تأثیر تجویزی که به آن تأثیر سود جویانه نیز گفته می شود زمانی رخ می‌دهد که فرد به منظور کسب پاداش مستقیم یا اجتناب از تنبیه انتظارات گروه را برآورده می‌کند. در این حالت هنجارهای گروه بر رفتار فرد تأثیر می‌گذارند.تأثیر شناختی زمانی اتفّاق می افتد که افراد هنجارها و ارزش های ادراک شده در گروه را به عنوان راهنمایی برای نگرش ها و ارزش های خود به کار می‌برند ‌بنابرین‏ برای فرد گروه به عنوان یک مرکزبرای تصوّر مشخصی عمل می‌کند.

‌گروه‌های مرجع ممکن است در موقعیتی خاص هیچ تأثیری نداشته باشند یا در موقعیتی دیگر و نوع محصول مورداستفاده تأثیر بگذارند عامل نهایی تأثیر گذار جانب ‌گروه‌های مرجع. اعتقاد فرد در موقعیت خرید می‌باشد ‌در مورد کالاهایی که فرد اطلاعاتی اندکی ‌در مورد آن ها دارد تأثیر گروه بیشتر است.(موون: ،۳۸۰:۱۳۸۸)

علاوه بر میزان اعتماد در موقعیت خرید شواهدی حاکی از آن است که تمایل افراد به تأثیر پذیری از ‌گروه‌های مرجع تفاوت کند.

هر چه گروه بزرگتر شده اعضای آن بیشتر می شود یک فرد خاص کمتر مورد توجّه قرار می‌گیرد افراد عضو ‌گروه‌های بزرگ یا آنهایی که در موقعیت هایی احساس می‌کنند مورد توجّه نیستند کمتر به خودشان توجّه می‌کنند.و لذا محدودیت هایی نرمال رفتارشان کاهش می‌یابد.هنگامی که افراد به صورت دسته جمعی خرید می‌کنند الگوهای خرید آن ها تغییر می‌کند برای مثال فردی که همراه با حداقل یک نفر به خرید می رود تمایل دارد که خرید برنامه ریزی نشده بیشتری به نسبت زمانی که تنها به فروشگاه می رود انجام دهد.

این تأثیرات بواسطه تأثیرات اجتماعی هنجاری و اطلاعاتی صورت می پذیرد: همچنین شواهد حاکی از آن است تصمیمات که گروه می‌گیرد با تصمیم گیری فردی تفاوت می‌کند در بسیاری از موارد اعضای گروه ها اشتیاق بیشتری برای در نظر گرفتن گزینه های ریسکی تر از خود نشان می‌دهند.(هاوکینز،۳۳۷:۲۰۱۰)

این پدیده تغیر مخاطره آمیز نام دارد. در یک تحقیق انجام شده در زمینه تأثیر ‌گروه‌های مرجع بر کالاهای مختلف و مارک های خریداری شده نتایج زیر به دست آمد. این تحقیق ۴ حالت ممکن را در نظر گرفته است :

1. 1. یک گروه مرجع قوی- برای خرید یک محصول و مارک خاص از بین محصولات مختلف تأثیر می‌گذارد.

1. 1. بر نوع محصول تأثیر می‌گذارد امّا بر انتخاب مارک هیچ تأثیری نداشته یا تأثیر کمی می‌گذارد.

1. 1. بر انتخاب مارک تأثیر می‌گذارد امّا بر انتخاب نوع محصولات هیچ تأثیری نداشته یا تأثیر کمی می‌گذارد.

1. بر نوع محصول و بر نوع مارک هیچ تأثیری نمی گذارد.

در این مطالعه مشخّص شد که ‌گروه‌های مرجع قویاً بر خرید یا عدم خرید کالاهایی از قبیل ماشین- سیگار- نوشیدنی ها و داروها تأثیر می‌گذارند و در صورت خرید این محصولات این گروه ها بر انتخاب نوع مارک نیز تأثیر می‌گذارند همچنین این گروه ها بر خرید یا عدم خرید کالاهایی همچون تهویه مطبوع- قهوه فوری و دستگاه تلویزیون تأثیر می گذارندامّا در این موارد این گروه ها بر مارک کالا بی تأثیرند.

‌در مورد خرید یا عدم خرید پوشاک- مبلمان- مجلّه- صابون و دیگر کالاهای مشخّص ‌گروه‌های مرجع هیچ تأثیری ندارند امّا در این نوع مارک این کالاها افراد تمایل دارند مطابق با هنجارهای ‌گروه‌های مرجع عمل کنند

نهایتاًً ‌در مورد کالاهای روزمرّه و معمولی ‌گروه‌های مرجع بر نوع محصول و نیز مارک آن ها بی تأثیرند.

( هاوکینز،۲۳۵:۲۰۱۰)

ج. رهبران ایده:

در مطالعه ارتباطی انسان می توان مشاهده کرد که برخی افراد بیشتر از دیگران فراهم آورنده اطّلاعات هستند. چنین افرادی می‌توانند رهبران ایده ها باشند که می توان آن ها را به صورت (مصرف کنندگانی که بر تصمیم خرید دیگران تأثیر می‌گذارند تعریف کرد .(روستا،۱۰۷:۱۳۸۵)

این رهبران ایده ها اطّلاعات را پردازش کرده و تفسیر های خود را به برخی دیگر از افراد گروهشان انتقال می‌دهند.

