۷۰۰D4=

۳۹/۲ ^a

۰۲/۲ ^bc

۲۱/۲ ^a

۸۷/۱ ^a

میانگین­های دارای حروف مشترک در هر ستون اختلاف معنی داری باهم ندارد.

۸-۱-۴: تعداد دانه در سنبله
نتایج نشان داد که هیچیک از منابع تغییر اثر معنی داری بر تعداد دانه در سنبله نداشتن. امّا میانگین تعداد دانه در سنبله در تیمارهای آزمایش در سطوح تراکم D4,D3,D2,D1 به ترتیب برابر با ۲۹/۳۵، ۹۷/۳۳، ۵۷/۳۳ و ۵۹/۳۱ می­باشد.
(بدون نام، ۱۹۸۶)، مشخص نمود اگر چه با افزایش تراکم بوته ، تعداد سنبله در مترمربع افزایش می یابد اما تعداد دانه درسنبله و وزن هزار دانه و نهایتاً میزان تولید کاهش خواهد یافت . اسمید و جینکینسون (۱۹۷۹)، دریافتند که تراکم های بوته بالاتر از حد اپتیمم (مطلوب) ممکن است باعث افزایش تعداد سنبله در واحد سطح شود ولی درعوض می تواند باعث کاهش تعداد سنبله های بارور و وزن دانه در سنبله شود (نقل از مقاله تاثیر تراکم بوته روی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی چهار رقم گندم دوروم تحت شرایط دیم، مظفری و همکاران، ۱۳۷۷).
۹-۱-۴: وزن هزار دانه
نتایج نشان داد که اثر عناصر تغذیه­ای و اثر متقابل تراکم­ گیاهی با مواد تغذیه­ای در رقابت گندم با علف­های هرز بر وزن هزار دانه گندم در سطح احتمال خطای ۱ درصد معنی دار بود. همچنین اثر تراکم­ گندم نیز در سطح احتمال خطا ۵ درصد معنی دار بود (جدول ۱-۴). نتایج جدول برش دهی اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی بر مبنای سطوح تراکم بر وزن هزار دانه نشان داد که اثر تیمار D3 و تیمار D4 در سطح احتمال خطای ۱درصد معنی دار بود جدول (۱۱-۴) .همچنین نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی بر مبنای سطوح تراکم بر وزن هزار دانه گندم نشان داد که در تیمار با تراکم ۶۰۰ بوته در متر مربع بیشترین وزن هزار دانه از تیمار (M2D3) با مصرف کود حاوی ۲عنصر ماکرو با وزن ۲۱/۴۴ گرم بود و اختلاف معنی داری با تیمار شاهد نداشت. کمترین میزان وزن هزار دانه از تیمار (M3D3) با مصرف کود حاوی ۶ عنصر میکرو با ۴۷/۳۶ گرم به دست آمد که دارای اختلاف معنی داری با تیمار شاهد در سطح احتمال خطای ۱ درصد بود. در تیمار با تراکم ۷۰۰ بوته در متر مربع بیشترین وزن هزار دانه از تیمار شاهد، بدون مصرف کود و بدون علف هرز (M1D4) با وزن ۴۶/۴۵ گرم و کمترین وزن هزار دانه از تیمار (M2D4) با مصرف کود حاوی ۲ عنصر ماکرو با وزن ۵۲/۳۸ گرم به دست آمد که دارای اختلاف معنی داری با تیمار شاهد در سطح احتمال خطای ۱ درصد بود جدول (۱۲-۴).
بنابراین نتایج جدول مقایسه میانگین اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی نشان داد که بیشترین وزن هزار دانه از تیمار شاهد (M1D4)، بدون مصرف کود و بدون علف هرز با تراکم ۷۰۰ بوته در متر مربع با وزن هزار دانه ۴۶/۴۵ گرم و کمترین میزان وزن هزار دانه از تیمار (M3D3) با تراکم ۶۰۰ بوته در متر مربع و با مصرف کود حاوی ۶ عنصر میکرو با وزن هزار دانه ۴۷/۳۶ گرم به دست آمد که دارای اختلاف معنی داری با یکدیگر در سطح احتمال خطای ۱ درصد بودند جدول (۱۳-۴). در تیمار با تراکم ۴۰۰ بوته در متر مربع بیشترین وزن هزار دانه از تیمار (M4D1) با مصرف کود حاوی مخلوط ۲عنصر ماکرو و ۶ عنصر میکرو با وزن ۲۴/۴۳ گرم و کمترین وزن هزار دانه از تیمار (M3D1) با مصرف کود حاوی ۶ عنصر میکرو با وزن ۵۸/۴۲ گرم به دست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار شاهد نداشتند. در تیمار با تراکم ۵۰۰ بوته در متر مربع بیشترین وزن هزار دانه از تیمار (M4D2)، با مصرف کود حاوی کود مخلوط ۲عنصر ماکرو و ۶ عنصر میکرو با وزن ۴۴/۴۴ گرم به دست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار شاهد نداشت. و کمترین میزان وزن هزار دانه از تیمار شاهد، (M1D2) بدون مصرف کود و بدون علف هرز با وزن ۷۴/۴۲ گرم به دست آمد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول ۱۱-۴: برش دهی اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی بر مبنای سطوح تراکم بر وزن هزار دانه

سطوح تراکم
(بوته درمتر مربع)

درجه ی آزادی

مجموع مربعات

۴۰۰D1=

۳

۸۷/۰ ^۹۶۰۳/۰

۵۰۰D2=

۳

۲۸/۵ ^۶۲۴۳/۰

۶۰۰D3=

۳

۸۴/۱۲۰ ^۰۰۰۱/۰

۷۰۰D4=

۳

استمرار فعالیت ضمیر ناخودآگاه بر روی مسأله؛
درخشش ناگهانی یک فکر.
ایجاد نگرش موافق برای پذیرش افکار و طرح­های جدید:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای فعال شدن استعداد بالقوه در افراد، باید زمینه تقویت نگرش مثبت به آزادی فکر و ارائه طرح­های جدید فراهم آید؛ به گونه ­ای که افراد بتوانند علی­رغم واکنش­های نامطلوب احتمالی دیگران؛ با اعتماد به نفس کافی به خلاقیت بپردازند. البته در ابتدا خیلی از فکرها و طرح­های جدید غیر عملی به نظر می­رسند؛ ولی افراد مبتکر و خلاق نباید تحت تأثیر این پیش فرض قرار بگیرند؛ زیرا در این­صورت با ناامیدی و یأس دست از نوآوری و خلاقیت می­کشند و منشأ افکار و طرح­های جدید آنها به دلیل تنبلی ذهنی، موانع فرهنگی و قضاوت­های ناپخته از بین می­رود. برخی از موانع فرهنگی خلاقیت عبارتند از : میزان دانش افراد در مراحل پیشین، گروه و جمع دوستان و نهادهایی که بر الگوهای رفتاری فرد نفوذ دارند؛ به این­ترتیب هر چیز جدیدی که الگوهای رفتاری سابق افراد را که به آن عادت کرده اند برهم بزند، محکوم میشود یا نادیده گرفته می­ شود.
افزایش حساسیت افراد نسبت به مسأله
اهتمام به شناخت و تشخیص مسائل و موانع بهبود طراحی برنامه­ ها بارزترین علائم حساسیت افراد خلاق نسبت به مسائل است. افراد خلاق ابتدا آنچه را که می­خواهند انجام دهند، مشخص می­ کنند. این امر از اهمیت ویژه­ای برخوردار است؛ زیرا با بیان دقیق هدف، موقعیت مطلوبی برای تلاش­ های خلاقانه ایجاد می­ شود. تقویت فراگرد خلاقیت هنگامی مؤثر خواهد بود که افراد بدانند چرا ارائه طرح­ها و فکرهای جدید ضرورت دارد. بدون شناخت نیازها و اهداف، جستجو برای یافتن طرح­ها و فکرهای جدید کار بیهوده­ای است. در واقع هر فکر باید با یک هدف یا برنامه معین پیوند داشته باشد. حساس بودن افراد نسبت به مسائل، به تمرکز ذهنی آنان کمک می­ کند. هنگام خلاقیت باید تلاش­ها را بر نواحی نسبتاً محدودی متمرکز ساخت؛ در غیر این­صورت به دلیل پراکنده شدن فعالیت­ها و تلاش­ های افراد، فراگرد خلاقیت به شدت کند می­ شود.
مهیا ساختن شرایط خلاقیت از طریق فراهم ساختن مواد خام لازم
فکرها و طرح­های جدید مبتنی بر دانش؛ اندیشه­ها، و تجربه ­های افراد است. این منابع از طریق مطالعه، مشاهده، مصاحبه با اشخاص آگاه مسافرت و رسانه­های گروهی توسعه می­یابد. جستجوی واقعیات باید در دامنه­ای وسیع انجام شود و همه اجزای مسأله را مدنظر قرار دهد تا گنجینه­ای از اطلاعات فراهم گردد؛ به گونه ­ای که ذهن بتواند غنچه­های تفکرات جدید را در گلستان آن بشکفاند؛ زیرا فکرها در خلأ شکل نمی­گیرند. در این مرحله از فراگرد خلاقیت، بر ضرورت وجود زمان، اهتمام به کار و سعی و تلاش، ایجاد نظم واصرار بر تحقق هدف تأکید می­ شود. گاهی اوقات دسترسی به اطلاعات دشوار است و مجموعه اطلاعات موجود نیز ناقص است؛ البته اگر همه واقعیات شناخته شده باشند، دیگر نیازی به خلاقیت نخواهد بود. به هر حال، اطلاعات موجود یا مواد خام تفکر باید طبقه بندی و دسته­بندی شوند تا قابل استفاده باشند.
ایجاد سلاست فکر
سلاست فکر بر توان گردآوری فکرها و طرح­های متنوع و متعدد در مورد مسأله دلالت دارد؛ ارزش این کار در آن است که با افزایش میزان فکرهای موجود، احتمال یافتن راه­حل عملی افزایش می­یابد. به همین دلیل، در فراگرد خلاقیت، کمیت فکرها و طرح­ها نیز حائز اهمیت است یکی دیگر از عوامل مهم محرک خلاقیت، تعیین کردن یک « موعد یا زمانی» برای ایجاد و گردآوری طرح­ها و فکرهاست؛ زیرا انسان معمولاً تمایل به مسامحه دارد. طرح­ها و فکرهای به دست آمده را نباید ارزیابی کرد؛ زیرا ارزیابی موجب متوقف ساختن روند ارائه فکرهای جدید می­گردد. از این رو بهتر است ارزیابی هنگامی انجام شود که مقدار قابل توجهی از فکرها و طرح­ها گردآوری شده باشد. این مرحله تا زمانی ادامه یابد که امکان گردآوری هیچ نوع طرح و اندیشه مفید دیگری وجود نداشته باشد. در واقع این یک اصل خلاقیت است که «تا یک موعد معین باید تلاش شود که حتی المقدور طرح­ها و فکرهای مفید گردآوری شوند. در این مرحله از فراگرد خلاقیت اجتناب از ارزیابی طرح­ها و افکار جدید ضروری است».
استمرار فعالیت ضمیر ناخودآگاه بر روی مسأله
پس از کار مداوم بر روی یک طرح، ممکن است در آدمی حالت عجز پدیدار شود؛ در این حالت بهترین کار پرهیز از اعمال فشار و اجتناب از تشدید فعالیت ذهنی است، یعنی بهتر است که ذهن خودآگاه خود را از مسأله فارغ کنیم و آن را برای مدتی آسوده بگذاریم. یافته­های علم روانشناسی مؤید آن است که ذهن خودآگاه، فقط بخش کوچکی از قدرت ذهنی آدمی را به کار می­گیرد؛ یعنی در بخش عمده­ای از ظرفیت ذهنی انسان، میزان نا­مشخص و مجهولی از اطلاعات؛ واقعیات، و معانی وجود دارد که در فراگرد ضمیر ناخودآگاه، مورد استفاده قرار می­گیرد. به همین جهت اگر پس از پدیدار شدن حالت عجز، به ذهن خودآگاه فراغت کافی داده شود؛ این فرصت ایجاد می­ شود که ذهن ناخوداگاه به یافتن راه حل برای مسأله مورد نظر بپردازد. این مدت زمان از فراگرد یادگیری را «خواب بر روی مسأله^[۱۶] می­نامند. در این مرحله، فرد به طور مستقیم نقشی ایفا نمی­کند، بلکه از طریق استراحت، عدم تمرکز بر مسأله، و اندیشیدن به مسائل دیگر، ذهن خود را از کار بر روی مسأله منصرف می­سازد.
درخشش ناگهانی یک فکر
شاید بتوان گفت که اکثر ابتکارات و نوآوری­های افراد خلاق، حاصل جرقه­زدن یک فکر جدید در یک حالت غیر قابل انتظار بوده است؛ نظیر کشف قانون وزن حجمی جامدات، توشط ارشمیدس در حمام. البته این امر به شرایط محیط و میزان توجه و دقت به جهان پیرامون نیز بستگی دارد. زمان پیدایش این حالت نا مشخص است؛ به طوری که گاهی ممکن است پس از گذشت چند لحظه، چند ساعت یا چند روز از مرحله قبلی، پیدا شود و گاهی ممکن است سال­ها طول بکشد تا ذهن در­مورد یک مسأله طرح یا راه­حل جدیدی را پیدا کند؛ در واقع به نظر می­رسد که نمی­ توان با اعمال زور موجب ارائه طرح­های ابتکاری شد؛ یعنی افراد خلاق نمی ­توانند به طور اجباری به خلاقیت بپردازند، ولی داشتن زمینه، موقعیت شناسی، هوشیاری، و استقبال از طرح­های ابتکاری کمک می­ کند تا مرحله خلاقیت آغاز شود (رضائیان،۱۳۸۳).

