبلی ‌می‌باشد و ثالثاً اینکه تغییری در نسبت پرداخت سود سهام به سهام‌داران ایجاد نشده و شرکت سیاست تقسیم سود ناشی را دنبال می­ کند. همان گونه که منابع تأمین مالی شرکت متنوع و متعدد بوده و شامل بدهی، سهام ممتاز سهام عادی و سود انباشته می­گردد. هزینه سرمایه شرکت نیز ترکیبی از هزینه هر یک از اقلام خاص آن یعنی هزینه بدهی، سهام ممتاز، سهام عادی و سود انباشته ‌می‌باشد.از آنجائی که هر یک از منابع تـأمین مالی، نسبتی از کل سرمایه شــرکت را تشکیل می­دهد، لذا هزینه سرمــایه شرکت نیز می­بایستی با توجه به نسبت هر یک از اقلام خاص در تأمین سرمایه شرکت محاسبه گردد. بدین لحاظ برای محاسبه هزینه سرمایه شرکت از میانگین موزون هزینه سرمایه استفاده می­نمائیم. فرمول محاسبه هزینه سرمایه شرکت به صورت زیر ‌می‌باشد :

 

( رابطه ۱-۳-۲ ) محاسبه هزینه سرمایه

 

K_f = (%D)(K_d)=(%P_s)(KP_s)+(%CE)(K_e)+(%RE)(K_r)

 

جائی که:

 

K_f = هزینه سرمایه شرکت (میانگین موزون هزینه سرمایه)

 

K_d = هزینه بدهی ( بلند مدت )

 

KP_s = هزینه سهام ممتاز

 

K_e = هزینه سهام عادی

 

K_r = هزینه سود انباشته

 

%D= نسبت بدهی بلند مدت به سرمایه شرکت

 

%P_s = نسبت سهام ممتاز به سرمایه شرکت

 

%CE = نسبت سهام عادی به سرمایه شرکت

 

%RE = نسبت سود انباشته به سرمایه شرکت

 

‌بنابرین‏ محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه شرکت مستلزم طی دو مرحله ‌می‌باشد. مرحله اول آن محاسبه هزینه هر یک از اقلام تشکیل دهنده سرمایه شرکت و مرحله دوم آن محاسبه نسبت مشارکت هر یک از منابع تأمین مالی در کل سرمایه ‌می‌باشد.

 

در ادامه به اختصار نحوه محاسبه هزینه هر یک از اقلام خاص سرمایه بیان می­ شود.

 

۲-۳-۳-۶- هزینه بدهی

 

هزینه بدهی به سادگی قابل محاسبه است. بدین ترتیب که هزینه بدهی برابر با نرخ بهره پرداختی بابت استقراض ‌می‌باشد. یعنی بهره پرداختی تقسیم بر ارزش بدهی :

 

(رابطه ۲-۳-۲) هزینه بدهی

 

 

 

 

 

بهره K_d = اصل بدهی

اما طرز محاسبه هزینه مربوط به زمانی است که تأثیر مالیات نادیده گرفته شود و اوراق قرضه به قیمت اسمی به فروش برسد. تأثیر وجود مالیات و فروش اوراق قرضه به کسر یا صرف و نیز تأثیر زمان سررسید بدهی بر هزینه سرمایه به شرح زیر است :

 

الف) تأثیر مالیات

 

بهره پرداختی بابت بدهی­ها ( استقراض ) یک هزینه قابل قبول مالیاتی است. با افزایش میزان هزینه بهره میزان مالیات پرداختی کمتر می­ شود. به طور خلاصه اینکه هزینه مؤثر بدهی ( به عبارتی هزینه بعد از مالیات ) کمتر از هزینه قبل از محاسبه مالیات است. با در نظر گرفتن تأثیر مالیــات معادله قبل به شرح زیر اصلاح می­ شود :

 

( رابطه ۳-۳-۲ ) هزینه بدهی با در نظر گرفتن تاثیر مالیات

 

K_m = K_a(1-t)

 

K_m= هزینه مؤثر بدهی

 

t= نرخ مالیات

 

ب) کسر یا صرف اوراق قرضه :

 

اوراق قرضه عموماً با قیمتی متفاوت با ارزش اسمی به فروش می­رسند. این اختلاف اصطلاحاً صرف یا کسر اوراق قرضه نامیده می­ شود. در اینجا هزینه بدهی معادل نرخ بهره (نرخ کوپن) نیست. این نکته را هم باید در نظر داشت که میزان صرف یا کسر اوراق قرضه در طول زمان انتشار تا سررسید مستهلک می­ شود.