اعضای گروه هم از رسانه های گروهی و نیز سایر اعضایی که رهبران ایده نیستند اطّلاعات دریافت می‌کنند. مبادله مسایل و ارتباط بین گروه ها زمانی می‌تواند اتفّاق بیفتد که:

1. 1. فردی در جستجوی اطّلاعات باشد.

1. 1. فردی داوطلبانه اطّلاعات را به دیگران منتقل کند.

1. به عنوان یک محصول جانبی از تعامل گروهی باشد.

زمانی که فردی خواهان خرید محصولی که زیاد با آن آشنا باشد و خرید نیز برای او با اهمیت باشد ممکن است با فردی در زمینه محصول مورد نظر دارای اطّلاعات و دانش باشد به مشاوره بپردازد. فرد مذبور به عنوان رهبر ایده عمل خواهد کرد.

موقعیت های خریدی که خرید با درگیری اندک اتفّاق می افتد و شخص با حل مسأله محدود مواجه است کمتربدنبال یک رهبر ایده خواهد گشت.

با این وجود رهبران ایده ها ممکن است در چنین حالتی داوطلبانه به ارائه اطّلاعات بپزدازد علاوه بر جستجوی صحیح یا داوطلبانه اطّلاعات اعضای گروه از طریق رفتارهای قابل مشاهده برای یکدیگر اطّلاعات فراهم آورند.

رهبران ایده کسانی هستند که می‌توانند مرتّباً بر نگرش ها و رفتار شنوندگان تأثیر می گذازد. آن ها به دلایل چندی منابع اطلاعاتی بسیار اندک ارزشمند به شمار می‌آید.

1. 1. از آن جا که از قدرت تخصیصی برخوردارند. دانش فنی بالایی داشته و اطمینان بخش هستند .

1. 1. در قالب ارزش ها و اعتقادشان همانند مصرف کنندگان هستند و لذا قدرت مرجعیت نیز دارا هستند.

1. اغلب از بین اولین خریداران کالاهای جدید هستند و لذا ریسک بیشتری را می‌پذیرند و این تجربه عدم اطمینان مصرف کنندگان دیگر کاهش دهد رهبران ایده ها ممکن است خریدار کالایی که پیشنهاد می‌کنند باشند یا نباشند به خریداران اولیه کالاها (ارتباط دهندگان نوآور) اطلاق می‌گردد.(روستا:۱۱۱:۱۳۸۵)

پ.خانواده:

اعضای خانواده قادرند شدیداًً رفتار خریدار را تحت تأثیر قرار دهند. اعضای خانواده به دو دسته تقسیم می‌شوند، نخست والدین شخص، که راهنمای وی محسوب می‌شوند و شخص جهت گیری‌های خود ‌در مورد دین، سیاست، اقتصاد و غیره را از آن ها می آموزد. همسر و فرزندان شخص، نیز تأثیر مستقیمی بر رفتار روزمره وی دارند.

نقش و منزلت اجتماعی، یک شخص به ‌گروه‌های زیادی نظیر، خانواده، باشگاه و سازمان و غیره تعلق و وابستگی دارد. جایگاه شخص در هر کدام از این گروه ها بر حسب نقش و منزلت او تعیین می شود.(روستا:۱۱۲:۱۳۸۵)

خانواده جایگاه ویژه ای در اجتماع داشته و در واقع واحد اولیه و پایه ای اجتماع است . هنجارها و احساساتی که خانواده قانونمند می‌کنند منابع خود را از جامعه گسترده ترکیب می‌کنند و جامعه به نفع آیده آل آن ها و ثبات خانواده است.

تأثیر خانواده بر اعضای آن فراگیر است. تأثیرات نگرش‌ها- علایق و انگیزه های سنتی خانواده نه تنها در سال های تکوینی مشهود است بلکه احتمالاً در خانواده های بعدی گسترش هم خواهد یافت.

کودکان در خلال سال‌های اولیه زندگی ممکن است عادات مصرف زیادی از قبیل یادگیری نام مارک‌های تجاری خاص را فرا گیرند که این امر بخشی از روش زندگی آن ها در آینده خواهد بود. خانواده یک سازمان خرید کننده کامل و پیچیده است که نیازهای دو نسل یا بیشتر را در بر می‌گیرد.

رفتار کارآفرینانه مجموعه فعالیت‌هایی است که افراد در سطوح مختلف مسئولیت با هدف بهره‌گیری خلاقانه از منابع در جهت شناسایی و استفاده از فرصت‌ها به انجام می‌رسانند (مایر^[۱۹]، ۲۰۰۲، به نقل از فکری و شفیع‌آبادی، ۲۰۱۳).