۲-۲-۶ سطوح خلاقیت

دو سطح خلاقیت شامل خلاقیت اولیه و خلاقیت ثانویه است که به شرح زیر میباشد:
الف: خلاقیت اولیه: این سطح از خلاقیت از ناخودآگاه سرچشمه می­گیرد و در زمان کودکی در همه انسان­ها وجود دارد .اکثر افراد پس از گذراندن دوران کودکی خلاقیت اولیه را از دست می­ دهند. افراد به واسطه ضمیر ناخودآگاه، قادر به خیال بافی، تخیل و تولید رفتارها و اعمال تازه بوده که از آنها لذت می­برند.
ب: خلاقیت ثانویه: خلاقیت ثانویه ناشی از ضمیر خودآگاه و یا به عبارتی مبتنی بر عقل و منطق است.
هر چند این دو سطح خلاقیت با هم تفاوت اساسی و واضحی دارند، اما به یکدیگر وابسته و مرتبط­اند.
فرد سالم و خلاق کسی است که موفق به پیوند این دو سطح فرایند خودآگاه و ناخودآگاه شود(صادقی مال امیری، ۱۳۸۶). به نظر محققین و صاحب نظران، خروجی خلاق طیف وسیعی از چیزها را در بر دارد که مهمترین آنها عبارتند از: ایده­ ها، محصول، راه­حل، رویه، و خدمت.
محصول خلاق با توجه به سطوح مختلف درجه­بندی می­ شود. تیلر با توجه به محصولات فکری بشر و تحقیق در کیفیت آن­ها پنج سطح خلاقیت را به شرح زیر شناسایی کرده است که هر یک از آنها شامل درجات مختلفی از خلاقیت است(میرقیداری،۱۳۸۲).
خلاقیت بیانگر: این نوع خلاقیت بیان و اظهار وجود آزادانه شخص را امکان­ پذیر می سازد. نقاشی فی­البداهه کودکان و ابتکارات آنان به هنگام بازی با یکدیگر یا با اسباب بازی­های مختلف از جمله این نوع خلاقیت محسوب می شوند که در آن­ها کیفیت محصول اهمیت چندانی ندارد لیکن این اظهار وجود برای تظاهر خلاقیت در سطح بالاتر لازم است.
خلاقیت مولد: در این سطح فرد کوشش­های نسبتأ زیادی و در عین حال هدف مندی برای تولید یک شیء جدید یا حل مشکلی به خرج می­دهد.
خلاقیت اختراعی: این نوع خلاقیت به وسیله توانایی شخص در تجزیه و تحلیل موقعیت و ساختن ترکیبات جدیدی از عناصر شناخته شده مشخص می­ شود، در این نوع خلاقیت هیچ­گونه اثری از عقاید زیربنایی جدید دیده نمی­ شود.
خلاقیت نوآورانه: به­وسیله این خلاقیت تغییرات معنی­دار و مفیدی در اصول و مبانی اولیه نظری، با ساخت و کنش ماشینی یا هنری به عمل می ­آید.
خلاقیت شهودی: محصول این سطح از خلاقیت، تولید چیزی کاملأ تازه و متفاوت از آنچه که تا به حال وجود داشته است، می­باشد (رضاییان، ۱۳۸۳).

۲-۲-۷ انواع خلاقیت

خلاقیت می ­تواند در همه دوره­ها و زمینه­ ها روی دهد. برحسب موضوع و نوع حوزه انواع خلاقیت را می توان به شرح زیر دسته بندی نمود:
خلاقیت علمی: در هر یک از رشته­ های علم را می­توان خلاقیت علمی نامید. کشفیات و نظریات علمی مانند: نظریه­ های علوم فیزیک، شیمی، روان­شناسی، اقتضاد و غیره خلاقیت­های علمی محسوب می­شوند. بنابراین بر حسب اینکه کدام رشته علمی درنظر گرفته شود انواع خلاقیت وجود دارد مانند: خلاقیت شیمی و ریاضی و غیره.
خلاقیت فناورانه: خلاقیت در جنبه­ های کاربردی و فنی علوم یا به عبارتی خلاقیت در فناوری (تکنولوژی) را می­توان خلاقیت فناورانه(خلاقیت تکنولوژی یا خلاقیت مهندسی) نامید. خلاقیت فناورانه عبارت است از: خلق اندیشه­ها و طرح­های نو در جنبه­ های کاربردی علوم و یافتن راه­های جدید حل مسائل فنی و مهندسی اعم از نرم­افزاری و یا سخت افزاری می­باشد.
خلاقیت صنعتی: منظور از خلاقیت صنعتی، خلاقیت در جنبه­ های فناوری سخت­افزاری و نرم­افزاری یک سازمان می­باشد. در سازمان­های صنعتی معمولأ خلاقیت در فناوری سخت­افزاری، «نوآوری تکنولوژیک و خلاقیت در سیستم سازمانی و مدیریتی،خلاقیت سازمانی» نامیده می­ شود.
خلاقیت و نوآوری صنعتی را می­توان به چهار دسته کلی از قبیل: خلاقیت و نوآوری بنیادی، خلاقیت و نواوری فرآیندی، خلاقیت و نوآوری فرآورده­ای، خلاقیت و نوآوری در بازاریابی طبقه بندی کرد.
خلاقیت هنری: خلاقیت هنری عبارت است از: به خلاقیت در هر یک از رشته­ های هنری خلاقیت هنری می­گویند.
خلاقیت روزانه: خلاقیت روزانه، خلاقیت­هایی است که هر فرد همواره در زندگی روزمره خود برای حل مشکل و پیشبرد امور روزانه ایجاد می­نماید.
خلاقیت در کودکان: منظور از خلاقیت در کودکان رفتارهای کلامی و عملی خلاقی است که کودکان به شکل­های مختلف از خود بروز می­ دهند. خلاقیت کودکان به تعبیری می ­تواند به عنوان خلاقیت روزانه کودکان محسوب شود(گلستان هاشمی،۱۳۸۷).

۲-۲-۸ دیدگاه ­ها در مورد افراد خلاق

بطور کلی در مورد افراد خلاق دو دیدگاه وجود دارد: یکی دیدگاه خلاقیت به عنوان نبوغ و دیگری دیدگاه خلاقیت به عنوان استعدادهای همگانی.
الف: خلاقیت به عنوان نبوغ: از دیدگاه نبوغ، خلاقیت به واسطه فرایندهای استثنایی تفکر (ضمیرناخودآگاه) ظهور می­ کند، فرایندهایی که تا اندازه­ای با تفکر عادی که ما در فعالیت­های روزانه خود به کار می­بریم، متفاوت­اند. به عبارت دیگر از این دیدگاه نمونه­های استثنایی در مورد خلاقیت وجود دارد که ظاهراً می­توان آنها را تنها به دخالت نیروهای مافوق طبیعی نسبت داد (وودمن و سویر،۱۹۹۳^[۱۷]). از این دیدگاه اولاً خلاقیت محدود به افراد استثنایی است که نابغه به دنیا آمده­اند. لذا خلاقیت قابل اکتساب نبوده و نمی­ توان برای آن بسترسازی نمود و برای داشتن افراد و محصولات خلاق بایستی به دنبال یافتن نوابغ بود. ثانیاً تنها آثار و محصولات ویژه و برجسته، خلاق می­باشند؛ ثالثاً خلاقیت عمدتاً به حوزه هنر محدود شده است.
ب: خلاقیت به عنوان استعدادی همگانی: دیسی و کانون بر این عقیده­اند که یک مجموعه مشخص و حائز اهمیتی از ویژگی­ها در طول زندگی باعث سطح بالایی از موفقیت خلاق می­شوند که عبارتند از:
خود کنترلی، تحمل کار سخت و استقامت و پشتکار(دیوید مالون، ۲۰۰۲^[۱۸]).

