امروزه بیش از هر عصر ضروری است که ارزش های فراموش شده ، همان ها که در گذشته عامل حرکت و رشد و مایه سکون و آرامش و امنیت بوده ند ، بازآفرینی شوند و در نظام ملی و حتی فراملی ، بدان ها عنایتی باشد . افزایش به کارگیری ارزش ها تایید شده ، زمینه ساز حیات بهینه اند.
چالش بزرگ امروز عالم بشری چالش کم اندیشیدن و در نتیجه پشت کردن به ارز شهاست و بسیاری از تنش ها و شکست ها مصیبت بار و حتی فروپاشی اخلاق و مدنیت ریشه در فروپاشی ارزش ها دارند و بسیاری از شکافها ی فیمابین ، حتی در گروه خانواده و اجتماع و مذهب حاکی از همین امر است (قائمی، ۱۳۸۱ ،ص ۳۱ )
۲-۲-۶- انواع ارزش ها
گونه های زیادی از ارزش ها وجود دارند که مهمترین آنها عبارتند از(ساروخانی۱۳۷۰،ص ۴۵۵):
ارزش های دینی، که با معنای تام هستی و والاترین اهداف انسان ارتباط می یابند و با ایمان به روابط میان انسان و خداوند، شکل می پذیرند .
ارزشها ی اقتصادی
ارزش های حقوقی ،که قانون مشخص کننده ی انها ست و در جهت قواعدی هستند که برای سازمان دادن و کنترل روابط میان انسنان ها نهادینه شده و پذیرفته شده اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ارزش های اخلاقی که مربوط به علم اخلاق در سطح شخصی و اجتماعی هستند .
ارزش های سیاسی که با خدمت به جامعه به منظور تامین رفاه مادی و شیوه های تحقق این هدف در ارتباطند .
ارزشهای فرهنگی، یعنی تمامی ارزش هایی که ارزش گذاری بر انسان ها را از دیدگاه فرهنگی تحقق می بخشند . این ارزش ها با انواع شکل های حیات انسانی ، از جهات گوناگون اعم از ادبی، علمی، فنی و هنری ارتباط می یابند.
بنابراین زمانی که گفته می شود واقعیتی حائز ارزش است ،به طور پذیرفته شده است که هدفی مطلوب را تحقیق می بخشد . اندیشدن در باب ارزش ، به معنای اندیشیه در باب آن چیز است که مطلوب شناخته می شود ؛ خواه در سرنوشت جامعه ، خواه در سرنوشت فردی ،و این به نوعی علم اخلاق یا دانشی است که موضوع ان ،ارزیابی یا قضاوت و در نتیجه تمیز خوب از یکدیگر است (ساروخانی، ۱۳۷۰ ،ص ۴۴۵)
در یک تقسیم بندی دیگر (روکیچ) ارزش ها را به دو دسته کلی ارزش
ها ابزاری^[۲۵] و ارزش های غایی^[۲۶] تقسیم نموده است . وی ارزش هایی را که به شیوه های رفتاری اشاره دارند ، ارزش های ابزاری و ان ارزش هایی را که بر حالت های غایی تاکید می ورزند ، ارزش های غایی می نامد . وی ارزش های غایی را نیز به دو دسته تقسیم می کند الف)ارزش هایی که بر بعد فردی تمرکز دارند (مانند رستگاری ، یا انسجام درونی)، ب) ارزش هایی که بر بعد اجتماعی دلالت دارند (مانند صلح جهانی و دوستی واقعی در بین مردم ) مشابه همین تقسیم بندی در مورد ارزش ها ابزاری نیز اعمال شده است : الف) ارزش هایی که بر شایستگی ها و ویژگی ها خاص فردی تمرکز دارند (مانند منطقی بودن) ، ب) ارزش هایی که بر بعد اخلاقی تاکید می کنند (مانند امانت داری ) به نظر (روکیچ ) ارزش های کلی و پذیرفته شده توسط یک فرد در چارچوبی کلی که همان باور ها کلی است ، نظم می یابند چارچوبی که با تعامل و ارتباط میان عناصر ش توصیف شده ،در رویکرد ها و ارزش های ابزاری و غایی جلوه می یابد و به کمک آن می توان اهمیتی نسبی هر یک از عناصر باور های کلی و میزان اهمیت سلسه مراتبی انها را ترسیم کرد .