فعالیت‌های کارآفرینانه باعث شناخت نیازها، خلق ایده ها و تولد فناوری‌ها می‌شود. با کارآفرینی است که نیازها شناخته می‌شوند و با رفع نیازها پیشرفت حاصل می‌شود (صالحی نجف آبادی و همکاران، ۱۳۸۵).

اجزای فرایند کارآفرینی:

فرایند کارآفرینی شامل کلیه فعالیت‌ها، وظایف، و اقدامات مرتبط با شناخت فرصت‌ها و ایجاد سازمان‌ها برای ایجاد کسب و کار جدید است. این اجزا عبارتند از:

1. 1. کارآفرین: مهم‌ترین بخش فرایند کارآفرینی است. کارآفرین فردی است که به طور آگاهانه تصمیم می‌گیرد و کار مخاطره‌آمیز جدیدی را آغاز می‌کند.

1. 1. فرصت: برای راه‌اندازی کسب و کار جدید در جامعه فرصت‌های فراوان وجود دارد.کارآفرین با تجزیه و تحلیلی و شناسایی عوامل و موقعیت‌ها باید بهترین فرصت را برگزیند.

1. 1. ساختار: قالب و چارچوبی است که کارآفرین قصد دارد در آن حیطه فعالیت کند.

1. 1. منابع: شامل منابع مالی، انسانی، سرمایه‌گذاری و… می‌باشد.

1. استراتژی و برنامه کسب و کار: شامل اهداف کلی برنامه ها و استراتژی کسب و کار تعیین شده را در بر می‌گیرد (احمدپور داریانی و مقیمی، ۱۳۸۸، به نقل از شفیع‌آبادی،۱۳۹۲).

به عقیده گارتنر^[۲۰] (۱۹۸۹، به نقل از دایر^[۲۱]، گریگرسن^[۲۲]، و کریستینسن^[۲۳]، ۲۰۰۸) برای رسیدن به رفتار کارآفرینی بیشتر باید بر روی عمل کارآفرینی بیشتر از شخص کارآفرین متمرکز شد با توجه به تمام تعاریف کارآفرینی سه عنصر بنیادی مشاهده می‌شوند که شامل:

1. 1. شناخت فرصت‌ها: شناسایی نیازهای برآورده نشده در بازار و خلق ایده هایی در ارتباط با خدمات یا محصولاتی که پاسخگوی این نیازها هستند.

1. 1. گردآوری و به کار‌گیری منابع: اشتیاق به ریسک کردن در ارتباط با تامین سرمایه از بیرون.

1. شیوه ی راه‌اندازی کسب و کار: شامل آموزش مهارت های مدیریتی و مهارت‌های شخصی است (حسینی خواه،۱۳۸۷).

توجه به کارآفرینی در اجتماع، سبب پویایی و افزایش بهره وری شده و در سطح جامعه، ارزش کار را افزایش داده و روحیه سعی و تلاش را در بدنه جامعه، بالا می‌برد. اهتمام به موضوع کارآفرینی، سبب تشویق جامعه به فعالیت‌های خلاق و کارآفرینانه می‌شود و همین امر، سبب رشد و بالندگی در اجتماع می‌شود (سعیدی کیا،۱۳۹۰، به نقل از لعلی سرابی، عبدوی، و فروتنی،۱۳۹۱).

بین گرایش کارآفرینانه و فعالیت کارآفرینانه تفاوت وجود دارد. در رابطه با کارآفرینی، افراد داری ارزش‌ها، ترجیحات و ارزیابی‌ها، شناخت فرصت‌ها، و تصمیم‌گیری‌های خاص خود می‌باشند. این تصمیم‌ها ممکن است با توجه به خصوصیات فردی گرفته یا بر اساس شغل و رشد بازار گرفته شود. در نتیجه، تفاوت گرایش کارآفرینانه با فعالیت کارآفرینانه ممکن است به دلیل دموگرافی منطقی (گروه‌هایی با روحیه بالای کارآفرینی یا متمایل به رفتار کارآفرینانه)، جنبه اقتصادی (فرصت‌های اشتغال)، و ترکیبات سازمانی باشد (بوسما^[۲۴] و شوجتز^[۲۵]، ۲۰۱۰).

تعریف کارآفرین:

بنابر تعریف واژه‌نامه دانشگاهی وبستر: کارآفرین کسی است که متعهد می‌شود مخاطره‌های یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی، اداره و تقبل کند(زری باف و شفیع خانی،۱۳۸۵).

از نظر بارنز ^[۲۶](۲۰۰۷، به نقل از شفیع‌آبادی،۱۳۹۲) تعاریف کارآفرین عبارتند از : شخصی که فرصتی را کشف و برای پیگیری و تحقق آن، سازمان مناسبی را ایجاد می‌کند. فردی که عمدتاً” به منظور کسب سود و رشد بیشتر، کسب و کاری را تأسیس و اداره کند که مشخصه اصلی آن نو آوری و مدیریت استراتژیک است. شخصی که سیاست گذاری کسب و کار با اوست، ریسک مالی را می‌پذیرد، و در فرایند تولید عامل سازماندهی است و مسئولیت تصمیماتی از قبیل اینکه :« چه چیزی تولید می‌شود ؟»، و « با چه روشی تولید شود؟» را قبول می‌کند.

