خدمات عمومی دولتی همچون نگهداری و تعمیر جاده‌ها، روشنایی خیابانها، پارکها و باغهای عمومی، کتابخانهها، نیروی پلیس و امثال آن که خدماتی عام المنفعه به شمار میروند.
مجموعهای از ۵ خدمت خاص که شامل بهداشت، مسکن، تحصیل، خدمات اجتماعی شخصی و خدمات پشتیبانی از درآمد مردم است.
مددکاری اجتماعی که بطور عمده بر روی خدمات ویژه به افراد سالخورده، کودکان در معرض خطر، معلولان، افراد بی سرپرست یا بد سرپرست تمرکز دارد و دپارتمان های بزرگ مددکاری انگلستان (۱۹۷۰) آن را در دو معنا بکار میبرند:
- اقداماتی که مددکاران مستقیم یا غیر مستقیم برای کمک و حمایت از مددجویان انجام می‌دهند.
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
- مجموعه ای از نظریهها، روشها و راه های عملی که مددکاران در راستای کمک و حمایت مددجویان بکار میبندند (پور اصغریان،۱۳۸۸: ۳۵).
موافقت نامه عمومی تجارت خدمات برای بخش خدمات اجتماعی و بهداشتی زیربخش های ذیل را برشمرده است:
۱- خدمات بیمارستانی، ۲- سایر خدمات مربوط به بهداشت انسان، ۳- خدمات اجتماعی، ۴- سایر موارد (کمالی اردکانی، ۱۳۸۳: ۲۰۸-۲۱۴).
علاوه بر رفتار ملی و دسترسی به بازار، مقررات داخلی نیز می تواند مانع تجارت باشد. عدم وجود استانداردهای رسمی بین المللی برای شناسایی متقابل صلاحیت های حرفه ای، عدم امکان جابجایی پوشش بیمه ای خدماتی که در خارج از کشور یا از طریق عرضه کنندگان خارجی در بازار داخلی عرضه می شود، نبود استانداردهای لازم برای سوابق پزشکی الکترونیکی، تعارض در قوانین و مقرراتی که به منظور حفظ حریم خصوصی بیماران و مسایل محرمانه تدوین شده اند و مشکلات قضایی مربوط به قصور پزشکی و مسئولیت های مربوط به آن، موانع عمده فراروی تقریبا کلیه خدمات بهداشتی می باشد.(کمالی اردکانی،۱۳۸۳: ۲۱۰)
۴-۳-۱- شیوه های عرضه خدمات اجتماعی و بهداشتی
الف- شیوه عبور از مرز: یکی از مواردی که با بهره گرفتن از شیوه عبور از مرز صورت میگیرد، ساخت داروهای ترکیبی در کشور عرضهکننده خدمات و ارسال آن برای سفارشدهنده در کشور دیگر است. از دیگر خدمات راه دور می توان به آموزش برای بهبود قابلیت‌های متخصصین امور بهداشتی، حمایت ویژه برای کارکنان مراقبت های بهداشتی در نقاط دور افتاده، ایجاد و توسعه پایگاه های اطلاعاتی آموزش مستقیم مراقبتهای بهداشتی و مدیریت سوابق پزشکی نقاط دور افتاده اشاره کرد. وجود فناوریهای پیشرفته باعث شده است تا بخش وسیعی از خدمات به صورت عرضه خدمات بهداشتی از راه دور(عبور از مرز) ارائه شود. در این شیوه محدودیتهایی وجود دارد از جمله اینکه برای تایید صلاحیت حرفهای عرضهکنندگان خدمات بهداشتی که در کشور دیگری حضور دارند و از راه دور خدمات را عرضه میکنند، استاندارد یکسانی وجود ندارد. در صورت ایجاد استاندارد یکسان و تایید متقابل صلاحیت حرفهای این افراد، متخصصین مراقبتهای بهداشتی که در کشورهای در حال توسعه هستند نیز این امکان را خواهند داشت تا با بهره گرفتن از فناوریهای جدید برای انتقال مدارک پزشکی، اقدام به عرضه خدمات نمایند (کمالی اردکانی، ۱۳۸۳: ۹۶).