۲-۲-۹ دیدگاه­ های مختلف درباره خلاقیت

با نگاهی به زندگی بشر در طول حیات خویش، متوجه رشد تفکر و اندیشه در انسان­ها می­شویم. بسیاری چنین می­پندارند که ابداع، خصوصیتی ذاتی است، در حالی که مدتها ثابت شده است که این استعداد در نوع بشر عمومیت دارد و می­توان با به­ کارگیری اصول و تکنیک­های معین و با ایجاد طرز فکرهای جدید و با اجتناب از عادات یکنواخت همیشگی، خلاقیت را پرورش داد. دیدگاه­ های متفاوتی درباره خلاقیت وجود دارد که در ادامه این بخش بررسی می­ شود.

۲-۳-۹-۱ خلاقیت از دیدگاه روانشناسی

در فرهنگ روانشناسی «پیرون» خلاقیت چنین تعریف شده است:
خلاقیت عبارت است از: کنش اختراعی تخیل سازنده می­باشد که طبق نظریات «گتزل» و «جاکسون» چیزی سوای هوش معمولی است. برخی از محققان خلاقیت را نقطه مقابل «همنوایی» می­دانند و به نظر آنها خلاقیت یعنی عقاید اصیل، نظریات متفاوت و نحوه متفاوت نگریستن به مسایل است (ویلسون،۱۹۵۶و کراچفیلد ،۱۹۶۲^[۱۹]).
اکثر­ روانشناسان، آفرینندگی­ و­ حل­مسئله را فرایند­های مشابهی دانسته ­اند (تورنس،۱۹۶۰^[۲۰]، گانیه۱۹۷۷،گیج و برلاینر،۱۹۸۴^[۲۱]). گانیه بالاترین سطح یادگیری را حل مساله می­داند و معتقد است که آفریینندگی نوع ویژه­ای از حل مساله است (باباپور،۱۳۷۸).
خلاقیت از دیدگاه روانشناسی، پدیدار شدن تلفیقی از اندیشه­ های نو به وسیله شهودگرایی از منابع ناشناخته تعریف شده است. از تعریف­های عنوان شده درباره خلاقیت می­توان نتیجه گرفت که درمورد مفهوم خلاقیت، یک توافق عمومی، ولی کند در شرف ظهور است. علی­رغم توافق عمومی محدود، درمورد تعریف نظری و عملیاتی خلاقیت، این اعتقاد که خلاقیت مفهومی چند بعدی است در حال تکوین است، می­توان خلاقیت را تولید ایده­ ها، رهیافت­ها و مفاهیم اصیل، بدیع و جدیدی دانست که از رفتار­ی انطباق پذیر برخوردار باشد. پاره­ای از محققان می­گویند: تاکنون کوشش­های بسیاری برای تعریف خلاقیت صورت گرفته است.