دراکر (۱۹۹۳، به نقل از قوچانی و همت،۱۳۸۸) معتقد است کارآفرین کسی است که فعالیت اقتصادی کوچک و جدیدی را با سرمایه خود شروع می‌کند. کارآفرین ارزش‌ها را تغییر می‌دهد و ماهیت آن ها را دچار تحول می‌کند همچنین مخاطره پذیر است و به درستی تصمیم‌گیری می‌کند. برای فعالیت خود به سرمایه نیاز دارد ولی هیچگاه سرمایه گذار نیست. کارآفرین همواره به دنبال تغییر است و به آن پاسخ می‌دهد و فرصت‌ها را شناسایی می‌کند.

مفهوم آموزش کارآفرینی:

آموزش،کلیه مساعی و کوشش‌هایی است که در جهت ارتقای سطح دانش و آگاهی، مهارت‌های فنی، حرفه ای می‌شوند. کارآفرینی به ریسک پذیری، نو آوری و کنش کارآفرینانه نیاز دارد (رضا زاده و آقا زاده، ۱۳۸۳).

در رابطه با واژه آموزش کارآفرینی دو مفهوم مشاهده می‌شود:

۱ – آموزش ویژگی‌های کارآفرینانه : به دامنه وسیعی از شایستگی‌ها و توانمندی‌ها جهت یادگیری کارآفرینانه تأکید دارد. در این آموزش اعتقاد بر این است که با توجه به شرایط متغیر جامعه جهانی و سرعت تغییرات، افراد باید یاد بگیرند که چگونه در سر تا سر زندگی به صورت کارآفرین رفتار کنند و لذا دامنه آن بسیار وسیع تر از صرفا” کسب و کار می‌باشد.

۲ – آموزش کارآفرینی : تأکید بر ویژگی‌ها، توانمندی‌ها و مهارت‌هایی دارد که افراد برای راه اندازی،رشد و مدیریت کسب و کار بایستی به آن مجهز شوند (کورلیسکی ^[۲۷]،۲۰۰۴ ؛ گیب^[۲۸]،۲۰۰۲، به نقل از پور آتشی،۱۳۸۷).

اهداف آموزش کارآفرینی:

گاواران و اوسنید^[۲۹] (۱۹۹۴، به نقل از الوانی، مقیمی، آذر، و رحمتی، ۱۳۹۰) اهداف برنامه آموزشی کارآفرینی را در قالب‌های زیر بیان می‌کنند :

• • شناسایی و آماده سازی کارآفرینان بالقوه برای شروع یا توسعه دانش و فناوری در کسب و کارهای مخاطره آمیز.

• • توانمندی مخاطبین برای برنامه های کسب و کار.

• تمرکز برای اجرای پروژه های کارآفرینانه همچون تحقیق بازار و تحلیل رقبا، تأمین مالی کسب وکار و موضوعات مالیاتی و قانونی، حیاتی هستند؛ بهبود و توسعه ی رفتارهای مستقلانه، ریسک پذیری و تقبل مسئولیت‌ها؛ توانمندسازی مخاطبین به گونه ای که درپایان دوره ی آموزشی بتوانند اقدام به تأسیس کسب وکار مخاطره آمیز دانش محور با فناوری سطح بالا کنند.

سولمان و دیگران (۲۰۰۲، به نقل از پور آتشی، ۱۳۸۷) اهداف مختلف دوره های آموزش کارآفرینی را به صورت زیر ارائه کردند:

• • کسب دانش مربوط به کارآفرینی

• • کسب مهارت در تحلیل فرصت‌های اقتصادی و ترکیب برنامه های عملیاتی

• • تعیین و تقویت ظریفت، استعداد و مهارت کارآفرینی

• • القای مخاطره پذیری در فنون تحلیلی

• • توسعه همفکری و حمایت متقابل در جنبه‌های انحصار آفرینی کارآفرینی

• • تقویت نگرش‌ها در جهت پذیرش تغییر

راجرز^[۴۶] (۱۸۹۷) ، عزت نفس را ارزیابی مداوم شخصی از ارزشمندی خویشِ خود و یا نوعی قضاوت نسبت به ارزشمندی وجود خود تعریف ‌کرده‌است . او معتقد است که این صفت در انسان حالت عمومی دارد و محدود و زودگذر نیست . طبق نظر راجرز ، عزت نفس در اثر نیاز و توجه مثبت دیگران به وجود می‌آید که شامل بازخوردها ، صمیمیت و پذیرش و مهربانی از طرف محیط به ویژه والدین است (خورانی ، ۱۳۸۷) .

کارل راجرز که روش او پدیدارشناسی و دیدگاهش انسان گرایی است . بر ادراک ، خودشکوفایی ، مفهوم خویشتن ، تکامل شخصیت در دوره های بالاتر کودکی و تغییرات مداوم شخصیت تکیه می‌کند . به نظر راجرز هر چه ناهماهنگی بین خودهای واقعی و آرمانی بیشتر باشد عزت نفس کمتر و میزان ناسازگاری بیشتر خواهد بود . تفاوت جیمز و راجرز در آن است که جیمز توجه اش نسبت به واقعی و خود آرمانی و راجرز توجه اش به ناهماهنگی خودهای واقعی و خودآرمانی به عنوان تعیین کننده­ عزت نفس است (همان منبع) .