 

ج) اوراق قرضه دائمی (فاقد سررسید)

 

هزینه اوراق قرضه بدون سررسید از طریق تقسیم بهره بر قیمت فروش اوراق محاسبه می­ شود :

 

( رابطه ۴-۳-۲ ) هزینه اوراق قرضه بدون سررسید

 

‌بر اساس محتویات اوستاسن بلوغ در کودکان پسر و دختر پانزده سال تمام است که معیار مسئولیت صغار در همین سن مشخص شده بود و با احراز رسیدن فرد به سن پانزده سال، وی را از جهت رشد، کامل شناخته، مکلف به انجام وظایف مذهبی و اجتماعی می دانند. در این سنین طفل از قید و بند والدین آزاد و شخصا مسئول و رفتار خویش بود.

 

اوستا دوران کودکی را به دو مرحله تقسیم ‌کرده‌است:

 

۱- از بدو تولد تا هفت سالگی که آغاز رشد قوای عقلانی است.

 

۲- از هفت سالگی تا پانزده سالگی که تمام شدن پانزده سال مصادف با آغاز سن مسئولیت کودک تلقی می شود.

 

ظاهراً در ایران قبل از اسلام تحولات راجع به دادرسی صغار بزهکار بیشتر مربوط به دوران باستان و عهد ساسانیان است و به خصوص از هم گسیختگی و ابهام مجازات قبل ازعصر ساسانی به دو دلیل کمتر به چشم می‌خورد.

 

۱- پادشاهان ساسانی به زرتشت تمایل داشتند.

 

۲- قوانین و مقررات دادرسی و آیین نامه اجرایی که ‌بر اساس دستورهای اوستایی تهیه شده بود مدون گردید.

 

با ظهور اسلام عقاید اوستا رفته رفته قدرت خود را از دست داد و جای خود را به کتاب آسمانی مسلمانان محول کرد. دین مبین اسلام درباره جرایم اطفال روش متعادل را برگزید همچنان که آن ها را به طور مطلق از مسئولیت مبرا نداشت و از سوی دیگر مجازات بزرگسالان را هم به آنان تحمیل نکرد^[۹۷].

 

بلوغ در ایران

 

سن بلوغ، تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله ارث و محیط قرار دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سن بلوغ در مناطق مختلف و نیز در جنسهای مختلف، متفاوت است. پژوهش‌های قدیمی این دوره را برای پسران بین ۱۲ تا۱۷ سالگی و برای دختران بین ۱۰ تا ۱۵ سالگی نشان داده‌اند، لیکن پژوهش‌های تازه تر برآنند که سن بلوغ بر اثر تکامل صنعتی و پیشرفت‌های اجتماعی، ۲سال پایین تر آمده است (دوره کودکی کوتاهتر شده است) ‌بنابرین‏ اکنون باید سن بلوغ را بین ۸تا ۱۵سالگی بدانیم^[۹۸].در ایران مطالعات آماری در مقایسه بین سن قاعدگی دختران و مادران و مادربزرگ های آنان، پایین آمدن سن قاعدگی را به مرور زمان نشان می‌دهد ولی با توجه به شرایط خاص فرهنگی جوامع غربی، میزان کاهش سن قاعدگی در کشور ما به مراتب کمتر است. تاکنون پایین ترین سن بروز قاعدگی در ۷ ماهگی و جوانترین مورد آبستن در کمتر از ۵سالگی (۴سال و ۱۰ماهگی) و همچنین زودترین سن پیدایش صفات ثانویه جنسی در پسران در ۵سالگی گزارش شده است^[۹۹].

 

در حالی که اغلب متخصصان، سن شروع بلوغ دختران در ایران را بین ۹ تا۱۱سالگی عنوان می‌کنند، ارزیابی وضعیت ۴ هزاردختر در تهران که توسط گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی تهران و مرکز تحقیقات رشد و تکامل این دانشگاه انجام شده نشان می‌دهد چاقی ارتباط مستقیم با کاهش سن بلوغ دردختران دارد و هرچه میزان چاقی بیشتر باشد سن بلوغ دختران پایین تر می‌آید. ‌به این ترتیب با افزایش شیوع چاقی سن بلوغ در دختران ایرانی و به خصوص در شهرهای بزرگ مثل تهران رو به کاهش گذاشته است^[۱۰۰].

 

‌بر اساس تحقیقات گروه پژوهندگان در دانشگاه شهید بهشتی (دکتر عزیزی و همکاران) سن بلوغ در دختران شمال شهر تهران کمی زودتر از سن شروع آن در جنوب تهران است^[۱۰۱].

 

از سوی دیگر متخصصان رشته‌های دیگر علوم انسانی و از جمله حقوق ‌دانان و قضات در نقاط مختلف دنیا، از گذشته های دور نظرات متفاوتی ‌در مورد فاصله سنی میان خردسالی و بزرگسالی داشته و دارند. آداب و سنن و قوانین مدنی و حقوقی کشورها نیز سنین مختلفی را برای تعیین مرز صغیر و کبیر مشخص کرده‌اند. این مرزبندی ها در یک کشور معین نیز با یکدیگر مطابقت ندارند.