ریشه تاریخی مشترک
فرهنگ ملی
مفاخر ملی
دین و مذهب
آرمان سیاسی مشترک
نمادهای ملی
اقتدار حکومت مرکزی
تهدیدات خارجی (حافظ‌نیا، ۱۳۸۱، ص ۱۸۳).
۳-۱۱- تهدیدات ناشی از تنوع و تعدد قومی
۳-۱۱-۱- منازعات قومی:
بحرانهای عمده سیاسی در تاریخ معاصر ایران و جنبشهای دسته جمعی عمده قومی جدائی طلبی یا خودمختاری خواهی، تحرکات قوم گرایانه در ایران هر گاه با اهداف استراتژیک قدرت های بزرگ همخوانی داشته، چالشهای جدی را برای حاکمیت ملی ایجاد کرده است. این چالشها که گاه منشأ داخلی و یا خارجی داشته در کنار عواملی همچون نابرابریهای اقتصادی، تحقیر و نادیده انگاری هویت های قومی، وجود گسست های فضایی، زمینه های مناسبی برای ظهور گرایشات تجزیه طلبانه بوجود آورده اند( حافظ نیا، ۱۳۸۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۱۱-۲- ضعف انسجام ملی « همگرایی و واگرایی»:
نقش قومیت غالب در ایجاد نابرابری های اجتماعی: اگر نفوذ بخش مرکزی در کانون های قدرت به توزیع نابرابر شاخص های توسعه و رفاه اجتماعی در پهنه سرزمین منجر گردد، احساس عقب ماندگی در اقوام پیرامونی زمینه را برای نوعی واگرایی فراهم می آورد. دفاع و حراست از تمامیت ارضی: دفاع از تمامیت ارضی و سرحدات کشور بخشی از وظائف ذاتی همه حکومت های سیاسی است. این امر وقتی گرداگرد سرزمین ملی موزائیکی از اقوام مختلف باشد اندکی دشوارتر خواهد بود( احمدی، ۱۳۸۴). در ایران مرزهای قومی با مرزهای سیاسی منطبق نیستند و زبانه های قومیت ها به آن سوی مرزها کشیده شده است. یکی از مهمترین اموری که زمامداران حکومت باید تدبیر کارآمدی در مورد آن داشته باشند تقویت حمیت و انسجام ملی است. چه در اینصورت، اقوام پیرامونی خود همانند سدی محکم در برابر تجاوزات و تهدیدات احتمالی خارجی و توطئه های عناصر داخلی مقاومت می نمایند.
جنگ تحمیلی نشان داد که در پرتو تعالیم عالیه دینی و انگیزه های مقدس وطن دوستانه جوانان خرمشهری و آبادانی با رشادت تمام از تمامیت ارضی کشور دفاع کردند و در این دفاع مقدس ترک و لر و ترکمن آنان را همراهی و یاری نمودند( احمدی، ۱۳۸۴).
۳-۱۱-۳-آسیب های امنیتی ناشی از مناقشات اقوام مشابه در کشورهای همجوار
نمونه هایی از این منازعات اقوام را می توان در عراق امروزی مشاهده کرد که این منازعات قومی سبب افزایش تنش ها و بحران های امنیتی در این کشور شده است.
۳-۱۱-۴- هزینه بالای حفظ انسجام ملی
تحریک پذیری از سوی دشمنان و قدرتهای بزرگ: نگاهی به چالشهای قومی یکصد ساله اخیر بویژه بعد از تحولات مشروطه خواهی و جنگ جهانی دوم نشان می دهد که گرایشات قومی درایران، مورد توجه قدرتهای خارجی و ابزار اعمال فشار آنان بر حکومت مرکزی بوده است. در اغلب بحران های جدایی طلبانه یا چالشهای سیاسی قوم گرایانه، علائق و گرایشات قومی دستمایه دخالت نیروهای بیگانه در سرنوشت کشور و تضعیف حاکمیت ملّی توسط گروه های قومی به نفع کشورهای قدرتمند غربی و شرقی بوده است. تحرکات فرقه دمکرات در آذربایجان و شیخ خزعل در خوزستان بعد از انقلاب مشروطه و احزاب و گروه های مسلح در کردستان و غائله «خلق عرب» در خوزستان بعد از انقلاب اسلامی و برخی چالشهای قومی در آذربایجان، خوزستان، ترکمن صحرا و بلوچستان در سالهای اخیر به وضوح نقش عوامل خارجی در شکل گیری منازعات قومی و تقویت ناسیونالیسم قومی را نمایان می سازد( حافظ نیا، ۱۳۸۱).
۳-۱۲- فرصتهای ناشی از تنوع قومی
۳-۱۲-۱- تکثر فرهنگی
همان‌طور که آیه قرآنی ”انّا جعلناکم شعوباً و قبائلاً لتعارفو … “ صریحاً بیان می‌دارد پدیده قومی تهدیدی برای مردم و حکومتها نیست بلکه فرصتی است برای شناخت بیشتر گروه ها از همدیگر و همچنین باید متذکر شد که این شناخت و عرفان نیز در جای خود از زمینه‌های دست‌یابی به پیشرفت و توسعه برای جوامع بشری است( حافظ نیا، ۱۳۸۱).
تنوع و تکثر قومی یا بعبارتی فرهنگی ملت ایران نیز فرصت بزرگی است که فرا روی نظام اسلامی قرار گرفته است و ایران اسلامی با اتکای به این منبع عظیم و سرشار است که قادر به بقای فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی در برابر جریان جهانی سازی فرهنگی است. از اینرو اتخاذ رهیافتهای مبتنی بر تکثر فرهنگی در سیاستگذاریهای کلان می تواند بهترین و بیشترین بهره را عاید کشور نماید. ودر شکل دهی هویت ملی مؤثر واقع شود( احمدی، ۱۳۸۴).
۳-۱۲-۲- تنوع قومی و توسعه حوزه تأثیر ملی
این امر حوزه تأثیر سیاست های دولت را تا سطوح منطقه ای توسعه می دهد و قدرت تعامل سیاسی کشور با همسایگان و قدرتهای منطقه ای را بصورت محسوسی افزایش می دهد. بدین ترتیب فرصتی جدید پدید می آید تا مدیریت کلان جامعه با برنامه ریزیهای دقیق علاوه بر مدیریت پویای تحولات در داخل مرزهای سیاسی به توسعه نقش منطقه ای کشور از طریق تأثیرات اقوام بر زبانه های قومی که گاه چند کشور را در بر میگیرد، دست یابد.
۳-۱۲-۳- تنوع قومی عامل توزیع فضایی جمعیت
تنوع قومی و علایق ویژه اقوام به زادگاه و تاریخ و فرهنگ بومی و محلی آنان زندگی دشوار در مناطق گرم و خشک و کم باران یا کوهستانی، سرد و صعب العبور را برای ساکنین این مناطق قابل تحمل می کند( احمدی، ۱۳۸۴).
شاید از این نظر تنوع و تعدد قومی موهبتی است که به توزیع فضایی جمیعت در پهنه سرزمین منجر گردیده و پاره ای دیگر از نیازهای کشور از جمله امکان بهره وری از مناطقی که شرایط زندگی دشوار است را فراهم و حتی دفاع سرزمینی از این مناطق را امکان پذیر می سازد با وجود این دولت مؤظف است در برابر مزیتهای جغرافیایی سایر مناطق امکانات اولیه اشتغال، رفاه و بهداشت و آموزش را برای جمیعت ساکن در این مناطق فراهم آورد( حافظ نیا، ۱۳۸۱).
۳-۱۲-۴- تنوع قومی عامل رقابت بین اقوام
در صورت برنامه ریزی، انگیزشهای بسیاری رابرای توسعه مناطق فراهم می آورد و نشاط اقتصادی و عمرانی لازم را در مردم و مسئولان ایجاد می کند و از تبعیض و بی عدالتی هایی فضایی پیشگیری نمود توسعه متوازن را تضمین می کند( احمدی، ۱۳۸۴).
۳-۱۲-۵- قومیتهای فرامرزی و قابلیت تعاملات اقتصادی
علایق مشترک قومیتهایی که در دو سوی مرزهای سیاسی قرار دارند زمینه های بسیار مطلوبی را برای تعاملات فرهنگی واقتصادی فراهم می آورد.
بخش عمده ای از تعاملات اقتصادی بین کشورهای همسایه می تواند از طریق مبادلات مرزی و توسط تعاونیهای مرزنشین انجام شود تا علاوه بر تحقق سیاستهای اقتصادی موجبات شکوفایی اقتصادی مناطق محروم و حاشیه ای کشور را نیز فراهم آورد.
درادامه توضیح داده می شود که اصلا روند شکل گیری حاشیه نشینی چگونه است :
۳-۱۳- علل شکل گیری حاشیه نشینی:
۳-۱۳-۱- مطالعات ارنست بوکر^[۱۳] و لویس ویرث^[۱۴]
مطالعات آنها عمدتاًپیرامون شهرهای ایالت متحده آمریکا انجام گرفته است، در مورد بحث حاشیه‌نشینی چنین بیان می‌کنند:
در مراحل اولیه رشد شهر، این گونه مناطق محل سکونت طبقات بالا می باشد و منطقه مسکونی مد روز است، با گسترش مناطق تجاری و صنعتی کارخانه‌ها ، انبارها و مراکز عمده فروشی در همسایگی این محل رشد می نماید و آنها که وضع بهتری دارند از مرکز شهر به سمت خارج حرکت نموده و دور از مرکز شهر سکنی می گزینند. کارگران کم درآمد، که شامل گروه های قومی فقیر تازه وارد و گروه های نژادی می‌‌باشند ‌، به این مناطق آمده، ساکنین این نواحی می شوند.
چون مالکان، اجازه کمی جهت تعمیر و نگهداری ساختمانها دریافت می دارند، شرایط نزول می یابد و به علت شلوغی زیاد ، ‌بی توجهی به تخریب توسط ساکنین، این مناطق به زاغه‌ها تبدیل می شوند … بنابراین، زاغه‌ها در مناطقی که زمین گران قیمت اما اجاره‌اش پایین است، رشد می یابند.
بر اساس این نظریه، مناطق صنعتی در امتداد دره رودخانه‌ها، کانالهای آب و خطوط آهن، از مرکز، به سمت خارج شهر گسترش می یابند و سکونت گاه کارگران نیز از این روند تبعیت می کند و حتی کارخانه‌هایی در لایه های خارجی شهر ایجاد می شود. بنابراین بر اساس نظریه قطاعی، بهترین نقاط مسکونی در حلقه خارجی شهر قرار نگرفته و فقط قسمت‌هایی از شهر را می پوشاند(زاهدانی، ۱۳۶۹: ۱۴).
ساکنان این گونه مناطق نمی توانند خانه های مناسبی برای خود فراهم آورند، زیرا بخش خصوصی خانه های خویش را به قیمت‌هایی که آنان نمی توانند از عهده پرداختنش بر آیند، عرضه می نماید.
همچنین در امر حاشیه نشینی، صاحب خانه‌ها، ساکنین و اجتماع، هر سه مقصرند: صاحبخانه‌ها به خاطر منفعت طلبی‌شان، ساکنین به خاطر فقر و بی توجهی و عدم نگهداری صحیحشان و اجتماع به علت این که اجازه رشد به مناطق زاغه نشین می دهد و در از بین بردن آنها کوشش نمی کنند و دولت را در جهت حفظ استاندارد های اجتماعی یاری نمی نماید.
۳-۱۳-۲- نظریه کلود گرون^[۱۵]
او می گوید: نوسازی‌هایی که در شهرها انجام می شود، موجب بروز زاغه های جدید می گردد. به نظر او، با نوسازی محل زاغه های قدیمی، درخواست صاحب خانه برای اجاره بهای بیشتر افزایش می یابد و اجاره بهاء برای خانه های فقیر نشین شهر، بیشتر می شود. با افزایش اجاره بهاء، ساکنین خانه های فقیر نشین قادر به پرداخت آن نبوده به زاغه نشینی رو می آورند. به عقیده او، با رشد اقتصادی، اشتغال کامل و کاهش تبعیض نژادی در گزینش کارکنان درآمد افراد فقیر افزایش یافته و از این طریق، وضع مسکن آنها بهبود خواهد یافت. (زاهدانی، ۱۳۶۹: ۱۶- ۱۵).
۳-۱۳-۳-نظریه استعمار
اجرای برنامه های نو استعماری در کشور‌های در حال توسعه زیر عنوان برنامه های توسعه در راستای شکست ساختار اجتماعی و اقتصادی سنتی این گونه کشورها عمل کرده و به همراه خود ، پدیده ی حاشیه‌نشینی را به ارمغان آورد (ربانی و همکاران،۱۳۸۵: ۸۹).
دلیل آن این است که مناطق صنعتی فعال به عنوان قطب های جاذب جمعیت، به فراخوانی نیروی کار از نقاط مختلف کشور خویش و یا دیگر کشورهای جهان پرداخته و مازاد جذب نشده‌ی این نیروها را در سکونتگاه‌هایی نامناسب و یا سرپناه‌هایی سر هم بندی شده در نقاطی بخصوص از شهر گرد هم آوردند و در این راستا حاشیه نشینی چهره ی خویش را آشکار ساخت (ربانی و همکاران،۱۳۸۵: ۹۰).
۳-۱۳-۴-دیدگاه حاشیه نشینی در مورد کشورهای در حال توسعه
نظریه دیگری که مهاجرت را عامل اصلی حاشیه نشینی در کشورهای در حال توسعه می‌داند، چنین می گوید: در کشورهای در حال توسعه شهرهای بزرگ دارای حاشیه نشین هستند. این شهرها با سیل عظیم مهاجرین روستایی روبه رو هستند.
شهر به عنوان یک متوقف کننده در مورد آنها عمل می نماید. بعضی از مهاجرین خوشبخت، می توانند از دروازه طلایی شهر عبور کرده و خود را با شهر تطبیق دهند. اما بعضی از آنها نمی توانند با شهر سازگاری داشته باشند و در نتیجه، پشت دروازه شهر تشکیل مناطق حاشیه نشین می‌دهند.
اولین عامل حاشیه نشینی اقتصاد و بعد از آن، دلایل فرهنگی و اجتماعی است. تعداد افراد در حاشیه‌ها و خصوصیات آنها متفاوت است. اندازه آنها بستگی به حجم مهاجرین و محیط آنها دارد (زاهدانی، ۱۳۶۹: ۱۷).
فرهنگ و وضع اجتماعی حاشیه‌نشینان با افراد شهری تفاوت دارد. امروزه بیشتر کشورهای درحال توسعه، یورش حرکت جمعیت از روستا به شهر را تجربه می کنند.
عدم توازن و نابرابری سطح زندگی در روستا و شهر، خود باعث حاشیه نشینی می‌شود. مهاجرت روستاییان به شهرها، پس از مدتی شهرها را اشباع می‌کند، سازمانها و مسئولین کنترل کننده شهری، از پذیرایی آنها عاجز می مانند، تعدادی از روستاییان خود را با محیط وفق نداده و جذب حاشیه‌ها می شوند. در این نظریه، اگر چه به مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی حاشیه نشینی، اشاره می شود، اما جایگاه عوامل اقتصادی فرهنگی و اجتماعی در به وجود آوردن مسئله حاشیه نشینی، روشن نبوده و تکیه اصلی آن بر مهاجرت است ( زاهدانی، ۱۳۶۹: ۱۷).
۳-۱۳-۵- نظریه سه سطحی تحلیلی حاشیه نشینی

هارتنت و رامکی^[۳۷] (۲۰۰۰) فرض نمودند که بین شهرت حسابرس و خطای پیش‏بینی مدیریت ارتباط معکوسی وجود دارد. آنان استدلال نمودند، مؤسسات بزرگ برای حفظ اعتبارشان به مدیران در ارائه پیش‏بینی بهتر کمک می