استفاده از خدمات در خارج: مسافرت با مقاصد درمانی در این گروه قرار می گیرد لکن با توسعه و پیشرفت فناوریها امروزه روشهایی که ممکن است تا حدی جایگزین مسافرتهای درمانی شود را نباید فراموش کرد. در این شیوه با بهرهمندی از امکاناتی نظیر پست، رایانه و…، دریافت کننده نیازی ندارد تا از کشور خود خارج شود و با ارسال مدارک پزشکی خود نزد پزشک یا تیم درمانی، میتواند خدمات پزشکی بخصوص خدمات تشخیصی و آزمایشگاهی دریافت نماید. استفاده گردشگران از خدمات اجتماعی و بهداشتی کشوری که در آن به گردشگری میپردازند نیز در این گروه جای میگیرد. تجربه نشان داده است که بیماران معمولا برای دستیابی به معالجات تخصصی که مستلزم فناوریهای پیشرفته با شیوه خاص پزشکی مثل طب سنتی، چینی و هندی، مراقبت های دوران نقاهت یا درمان سرپایی ارزان است به خارج از کشور سفر می کنند. مانع جدی این شیوه عرضه، تحت پوشش نبودن درمان های خارج از کشور در بیمه نامه های درمانی است (کمالی اردکانی،۱۳۸۳: ۹۶).
حضور تجاری: این شیوه با تاسیس مراکز خدمات اجتماعی و درمانی و بیمارستان و آزمایشگاهها در کشور مقصد صورت میگیرد، اما از آنجا که خدمات اجتماعی عموماً توسط بخش دولتی عرضه میشود و نسبت به عرضه خدمات بهداشتی توسط عرضهکنندگان خارجی ممکن است محدودیتهایی برای اخذ مجوز وجود داشته باشد، این شیوه در عمل چندان مورد استفاده قرار نمیگیرد و سه شیوه دیگر مرسومتر است. با توجه به رشد روز افزون درمانگاههای مراقبت فوری و سرپایی که در کنار بیمارستانهای مجهز شکل میگیرند، میتوان امیدوار بود که عرضه خدمات به شیوه حضور تجاری، سهلتر و پر رونقتر گردد (کمالی اردکانی،۱۳۸۳: ۹۵).
انتقال اشخاص حقیقی: بارزترین مصداق استفاده از این شیوه، جابجایی موقت گروه های پزشکی، پرستاری و مددکاران اجتماعی است. برپایی موقت مراکزی که خدمات تشخیصی و آزمایشگاهی انجام می دهند در صورتی که کادر پزشکی و خدماتی آن از سوی صاحبان مراکز مذکور از کشور دیگری به کشور مقصد اعزام شده باشند، در این گروه جای میگیرد. مثال دیگر پزشکان بدون مرز هستند که بدون وابستگی به نهاد یا موسسه خاصی به کشور دیگری مراجعه و خدمات بهداشتی عرضه میکنند. در خصوص عرضه خدمات بهداشتی، به دلیل نبود استاندارد یکسان نسبت به سنجش صلاحیت عرضهکنندگان، ممکن است در عمل، بکارگیری شیوه انت
قال اشخاص حقیقی یا حضور تجاری با موانعی روبهرو شود. برای این شیوه، یکی از محدودیتها، آزمونهای نیاز اقتصادی است که با توجه به آن باید ابتدا نیاز به متخصص امور پزشکی برآورد شود و سپس متخصصین امکان ورود و عرضه خدمات خود را در کشور مقصد خواهند داشت. در کشورهایی که با کمبود متخصص مواجه هستند، تقاضا بالا میباشد، از این رو محدودیت کمتری وجود دارد. این شیوه و حضور متخصصین کشورهای در حال توسعه در سایر کشورها میتواند سطح مهارتها این افراد را ارتقا دهد و از این جهت این شیوه برای عرضهکنندگان خدمات بهداشتی کشورهای در حال توسعه یک فرصت محسوب میشود (کمالی اردکانی،۱۳۸۳: ۹۸).
۴-۳-۲- موانع خدمات بهداشتی
مهمترین موانع و محدودیت های پیش روی بخش خدمات بهداشتی عبارتند از: نبود استانداردهای بین المللی برای شناسایی متقابل صلاحیتهای حرفهای، عدم امکان جابجایی پوشش بیمهای خدماتی که در خارج از کشور یا از طریق عرضهکنندگان خارجی در بازار داخلی عرضه میشود، نبود استانداردهای لازم برای سوابق پزشکی الکترونیکی، تعارض در قوانین و مقرراتی که به منظور حفظ حریم خصوصی بیماران و مسائل محرمانه تدوین شدهاند و مشکلات قضایی مربوط به قصور پزشکی و مسئولیتهای مربوط به آن (کمالی اردکانی،۱۳۸۳: ۹۹).