جرج مید^[۴۷] (۱۸۹۹)، معتقد است که تصورات و نگرش های شخص ، نقش زیادی در زندگی او دارند . این تصورات می‌تواند مربوط به موقعیت های درونی یا بیرونی باشد . تصورات بر اساس بازخوردی که از نظر دیگران به دست می‌آید ، تشکیل می شود . ‌بنابرین‏ شخص خصوصیات خود را به گونه ای درک می‌کنند که دیگران آن خصوصیات را به وی نسبت می‌دهند . او نتیجه گرفت عزت نفس بر اثر انعکاس ارزیابی دیگران به وجود می‌آید و این اجتماع است که برای افراد معیارهای زندگی را تعیین می­ کند و از طرفی نظریات در شخصی درونی و عزت نفس او را شکل می­دهد .

در سال ۱۹۶۵ ، رزنبرگ^[۴۸] عزت نفس را به صورت ارزیابی شخص نسبت به خود و بیانگر نحوه ی برخورد فرد را تأیید یا عدم تأیید خود ، یا به عبارتی نگرش مطلوب و نامطلوب نسبت به خود تعریف کرد . کوپر اسمیت^[۴۹] (۱۹۷۶)، نیز معتقد است عزت نفس ، ارزیابی فرد از خویش است که آن را از طریق توجه به خویش به دست می آورد و نشانه ی نگرشی است از تأیید یا عدم تأیید و میزانی که فرد به توانایی ، موفقیت و ارزش خویش ، اعتقاد دارد . به عقیده ی آن دو عزت نفس بیانگر نگرش فرد درباره ی خودش است که ممکن است از مقایسه خود با دیگران و یا مستقل از آن ها شکل بگیرد (بیابانگرد ، ۱۳۷۸) .

رزنبرگ بیان می‌دارد عزت نفس طی زمان خود را به طور متغیر نشان می‌دهد و نسبت به وقایع بد یا خوب حساس است که ثبات و عدم ثبات آن ممکن است حاکی از فعالیت فرد در این رویدادها باشد . کوپراسمیت چهار عامل را در تحول عزت نفس مهم می‌داند ؛ ۱) ارزشی که فرد از دیگران دریافت می­ کند . ۲)تجربه ی همراه با موفقیت ، در موقعیتی که فرد خودش را در تعامل با محیط می بیند . ۳) تعریف شخص از موفقیت و شکست . ۴) شیوه ی فرد در ارتباط با انتقاد (ری شهری و دیگران ، ۲۰۱۱) .

رابسون^[۵۰] (۱۹۸۵) ، عزت نفس را حس رضامندی از خویشتن پنداری می‌داند که از ارزیابی خود درباره ی ارزشمندی ، جذابیت ، شایستگی ، کفایت ، قدر و منزلت و توانایی جهت ارضای تمایلات و خواسته های فرد ناشی می­ شود (زینی وند ، ۱۳۸۴) .

مزلو^[۵۱] (۱۹۸۹) ، از عزت نفس به عنوان یک نیاز یاد کرده و بیان می‌کند همه ی افراد جامعه ی ما به احترام به خود یا عزت نفس یا احترام به دیگران تمایل یا نیاز دارند ، یعنی نیاز فرد به ایجاد تصویر مثبت در دیگران نسبت به خودش (ری شهری و دیگران ، ۲۰۱۱).

سیف در تعریف عزت نفس چنین آورده است : نیاز به احترام خود ، به عبارت دیگر نیاز به کسب موفقیت و تأیید یا نیاز به ایجاد تصور مثبت درباره ی خود و دیگران و این که دیگران او را فردی قابل احترام بدانند . همچنین بیابانگرد ، عزت نفس را درجه ی تصویب ، تأیید ، پذیرش و ارزشمندی که شخص به خود نسبت می­دهد می­داند (همان منبع) .

شاملو معتقد است ، عزت نفس عبارت است از ارزیابی و ارزشیابی مداومی که شخص نسبت به ارزشمندی خویشتن دارد و نوعی قضاوت شخصی نسبت به ارزشمندی وجودی ‌می‌باشد (خورانی ، ۱۳۸۷) .

مکی^[۵۲] و اسمیت^[۵۳] (۲۰۰۲)، درباره ی عزت نفس بیان می‌کنند ؛ عزت نفس یکی از عوامل تعیین کننده ی رفتار در انسان به شمار می­رود . در حقیقت برداشت و قضاوتی که افراد از خود دارند تعیین کننده­ چگونگی برخورد آن ها با مسائل مختلف است . فردی که عزت نفس پایین دارد و برای خود ارزش و احترامی قائل نیست ، ممکن است دچار انزوا ، گوشه گیری و رفتارهای ضداجتماعی شود . ‌بنابرین‏ عزت نفس را می توان مجموعه ای از افکار ، عواطف و تجربه ها تصور کرد که در فرایند زندگی اجتماعی شکل می­ گیرند (کردلو ، ۱۳۸۷) .