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ویویان^[۳۸] (۲۰۰۹) با مطالعه نمونه بزرگی از شرکت‏ها در سال‏های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۶ به رابطه معکوس و محکمی بین دقت پیش‏بینی مدیریت و خطای پیش‏بینی مدیریت دست یافت. این ارتباط برای افق زمانی کوتاه مدت ضعیف‏تر و برای افق زمانی بلندمدت قوی‏تر بود. هاتاگال و سیائو^[۳۹] (۲۰۰۹) به ارزیابی عوامل مؤثر بر خطای پیش‏بینی سود و قیم‏ گذاری اولین انتشار عمومی اوراق بهادار در یک نمونه ۱۲۴ تایی برای سال‏های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ در بورس اندونزی پرداختند و عوامل فاصله زمانی پیش‏بینی، اندازه شرکت، کیفیت حسابرسی، نوع صنعت و محدوده فعالیت را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که فاصله زمانی پیش‏بینی با خطای پیش‏بینی رابطه مستقیم داشته و اندازه شرکت با خطای پی‏ بینی سود ارتباط معکوس معناداری دارد. در مورد کیفیت حسابرسی - چهار مؤسسه بزرگ حسابرسی به عنوان نماینده کیفیت حسابرسی در نظر گرفته شد- اگرچه با افزایش کیفیت حسابرسی خطای پیش‏بینی سود کم می
چویی و همکاران^[۴۰] (۲۰۰۹) در پژوهشی تحت عنوان نقش شگفتی پیش‏بینی (تفاوت بین قدر مطلق خطای پیش‏بینی و انتظارات موجود بازار از درآمد آتی) و خطای پیش‏بینی در تعیین دقت پیش‏بینی مدیریت که در طی سال‏های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ انجام شد، دریافتند که دقت پیش‏بینی به طور معکوس با خطای پیش‏بینی مدیریت در ارتباط است .این ارتباط در زمان پیش‏بینی اخبار بد نسبت به زمان پیش‏بینی اخبار خوب قوی‏تر است. همچنین دقت پیش‏بینی با خطای پیش‏بینی نیز ارتباط معکوس دارد و زمانی که خطای پیش‏بینی منفی است، این ارتباط معکوس تشدید می
اندرسون^[۴۱] (۱۹۹۴) به بررسی ارتباط بین ریسک و رشد سود شرکت‏ها پرداختند. آنها ابتدا فرض کردند که سرمایه‏گذاران ریسک‏گریز، در یک دوره انتظار حداکثر کردن ارزش شرکت را دارند و رشد سود را به عنوان نرخ رشد در سود تقسیمی تعریف نمودند. آنان از جنبه تئوری ثابت کردند که ریسک نظام‏مند با رشد سود رابطه مثبت دارد و همچنین با بررسی اطلاعات ۶۵۱ شرکت در طی دوره زمانی ۸۷-۱۹۸۲ شواهد تجربی پیدا کردند که ریسک نظام‏مند با نرخ رشد سود خالص و سود عملیاتی مربوط می
یجنسکی و دیگران^[۴۲] (۲۰۰۲) به مقایسه زمان شناسایی سودهای پیش‏بینی شده در دو کشور آمریکا و کانادا پرداخته، نتیجه گرفتند که شرکت‏های آمریکایی احتمالاً زمانی که اخبار بد نزدیک است، سود را پیش‏بینی می
کلمنت و دیگران^[۴۳] (۲۰۰۳) رابطه میان انتشار اخبار پیش‏بینی از سود از جانب مدیران و تغییرات قیمت سهام را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که انتشار این پیش‏بینی‏ها افزون بر تأثیرگذاری بر قیمت سهام بر پراکندگی پیش‏بینی‏های تحلیل‏گران مالی نیز مؤثر است.
ماندی و دیگران (۲۰۰۳) دریافتند که پیش‏بینی تحلیل‏گران ژاپنی با دقت بیشتری انجام شده و در مقایسه با شرکت‏هایی که زیان، گزارش می
کیکون^[۴۴] (۲۰۰۵) با بهره گرفتن از ۰۲۲/۱۲۰مشاهده در دوره زمانی سال‏های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۱ به محاسبه انحراف پیش‏بینی، خطای پیش‏بینی و خوش‏بینی سود در آمریکا پرداخت. انحراف پیش‏بینی، خطای پیش‏بینی و خوش‏بینی سود به طور یکنواختی در طول دوره بررسی کاهش یافت. این موضوع به ویژه در بین شرکت‏های زیان‏ده چشمگیرتر بود به گونه‏ای که اختلاف خطای پیش‏بینی در پایان دوره مورد بررسی، جزیی و اندک بود.
جنینگز در سال ۱۹۸۷ در تحقیقی تحت عنوان “حرکت نامنظم قیمت سهام، پیش‏بینی سود به وسیله مدیریت و تجدیدنظر در پیش‏بینی تحلیل‏گران” به بررسی تأثیر ارائه پیش‏بینی سود به وسیله مدیریت بر قیمت سهام پرداخت. در این تحقیق نشان داده شد که پیش‏بینی سود به دو طریق بر قیمت سهام اثر می
پاونال و واسلی و وای میر^[۴۵] در تحقیقی تحت عنوان “تأثیر انواع مختلف پیش‏بینی بر قیمت سهام” در سال ۱۹۹۳ تأثیر پیش‏بینی‏های دامنه‏دار، نقطه‏ای و دارای حداکثر و حداقل و همچنین کوتاه مدت را بر روی قیمت سهام در زمان ارائه این پیش‏بینی‏ها مورد ارزیابی و بررسی قرار دادند. نتیجه تحقیق آنها نشان داد که پیش‏بینی‏های نقطه‏ای نسبت به سایر پیش‏بینی‏ها از اعتبار بیشتری برخوردار است و تأثیر بیشتری بر روی قیمت سهام می
نگ و همکارانش^[۴۶] در سال ۲۰۰۶ طی تحقیقی تحت عنوان “پیش‏بینی‏های مدیریت، کیفیت افشا و کارایی بازار” واکنش بازده سهام به دنبال پیش‏بینی‏های مدیریت و همچنین تأثیر کیفیت افشا بر روی حجم و بزرگی بازده را مورد ارزیابی قرار دادند. طبق این تحقیق بازده غیر عادی سهام یک ارتباط مستقیم با اخبار پیش‏بینی‏های مدیریت دارد و همچنین بزرگی این بازده غیر عادی سهام یک ارتباط مستقیم با اعتبار پیش‏بینی‏های مدیریت دارد و در عین حال بزرگی این بازده غیر عادی به دنبال پیش‏بینی‏های مدیریت برای شرکت‏هایی که حاوی اخبار مثبت بسیار بالا هستند نسبت به شرکت‏هایی که حاوی اخبار بد هستند، بزرگ‏تر می
فرانک و همکاران^[۴۷] (۱۹۹۵) افشای اختیاری و تأمین مالی خارج از شرکت را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که بین افشای پیش‏بینی سود و تمایل شرکت‏ها برای پیوستن به بازارهای سرمایه رابطه معناداری وجود دارد و تأمین مالی خارج از شرکت برای پیش‏بینی در دوره‏های کوتاه‏تر قبل از ارائه پیش‏بینی نسبت به سایر مواقع اهمیت بیشتری ندارد.
مکنومی^[۴۸] (۲۰۰۳) به بررسی جانبدارانه بودن و دقت پیش‏بینی‏های سود توسط مدیریت بر اساس مقررات ۱۹۸۹(رسیدگی به پیش‏بینی‏های مدیریت) در شرکت‏های کانادایی پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می
باجینسکی و همکارانش^[۴۹] (۲۰۰۲) به بررسی اثر محیط قانونی بر افشای داوطلبانه پیش‏بینی‏های سود مدیریت می
فانگ^[۵۰] (۲۰۰۹) نقش دقت پیش‏بینی مدیریت را در برآورد خطای پیش‏بینی سود مدیریت مورد مطالعه قرار داد. وی در پژوهش خود به این نتیجه رسید که رابطه‏ای با اهمیت و منفی بین دقت پیش‏بینی و خطای پیش‏بینی هست. این یافته‏ها با این فرضیه سازگار است که پیش‏بینی‏هایی خوش‏بینانه است که با سطح کمتری از دقت پیش‏بینی همراه باشد. همچنین این رابطه برای پیش‏بینی‏های با افق زمانی طولانی‏تر، قوی‏تر است.
هاتن و استاکن^[۵۱] (۲۰۰۹) ویژگی‏های پیش‏بینی ثبت شده شرکت و چگونگی تأثیر دقت پیش‏بینی‏های سود قبلی را در پاسخ سرمایه‏گذاران به پیش‏بینی سود آینده مورد بررسی قرار دادند. آنها در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که رفتار پیش‏بینی‏های قبلی شرکت اجازه می
اسکنر^[۵۲] در سال ۱۹۹۴ در تحقیق تحت عنوان “چرا شرکت‏ها به طور اختیاری اخبار (بد) منفی را افشا می‏سازند” به موضوع ماهیت خبر و تأثیر آن بر روی قیمت سهام پرداخته است. در این تحقیق ضمن اشاره به انواع اخباری که مدیران می
فروست^[۵۳] در سال ۱۹۹۷ در مقاله‏ای تحت عنوان “خط‏مشی افشا شرکت‏هایی که گزارش حسابرسی آنها غیر مقبول است"، به بررسی چگونگی پیش‏بینی در شرکت‏های دارای مشکلات مالی پرداخت. فرض اساسی تحقیق فروست به صورت وجود ارتباط بین نوع گزارش‏های حسابرسان و واکنش تحلیل‏گران مطرح شده بود که نتیجه این تحقیق نشان‏دهنده این موضوع بود که اگر گزارش حسابرس مقبول باشد، موجب تجدیدنظر پیش‏بینی‏های تحلیل‏گران به دنبال پیش‏بینی مدیریت خواهد شد و در غیر این صورت تجدیدنظر کمتری را به دنبال خواهد داشت.
اوتا ^[۵۴] در سال ۲۰۰۵ طی تحقیقی تحت عنوان “آیا بازار سرمایه جانبداری در پیش‏بینی سود به وسیله مدیریت را می
یاغی‏شی^[۵۵] و همکاران (۲۰۰۹) به مطالعه پیامدهای اقتصادی پیش‏بینی سود مدیریت در سال‏های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۷ پرداختند و به طور خاص به برسی اثرات چندگانه ویژگی‏های پیش‏بینی‏های مدیریت (وقوع، دفعات، دقت، اعتبار و شهرت) بر روی ریسک و ارزش شرکت پرداختند. برای اندازه‏گیری ریسک از پنج معیار تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش، ریسک ورشکستگی، ریسک سیستماتیک، ریسک غیر سیستماتیک و جمع ریسک استفاده نمودند. همچنین نتایج نشان داد با این حال که ارائه پیش‏بینی سود مدیریت با دفعات، دقت و اعتبار بیشتر ارائه کننده یک منافع حاشیه‏ای در ارزش شرکت است.

