تعاریف مفهومی:
رسانه:
رسانه یا Media در لغت به معنی رساندن است و به هر وسیله ای که فرستنده به کمک آن مفهوم مورد نظر خود را به گیرنده منتقل نماید، رسانه گفته می شود. رسانه موجود زنده ای است که پیامی را از یک پیام ساز به یک پیام گیر منتقل میکند. یک رسانه تمام ویژگی های یک موجود زنده را دارا است و پیام یک سازنده پیام را منتقل میکند. طبق گفته “مارشال مک لوهان”، پیام و پیام ساز هر دو به صورت یک چریان پیوسته به همدیگر تیدیل میشوند و دایره ای را تشکیل میدهند که در هر نقطه که یکی به پایان برسد، از همان نقطه دیگری شروع می شود.مصادیق این وسایل در حال حاضر: روزنامه ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهوار، اینترنت، ویدئوها، CD ها و … هستند. (کازنو، ۱۳۸۷: ۷و عباس گلپوری، اینترنت و جامعه، ۱۳۸۹، ص ۲۰)
آگاهی بخشی:
یکی از عمده نقش ها و رسالت های رسانه، تلاش برای آگاهی بخشی در مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. مک کوئیل بر عملکرد رسانه ها در شکلگیری هویت ملی تأکید میکند و کارکرد رسانه را از نظر فردی شامل کسب تأیید برای ارزشهای شخصی، جذب الگوهای رفتاری، همذاتپنداری با دیگران و پیدا کردن بینش درباره خود میداند. (دنیس مک کوییل، درآمدی بر نظریه های ارتباط جمعی، ترجمه: پرویز اجلالی، ص ۱۱۲) نیل پستمن، نظریهپرداز ارتباطات در رسانه ها، در تحقیقات خود نشان میدهد که ادراک انسانها، هم ارزشی است و هم گزینشی. یعنی افراد، پدیدههایی را میتوانند ادراک کنند که برایشان برجستگی یافته و به نوعی در قالب ارزشی مطلوب ارائه شده باشد و از سوی دیگر، ادراک، آموختنی هم هست؛ یعنی افراد یاد میگیرند که به گونهای خاص بیندیشند و هماهنگ با آن رفتار کنند. بنابرین، برای اینکه رسانه ها بتوانند در زمینه هویت ملی آگاهیبخشی کنند، باید هر دو مقوله را در نظر بگیرند. رسانه ها با برجسته کردن ارزشهای اخلاقی و فرهنگی باید در زمینه فرهنگ و هویت ملی به آگاهیبخشی بپردازند و ادراک افراد جامعه را در برابر هویت ملی آگاه کنند. همچنین رسانه ها با پرورش دادن اندیشه افراد، روش درست اندیشیدن و در نتیجه، گزینش منطقی را به آن ها یاد میدهند. ازاینرو، آگاهی، بر شناخت ذهنی و حسی در هر زمینهای دلالت دارد و برای آگاهیبخشی، به هر دو شناخت باید توجه شود. (نیل پستمن، نقش رسانه های تصویری در زوال دوران کودکی، ترجمه: صادق طباطبایی، ص ۷۶) به باور روژه کلوس، رسانه ها باید به شکل نامرئی، جامعه را به پذیرش و عملی کردن عقاید و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی متقاعد کنند تا بتوان از این طریق، به یک جامعه مبتنی بر اندیشههای خردمندانه رسید که ابزار ترویج و نشر آن، وسایل ارتباط جمعی است. (ژان کازنو، جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، ترجمه: باقر ساروخانی و منوچهر محسنی، ص ۱۰ و ۱۱)
پزشک خانواده:
