از جمله دلایل و اهمیت بررسی رابطه ی بین اجتناب مالیاتی و گزارشگری مالی متهورانه شرکت ها دو موضوع میباشد:
۱- بررسی رابطه ی بین گزارشگری مالی متهورانه و اجتناب مالیاتی که ممکن است منجر به روشن شدن رابطه بین اجتناب مالیاتی و سوء استفاده افراد درون سازمانی شود. مدیریت ممکن است انواع گوناگونی از برنامه های مالیاتی را جهت کاهش هزینه مالیات تحمیل شده بر شرکت به اجرا درآورند و این موضوع تنها باعث افزایش ریسک عدم شفافیت شرکت شود و هیچ هدف اقتصادی دیگری به جز ایجاد اطمینان خاطر برای سوء استفاده ی افراد برون سازمانی وجود نداشته باشد. (دسای و دارماپالا۲۰۰۷)[۱].
۲- با آشکار شدن رسوایی ها و خراب کاری مدیریت در شرکت هایی مانند انرون و تعداد دیگری از این قبیل، مشخص گردید که پتانسیل سوء استفاده و اتلاف منابع مالکان در شرکت هایی که از فعالیت های مبهم و غیر شفاف اجتناب مالیاتی استفاده میکنند بالا است. به خاطر این که در آن موارد به بهانه ی آشکار نشدن سود واقعی شرکت، رفتارهای منفعت طلبانه ی خود را پنهان میکنند. مطالعات و تحقیقات انجام شده نیز نشان میدهد تعداد بسیار اندکی از مالکان به فعالیت های اجتناب مالیاتی با ابهام زیاد واکنش مثبت نشان میدهند. با این وجود مدارک و مستنداتی هم وجود دارد که بیان گر این نکته است که، از نظر سرمایه گذاران برنامه های اجتناب مالیاتی ارزشمند و دارای اهمیت میباشد و مهمتر اینکه، به ارزش آفرینی فعالیت های اجتناب مالیاتی برای واحد تجاری اهمیت زیادی قائل هستند. (گلیسن و میلر۲۰۰۲)[۲].
در تحقیق حاضر سعی بر آن شده رابطه ی بین اجتناب مالیاتی و گزارشگری مالی متهورانه مورد بررسی قرار گیرد. فشار شرایط نا مساعد اقتصادی در شرایط کنونی کشور بر شرکتها و تلاش واحدهای تجاری برای حفظ بقای خود در صنعت و از دست ندادن سهم بازار، موجب این می شود که مالکان در جریانهای خروجی وجه نقد دقت داشته باشند. یکی از این جریانات خروجی، پرداخت مالیات است و با توجه به موارد پیش گفته، شرکتها به دنبال این هستند که با بهره گرفتن از راه کارهای قانونی بتوانند مالیات کمتری را پرداخت کنند. این مطالعه به بررسی این موضوع می پردازد که چگونه واحدهای تجاری بدون اینکه از راه های غیر قانونی استفاده کرده و به دنبال مالیات گریزی باشند، بتوانند مالیات کمتری پرداخت کنند.