تحقیقات داخلی

در ایران نیز پژوهش‏های زیادی در مورد پیش‏بینی سود انجام پذیرفته است. مشایخ و شاهرخی (۱۳۸۶) به بررسی دقت پیش‏بینی سود توسط مدیران و عوامل مؤثر بر آن پرداختند. برای این منظور۱۳۸۴ شامل ۶۳۹ مشاهده با بهره گرفتن از روش تفاوت میانگین‏ها بررسی شده پیش‏بینی‏های ۲۷۹ شرکت طی دوره۱۳۸۱ است. یافته‏های این پژوهش نشان می
جهانخانی و صفاریان (۱۳۸۲) به بررسی واکنش بازار سهام نسبت به اعلان سود برآوردی هر سهم در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند و دریافتند که سود برآوردی انتشار یافته هر سهم دارای محتوای اطلاعاتی بوده و باعث تغییر قیمت و حجم معاملات سهام در شرکت‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شده است. کردستانی و باقری (۱۳۸۸) با بهره گرفتن از دو روش مقطعی و تلفیقی به بررسی ارتباط ارزش افزوده اقتصادی و نقدی با خطای پیش‏بینی سود پرداختند. نتایج روش مقطعی نشان‏دهنده رابطه منفی بین خطای پیش‏بینی سود و درصد تغییر در ارزش افزوده اقتصادی است. همچنین یک رابطه منفی بین خطای پیش‏بینی سود و سود عملیاتی به دست آمد. نتایج همچنین بیانگر عدم ارتباط بین ارزش افزوده نقدی و خطای پیش‏بینی سود بوده و نشان داد بین جریان نقدی عملیاتی و خطای پیش‏بینی سود نیزارتباطی وجود ندارد. همچنین نتایج حاصل از روش داده‏های تلفیقی نشان داد رابطه‏ای مثبت بین خطای پیش‏بینی سود و درصد تغییر در ارزش افزوده اقتصادی برقرار است. در عین حال ارتباط معناداری بین ارزش افزوده نقدی با خطای پیش‏بینی سود به دست آمد، اما دو متغیر سود عملیاتی و جریان نقدی عملیاتی با متغیر وابسته خطای پیش‏بینی سود ارتباط معناداری نداشت.
نتایج مطالعات ملکیان و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی که تحت عنوان «عوامل مؤثر بر دقت سود پیش‏بینی شده توسط شرکت‏ها» انجام گرفت، نشان‏دهنده رابطه منفی بین دوره پیش‏بینی، اهرم مالی و عمر شرکت با دقت پیش‏بینی بوده و رابطه بین گزارش حسابرس با دقت پیش‏بینی را نیز تأیید می
علی عمارلو(۱۳۷۷) در پایان‏ نامه کارشناسی ارشد خود به مطالعه تأثیر سود پیش‏بینی شده هر سهم توسط مدیریت بر قیمت سهام پرداخت. وی به بررسی این موضوع پرداخت که آیا اعلامیه‏های سود پیش‏بینی شده در بردارنده محتوای اطلاعاتی مفید می­باشد و در تصمیم‏ گیری‏های استفاده‏کنندگان مفید می
محمد آزاد (۱۳۸۳)، محتوای اطلاعاتی پیش‏بینی سود شرکت‏ها را در پایان‏ نامه کارشناسی ارشد بررسی کرد. آزاد، ۵۸ شرکت تولیدی در بورس اوراق بهادار شامل ۶۰۶ گزارش سود را در دوره سال‏های ۱۳۸۱-۱۳۷۷ مورد بررسی قرار داد. نتایج این تحقیق بیانگر وجود رابطه معنی‏دار بین سود پیش‏بینی شده و واقعی است. همچنین بین سودهای پیش‏بینی شده توسط شرکت‏ها و بازده سهام رابطه معناداری وجود دارد.
ثابت (۱۳۸۴) به بررسی تأثیر پنج عامل اندازه شرکت، مقدار بحران مالی، نرخ رشد، تأمین مالی برون سازمانی و کنترل قیمت‏ها در صنعت بر سوگیری مدیران شرکت‏ها در پیش‏بینی سود پرداخت. یافته‏های تحقیق وی نشان داد که به طور میانگین، پیش‏بینی سود شرکت‏ها خوش‏بینانه انجام شده است و تأمین مالی برون سازمانی به منظور فرضیه پژوهشی بر پیش‏بینی سود مؤثر است. وی نتیجه گرفت که شرکت‏های کوچک‏تر در مقایسه با شرکت‏های بزرگ‏تر پیش‏بینی بدبینانه‏تری انجام می
بهرامیان (۱۳۸۵) دقت پیش‏بینی سود هر سهم شرکت‏هایی را که برای اولین بار سهام‏شان در بورس اوراق بهادار عرضه می
اکبری (۱۳۸۷) متغیرهای مؤثر بر اعتبار پیش‏بینی‏های سود توسط مدیریت را در دوره زمانی ۷۵ تا ۸۶ مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحقیق نشان می
نسرین علی‏نقیان (۱۳۸۹) به بررسی رابطه خطای پیش‏بینی سود و ریسک مالی و تجاری در شرکت‏های پذیرفته شده در بورس تهران پرداخت. در تحقیق وی ریسک غیر سیستماتیک بر اساس دو معیار ریسک یعنی ریسک مالی و تجاری بررسی شد. ریسک مالی بر اساس سه معیار نسبت اهرمی، نسبت جاری و کل دارایی‏ها سنجیده شد. نتایج بررسی رابطه خطای پیش‏بینی سود را با دو متغیر نسبت اهرمی و دارایی‏ها تأیید نمود. اما ارتباط رابطه خطای پیش‏بینی با نسبت جاری نامشخص بود و امکان قضاوت قبلی در مورد آن رابطه وجود نداشت. اما در کل، با توجه به این که دو معیار از سه معیار مربوط به ریسک مالی توان پیش‏بینی خطای پیش‏بینی سود هر سهم را دارند، می
آشتاب (۱۳۸۹) به بررسی رابطه بین خطای پیش‏بینی سود و بازده غیر عادی سهام در شرکت‏های جدید الورود پرداخت. نتایج بیانگر رابطه مثبت بین این دو متغیر است که در نهایت بیانگر محتوای اطلاعاتی متغیر سود دارد. به عبارت دیگر، اعلام سود پیش‏بینی شده باعث انحراف در میانگین نرخ بازده غیر عادی سهام می

خلاصه فصل

این فصل مربوط به مبانی نظری تحقیق بود که با بحث در ارتباط با تئوری‏های سود از قبیل انواع پیش‏بینی سود که در آن مدیران سه رویکرد برای پیش‏بینی سود برای یک سال مالی دارند:
۱-رویکرد بی‏طرفانه، پیش‏بینی بر مبنای بهترین برآورد از سود دوره
۲-رویکرد محافظه‏کارانه، پیش‏بینی کمتر از واقع
۳-رویکرد خوش‏بینانه، پیش‏بینی بیشتر از واقع
همچنین در ادامه فصل به ویژگی‏های پیش‏بینی سود، اجزای تشکیل‏دهنده پیش‏بینی سود، مبانی تهیه پیش‏بینی سود ارزش، اهمیت و کاربرد پیش‏بینی سود و مشکلات آن آغاز و سپس به تعاریفی از ریسک و ارزش شرکت و نحوه اندازه‏گیری آنها ادامه یافت و در آخر این فصل به تحقیقات داخلی و خارجی صورت گرفته مرتبط با موضوع پرداخته شد.

فصل سوم

روش‌ اجرای تحقیق

مقدمه

کشف واقعیت و نیل به امکان پیش‏بینی همواره موتور محرکه تحولات علمی بوده است. این که واقعیت چیست و چگونه می
از این رو در این فصل مطالبی همچون روش تحقیق، جامعه آماری، قلمرو تحقیق، روش و ابزار گردآوری اطلاعات، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ارائه گردیده و مورد مطالعه و بررسی قرار می

روش تحقیق

روش تحقیق به عنوان قانونی برای درک رابطه علت معلولی است. به عبارت دیگر، روش شناسی تعیین حدود و معیارهایی است که می
پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نوع داده‏ها، کمی می‏باشد. همچنین از نظر نوع زمان، مقطعی و از نظر منطق اجرا، استقرایی است و از نظر نحوه اجرا، توصیفی، پیمایشی و از نوع همبستگی می‏باشد.
از آن جهت که در گردآوری داده‏ها از اطلاعات عملکردی شرکت‏ها بر مبنای صورت‏های مالی تاریخی استفاده می

فرضیه ‏های تحقیق

فرضیه عبارت است از حدس یا گمان اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده‏ها، اشیاء و متغیرها که محقق را در تشخیص نزدیک‏ترین و محتمل‏ترین راه برای کشف مجهول کمک می
با این تعریف و با توجه به نقش فرضیه از بعد پاسخ به مسئله اصلی و همچنین از لحاظ آزمون‏پذیری آن به کمک تکنیک‏های آماری، فرضیات تحقیق به شرح زیر تدوین شده است:
فرضیه اصلی اول: پیش
فرضیه های فرعی