 

همین طور مراجع جهانی، مانند سازمان ملل متحد، نیز راه و رسم خاص خود را دارند. مثلا در ماده ۱ عهدنامه حقوق کودک، مصوب مجمع عمومی ملل متحد در سال ۱۹۸۹، آمده است از نظر عهدنامه کنونی، یک کودک به معنای هر فرد از نوع انسان است که سن او کمتراز ۱۸ سال باشد، مگر آن که قوانین معینی که اغلب کودکی را به سنین پایین تری محدود می‌کنند، معنای دیگری را به کار گرفته باشند.

 

‌به این ترتیب واقعا دشوار است که بگوییم سن آغاز و پایان نوجوانی یا بلوغ چیست؟

 

حتی از لحاظ قانون نیز، ما در کشور خود چندین نوع قانون و تکلیف داریم که هر یک به نحوی شامل حال نوجوانان می شود. از یک سو دخترانی که سن آنان به ۹سال قمری رسیده و پسرانی که ۱۵ سال قمری دارند مکلف به حساب می‌آیند ‌و تکالیف و قوانین مذهبی بزرگسالی شامل حالشان می شود و ازسوی دیگر با قوانین مدنی مواجه هستیم که ۱۶سال رابرای رأی‌ دادن و سن ۱۸سال را به عنوان سن آغاز بزرگسالی برای سایر قوانین مبنای عهده دار شدن مسئولیت حقوقی و مدنی می شناسند. در سایر کشورها نیز با نوعی از اغتشاش قوانین در تعیین سن مسئولیت حقوقی و مدنی مواجه هستیم.

 

علاوه بر این درامر بسیار مهمی چون سن قانون ازدواج، قوانین موجود هم در کشورهای مسلمان و هم در کشورهای دیگر، سنین مختلفی را برای حق تصمیم گیری در ازدواج به رسمیت می شناسند. مثلا درحالی که در برخی از کشورها سن ۱۵ سال را برای شروع زندگی با فردی از جنس مخالف و سن ۱۸ سال برای تصمیم گیری شخصی در ازدواج قانونی پسران و دختران تعیین کرده‌اند، این سن که در کشورما برای پسران ۱۸ساله و برای دختران ۱۴ ساله به رسمیت شناخته شده ولی دختران تاسال های پس ازاین نیز بدون اجازه ولی قانون خود حق ازدواج ندارند.

 

صرف نظر از این که مردم جهان چه چیزی را درست می دانند، ما در کشور خود نیاز داریم که اغتشاشهای موجود در قوانین پس از پژوهش های دقیق علمی و اقدامات همه جانبه ‌و عادلانه کارشناسی از میان برداشته شود.

 

مبنای این کارشناسی می‌تواند تعیین سنی باشد که در آن، فرد معمولا به تعادل نسبی در شکل گیری هویت و شخصیت و توانایی اداره خویش و تصمیم گیری شخصی می‌رسد. ازنظر مذهبی نیز فهم واقع بینانه آیات شریفه و محکمات قرآن کریم و احادیث می باید راهنمایی این کارشناسی قرار گیرد و با دقت علمی بررسی شود که فرد اعم ازدختر و پسر در چه سنی به آن سطح از بلوغ می‌رسد که بتواند حق تصمیم گیری شخصی در تمام امور حقوقی و مدنی خود داشته باشد^[۱۰۲].

 

آخرین گزارشهایی که ‌در مورد سن بلوغ عرضه شده، در کنگره بهداشت نوجوانان و جوانان (سال ۱۳۶۴) نشانگر چنین ارقامی است: دختران درمناطق شمالی کشور ۲/۱۳ سالگی، مناطق مرکزی و نیمه کویری ۱۴ سالگی و تهرانی، ۷/۱۳ سالگی. از پژوهش‌ها نتیجه گرفته اند که سن متوسط بلوغ در دختران ایرانی ۱۴سالگی است. در همین گزارش‌ها، سن بلوغ را نماینده آمادگی ازدواج ندانسته اند چنان که بالا رفتن طلاق مرده زایی، سقط های مکرر و ناهنجاری مادرزادی ناشی از آبستنی در سنین پایین را معلول آن دانسته اند. در سنین بلوغ دختران از لحاظ رشد بدنی روانی از پسران پیشی می گیرند، اما ‌در خاتمه دوره پسران پیش می افتند^[۱۰۳].

 

ج) بلوغ در قانون ایران

 

قوانین جمهوری اسلامی ایران که عمدتاً برگرفته از فقه امامیه است به موجب مواد ۹۵۶ و ۹۵۷ ^[۱۰۴] قانون مدنی حق کودک را از زمانی که در جنین حیات خود را آغاز می‌کند در صورت زنده متولد شدن تا پایان عمر به رسمیت شناخته است.

 

در ماده ۹۵۶ آمده است: «اهلیت برای دارا بودن حقوق با، زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می شود.»