۴-۴- خدمات حمل و نقل
حمل و نقل از امور زیربنایی ویکی از اجزای مهم چرخه تولید و مصرف است. در میان انواع روش های حمل و نقل کالا (جاده ای، ریلی ، هوایی و دریایی) در حال حاضر بیشترین میزان حمل و نقل کالا در کشور از طریق جاده انجام می شود. دلایل این امر بطور عمده، به شرایط خاص جغرافیایی، پراکندگی شهرها و مراکز تولید کالا، عدم پوشش کافی حمل و نقل ریلی، گران بودن حمل و نقل هوایی، و عدم وجود راه های آبی در کشور برمیگردد. بنابراین، سهم اصلی جابجایی کالا در ایران به دوش حمل و نقل جاده ای است؛ به گونه ای که بر اساس آمارهای ثبتی حدود ۹۰ درصد کالا از طریق جاده و بقیه از طریق دیگر شقوق حمل و نقل جا به جا می گردند. بر اساس آمار حساب های بانک مرکزی، طی ده ساله ۷۶ تا ۸۵ بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی متعلق به بخش خدمات بوده است. ارزش افزوده بخش خدمات طی این سالها رشد بیش از ۵۰ درصدی داشته و از حدود ۱۵۰ هزار میلیارد ریال در سال ۷۶ به ۲۳۰ هزار میلیارد ریال در سال ۸۵ رسیده است. گروه حمل و نقل یکی از زیر بخش های گروه خدمات محسوب می شود که طی ده سال مورد بررسی با بیش از ۵۰ درصد از ارزش افزوده معادل ۲۱ هزار میلیارد ریال در سال ۷۶ به ۳۲ هزار میلیارد ریال در سال ۸۵ افزایش یافته است. سهم ارزش افزوده بخش خدمات حمل و نقل از بخش خدمات طی این سالها معادل ۱۵ درصد بوده است (کمالی اردکانی،۱۳۸۸: ۲۶)
موافقتنامه عمومی تجارت خدمات زیربخش های ذیل را برای بخش خدمات حمل و نقل مطرح نموده است : ۱- خدمات حمل و نقل دریایی( حمل و نقل مسافر، حمل و نقل بار، اجاره کشتی با خدمه، نگهداری و تعمیر کشتی، خدمات در زمینه به جلو راندن و یدک کشیدن، خدمات پشتیبانی برای حمل و نقل دریایی)، ۲- حمل و نقل در آبراههای داخلی ( حمل و نقل مسافر، حمل و نقل بار، اجاره کشتی با خدمه، نگهداری و تعمیر کشتی، خدمات در زمینه جلو راندن و یدک کشیدن، خدمات پشتیبانی برای حمل و نقل در آبراههای داخلی)، ۳- خدمات حمل و نقل هوایی( حمل و نقل مسافر، حمل و نقل بار، اجاره هواپیما با خدمه، نگهداری و تعمیر هواپیما، خدمات پشتیبانی برای حمل و نقل هوایی)، ۴- حمل و نقل فضایی، ۵- خدمات حمل و نقل ریلی( حمل و نقل مسافر، حمل و نقل بار، خدمات در زمینه به جلو راندن و یدک کشیدن، نگهداری و تعمیر تجهیزات حمل و نقل ریلی، خدمات پشتیبانی برای حمل و نقل ریلی)، ۶- خدمات حمل و نقل جاده ای( حمل و نقل مسافر، حمل و نقل بار، اجاره وسیله نقلیه دارای فعالیت تجاری همراه با راننده، نگهداری و تعمیر تجهیزات، حمل نقل جاده ای، خدمات پشتیبانی برای خدمات حمل جاده ای)، ۷- حمل از طریق خط لوله( حمل و نقل مواد سوختی، حمل و نقل سایر مواد)، ۸- خدمات کمکی برای تمام شیوه های حمل و نقل( خدمات جابجایی بار، خدمات انبار کردن و انبار داری، خدمات موسسات حمل و نقل بار، سایر موارد)، ۹- سایر خدمات حمل و نقل)
۴-۴-۱- شیوه های عرضه خدمات حمل و نقل
خدمات حمل و نقل نیز مثل سایر بخشهای خدماتی به ۴ شیوه عرضه میشود که عبارتند از:
شیوه عبور از مرز: برای این شیوه، خدماتی مثل نگهداری و تعمیر کشتی را میتوان مثال زد. در این مورد، کشتی که نیاز به تعمیرات داشته باشد، به محل کشور عرضهکننده خدمات تعمیر ارسال میشود و پس از اعمال تعمیرات به کشور محل مصرفکننده بازگردانده خواهد شد. اگرچه ممکن است خدمات حمل و نقل به شیوه عبور از مرز با شیوه مصرف در خارج مشتبه شود اما این دو با هم دارای تفاوت هستند. در شیوه مصرف در خارج، مصرفکننده در همان محل خدمات را به مصرف میرساند در حالی که در شیوه عبور از مرز، خدمات عرضهشده زمانی قابل مصرف است که به دست مصرف کننده برسد و در واقع محل تولید و محل مصرف خدمات مختلف است در حالی که در شیوه مصرف در خارج، محل تولید و محل مصرف یکجا میباشد.