عزت نفس جنبه ای از تجربه و کیفیت زندگی فرد است . نوعی خود ارزیابی مثبت ، پیش‌بینی کننده ی قاطع برای خوشبختی عمومی و درجه ی تطابق با زمینه ی اجتماعی فرد و همچنین عامل قدرتمند در محافظت در مقابل مخاطرات روانی و اجتماعی (پپی^[۵۴] و همکاران، ۲۰۰۶) .

همان گونه که هیچ انسانی نمی توان بدون شخصیت محسوب کرد . به همان ترتیب هیچ انسانی را بدون حرمت خود یا عزت نفس نمی توان در نظر گرفت . چه اغلب نظریه ها بر این باور بودند که حرمت خود ، ویژگی دیرپای شخصیت است و اشاره به برخی سطوح کلی و فرضی خودسنجی^[۵۵] دارد . به دیگر سخن ، حرمت خود ، درکی است که فرد از خود دارد ، اما این درک با قضاوت های ارزشی همراه است و دربر گیرنده میزانی از حرمت خویش^[۵۶] و خویشتن پذیری^[۵۷] و ‌بنابرین‏ حس ذهنی و دیرپایی از میزان پذیرش خود به شمار می­رود (براندن^[۵۸] ؛ ترجمه ی قراچه داغی ، ۱۳۷۹) .

عزت نفس دو جنبه ی وابسته ی مشترک دارد ، حس اثربخشی فردی^[۵۹] (خود اثربخشی) ، حس ارزش فرد (حرمت نفس) . خود اثربخشی یعنی ، اعتماد به کارکرد و کنش ذهن ، توانایی اندیشیدن ، در فرایندهایی که به وسیله ی آن قضاوت و انتخاب می‌کنیم یا تصمیم می­گیریم ، اعتماد به توانایی خود در درک حقایق و واقعیت هایی که در حوزه ی علایق و نیازهایمان قرار می گیرند و حس ارزش فردی یعنی احساس رضایت از خود (همان منبع) .

علی رغم تعاریف متعددی که از عزت نفس به عمل آمده می توان یک عامل مشترک را در میان همه آن ها پیدا کرد و آن جنبه­ ارزشی است که ‌در مورد «خود» بیان می­ شود ، باید توجه نمود که عزت نفس را از خودپنداره متمایز نمود زیرا خودپنداره مجموعه ای از مفاهیم است که فرد برای توصیف خویش از آن ها استفاده می‌کند ، اما عزت نفس به ارزیابی و قضاوت هایی که شخص درباره خصوصیات خود دارد مبتنی ‌می‌باشد .

بورس اوراق بهادار تهران نیز ‌بر اساس دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار، جریان نقد حاصل از عملیات را معیاری برای کیفیت سود تلقی می‌کند و در پذیرش شرکت ها و نیز طبقه بندی شرکت های پذیرفته شده در بازارهای اول (تابلوهای اصلی و فرعی) و دوم از آن استفاده می‌کند. ‌بر اساس بند ۹ ماده ۶ دستورالعمل مذکور، سود عملیاتی شرکت متقاضی پذیرش در بورس باید در دو دوره ی مالی منتهی به پذیرش از کیفیت بالایی برخوردار بوده و مجموع جریان خالص وجه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی آن طی این دوره ها مثبت باشد. (ثقفی و هاشمی ۱۳۸۳).

۲-۲-۲٫جریان نقد آزاد

جریان نقد آزاد معیاری برای اندازه گیری عملکرد است و وجه نقدی را نشان می‌دهد که شرکت پس از انجام مخارج لازم برای نگهداری یا توسعه ی دارایی ها، در اختیار دارد. جریان نقد آزاد از این حیث دارای اهمیت است که به شرکت اجازه می‌دهد تا فرصت هایی را پیگیری کند که ارزش سهامدار را افزایش می‌دهد. بدون وجه نقد، توسعه ی محصولات جدید، انجام تحصیل های تجاری، پرداخت سودهای نقدی به سهام‌داران و کاهش بدهی ها امکان پذیر نمی باشد. در یکی از روش های اندازه گیری، جریان نقد آزاد از رابطه ی زیر محاسبه می شود: (رضایی و تیموری، ۱۳۹۱)

سود خالص + استهلاک دارایی های ثابت مشهود و نامشهود – تغییر در سرمایه در گردش – مخارج سرمایه ای = جریان نقد آزاد

در روش دیگر، جریان نقد آزاد از طریق کسر نمودن مخارج سرمایه ای از جریان نقد عملیاتی محاسبه می شود. گفتنی است، بورس اوراق بهادار تهران به منظور قابلیت مقایسه ی شرکت هایی که سهام آن ها در بورس پذیرفته می شود، برای محاسبه ی جریان نقد آزاد و افشای آن در امیدنامه ی پذیرش و درج شرکت‌ها، از این روش محاسباتی استفاده می‌کند. جریان نقد عملیاتی در صدر صورت جریان وجه نقد می‌آید و خالص مخارج سرمایه ای انجام شده هم از بخش فعالیت های سرمایه گذاری صورت مذبور اخذ و از تفاضل آن ها جریان نقد آزاد برای ۳ سال گذشته (و ۳ سال آینده در صورت وجود اطلاعات) محاسبه می شود. (اعتمادی و شفاخیبری ۱۳۹۰)