 

اهلیت بر دو نوع است: اهلیت تمتع و اهلیت استیفا.

 

ایکلز^[۷۳](۱۹۹۲)، نیز مشاهده کرد در طی سال های دوره ابتدایی پسران و دختران نسبت به توانایی خود در درس ریاضی اعتماد یکسانی دارند، اما در دوره دبیرستان پسران به توانایی ریاضی خود اعتماد بیشتری داشته، در حالی که دختران برآورد کمتری از توانایی‌های خود در این زمینه دارند. اما برخی از بررسی ها در ایران(قنبرزاده،۱۳۸۰)، نشان داد که دختران خودکارآمدی بالاتری نسبت به پسران دارند.

 

بندورا(۱۹۹۷)، معتقد است که اختلاف خودکارآمدی دختران و پسران از فرایند اجتماعی شدن متفاوت میان دو جنس ناشی است. تجربه های متفاوت دو جنس در کودکی منجر می شود تا دختران کمتر در معرض منابع اطلاعاتی لازم برای توسعه یک احساس خودکارآمدی قوی قرار گیرند. یافته های پژوهش پاجاریس(۲۰۰۰)، نیز نشان داد که مهم ترین منبع خودکارآمدی برای دختراندر ریاضی، تجربه مشاهده ای و تشویق های کلامی است. دختران در پژوهش پاجاریس(۲۰۰۰)، تأکید داشته اند که معلم ریاضی و تشویق هایی که از سوی او انجام می شود بر رشد قابلیت و اعتماد به خود آن ها بسیار مؤثر بوده است. ‌بنابرین‏، ادراک از نقش های جنسیتی(باورهای جنسیتی) بخش دیگری از مفهوم خود افراد را شامل می شود. افراد به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی در تعامل با دیگران، محیط اجتماعی و فرهنگ خود، ادراکی از نقش جنسیتی خود می‌یابند که این ادراک بخش مهمی از ادراک فرد را نسبت به خود تشکیل می‌دهد(ظهره وند،۱۳۸۹).

 

۲-۲-۲٫ دورنمای تکاملی شادکامی^[۷۴] در روان شناسی:

 

شادکامی هدف مشترک تمام افرادی است که به سمت نیل به آن در تکاپو هستند، اما برای بسیاری از مردم این هدف به طور ناکام کننده ای دور از دسترس باقی مانده است. زندگی مدرن برای انسان های امروزی برکاتی به همراه داشته است. فن اوری پزشکی مرگ و میر کودکان را در بسیاری از بخش های دنیا کاهش داده است. بسیاری از امراضی که اجدادمان را تهدید می کرد ریشه کن شده است. درد روان شناختی، افسردگی و اضطراب را می توان با لیتیوم^[۷۵]، پروزاک^[۷۶] و سایر داروهای روان گردان تخفیف داد. نیروهای متخاصم محیطی داروینی از قبیل سرما، گرما، انگل ها، شکارچیان و کمبود غذا دیگر تهدید کننده جان انسان ها نیستند و مردم در قیاس با اجدادشان در رفاه حیرت انگیزی به سر می‌برند(مظفری،۱۳۸۲).

 

محیط های متراکم زندگی که توسط هزاران انسان دیگر احاطه شده است، احساس گمنامی و ناتوانی در سازمان های بزرگ و در عین حال، محروم ماندن از حمایت های اجتماعی خویشاوندان گسترده منجر به آسیب های گوناگونی شده است. انسان های قدیم ممکن بود با یک یا دو جین انتخاب بالقوه همسر رو به رو باشند اما انسان های جدید با هزاران انتخاب بالقوه همسر مواجه هستند. آن ها به وسیله تصاویر جذاب رسانه ها بمباران می‌شوند که در نتیجه ممکن است باعث انتظارات نامعقول ‌در مورد کم و کیف همسران قابل دسترس گردد. به عقیده روان شناسان تکاملی رگ بار تصاویر جذاب انسان های دیگر ممکن است مشکلات روان شناختی و اجتماعی به همراه داشته باشد. مثلا در یک سری مطالعات مشاهده شده است که مواجهه متعدد با تصاویر زنان زیبا، باعث کاهش تعهد مردان نسبت به همسرشان می شود(مظفری،۱۳۸۲).

 

۲-۲-۲-۱٫ شادکامی و مفهوم آن

 

در یکی دو دهه اخیر رویکرد روانشناسی مثبت مورد توجه روانشناسان بسیاری قرار گرفته است (سلیگمن^[۷۷] و سکزنتمی هالای ^[۷۸](۲۰۰۱). یکی از مباحثی که در سال های اخیر در رویکرد روانشناسی مثبت مورد توجه قرار گرفته است، مبحث شادی^[۷۹] است.