«روکیج» بر اساس تقسیم بندی ارزش ها به ارزش های غایی و ابزاری، به سی وسشش گونه ی ارزشی انتخاب شد نهایی ، در بردارنده جامعیتی منطقی است که مهمترین ارزش های انسانی را شامل می شود (شوارتز،۱۹۹۲) اما وی در تجزیه و تحلیل نهایی به این نتیجه رسید که غیر محتمل است که بتوان سی و شش گونه ی ارزشی را به طور کارا به تعداد عامل های کمتری کاهش داد . با این حال این گونه های ارزشی را رها نکرد و به تمیز بین ارزش ها فردی - اجتماعی و ارزشها اخلاقی -شایستگی ادامه داد.(شوارتز، ۱۹۹۲)
جدول ۲-۲ مقیاس ارزش های غایی و ابزاری نظریه روکیچ
«شوارتز» نظریه ساختار چرخشی ارزش های خود را در سال ۱۹۹۰ معرفی کرد . نقطه ی شروع کار وی پیمایش ارزشی «روکیچ » و تقسیم بندی او از ارزش ها بود . کاری که او انجام داد تصفیه و اصلاح ۳۶ ارزش غایی و ابزاری «روکیچ » و افزایش آن به ۵۷ ارزش غایی و ابزاری مشتمل بر ۳۰ ارزش غایی و ۲۷ ارزش ابزاری بود . ارزش های غایی و ابزاری «شوارتز» به شرح زیر است :
جدول ۲-۳ : فهرست ارزش ها شوارتز
دکتر علی قائمی در مقالش تحت عنوان (تربیت و ارزش) انواع ارزش ها به این صورت بیان می کند:
ارزش مشروط و مقید ، و آن ارزشی که در برآورنده حاجتی شخصی است . گاهی وجود یک قرص سر درد برای یک مبتلا و یا چوبی از کربیت برای روشن کردن یک اجاق ، آن هم در بیابان ارزشمند است.
ارزش مطلق ، و ان ارزشی است که مذهب مورد اعتقاد ما بران صحه می گذارد : مثل نماز ،جهاد و …
ارزش غیر دینی و آن چیزی است که مردم ان را بای خود ارزش دانسته اند ، مثل ارزش طبقه ای ، و عنوانی و ..
ارزش ثابت ارزشی است که همه گاه در جامعه انسانی به حساب می آید و گذشت زمان در ان اثری نمی بخشد مثل ارزش زهد ، تقوا ، انسانیت و …
ارزش متغیر ، و ان ارزشی است که بر اساس زمان عوض می شود مثل ارزش های کودکی ، نوجوانی و میانسالی و …
ارزش های جهانی که در همه جای جهان از آنها به نیکی یاد می شود مثل عدالت ،آزادی، صداقت،صلح و….
۷-ارزش ها منطقه ای و ملی ، مانند چیز هایی که در جامعه ای ارزش به حساب می ایند دیگر ممکن است ارزش محسوب نگردند مانند ستر و پوشش (قائمی ،۱۳۸۱ ،ص ۳۰)

۲-۲-۷- ویژگی ارزش ها

ارزش ها چند ویژگی عمده دارند که مهم ترین آنها از این قرارند:
از جنس امور ذهنی و معرفتی هستند ، اگر چه تجلی و اثار عینی دارند .
ضرورت قطعی هستند .
درون ارزش ها، بین ارزش ها و سایر عناصر فرهنگ و نظام اجتماعی ،ارتباط سلسه مراتبی و ساختاری وجود دارد
تعلق ارزشی تنها یک مقدار مطلق ندارد ،بلکه دارای درجات متفاوت است .این ویژگی ، موجب سلسه مراتب تعلق به یک ارزش نزد افرا د گوناگون و سلسله مراتب ارزشی نزد یک فرد و یا یک گروه (درمیان ارزش های متعدد) می شود .
به لحاظ درجه ی اهمیت موضوع ، جنس موضوع ، سطح منبع ، الهام بخشی ، دایره ی شمول موضوعی و سطح پذیرش ،ارزش انواع گوناگون دارند(طالبی، ۱۳۸۱)

۲-۲-۸- دامنه ارزش

ارزش هایی که سرمایه گذاری لازم را می طلبند و باید مد نظر دولت ها و ملت ها باشند بسیارند که از ان جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود.(قائمی ۱۳۸۱ص۶۴۵):
ارزش های فردی چون رشد ، قدرتمندی ، عفت ، تقوا ، زهد ، صبر و تحمل ، کمال جویی ، مهارت ، هدفداری، عزت نفس ، اعتماد به نفس ، مدیریت برخورد، عظمت روحی ، والا نگری و غنا دورن
ارزش های اخلاقی چون پاکدامنی ، عفو ،عبور کریمانه، گذشت و نادیده گرفتن ، اصالت شرف ، توبه و بازگشت از خطا ،جوانمردی ،استقامت، وفاداری ،و رعایت حق.