با توجه به نوع این تحقیق که تبیین عملکرد مردم زمان خلافت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بحث اطاعت از پیشوای مسلمین است، فرضیه‏ای وجود ندارد.
۱.۵. پیشینۀ تحقیق
برای بررسی همه جانبه موضوع پایان‏ نامه باید به ابعاد مختلف مرتبط با آن پرداخته شود. ازاین رو پیشینه تحقیق در ابعاد آن را جداگانه بررسی می‏کنیم. البته در موضوع مورد بحث این پایان‏ نامه تاکنون تحقیق مستقلی انجام نشده‏است، امّا نمونه‏ای ازکارهایی که تا حدی ارتباط به این موضوع دارد، معرفی می‏شود که از برخی از آنها در این پایان‏ نامه استفاده شده‏است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱.۵.۱. جایگاه امام و و خلیفه در بحث‏های کلامی:
۱.۵.۱.۱.کتب:
۱.۵.۱.۱.۱. امامت و رهبری، استاد شهید مرتضی مطهری: فصل سوم این کتاب به بررسی کلامی مسئله امامت می‏پردازد و در ادامه مدیریت و رهبری در اسلام را از منظر نهج البلاغه بررسی می‏کند.
۱.۵.۱.۱.۲.نظام حکومت و مدیریت در اسلام، محمد مهدی شمس الدًین: مهمترین مسائل مطرح شده در این کتاب عبارت است از: دیدگاه های مختلف راجع به حکومت اسلامی، احزاب نخستین در جامعه اسلامی پس از رحلت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم)، دیدگاه فرق اسلامی در باب حکومت، ویژگیهای اساسی نظام حکومت اسلامی، حکومتهای الهی ـ بشری و مسأله «نصّ»، حکومت الهی ـ اسلامی (نظریّه امامت معصوم (علیه السلام) در کلام شیعی)، وظایف امام معصوم (علیه السلام). از این کتاب در تحقیق حاضر بهره‏مند شده‏ایم.
۱.۵.۱.۱.۳. النص و الاجتهاد، علامه سید عبد الحسین شرف الدین عاملی :در این کتاب مواردی آورده شده که امت اسلامی در زمان سه خلیفه کاملا مطیع خلیفه بودند حتی زمانی که مخالف نص بود اما در زمان خلافت حضرت علی (علیه السلام) با اینکه ایشان را به عنوان خلیفه چهارم قبول داشتند ولی اطاعت نمی‏کردند. نمونه‏هایی از اطاعت مردم در بدعت‏ها از سه خلیفۀ اول را به نقل از این کتاب در تحقیق حاضر آورده‏ایم.
۱.۵.۱.۱.۴.غایه المرام و حجه الخصام فی تعیین الامام من طریق الخاص و العام، سیدهاشم بحرانی: این کتاب به گردآوری روایات موجود در کتب روایی شیعه و اهل‏سنت مانند صحاح ‏سته، مسانید و مناقب خوارزمی و کتب اربعه در باره ولایت و خلافت پرداخته و آنها را به دو بخش کلی تقسیم کرده است:
روایاتی که مربوط به تعیین امام و تصریح به نام امام است.
روایاتی که در باره فضایل و مناقب امامان و شناخت آنان آمده است.
جلد اول این کتاب مربوط به علی (علیه السلام) است که از احادیث میلاد امام و نسب و کنیه او شروع شده و پس از ذکر احادیث امامت و خلافت و وصایت، به حدیث غدیر خاتمه یافته است. نویسنده در هر مورد ابتدا احادیث اهل‏سنت و سپس احادیث شیعه را می‏آورد و در هر مورد به ذکر سلسله سند روایات می‏پردازد. در این احادیث، خلافت امام علی (علیه السلام) بعد از پیامبر اثبات شده و در ضمن آن، مناقب حضرت ذکر گردیده است.
۱.۵.۱.۱.۵. معالم المدرستین، علامه عسگری : این کتاب، یک کتاب کلامی است که به مقایسه مباحث اعتقادی در دو مکتب شیعه و سنی پرداخته است که یکی از این بخشها بحث امامت و خلافت است.
۱.۵.۱.۱.۶.تجلی امامت در نهج البلاغه علاء الدین حجازی:در بخش‏هایی از این کتاب به ضرورت شناخت امام، حقوق متقابل امام وامت و اطاعت از رهبری از منظر نهج البلاغه پرداخته شده است.
۱.۵.۱.۲.پژوهش‏ها و پایان‏ نامه:
۱.۵.۱.۲.۱. ولایت سیاسی و اجتماعی امامان معصوم (علیهم السلام)، طیبه موسوی عبادی. در این پایان نامه به این سئوال پرداخته شده است که چرا باید ولایت سیاسی و اجتماعی امامان معصوم را پذیرفت؟
۱.۵.۱.۲.۲.امامت و ولایت از دیدگاه قرآن و حدیث، ابراهیم کلیشادی ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد مرکز: این پایان نامه به مفهوم ولایت و انواع ولایت؛ ضرورت وجود امام و ولی در جامعه، صفات و ویژگی های امام و ولی، تحقق و فعلیت امامت و ولایت ، ولایت خدا و رسول (صلی الله علیه و آله وسلم)، امامت و ولایت حضرت علی (علیه السلام)، امامت و ولایت اهل بیت (علیهم السلام) پرداخته است.
۱.۵.۱.۲.۳. مبانی ولایت ولی الله، علی رضایی بیرجندی، مرکز تربیت مدرس حوزۀ علمیۀ قم: بخش سوم این پایان نامه به بررسی ولایت ولیّ اللَّه از دیدگاه کلام، ضرورت وجود ولیّ اللَّه و اختلاف شیعه و سنّی در این باب پرداخته است.
۱.۵.۱.۲.۴. نقش آراء عمومی در نظام سیاسی امامت از دیدگاه امیرالمومنین علی(علیه السلام) ،بهرام نصراللهی زاده: در این پایان نامه این سوال بررسی می‏شود که آیا در نظام سیاسی امامت معصوم (علیه السلام) که امام از جانب خداوند متعال منصوب می‏شود رأی و نظر مردم نقش و جایگاهی دارد یا نه؟
۱.۵.۱.۲.۵. اولوالأمر از دیدگاه تشیّع و تسنّن، محمّد سلطان مرادی: در این پایان نامه به بررسی معنای «اولوالأمر» ، ضرورت نیاز جامعه به حکومت و مصادیق و شرایط اولو الأمر از دیدگاه اهل تسنّن و شیعه پرداخته است.
۱.۵.۱.۲.۶. جایگاه مردم در اندیشه سیاسی اسلام ( ازدیدگاه تشیع)، محمود بیات: دراین پایان نامه بررسی شده‏است که از نظر اندیشه سیاسی تشیع، مردم در نظام حکومتی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه معصومین (علیه السلام) چه نقش و جایگاهی دارند؟
۱.۵.۲. عدم اطاعت فرمان امیرالمومنین (علیه السلام) ، پیمان شکنی و تحمیل رأی بر ایشان :
تا آنجا که تحقیق شد کتاب یا پژوهشی مستقلاً در مورد تحمیلاتی که بر حکومت امیرالمؤمنین (علیه السلام ) شده‏است یافت نگردید. اما در بسیاری از منابع به صورت کلی و یا موضوع حاشیه‏ای به این مسئله پرداخته شده و نمونه‏هایی آورده شده‏است ولی به صورت مستقل آسیب شناسی و ریشه یابی نشده است.مانند:
کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی، محمد حسین رجبی (دوانی): در بخشی از این کتاب به بررسی عدم اطاعت کوفیان ، پیمان شکنی بیعت کنندگان و اثرات شوم آن در دوران حکومت امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‏پردازد.
علی از زبان علی، سید جعفر شهیدی.
موسوعه الامام علی بن ابی طالب فی الکتاب و السنه و التاریخ، محمد محمدی ری شهری.
انواری از نهج البلاغه، محمد جعفر امامی.
آسیب شناسی حکومت دینی با تاکید و بررسی بحرانهای موجود درحکومت امیرالمومنین علی (علیه السلام)، محمد طیب صحرائی.
سیاست تبلیغاتی معاویه در مقابله با حضرت علی (علیه السلام) و تاثیر آن در بی ثمرماندن کوششهای اصلاحی آن حضرت علی رضا عسگری.
زمینه‌ها و علل پیدایش خوارج و تبیین خط مشی امام علی (علیه السلام) در مقابل آنها رضاجعفری نوقاب.
فصل دوم: انتخاب پیشوای مسلمین
۲ـ فصل دوّم: انتخاب پیشوای مسلمین.
۲.۱. پیشوایی امت اسلامی
حضرت محمد مصطفی (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏)، به عنوان خاتم الانبیاء و رسول دین اسلام، علاوه بر دریافت وحی ، ابلاغ و رساندن آن، وظیفه اجرای احکام را نیز بر عهده داشتند. ایشان خود مدیر و رهبر اجتماع مسلمین بودند. این مسئولیت مهم با نزول آیه ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا ﴾^[۱] تأیید می‏شود. در این آیه خداوند تأکید می‏فرماید که مؤمنین علاوه بر اینکه باید فرامین الهی را کاملا اطاعت کنند و تحت حاکمیت و مالکیت خداوند باشند باید مطیع فرمان پیامبری باشند که معصوم است و هرگز از روی هوا و هوس سخن نمی‏گوید. در واقع این آیه مراجع واقعی مسلمین را در مسائل مختلف دینى و اجتماعى مشخص مى‏سازد. این آیه در ابتدا اطاعت از خداوند و سپس اطاعت از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏ وآله‏ و سلّم‏) را که طول دستور پروردگار است، فرمان می‏دهد. سپس به اطاعت از اولوا الامر تأکید می‏کند که از متن جامعه اسلامى برخاسته و حافظ دین و دنیاى مردم است .^[۲] که در ادامه در مورد اولوالامر مفصلاً بحث خواهیم کرد.
برای پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به عنوان خلیفه الهی سه شأن قائل هستیم:
۱ـ رهبری اجتماع. که همان ریاست عامه است. ایشان رهبر سیاسی و اجتماعی مسلمین بودند، یعنی فرمان جنگ صادر می کردند. خود فرمانده سپاه بودند یا فرمانده تعیین می‏کردند. امضای صلح نامه با دیگر قبائل با نظر مستقیم ایشان بود. خود بر مسند قضاوت می‏نشستند و اجرای حدود می کردندو…
۲ـ مرجعیت دینی. پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مبلغ وحی بود . مردم وقتی می‏خواستند از متن اسلام‏ بپرسند ، از پیغمبر می‏پرسیدند ، آنچه را که در قرآن نبود از پیغمبر سئوال‏ می‏کردند.
۳ـ ولایت.^[۳] پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) علاوه بر حکومت و ریاست دین و دنیا، درجه و مرتبه سومی نیز دارد و آن‏ دایره«ولایت معنوی»است. یعنی تسلط حضرت بر دلها. به دست گرفتن زمام هدایت معنوی، به این معنا که حضرت هادی است و هرچه انوار هدایت به قلوب بندگان می‏رسد به واسطه ولایت معنوی پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) است .^[۴]
اما آنچه می‏خواهیم به آن بپردازیم مسئله پیشوایی مسلمین بعد از پیامبر اکرم (صلى ‏الله‏علیه‏و آله ‏و سلّم‏) یا مصداق اولی الامر در آیه ۵۹ سوره نساء است. آنچه در تاریخ به وقوع پیوست و آنچه مردم آن زمان برداشت کردند و عمل کردند یا آنچه که باید می‏شد و آن حقی که از بین رفت.
اساساً پیشوایی بعد از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) آنقدر اهمیت داشت که بعد از پایان یافتن سه سال دعوت مخفیانه، وبعد از نزول آیه ﴿وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ ﴾^[۵] پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) خویشاوندان خویش را جمع کردند و مأموریت خود را ابلاغ کردند و در آنجا پاداش سبقت در یاری و ایمان آوردن را جانشینی بعد از خود اعلام کردند، که علی (علیه السلام) که در آن جمع از همه کم سال تر بود عرضه داشت : «اى پیمبر خدا من پشتیبان تو خواهم بود.» پس پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه و آله ‏و سلّم‏) فرمود: «این برادر و وصى و جانشین من است، مطیع وى باشید.»^[۶]