 

واژه شادی مفهومی روانشناختی است که دارای تعاریف و ابعاد مختلفی می‌باشد. در واژه نامه ها، شادی با واژه هایی هم چون خوشحالی، شادکامی، خوشی و نشاط هم معنا دانسته شده است (معین،۱۳۷۱). در سطح عموم مردم شادی، بودن در حالت خوشحالی و سرور یا دیگر هیجانات مثبت، رضایت از زندگی و فقدان افسردگی و دیگر عواطف منفی است. در مباحث روانشناختی شادی به عنوان یکی از هیجانات مثبت طبقه بندی شده است که انسان ها در فعالیت های روزمره خود آن را تجربه می‌کنند.

 

در تبیین شادکامی ، دو مکتب اصلی تفکر وجود دارد : لذت گرایی ^[۸۰]یک نظریه روان شناختی است که طبق آن ، ارگانیزم به منظور جستجوی لذت و دوری از درد انگیخته می شود(فرانکن^[۸۱]،۱۹۹۸). لذت گرایی به طور کلی شامل احساساتی است که نتیجه ای از درون شد^[۸۲] به نظام های حسی پنج گانه است. ‌به این ترتیب، شادکامی طبق اصل لذت گرایی، بیشینه کردن اثرهای مثبت نظام های حسی متفاوت است . اما شادکامی یک مفهوم بسیار پیچیده است .تئوری های شناختی، دیدگاهی دیگر ارائه کرده‌اند: لازاروس ^[۸۳]، نظریه پرداز شناختی هیجان، شادکامی را به عنوان هیجانی تعریف ‌کرده‌است که نتیج های است از به وجود آوردن پردازشی قابل استدلال در جهت فهم یک هدف (داناولد^[۸۴]، ۱۹۹۷).

 

به عبارت دیگر، تئوری های شناختی، شادکامی را به عنوان آن چه در راه رسیدن به هدف تجربه می شود می بینند. ‌به این ترتیب، شادکامی منبعث از هدف یا برانگیخته شده توسط هدف است، در حالی که نظریه لذت گرایی، شادکامی را به عنوان وضعیت آخر یا خود هدف می بیند.

 

آیزنک^[۸۵](۱۹۸۳)، شادکامی را به عنوان برونگرایی پایدار در نظر گرفت و خاطر نشان ساخت از زمانی که عواطف مثبت در شادکامی مورد توجه واقع شد ند، شادکامی با جامعه پذیری آسان و تعامل مطلوب و لذت بخش با دیگران مرتبط دانسته شد(فرانسیس^[۸۶]، براون^[۸۷]، لستر^[۸۸] و فیلیپ چاک^[۸۹]،۱۹۹۸).

 

برخی محققان پیشنهاد کرده‌اند که شادکامی را در صورتی می توان به عنوان صفت در نظر گرفت که سه ملاک پایداری زمانی، همسانی بین موقعیتی، و علیت درونی را دارا باشد(فرانسیس و همکاران،۱۹۹۸). آرگایل و کراسلند^[۹۰](۱۹۸۷)، نیز شادکامی را وابسته به فراوانی و درجه عواطف مثبت یا لذت، سطوح بالای رضایت در طول زندگی، و نبود احساسات منفی نظیر افسردگی و اضطراب دانسته اند(فرانسیس و همکاران، ۱۹۹۸).

 

همان­طور که بیان شد، هدف از تحقیق حاضر بررسی پیش­ بینی افسردگی پس از زایمان ‌بر اساس طرح واره های ناسازگار و سبک های دلبستگی بود. بدین منظور، فرضیاتی مطرح و داده­هایی در رابطه با هر یک از متغیرها جمع‌ آوری گردید. در این فصل اطلاعات جمع‌ آوری شده با بهره گرفتن از ­روش­های آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی) و آمار استنباطی (رگرسیون همزمان و رگرسیون گام به گام) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

 

۴-۱ یافته ­های توصیفی متغیرهای پژوهش

 

۴-۱-۱ وضعیت اشتغال

 

در جدول ۴-۲ فراوانی، درصد فراوانی و درصد فراوانی تجمعی وضعیت اشتغال آزمودنی­های پژوهش حاضر ارائه شده است.

 

جدول ۴-۱٫ فراوانی شرکت کنندگان بر اساس وضعیت اشتغال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سن فراوانی درصد فراوانی فراوانی تجمعی شاغل ۱۴۴ ۷۲ ۷۲ خانه دار ۵۶ ۲۸ ۱۰۰ کل ۲۰۰ ۱۰۰

همان­طور که در ۴-۱ آمده است کمترین تعداد شرکت کنندگان خانه دار با ۲۸ درصد و بیشترین آنان شاغل با ۷۲ درصد بوده است.

 

۴-۱-۲ میانگین و انحراف معیار افسردگی پس از زایمان

 

جدول ۴-۲ نشان دهنده میانگین و انحراف معیار افسردگی پس از زایمان گروه نمونه را نشان می‌دهد.