فردی است که دارای مهارت های لازم برای درمان بیماران بوده و بیماران قادرند در محل زندگی خود و در هر زمان او را برای دریافت خدمات بهداشتی و درمانی ملاقات کنند. به علاوه وی باید آگاهی و شناخت از کلیه مشکلات و زمینه هایی که موجب بروز بیماری در منطقه جغرافیایی محل خدمت می شود را داشته باشد. پزشک خانواده بررسی کننده نیازهای اولیه پزشکی بیماران و غربال کننده آن ها برای ارجاع به مراکز تخصصی تر است. وی با شناخت و آگاهی کامل از خصوصیات جامعه ای که در آن کار میکند، قادر است مراقبت های پیشگیری و آموزش بهداشت را در هر مشاوره با افراد داشته باشد. پزشک خانواده همچنین زمینه تداوم مراقبت و پیشگیری درمان را تا حصول نتیجه نهایی فراهم میکند. (ایروان مسعودی، ۱۳۸۰، ص ۱۱) از نظر سازمان بهداشت جهانی پزشک خانواده مرکز تلاش های جهانی برای بهبود کیفیت خدمات، کاهش هزینه ها، اثربخشی و برقراری برابری در سیستم های مراقبت سلامتی به شمار می رود و تا سال ۱۹۹۷، ۵۶ کشور جهان برنامه پزشک خانواده را اجرا کردهاند. (مزیدآبادی فراهانی، ۱۳۸۸ ، ۹)
سیستم ارجاع:
سطح بندی مؤسسات ارائه دهنده خدمات درمانی و بهداشتی بر اساس امکانات و کارایی و هدایت بیمار بیمه شده برای اخذ خدمت با محوریت پزشک خانواده در مسیر محق و صحیح دریافت خدمات که به سه سطح سرپایی، بیمارستانی و اورژانس تقسیم بندی می شود. (مجموعه قوانین و مقررات بیمه درمان، ۱۳۸۲، ص ۳۷)
پرونده الکترونیک سلامت:
هر شهروند تحت پوشش پزشک خانواده دارای یک شناسنامه هویتی بوده و فرایند دریافت خدمات روشنی دارد. در واقع پرونده الکترونیک سلامت یک سیستم تعاملی مبتنی بر کامپیوتر و ICT می باشد که به پزشک خانواده کمک میکند تا با بهکارگیری داده های ناشی از ویزیت (پایه و جاری) افراد و مدلهای اقتباس شده از برنامه های سلامت کشوری و گایدلاین ها (راهنماهای بالینی)، مسائل و مشکلات افراد تحت پوشش خود را حل نموده و سلامت آنان را ارتقاء دهد. پرونده الکترونیک سلامت یک ابزار پیشبینی، هدایت و کنترل خدمات سلامت است.
تعاریف عملیاتی:
رسانه: وسیله ایست که کارکرد آن جمع آوری، پردازش و انتشار اخبار و اطلاعات در زمینههای مختلف است. اعم از رسانه های الکترونیک (دیداری و شنیداری) و مجازی یا رسانه های مکتوب همچون مطبوعات و جراید.
آگاهی بخشی: هر پیامی که از سوی رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی منتشر می شود در صورتی که مبتنی بر فرهنگ و هویت افراد و جوامع باشد بازخوردهایی دارد که موجب ایجاد جریان آگاهی بخشی و ارتقای سطح معلومات افراد جامعه نسبت به پدیدههای مختلف می شود. این جریان رسانه ای در نهایت آگاهی بخشی جامعه را به دنبال دارد.
پزشک خانواده: یک پزشک عمومی است که به مسائل بهداشتی و درمانی تمام افراد یک خانواده و بیماری های بومی منطقه ای که آن خانواده زندگی میکنند آشناست و وظیفه درمان و مراقبت از آنان را به عهده دارد.
سیستم ارجاع: پزشک خانواده در مرحله اول به صورت سرپایی بیمار را در سطح اول ویزیت میکند، در سطح دوم برای دریافت خدمات پاراکلینیک اعم از عسکبرداری و آزمایشات به آزمایشگاه ها معرفی میکند و در سطح سوم برای بستری در بیمارستان های تخصصی به متخصص معرفی می کند. در تمام این سه سطح بازخورد نتایج آزمایشات و معاینات به پزشک عمومی که همان پزشک خانواده باشد برای درج در پرونده الکترونیک سلامت بیمار و نگهداری سابقه بیماری به پزشک خانواده ارجاع می شود. این چرخه نظام ارجاع نام دارد.
پرونده الکترونیک سلامت: پزشک خانواده از ابتدای اولین ویزیت بیمار تا تمام مراحل درمان او در طول زندگی اش پرونده ای تحت محیط وب برای او تشکیل میدهد و تمام اطلاعات سلامت و بیماری فرد را در آن درج میکند. این پرونده الکترونیک در وب سایتی به همین منظور ثبت و کدگذاری شده و به صورت محرمانه فقط در اختیار پزشک خانواده است.
فصل دوم
ادبیات تحقیق