همچنین در مناسبت‏های فراوان دیگر مانند جریان غزوه تبوک و بیان حدیث منزلت^[۷]، در پاسخ به سوال سلمان^[۸] ، در جریان ازدواج علی (علیه السلام) و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)^[۹]، غدیر خم^[۱۰]و موارد بسیار دیگر پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏‏) جانشین، وصی و پیشوای بعد از خود را به مردم معرفی کردند.
اما آنچه مورد بحث ما خواهد بود این است که آیا مردم آن روزگار توجه‏ای به این سفارشات داشتند و اساساَ تکلیف پیشوا بعد از پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) چه شد و پیشوا چه جایگاهی از نظر مردم آن زمان داشت؟
آنچه مهم است و نمی توان از آن گذشت این است که علاوه بر آنکه برای پیامبر (صلى‏الله‏علیه ‏وآله‏وسلّم‏) پیشوایی امت اسلامی مهم بود برای مردم آن زمان هم تعیین پیشوا بسیار دارای اهمیت بود. تا آن جا که یک بار رسول خدا (صلى ‏الله ‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) در موسم حج به نزد قبایل عرب رفته بودند تا آنها را به اسلام دعوت کنند، نزد قبیله «بنى‏عامربن صعصعه» رفتند و خود را به آنان معرفى نمودند و آنان را به سوى خداى عزوجل فراخواندند. مردى از آنها به نام «بیهره‏بن فراس» گفت: «به خدا سوگند اگر این جوان را از قریش بستانم، همه عرب را با او می‏خورم!» سپس به پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) گفت: «بگو بدانم اگر در این کار پیرویت کنیم و خداوند تو را بر مخالفانت پیروز گرداند، آیا این «امر» بعد از تو از آن ما خواهد شد؟» پیامبر(صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فرمود: «این «امر» از آنِ خداست و آنجا که
خود بخواهد قرارش مى‏دهد» و او در پاسخ گفت: «ماگلوگاههاى خود را به حمایت از تو آماج تیر و تیغ عرب قرار دهیم که اگر خداوند پیروزت نمود، این «امر» از آن غیر ما باشد؟ ما را به «امر» و کار تو هرگز نیاز نیست!»^[۱۱]
این شاهد تاریخی نشان می‏دهد که در همان ابتدای امر دعوت به اسلام، مسأله پیشوایی بعد از پیامبر (صلى ‏الله ‏علیه‏ و آله ‏وسلّم‏) در نظر مردم آن زمان بسیار مهم بوده است و از همان ابتدا هم پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) تأکید داشتند این امری است از جانب خداوند که بشر نمی تواند در آن دخالت کند .
حال باید بررسی کرد علی رغم توصیه های فراوان از جانب پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به این امر مهم، چه وقایعی بعد از رحلت ایشان رخ داد و مردم آن زمان چگونه برخوردی با مسأله جانشینی پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) کردند.
۲.۲. بررسی چگونگی روی کار آمدن خلفا بعد از رحلت پیامبر(صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏):
۲.۲.۱. چگونگی تسلط خلیفه اول بر مسند خلافت :
اولین خلیفه بعد از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) ، علی رغم سفارشهای مکرر ایشان، عبدالله بن عثمان ملقب به ابوبکر بود. او در جریان واقعه سقیفه بنی ساعده به خلافت رسید . بعد از رحلت پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) هنگامیکه امیرالمؤمنین (علیه السلام) و یارانش بر بالین پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏و سلّم‏) جمع شده بودند گروه انصار روى به سعد بن عباده نهادند و در سقیفه بنى ساعده گردآمدند. جریان این تجمع در سقیفه به گوش ابوبکر رسید، همراه عمر به سوی سقیفه راه افتاد، در طول راه به ابوعبیده جراح برخورد کردند وسه نفری به سوی سقیفه رفتند. در آنجا بحث بالا گرفت و ابتدا هر گروه فضیلتی از خویش بیان می‌کرد و خود را از گروه دیگر به امر خلافت محق‌تر می‌دانست. یکی از انصار از فضایل انصار گفت و مطرح نمود که ما انصار خدا و ستون اسلامیم. ولی ابوبکر در سخنرانی خود با قبول فضایل انصار عنوان نمود که اعراب پس از مرگ محمد (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) تنها از فردی از قبیله خود پیامبر اطاعت خواهند نمود و انصار نمی‌توانند جامعه‌ای که محمد (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به وجود آورده‌است را حفظ نمایند. و رهبرى جز براى قریش سزاوار نیست. زیرا، آنها در نسب و جایگاه مرکز و محور عرب اند. بنابراین امیر از مهاجران باشد و وزیر از انصار. بعد از آن که این کار نتیجه نداد ابوبکر از هر دو گروه خواست تا از اختلاف دوری کنند و به عمر و ابوعبیده جراح اشاره کرد و از جمع خواست تا با یکی از آن دو بیعت کنند. در این هنگام حباب ابن منذر از انصار و از مجاهدین بدر پیشنهاد داد که دو امیر یکی از انصار و دیگری از مهاجرین انتخاب شوند. با این حرف فریاد و هیاهو به هوا برخاست و عمر که از اختلاف ترسید سریعاً از ابوبکر خواست که دستش را جلو بیاورد و با او بیعت نمود. به دنبال او سایر مهاجرین و انصار نیز با ابوبکر بیعت کردند.^[۱۲]
این در حالی بود که امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) مشغول غسل و تکفین پیامبر اکرم (صلى‏الله ‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) بود. اصحاب سقیفه ابوبکر را به مسجد بردند و بر فراز منبر پیغمبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نشاندند و مردم را به بیعت با او تشویق کردند. عمر در سخنرانی خود گفت: اینک زمام امورتان به دست بهترین شما سپرده شده است، یار غار پیامبرتان، برخیزید و با او بیعت کنید. و مردم تا هنگام شب با ابوبکر بیعت کردند. بعد از آنکه امر خلافت پایان یافت به امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) خبر را دادند. ایشان پرسیدند: چطور مهاجران توانستند خلافت را در دست بگیرند؟ پاسخ دادند: سخن ها بسیار گفته شد ولی در آخر اظهار داشتند ما از شجرۀ رسول خدا هستیم و در کار خلافت از شما سزاوارتر. امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) فرمود: آنها به درخت نبوت استدلال کردند در حالیکه میوۀ آن را تباه کردند. اگر نزدیکی به پیغمبر (صلى ‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) دلیل خلافت باشد من از هر جهت به ایشان نزدیکترم.
با اینکه بیعت عمومی صورت گرفته بود ولی بنی هاشم و طرفداران امیرالمومنین علی(علیه السلام) مخالفت خود را با خلافت ابوبکر ابراز داشتند و سعی داشتند تا رأی انصار را به نفع حضرت تغییر دهند لذا ابوبکر و عمر هنوز خود را پیروز قطعی نمی‏دانستند تا اینکه افراد قبیله«اسلم» که تعداد زیادی بودند برای خرید خواربار به مدینه آمدند که یاران ابوبکر با تطمیع آنها و یاری گرفتن از آنها خلافت او را قطعی و رسمی کردند.^[۱۳]
البته باز هم بنی هاشم و بعضی از مخالفان بیعت نکردند که در ادامه مفصلاً شرح می دهیم.
امیرالمومنین علی (علیه السلام) به خلافت رسیدن ابوبکر را اینچنین شرح داده اند:
«أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَهَا فُلَانٌ وَ إِنَّهُ لَیَعْلَمُ أَنَّ مَحَلِّی مِنْهَا مَحَلُّ الْقُطْبِ مِنَ الرَّحَى یَنْحَدِرُ عَنِّی السَّیْلُ وَ لَا یَرْقَى إِلَیَّ الطَّیْرُ فَسَدَلْتُ دُونَهَا ثَوْباً وَ طَوَیْتُ عَنْهَا کَشْحاً وَ طَفِقْتُ أَرْتَئِی بَیْنَ أَنْ أَصُولَ بِیَدٍ جَذَّاءَ أَوْ أَصْبِرَ عَلَى طَخْیَهٍ عَمْیَاءَ یَهْرَمُ فِیهَا الْکَبِیرُ وَ یَشِیبُ فِیهَا الصَّغِیرُ وَ یَکْدَحُ فِیهَا مُؤْمِنٌ حَتَّى یَلْقَى رَبَّهُ فَرَأَیْتُ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَى هَاتَا أَحْجَى فَصَبَرْتُ وَ فِی الْعَیْنِ قَذًى وَ فِی الْحَلْقِ شَجًا أَرَى تُرَاثِی نَهْباً»
« هان به خدا سوگند - فلان - جامه خلافت را پوشید و می‏دانست خلافت جز مرا نشاید، که آسیا سنگ تنها گرد استوانه به گردش در آید. کوه بلند را مانم که سیلاب از ستیغ من ریزان است، و مرغ از پریدن به قلّه‏ام گریزان. - چون‏ چنین دیدم - دامن از خلافت در چیدم، و پهلو از آن پیچیدم، و ژرف بیندیشیدم که چه باید، و از این دو کدام شاید با دست تنها بستیزم یا صبر پیش گیرم و از ستیز بپرهیزم که جهانی تیره است - و بلا بر همگان چیره - بلایی که پیران در آن فرسوده شوند و خردسالان پیر، و دیندار تا دیدار پروردگار در چنگال رنج اسیر. چون نیک سنجیدم، شکیبایی را خردمندانه تردیدم، و به صبر گراییدم حالی که دیده از خار غم خسته بود، و آوا در گلو شکسته. میراثم ربوده این و آن، و من بدان نگران.»^[۱۴]
۲.۲.۲. انتصاب خلیفه دوم :
دومین خلیفه پس از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) عمر بن خطاب بود. عمر خطاب که در سال ششم بعثت به اسلام گرویده بود نقش مهمی در به خلافت رسیدن ابوبکر داشت. عمر بود که توانسته بود بیعت ابوبکر را استوار کند و مخالفان را فرو کوبد. شمشیر زبیر را که برهنه بیرون کشیده بود، در هم شکست و بر سینه مقداد کوفت و در سقیفه بنى ساعده سعدبن عباده را لگد کوب کرد و گفت سعد را بکشید که خدایش بکشد و او بود که بینى حباب بن منذر را در هم کوفت . حباب روز سقیفه گفته بود: من فولاد آب دیده ام که از اندیشه ام بهره گرفته مى شود و خرما بن پربار و میوه انصارم . عمر کسانى از بنى هاشم را که به خانه فاطمه (سلام الله علیها) پناه برده بودند بیم داد و از آن خانه بیرون کشید و اگر عمر نبود ابوبکر به خلافت نمی رسید و خلافتش برقرار نمی ماند^[۱۵]. از این رو زمانیکه ابوبکر در حال احتضار بود در وصیت خود که به دست عثمان بن عفان نوشته شد، عمر بن خطاب را به عنوان خلیفه بعد از خود معرفی کرد.^[۱۶]