(حافظ،۱۳۸۴: ۱۲۸)
همچنین، «درسنت ادبی ما پیوسته دونفر جام جهان بین دارند و همواره این دونفر باهم ترکیب میشوند ، یکی جمشید است. دیگری سلیمان نبی، فردوسی دراین جای داستان کیخسرو را هم دارای چنین فیضی و قدرتی میداند .»(رضابیگی،۱۳۸۷: ۱۴۴)
کیخسرو، باجام جهان بین، برای پیشگویی وقایع و رفع مشکلات از آن کمک میگیرد: درداستان بیژن ومنیژه ، روزی، کیخسرو باسرداران وپهلوانان خود دربارگاه نشسته بود، که ناگهان گروهی ازمردم ساکن مرزِ توران و ایران، برای دادخواهی به دربار میآیند، آنها از هجوم تعدادی گراز به بیشۀ سرسبز خود شکایت دارند واز پادشاه، برای نابودی اینگرازان، یاری میطلبند، بیژن وگیو وگرگین ومیلاد داوطلب شده و به آن سرزمین میروند، گرگین به خاطر کینهای که از بیژن دارد، اورا به داخل سرزمین توران میفرستد. وخود عقب میکشد و ادامۀ داستان عشقی که بین بیژن ومنیژه و اسارت او درچاه توسط افراسیاب و آمدن رستم در هیأت بازرگان برای نجات او از همین جا آغاز می شود.دراین جا نگاه کردن کیخسرو به جام جهان بین برای یافتن جایگاه بیژن:
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
نگه کـرد و پــس جـــام بنــهاد پیـش بـــدید انــــدرو بودنیـــــها زپیـــــش
بهر هفـــــت کـــشور همـــی بنگرید زبـــیــرون بـجایی نـشانـی نــــــدید
سـوی کشــــــور گــرگــساران رسید به فــرمـان یـــزدان مـرا و را بـــــدیــد
بچـــاهی ببسته ببنـــد گـــــــــران زسختــی همــی مــــــرگ جست اندرآن
یکـــی دختـــری از نـــژاد کیــــان زبهـــــر زوارش ببستـــــه میــــــــــان
سوی گیــــو کردآنگهــی روی شـاه بخنــدیــد و رخشنـده شتد پیشگـــــــاه
(فردوسی،۱۳۷۸،ج۵: ۲۱۶)
همه زیــــج وصــــرلاب بــــرداشتند بـــــــرآن کـــار یک هفته بــگذاشتنـــد
(همان، ج۳:۳)
وز نــــمودار زیـــج و اسطـــــــــرلاب درکشیــــدی ز روی غیـــب نقــــــاب
( نظامی، ۱۳۷۸ ج :۶۱)
ز چشــم مــن بپـرس اوضاع گـــردون کــه شب تــا روز اختـــر مــیشمـارم
بدین شکرانـــه میبــوسم لـب جــام کـــه کـــرد آگــه ز راز روزگـــــــارم
(حافظ،۱۳۸۴: ۲۵۰)
۴-۳- شیوه های پیشگویی با علم ستاره شناسی
پیشگویی ازطریق ستارگان به دو طریق انجام می شود : اختر شناسی تفألی و اختر شناسی زایچۀ ایی است،که توسط ستارهشناسانِخبره انجام میشدهاست. آنان با به کاربردن علمشان وبا ابزار مخصوص اخترشناسی پیشگویی میکردند.
۴-۳-۱- اختر شناسی تفألی
باتوجه به آثار شاعران در این عهد، متوجّه پیشرفت وتوسعۀ علوم عقلی، به ویژه نجوم، در کنار سایر دانشها می شویم. و خاقانی هم در کنار سایر علوم زمانه، از علم اختر شناسی کمال بهره را برده است .
در این بیت خاقانی به « فال اجرام یا ستارگان» اشاره کرده است:
لاف از درت اسلام را فال از برت اجرام را تا ابلق ایام را از چرخ مضمار آمده
( خاقانی، ۱۳۷۴: ۳۹۲)
منجّمان ستارۀ مشتری (برجیس) را سعد اکبر و طالع آن را دلالت بر انواع سعادت ها میدانند.
نــاقهرا چـــون مـــاه بــرکــوهان بـود نـــام چــرخ مشتری فـالش کنـــم
(خاقانی،۱۳۷۴ ، ۶۳۸)
ای بدر همال قدر خورشید جمـــــال کیـــوان دل مشتری رخ زهـــره مثــال
قوس ابرو و عقرب خطی و تیر خصــال پروین دنـــدان، سهیل تن، جوزا فـــال
(همان، ۷۲۴)
همچنین نظامی، ابیاتی در خصوص «فال اختر» آورده است :
ملــــــــک را فرخ آمد فــال اختر کـــه از چندین مگس چون رست شکر
( همان، ۲۷۰)
ز هر نقشی که بنمود او جمـــالــی گرفتند اختران زان نقش فــــالـی
یکی ده دانه جو محراب کـــــــرده یکی سنگی دو اصطرلاب کــــــــرده
( همان، ۱۲۷)
همچنین در شرف نامۀ نظامی « فال اختر» آمده است :
سر از کوی نیک اختـــــری برزند به نیک اختری فالِ اختــــر زنـد
( همان ، ۹۷۶)
یادربخشی از مثنوی « روحِ پروانه » :شهریار مفهومی از فال زدن با ستارگان را اشاره نموده است.
جمعی از احباب جَلی شــــان مــــن فارغ از احـــــوال ِ پریشان ِ مــن
طالب ِ کیفیّت و حـــــال آمـــدنـــد در طلب ِ دفع ِ ملال آمـــدنــــد
رخصتی از دورِ فلک خـــواستنــــتد انجمنــی دورِ هـــــم آراستنـــــد
فالِ خوش از فرصت بــــاقی زدنــد دست به کار ِ مـی و ساقـــی زدنــد
گر همه خوابی و خیالــــــی کننـــد بر سرِ آنند که حـــالـــــی کننــــد
غافل از آن کاین فلک ِ دیــــو چهـــر دل همه کین است چو خندد به مهـــر
( شهریار،۱۳۸۴ :۳۲۱)