شیوه مصرف در خارج: تمامی مواردی که مسافران خارجی، از خدمات حمل و نقل کشور میزبان استفاده میکنند را میتوان جزو این گروه دانست.
شیوه حضور تجاری: این شیوه مستلزم تشکیل شرکت حمل و نقل یا شعبه و نمایندگی آن در کشور مقصد است. معمولاً شرکتهای حمل ونقل بزرگ که محمولههای زیادی را جابجا
میکنند در کشورهای مختلف شعبه و نمایندگی دارند.
شیوه انتقال اشخاص حقیقی: با توجه به اینکه حمل و نقل معمولاً توسط شرکتهای حمل ونقل صورت میگیرد و اشخاص به صورت مستقل و منفرد اقدام به این امر نمیکنند، دشوار است بتوان عرضهکننده حقیقی مستقل و بدون شرکت را تصور کرد. در این شیوه عمدتاً عرضه خدماتی مثل مشاوره و بازاریابی و تعمیرات توسط متخصصین و کارشناسان مطرح میشود. ممکن است افراد مذکور از طرف شرکت کارفرمای خویش به کشور دیگری جهت ارائه خدمات عزیمت کنند و یا اینکه خود با توجه به دانش و تجربه در زمینههایی مثل بازاریابی و تعمیرات به کشور دیگر بروند و به عرضه خدمات خویش بپردازند. در این صورت توجه به محدودیتهای مربوط به تایید صلاحیت حرفهای ضروری خواهد بود.
۴-۵- گردشگری
تاکنون درباره گردشگری و مفاهیم آن تعاریف متعددی ارائه شده است. این فقدان توافق از یک طرف منعکس کننده پیچیدگی گردشگری و از طرف دیگر ناشی از این حقیقت است که اشخاص ذی‌نفع یا فعالان مختلف در این قلمرو، هر یک از دیدگاه خود به آن می‌نگرند و انتظارات خاصی دارند و بر همین اساس به تعریف گردشگری و سایر اصطلاحات مرتبط با آن میپردازند ( هولدن[۲۴]،۲۰۰۰: ۲۵). با وجود تعاریف متعدد ارائه شده، بسیاری از محققان، صاحب نظران و مجامع علمی- تحقیقاتی بین المللی، تعریف سازمان جهانی گردشگری را پذیرفته و آن را به رسمیت شناخته اند: «جهانگردی به عمل فردی که به مسافرت می رود و درآن مکان که خارج از محیط زندگی وی است برای مدتی کمتر از یک سال جهت تفریح، تجارت و دیگر اهداف اقامت نماید، گفته می شود (سازمان جهانی جهانگردی World tourism organization).
گردشگری به مجموعه فعالیتی اطلاق می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد. این فرایند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز میشود. همچنین فعالیت هایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می دهد نظیر خرید کالاهای مختلف وتعامل میان میزبان و مهمان را نیز در بر می گیرد. به طور کلی می توان هرگونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق می افتد را گردشگری تلقی کرد.
این تعریف چهار مرحله از فعالیت مصرف کننده را در بر می گیرد:
اقدامات اولیه نظیر کسب اطلاعات، پرس و جو از اقوام و دوستان، نگهداری جا یا برنامه ریزی برای یک بازدید روزانه و آماده شدن برای سفر.
مسافرت به مقصد و بالعکس که احتمالاً شامل توقف شبانه در مسیر نیز میشود.
فعالیت هایی که در مقصد انجام می شود و ممکن است به صورت یکنواخت یا بسیار متنوع باشد.
فعالیت های بعد از سفر نظیر چاپ عکس و گفتگو و بحث در مورد تجارب سفر(هال[۲۵]،۲۰۰۱: ۱۰) .
« جهانگردی دارای شکل های متمایز زیر است:
جهانگردی بومی یا داخلی( Domestic): ناظر بر افراد مقیم هر کشور که فقط در داخل همان کشور سفر می کنند.
جهانگردی درون مرزی یا خارجی ها(Inbound Tourism): ناظر بر افراد غیر مقیم در هر کشور که در همان کشور سفر می کنند.
جهانگردی برون مرزی یا خارجی(Outbound Tourism): ناظر بر افراد مقیم هر کشور است که به کشور دیگری سفر می کنند (فنل،۲۰۰۳: ۲۵).