 

جدول ۴-۲٫ میانگین و انحراف معیار افسردگی در زنان پس از زایمان

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر میانگین انحراف معیار افسردگی پس از زایمان ۵۰/۲۳ ۶۴/۲

با توجه به اینکه نمره بالای ۱۲ نشان دهنده ی احتمال وجود افسردگی است و میانگین افسردگی زنان پس از زایمان در این پژوهش نیز ۵۰/۲۳ است، ‌بنابرین‏ می توان بیان کرد که شرکت کنندگان احتمالا دچار اختلال افسردگی هستند.

 

۴-۱-۳ میانگین و انحراف معیار سبک های دلبستگی

 

در جدول ذیل میانگین و انحراف معیار مربوط به سبک دلبستگی در زنان ارائه شده است.

 

جدول ۴-۳٫ میانگین و انحراف معیار سبک های دلبستگی در زنان پس از زایمان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر میانگین انحراف معیار سبک دلبستگی ایمن ۱۷/۱۴ ۹۲/۱ سبک دلبستگی اجتنابی ۵۰/۱۳ ۸۹/۱ سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی ۵۹/۱۳ ۹۹/۱

نتایج جدول ۴-۳ نشان می­دهد که بیشترین میانگین مربوط به سبک دلبستگی ایمن (۹۲/۱±۱۷/۱۴M=) و کمترین میانگین مربوط به سبک دلبستگی اجتنابی (۸۹/۱±۵۰/۱۳M=) بود.

 

۴-۱-۴ میانگین و انحراف معیارطرحواره های ناسازگار

 

جدول ذیل نیز میانگین و انحراف معیار طرحواره های ناسازگار در زنان نشان می‌دهد.

 

جدول ۴-۵٫ میانگین و انحراف معیار طرح واره های ناسازگار در زنان پس از زایمان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر میانگین انحراف معیار رها شدگی ۱۵/۲۰ ۹۵/۲ معیارهای سرسختانه ۷۲/۱۶ ۷۳/۲ بی اعتمادی/ بدرفتاری ۷۰/۱۶ ۷۹/۲ بازداری هیجانی ۶۵/۱۶ ۷۰/۲ ناکامی ۶۴/۱۶ ۶۷/۲ خود انضباطی ۵۹/۱۶ ۹۳/۲ گرفتاری/ در دام افتادگی ۵۶/۱۶ ۷۳/۲ نقص/ شرم ۵۳/۱۶ ۷۱/۲ ایثار ۳۵/۱۶ ۸۸/۲ استحقاق ۳۴/۱۶ ۲۲/۳ اطاعت/ پیروی ۲۹/۱۶ ۸۹/۲ محرومیت هیجانی ۲۴/۱۶ ۷۰/۲ آسیب پذیری نسبت به ضرر ۱۵/۱۶ ۷۲/۲ بیگانگی اجتماعی ۱۵/۱۶ ۵۸/۲ وابستگی/ بی کفایتی ۹۸/۱۵ ۱۶/۳

نتایج جدول ۴-۵ نشان می­دهد زنان پس از زایمان در طرح واره رهاشدگی بیشترین میانگین (۹۵/۲±۱۵/۲۰ M=) و در طرح واره وابستگی/ بی­کفایتی کمترین میانگین (۱۶/۳±۹۸/۱۵M=)را داشتند. میانگین طرحواره ها به ترتیب از بیشتر به کمتر عبارتند از: رهاشدگی(۹۵/۲±۱۵/۲۰M=)، معیارهای سرسختانه (۷۳/۲±۷۲/۱۶ M=)، بی اعتمادی/ بدرفتاری (۷۹/۲± ۷۰/۱۶M=)، بازداری هیجانی (۷۰/۲± ۶۵/۱۶M=)، ناکامی (۶۷/۲± ۶۴/۱۶M=)، خود انضباطی (۹۳/۲±۵۹ /۱۶M=)، گرفتاری/ در دام افتادگی(۷۳/۲±۵۶/۱۶M=)، نقص/ شرم (۷۱/۲± ۵۳/۱۶M=)، ایثار (۸۸/۲±۳۵/۱۶M=)، استحقاق (۲۲/۳±۳۴/۱۶M=)، اطاعت/ پیروی (۸۹/۲±۲۹/۱۶ M=)، محرومیت هیجانی (۷۰/۲±۲۴/۱۶ M=)، آسیب پذیری نسبت به ضرر (۷۳/۲±۱۵/۱۶M=)، بیگانگی اجتماعی (۵۸/۲±۱۵/۱۶M=)، وابستگی/ بی کفایتی (۱۶/۳±۹۸/۱۵M=).

 

۴-۲ یافته های استنباطی حاصل از فرضیه های پژوهش

 

۴-۲-۱ آزمون رابطه بین متغیرهای پژوهش

 

جهت انجام پیش‌بینی بر اساس رگرسیون، وجود روابط معنادار در میان متغیرها در ماتریس همبستگی شرط اولیه می‌باشد، ‌بنابرین‏ قبل از انجام رگرسیون ماتریس همبستگی پیرسون میان متغیرها در جدول ۴-۶ و ۴-۷ ارائه شده است.