۱-۴-به طور کلی اهداف تحقیق عبارتند از
– ارائه راهکارهایی جهت کاهش هزینه های نمایندگی
– کاهش مدت زمان رسیدگی به پرونده های مالیاتی
– کاهش هزینه های دولت برای اخذ مالیات از مودیان و علی الخصوص مودیان بزرگ مالیاتی
۱-۵-سوالات اصلی تحقیق
مالیات یکی از راه های جریان وجوه نقد از سوی مالکان بسوی دولت میباشد و بدین طریق بخش قابل توجهی از منابع و نقدینگی مالکان به دولت انتقال پیدا میکند که این موضوع منجر به کاهش بازده سرمایه گذاران خواهد شد. مدیریت مودیان حقوقی جهت جلوگیری از انتقال منابع و کاهش بازده مالکان که نهایتاًً منجر به کاهش انگیزه سرمایه گذاری آنان خواهد شد. اقدام به اجرای برنامه های اجتناب مالیاتی می نمایند تا از این طریق ثروت سهامداران را افزایش دهند. جهت مخفی نگه داشتن درآمد مشمول مالیات واقعی، مدیران اغلب تلاش میکنند که اهداف اصلی برنامه های اجتناب مالیاتی روشن نباشد. ابهام و عدم شفافیتی که همراه با اجرای برنامه های اجتناب مالیاتی به وجود میآید میتواند برای افراد برون سازمانی یک حفاظ و فضای امنی را ایجاد کند. در این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ برای این سوالات هستیم که آیا واحدهای تجاری که دارای گزارشگری مالی متهورانه هستند، اجتناب مالیاتی بیشتری نسبت به شرکتهایی که دارای گزارشگری مالی غیرمتهورانه هستند خواهند داشت؟
۱-۶-فرضیه های تحقیق
به منظور پاسخ گویی به سوالات اصلی تحقیق و در پی آن بررسی رابطه ی بین گزارشگری مالی متهورانه و اجتناب مالیاتی سه فرضیه به شرح زیر بیان شده اند:
۱– اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.
۲- اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی بلند مدت با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.
۳- اجتناب مالیاتی از طریق اختلاف دائمی مالیات با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.
۱-۷-روش تحقیق
تحقیق حاضر از شاخه تحقیقات شبه تجربی۱ واز نوع پس رویدادی (با بهره گرفتن از اطلاعات گذشته) است که بر اساس اطلاعات واقعی بازار سهام و صورتهای مالی۱۴۰ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال های۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ انجام گرفته است. در این تحقیق از روش توصیفی از نوع همبستگی و روش تحقیق ترکیبی استفاده شد. در تحقیق ترکیبی، مبانی نظری موضوع مورد پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه ای به دست میآید. همچنین برای تجزیه و تحلیل و آزمون نظریه ها و فرضیات تحقیق که در روش ترکیبی از منابع مختلف گردآوری شده است، روش همبستگی انتخاب گردیده است. علت انتخاب روش مذبور آن است که تعداد متغیرهای بازیگر در مورد موضوع مورد پژوهش زیاد بوده و تنها روش تحقیق همبستگی است که به محقق اجازه میدهد تا متغیرهای زیادی را اندازه گیری کند. و همزمان همبستگی آن ها را مقایسه و در نهایت یک مدل با بهره گرفتن از آن ها استخراج نماید. همچنین در تحلیل رگرسیون، برای تجزیه و تحلیل داده و بررسی رابطه بین متغیرهای مورد مطالعه، از روش پنل دیتا استفاده شد.
۱-۸-قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی تحقیق حاضر مربوط به اطلاعات مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰می باشد که می بایست شرایط زیر را داشته باشند:
۱- پایان سال مالی شرکتهای نمونه منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
۲- شرکت های هلدینگ، بانک ها، بیمه و سرمایه گذاری و واسطه گری، عضو نمونه نباشند.
۳- شرکتهای نمونه نباید وقفه معاملاتی بیش از ۳ ماه داشته باشند.
۴- شرکت هایی که در دوره تحقیق تغییر سال مالی نداده باشند.
۵- اطلاعات مورد نیاز شرکت های نمونه در دسترس باشد.
بدین ترتیب از بین کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تعداد ۱۴۰ شرکت به عنوان نمونه برگزیده شدند.
۱-۹-قلمرو موضوعی تحقیق
قلمرو موضوعی این تحقیق بررسی رابطه بین اجتناب مالیاتی گزارشگری مالی متهورانه میباشد. با توجه به عوامل درونی شرکتها برای اجتناب مالیاتی این عوامل مورد بررسی قرار گرفته اند.
محدوده زمانی تحقیق از ابتدای سال ۱۳۸۱ تا پایان سال ۱۳۹۰ میباشد. لازم به ذکر است برای تحلیل دادههای تحقیق حاضر از اطلاعات سال های ۱۳۸۱ الی ۱۳۹۰ و جهت جمع آوری داده ها از اطلاعات صورت های مالی سال های ۱۳۸۰ الی ۱۳۹۰ استفاده شد.