در یک روش محاسباتی، جریان نقد آزاد عبارت است از جریان نقد عملیاتی (سود خالص به علاوه ی هزینه ی استهلاک دارایی های ثابت مشهود و نامشهود) منهای مخارج سرمایه ای و سود سهام تقسیمی. مؤسسه ی رتبه بندی فیچ جریان وجه نقد آزاد (پس از بهره، مالیات، سرمایه در گردش، مخـارج سـرمایه ای و سـودهای تقسیمی) را این گونه تعریف می‌کند: جریان نقد حاصل از عملیـات پـس از مخـارج سـرمایه ای و مخـارج غیرعملیـاتی. جریان‌های نقدی غیرعملیاتی نوعاً شامل اقلامی می شود که تحلیل گر خارج از دامنه ی فعالیت های عملیاتی اصلی واحد تجاری شناسایی یا برآورد می‌کند و شامل واگذاری دارایی ها نمی شود. جریان های نقدی غیرعملیـاتی مـی توانـد شـامل هزینه های نقدی برنامه های تجدید ساختار (هزینه های تجزیه، مشاوره و …)، جریـانهـای ورودی یـا خروجـی خـالص حاصل از فعالیت های متوقف شده (به غیر از هر گونه دریافتی بابت فروش واقعی عملیـات)، مبلـغ بـا اهمیـت غیرعـادی دریافتی بابت ادعاهای بیمه ای یا دعاوی حقوقی باشد. همچنین می‌تواند سـودهای تقسـیمی شـرکت وابسـته را شـامل شود. (رضایی و تیموری، ۱۳۹۱)

مطابق روش شناسی فیچ، جریان نقد آزاد نسبت ‌به این تصمیم که آیا سودهای تقسیمی دریافتی از شرکت وابسته منظور یا مستثنی شود، خنثی است. از طرف دیگر، فیچ به محاسبه ی جریان های نقد آزاد پس از پرداخت سود تقسیمی سهام عادی و ممتاز مبادرت می ورزد. پرداخت سود سهام عادی، اختیاری است و درصورتیکه شرکت دوره ای از فشارهای مالی را تجربه نموده باشد، کاهش سود تقسیمی را انتخاب می کند. با این وجود، کسر نمودن سود تقسیمی سهام عادی از جریان های نقد آزاد طراحی شده تا جریان عادی فعالیت های تجاری را نشان دهد، با این فرض که شرکت تلاش خواهد کرد سطح سود تقسیمی اش را حفظ نماید یا حتی افزایش دهد.این نکته حائز اهمیت است که جریان نقد آزاد منفی به تنهایی نشان دهنده ی وضعیت نامطلوب نیست. اگر جریان نقد آزاد منفی باشد، می‌تواند حاکی از سرمایه گذاری زیاد شرکت باشد، امری که در بسیاری از شرکت های نوپا طبیعی است. درصورتیکه سرمایه گذاری های انجام شده بازده بالایی را در پی داشته باشد، استراتژی مذبور ،پتانسیل کسب نتیجه ی مطلوب در بلندمدت را دارد. مدیریت وجه نقد شرکت به تقاضا برای وجه نقد در شرکت بستگی دارد. هدف مدیریت وجه نقد آن است که با محـدود کردن سطوح وجه نقد در شرکت، ثروت سهام‌داران را حداکثر کند. وجه نقد باید در سـطحی نگهـداری شـود کـه بـین هزینه ی نگهداری وجه نقد و هزینه ی وجه نقد ناکافی تعادل برقرار شود. علاوه بر این، مدیریت وجه نقد ارزش شرکت را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. زیرا سطوح سرمایه گذاری وجه نقد مستلزم افزایش هزینه های دیگر می‌باشد که تحت تأثیر سطوح خالص سرمایه در گردش قرار دارد. هم افـزایش و هـم کـاهش خالص سرمایه در گردش مستلزم تعادل جریان های وجه نقد آزاد در آینده و به نوبه ی خود، تغییرات ارزش گذاری شـرکت است. (غلام زاده لداری، ۱۳۸۹)

۲-۲-۳٫جریان نقد آزاد برای شرکت

جریان نقد آزاد برای شرکت، معیاری برای اندازه گیری عملکرد است که مبالغ خالص وجه نقدی را نشان می‌دهد که برای شرکت ایجاد شده است و شامل هزینه ها، مالیات ها و تغییرات در خالص سرمایه در گردش و سرمایه گذاری ها می شود. جریان نقد آزاد برای شرکت از رابطه ی زیر محاسبه می شود:

تغییرات در سرمایه گذاری ها – تغییرات در خالص سرمایه در گردش – مالیات ها – هزینه ها – جریان نقد عملیاتی = جریان نقد آزاد برای شرکت