ارزش های اجتماعی چون تساوی در انسانیت ،صفا و صمیمیت، انس با مردم، امر به معروف؛ نهی از منکر، عدالت اجتماعی،صله ی رحم ، ترمیم دل های شکسته ، مسئولیت ، ظلم زدایی، قداست خانواده ، انسان سازی، خیر اندیشی ، مصلحت خواهی ،ایثار، نقد پذیری ، دوستداری هم نوع و …
ارزش های اقتصادی چون کار ، تولید سالم ، مصرف معقول ، قرض ، انفاق ، صدقات ، تعاون ، احداث عام المنفعه ، ایجاد کار برای بیکاران ، سیر کردن گرسنگان و …
ارزش های فرهنگی مانند دانایی ، هنر احیاگران ، بیان زنده ،حفظ شعائر ،بصیرت داری ، حق دوستی ، ارزیابی ، اندیشه ، خردورزی در امور ، رسم های ارزنده چون مهمان نوازی و …
ارزش ها سیاسی چون آزادی ، استقلال ، دفاع ، قانون مداری ، صدق اجرا ، جهاد ، شهادت ، تحزب الهی ، قیام علیه ستم ، مبارزه برای هدف اندیشیده ، تلاش برای پایداری حکومت حق ، مقاومت و …
ارزش های معنوی چون عبد بودن ، عبادت ، کارکردن برای خدا ، ایمان ، فضیلت خواهی ، رضا به قضای الهی ، پاکسازی و تطهیر درون ، امادگی برای ملاقات رب ، دوستی خدا ، اخلاص درراه خدا ، بذل س و جان در راه او و ….
۲-۲-۹- منبع ارزش ها
عبدالحلیم در مورد منابع و سرچشمه ارزش ها چنین می نویسد :
«ارزش های حاکم بر زندگی انسانها، منابع متعددی دارند که نه تنها با یکدیگر ناهمساز نیستند، بلکه مکمل یکدیگر می باشند . نخستین این منابع دین و اخرین انها دین اسلام است . زیرا وحی الهی موارد حلال و حرام را به شیوه ای قاطعانه مشخص می کند و از این راه رفتار های انسانی را در مسیر اطاعت فرامین الهی و سازندگی جهان هستی است ، معین می سازد در این زمینه قران کریم و سنت نبوی دو منبع «قطعی السند» و «قطعی الدوله » هستند دومین منبع ، عقل است . عمده آیات قرآن کریم که در آنها مشتقات واژه «عقل» به کار رفته است ، این ماده به صورت جمع ومثبت از جمله :«یعقلون » و«تعقلون » یا به صورت استفهام انکاری «افلا تعقلون »به کار برده است و این دلیل آن است که در استدلال عقلانی ، عقل همگانی ملاک سنجش است نه عقل فردی سومین منبع تجارب تاریخی ملت هاست . قرآن کریم از سرگذشت ملل پیشین به طور مفصل سخن گفته است . برای مشخص ساختن ارزش ها در این بخش ،می توان از پژوهش های تاریخی و اجتماعی ملت ها نیز استفاده کرد چهارمین منبع ،میراٍث اسلامی کشورهاست . برای استفاده از این منبع ،به نگاهی نقادانه نیازمندیم تا امکان گزینش ارزش ها والای تجلی یافته در دوره های شکوفایی تمدن سلامی و ارزش های تجلی یافته در گفتار و رفتار شخصیت های تاریخی ای که در تحکیم پایه های تمدن اسلامی به عنوان یک تمدن انسانی سهیم بوده اند را در اختیارما قرار دهد . پنجمین منبع ، جامعه ای است که در صدد اموزش ارزش ها به نسل های نوخاسته ی آن هستیم . پرداختن به این جامعه مستلزم آن است که واقعیت ها ی کنونی مشخص و کاستی ها و خلاهای موجود در رفتار عوام و خواص آن جامعه مشخص شود . سپس نتیجه این واقعیت ها با وضعیت آرمانی ،یعنی وضعیتی که باید به آن رسید ، سنجیده شود. وضعیتی ارمانی با جستجو در منابع چهار گانه ی نخست می توان به دست آورد (عبدالحلیم ، مترجم اسدی، صص ۱۲۱-۱۲۰)
ارزش ها از منابع مختلف ممکن است ریشه پیدا کنند (قائمی ۱۳۸۱ ص ۶۴۶):
-برخی از جوامع منبع ارزششان عقل و خرد استنباط شخصی است . به عبارت دیگر ارزش ها آفریده ی ذهن آنان است . ان چه را خود یافته اند دارای ارزش و بها می دانند.
-در برخی از جوامع ارزش ها آفریده ی اجتماع و احیانا قرار دادهای اجتماعی یا فرهنگ انها ست و این نکته ای است که ما را در بسیاری از جوامع غربی می بینیم .
-در نزد برخی از جوامع ارزش ها نشات گرفته از مکتب یا فلسفه ای بشر ساخته اند و خط مکتب مورد فبولشان ،آن ها را برایشان تصویر می کند.