 

نتایج جدول ۴-۵ ‌در مورد ضرایب همبستگی به شرح ذیل است:

 

1. 1. بین افسردگی پس از زایمان و انواع سبک های دلبستگی (ایمن، اجتنابی، دوسوگرا/اضطرابی) رابطه معناداری وجود ندارد.

 

1. بین سبک دلبستگی اجتنابی و سبک دلبستگی دوسوگرا/ اضطرابی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (۰۱/۰p=، ۲۳/۰r=).

۴-۲-۲ بررسی ضریب سبک های دلبستگی و افسردگی پس از زایمان در جدول ۴-۶ ارائه شده است.

 

جدول ۴-۵٫ ضریب همبستگی پیرسون بین سبک های دلبستگی و افسردگی پس از زایمان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیرها دلبستگی ایمن دلبستگی اجتنابی دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی افسردگی دلبستگی ایمن – ۰۶/۰- ۰۴/۰- ۰۴/۰ دلبستگی اجتنابی ۰۶/۰- – ^**۲۳/۰ ۰۱/۰- دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی ۰۴/۰- ^**۲۳/۰ – ۰۷/۰- افسردگی ۰۴/۰ ۰۱/۰- ۰۷/۰- –

*P<0/05

 

** P<0/01

کارکنان امور مالی دانشگاه علوم پزشکی فارس

 

به وسیله: مجتبی محبوبی‌نژاد

 

چکیده

 

در این تحقیق به بررسی تاثیر رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی بر رضایت شغلی کارکنان امور مالی دانشگاه علوم پزشکی فارس پرداخته و به نتایجی دست یافت. به منظور بررسی این متغیرها تحقیقی به روش توصیفی از نوع همبستگی در دانشگاه علوم پزشکی فارس انجام شد. نمونه پژوهش شامل ۱۱۰نفر از کارکنان یاد شده بود که با روش سرشماری انتخاب شدند. برای جمع‌ آوری داده ها از پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی و رضایت شغلی استفاده شد. ضریب آلفای پرسشنامه ‌های مذکور به ترتیب ۸۸۹/۰، ۸۷۹/۰و ۸۶۵/۰ محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل اجرایی پژوهش با بهره گرفتن از روش ضریب همبستگی و آزمون خطی رگرسون چند گانه انجام پذیرفت. در نهایت نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بین متغیرهای رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی، و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از آن است که مؤلفه‌ های هوش هیجانی می‏تواند رفتار شهروندی را پیش‌بینی نماید ضمن اینکه تمامی مؤلفه‌ های هوش هیجانی با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری دارد.

کلید واژه‏ ها: رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی، رضایت شغلی

فصـل اول

 

کلـیات پژوهـش

 

مقدمه:

 

در دوران کنونی، سازمان‌ها جایگاه والا و برجسته‌ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جوامع پیدا کرده‌اند. بسیاری از فعالیت‌های اساسی و حیاتی مربوط به زندگی مردم در سازمان‌ها انجام می‌گیرند و زندگی بدون وجود سازمان‌های گوناگون آموزشی، صنعتی، بازرگانی، خدماتی، سیاسی، نظامی و غیره غیرمقدور است. با وجود این نیل به موفقیت و پیشرفت همه جانبه و تأمین رفاه آسایش به صرف وجود سازمان‌ها تحقق نمی‏یابد، بلکه برای این منظور به سازمان‌های کارآمد و اثربخش نیاز است(شکر کن ,۱۳۷۹).

توسعه هر سازمانی تا حد زیادی به کاربرد صحیح نیروی انسانی بستگی دارد. ‌بنابرین‏ از موضوعات مورد توجه در مدیریت نیروی انسانی در سازمان، تأمین نیروها و ایجاد انگیزه برای بالابردن کیفیت کار آنان است. شغل هر فرد باید تأمین کننده قسمتی از نیازهای مادی، روانی و اجتماعی او باشد. از آنجا که تلاش هر سازمان به حداکثر رساندن تولیدات و کیفیت خدمات است، ‌بنابرین‏ باید این هدف به جدیت تمام دنبال شود. تولیدات هر سازمان منوط به آموزش نیروی ماهر و متخصص در زمینه‌های گوناگون می‌باشد و بالا بردن کیفیت مهارت‌های این نیروها نیز از اهداف هر سازمان می‌باشد و نیز برای رسیدن به چنین هدفی داشتن نیروی ماهر و باانگیزه سرشار از انرژی لازم و حتمی می‌باشد.(پاشا،۱۳۸۴).