از لحاظ آماری، آن دسته از مسافرانی که حداقل یک شب را در اقامتگاه های خصوصی و جمعی کشور میزبان نمی گذرانند، همچون مسافران کشتی های تفریحی که شب را در عرشه می گذرانند، مسافرانی که شب را در قطار سپری می کنند یا مسافرانی که به صورت عبوری( تزانزیت ) چند ساعت در فرودگاه ها توقف دارند، کارگران خارجی، مهاجران موقتی یا دائمی، کوچ نشینان، اعضای نیروهای مسلح، نمایندگان کنسولی و دیپلمات ها، جهانگرد محسوب نشده، در آمارهای جهانگردی محاسبه نمی شوند.» (سینایی، ۱۳۸۲: ۱۵-۱۶).
گردشگری فعالیتی است که دارای تفاوت های اساسی با سایر فعالیت های اقتصادی می باشد. این فعالیت حتی با بخش خدمات نیز دارای مرزهای مشخصی است؛ گردشگری خدمات صرف نیست بلکه ترکیبی از کالاها و خدمات مانند حمل و نقل، تسهیلات و منابع طبیعی است که به توالی به مصرف می شوند. طبیعت و منابع طبیعی بخش مهمی از کل نهاده های مورد نیاز بخش گردشگری هستند که عموما قابل قیمت گذاری نمی باشند. طبیعت به عنوان عنصر اصلی در گردشگری، میتواند منافع متنوعی برای گردشگران داشته باشد، لذا ترکیب متنوع کالاهای طبیعی و غیر معمول گردشگری متناوباً در کشورهای مختلف جهان عرضه میشوند و نیاز به تحلیل های اقتصادی خاص دارند چرا که برخی از آنچه که در جریان خدمات گردشگری عرضه میشود ممکن است صرفاً کالا باشد مثل صنایع دستی که گردشگران از محل گردشگری خود خریداری میکنند (لاندبرگ و مینک[۲۶]،۱۹۹۵: ۱).
صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و پربازده‌ترین فعالیتهای اقتصادی در دنیا است که بالاترین میزان ارزش افزوده را ایجاد می‌کند و بطور مستقیم و غیر مستقیم، سایر فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گردشگری یکی از منابع عمده درآمدزایی و ایجاد اشتغال در جهان به شمار می‌آید به طوریکه حتی از آن به عنوان صنعت اول دنیا یاد میکنند. بسیاری از کشورها همچون اسپانیا، فرانسه و ایتالیا بخش اعظمی از درآمد ارزی خود را از طریق گردشگری به دست می‌آورند. گرچه گردشگری به تنهایی نمی‌تواند منجر به توسعه کشور شود ولی با ورود گردشگ
ر به تدریج نیاز به تغییر و ایجاد امکانات برای اقامت، جابجایی و سایر فعالیتهای مربوطه، توسعه را نیز در پی خواهد داشت و در دراز مدت باعث افزایش امکانات و تاسیسات خواهد شد (ایلدری،۱۳۸۶: ۲۲-۲۰).
بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۰۶ تعداد ۸۳۵ میلیون جهانگرد جابجا شده اند که این جهانگردان حدود ۸۰۰ میلیارد دلار هزینه کرده اند. این در حالی است که سهم ایران از صنعت گردشگری جهانی در سال ۲۰۰۶ کمتر از یک دهم درصد بوده است و علی رغم اینکه ایران، طبق نظر یونسکو یکی از ده کشور دارای جاذبه های گردشگری است ولی آمارهای موجود گویای ضعف صنعت گردشگری کشور می باشد و نارسایی های موجود باعث عدم توفیق در جذب جهانگردان به میزان توانمندی های کشور شده است (کاظمی، ۱۳۸۵: ۱۵۲).
بخش خدمات مرتبط با گردشگری و مسافرت شامل: ۱- هتل و رستوران ( از جمله پذیرایی)، ۲- خدمات موسسات مسافرتی و دایر کنندگان تورها، ۳- خدمات مربوط به راهنمایی گردشگران، ۴- سایر موارد میباشد.
۴-۵-۱- گردشگری الکترونیک
یکی از حوزه های جدید در گردشگری، گردشگری الکترونیک است. برخی از سرویس های گردشگری الکترونیک عبارتند از :
اطلاع رسانی الکترونیکی شفاف، دقیق و معتبر
اخذ ویزای الکترونیکی
سیستم های رزرو هتل ها، مراکز تفریحی و سیاحتی
فروش و اخذ اینترنتی بلیط هواپیما، اتوبوس و قطار
برنامه ریزی سفر ( برنامه ریزی مقصد)