 

پس نیروی انسانی به عنوان مهمترین و با ارزش‌ترین سرمایه سازمان، عوامل متفکر و توانمندی هستند که می‌توانند با بهینه استفاده کردن سایر منابع، سازمانی قدرتمند و پویا ایجاد نمایند. بدیهی است کارمند با انگیزه می‌تواند به کمک اراده و تجربه‌هایش خود همه چیز را به نفع جامعه، محیط کاری و خود تغییر دهند. (ادریس و رئیسی اردلی، ۱۳۸۳).

 

مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط بیتمن و ارگان در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقات اولیه که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیت‌ها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند. اما اغلب نادیده گرفته می‌شد. این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابی سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه‌گیری می‌شدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار می‌گرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند. (بینستوک، ۲۰۰۳)

 

(اعمال رفتار شهروندی سازمانی)که در محل کار اتفاق می‌افتند را اینگونه تعریف می‌کنند:

 

مجموعه‌ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند اما با این وجود توسط وی انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقش سازمان می‌شوند. (اپل‌بام و همکاران، ۲۰۰۴)

 

با توجه به تعریف بالا از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظار می‌رود پیش از الزامات نقش خود و فراتر از وظایف رسمی، در خدمت اهداف سازمان فعالیت کند. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازماین به دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کاکنانی است که در سازمان فعالیت می‌کنند در اثر این رفتارهای آنان اثربخشی سازمانی بهبود می‌یابد.

 

در بررسی‌ها و تحقیقات پیشین رفتار شهروندی سازمانی، پژوهش‌های انجام شده)استوار،۱۳۸۷و هادی زاده،۱۳۸۷و گرلیوز ۲۰۰۸) نشان می‌دهد که متغیرهای مختلفی با رفتار شهروندی رابطه داشته که در میان آن ها توجه ویژه‌ای به رضایت شغلی و احساس و نگرش‌های مثبتی است که کارکنان نسبت به شغل خود دارند.

 

دنیای کنونی با شتاب فزاینده‌ای در حال صنعتی شدن است. این امر ضرورت نوآوری، انعطاف‌پذیری، بهره‌وری و ‌پاسخ‌گویی‌ را برای بقا و موفقیت سازمان‌ها بیشتر می‌‌کند. از این رو، استانداردهای جدیدی باید برای سازمان‌ها تدوین گردد تا پاسخگوی چالش‌های جهانی بوده و زمینه مناسبی را برای کارکنان فراهم کند تا بتوانند از مناسب‌ترین مهارت‌ها برخوردار باشند. از این رو، روانشناسان تأکید دارند کارکنان سازمان‌ها باید فراتر از وظایف رسمی خود عمل کنند. با توجه به تعامل فراوان و رو در رو با مشتری و همچنین ماهیت خدمات، این مفهوم در بخش‌های خدماتی اهمیت بیشتری دارد (گارگ و راستوگی، ۲۰۰۶).

 

یکی از مهارتهایی که می‌تواند به کارکنان در این راه کمک کند، «رفتار شهروندی سازمانی» است. این مقوله به رفتارهای فردی اشاره دارد که برخاسته از بصیرت افراد بوده و علاوه بر این‌که کارایی و اثر بخشی عملکرد سازمان را افزایش می ‏دهند، مستقیم و به صورت صریح، از طریق سیستم رسمی پاداش تشویق نمی‌شوند (اورگان، ۱۹۸۸؛ بورنز و کارپنتر، ۲۰۰۸).

 

رفتار شهروندی سازمانی، حرکت کردن به ورای حداقل عملکرد مورد انتظار است (بورنز و کارپنتر، ۲۰۰۸) (موران، ۲۰۰۳).

 

از سوی دیگر، تحقیقات دانشمندان گوناگون مانند «گلمن»، «بویاتزیس و همکارانش» و … نشان می‌دهد، یکی از عواملی که نقش بسیار مهمی در انجام موفق وظایف شغلی دارد، «هوش هیجانی»است (گولمن، ۱۹۹۵و۱۹۹۸؛ بویاتزیس و همکاران، ۲۰۰۰). افراد دارای هوش هیجانی بالا، هنر تعامل و مهارت کنترل و اداره احساسات دیگران را دارا هستند.

 

این مهارت‌ها محبوبیت، قوه رهبری و نفوذ شخصی را تقویت می‌کند و فرد را در هر گونه فعالیت اجتماعی و ارتباط صمیمانه با دیگران، موفق می‌کند. چنین افرادی با شناخت و بصیرت درونی که نسبت به تمایلات عاطفی خود و دیگران دارند، بهترین عملکرد را در موقعیت‌های مختلف زندگی بروز می‌دهند (عیوضی، ۱۳۸۵).

 

همه آنچه در بالا بدان اشاره شد، به خوبی گواه این مهم است که هوش هیجانی می‌تواند به عنوان یکی از پیش نیازهای توفیق کارکنان در بروز رفتار شهروندی سازمانی، قلمداد شود.