جریان نقد آزاد برای شرکت معیاری است که سودآوری شرکت را پس از همه ی هزینه ها و سرمایه گذاری ها اندازه گیری می‌کند. معیار مذبور یکی از معیارهای متعددی است که برای مقایسه و تجزیه و تحلیل سلامت مالی شرکت‌ها استفاده می شود. (دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار تهران، ۱۳۸۶)

مقدار مثبت جریان نقد آزاد برای شرکت نشان می‌دهد که شرکت پس از پرداخت هزینه ها و سرمایه گذاری ها دارای وجوه نقد مازاد است. از طرف دیگر، مقدار منفی نشان می‌دهد که شرکت درآمد کافی به منظور پوشش هزینه ها و فعالیت های سرمایه گذاری اش ایجاد نکرده است. به همین دلیل، سرمایه گذاران باید در ارزیابی دلایل این رویداد کاوش های عمیق تری به عمل آورند. این امر می‌تواند علامتی از مشکلات حاد شرکت مورد رسیدگی باشد. (دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار تهران، ۱۳۸۶)

۲-۲-۴٫جریان نقد آزاد هر سهم

معیاری است که سودآوری مالی شرکت مورد رسیدگی را از طریق تقسیم جریان نقد آزاد بر تعداد سهام منتشره نشان می‌دهد. معیار مذبور شاخصی برای اندازه گیری تغییر در سود هر سهم است و از رابطه ی زیر محاسبه می شود: (‌غلام زاده لداری، ۱۳۸۹)

جریان نقد آزاد هرسهم= جریان نقد آزاد/ تعداد سهام منتشره

اعتبار دهندگان معمولا توجه خاصی به نحوه و اجرا و بهره‌برداری از پروژه نشان می‌دهند.معمولا بانک‌های اعتبار دهنده طی یک فرایند کنکاش قراردادهای مورد بحث را از جنبه‌های فنی و حقوقی مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار می‌دهند در واقع قرار است به اتکای این قراردادها اعتبارات پرداختی بانک‌ها بازپرداخت شود.در عین حال پس از تنظیم و نهایی شدن قراردادهای مذکور اعتباردهندگان در مقابل هر گونه تغییر در مفاد قرارداد که پیشتر مورد توافق قرار گرفته است مقاومت و ایستادگی نشان می‌دهند.

اصولا در مقایسه با اعتباراتی که از ضمانت دولتی و یا ضمانت شرکت‌های سرمایه‌گذار برخوردارند.در فاینانس خودگردان اعتباردهندگان حق نظارت و کنترل به مراتب بیشتری را در روند اجرای پروژه برای خود قائل هستند به گونه‌ای که گاهی این گونه به نظر می‌رسد که گویا این بانک‌های اعتبار دهنده هستند که پروژه را اجرا می‌کنند به طوری که نظارت منظم بر فعالیت‌های مهندسی پروژه و اعمال محدودیت در دریافت اعتبارات جدید از طریق بانک‌های مذکور کاملاً رایج و متداول است.

اصولاً در مقایسه با اعتباراتی که از ضمانت دولتی و یا ضمانت شرکت‌های سرمایه‌گذار برخوردارند.در فاینانس خودگردان اعتباردهندگان حق نظارت و کنترل به مراتب بیشتری را در روند اجرای پروژه برای خود قائل هستند، به گونه‌ای که گاهی اینگونه به نظر می‌رسد که گویا این بانک‌های اعتباردهنده هستند که پروژه را اجرا می‌کنند، به طوری که نظارت منظم بر فعالیت‌های مهندسی پروژه و اعمال محدودیت در دریافت اعتبارات جدید، از طرف بانک‌های مذکور کاملاً رایج و متداول است.

در عین حال ورود به حیطه فعالیت‌های تجاری جدید، تغییر تامین کنندگان (مواداولیه و قطعات) و یا مشتریان محصولات و یا انحراف از برنامه اولیه فعالیت تجاری معمولاً مستلزم کسب موافقت اعتباردهندگان است.

معذالک بانک‌های اعتباردهنده تمایلی به اینکه به عنوان مجری پروژه شناخته شوند ندارند، به دلیل اینکه این امر مسئولیت خسارات ناشی از مسائل زیست محیطی را متوجه آن ها می‌کند، به علاوه صاحبان سهام (شرکت مجری پروژه) در قبال دخالت بیش از اندازه اعتباردهندگان تحت لوای صیـانت از سـرمایه‌گذاری خود، واکنش نشان داده و مایل نیستند که اعمال محدودیت‌های اعتباردهندگان، حرکت‌های شرکت مجری پروژه را به گونه‌ای کند سازد که امکان انجام واکنش‌های به موقع و یا بهره‌برداری از شرایط جدید (که لزوماًً توجیه پذیری پروژه را تهدید نمی‌کند) از شرکت مجری پروژه سلب گردد، این امر بخشی از فرایند ایجاد شرایط متعادل و متوازنی است که می‌بایست توسط مشاوران حقوقی دست اندرکاران اجرای پروژه، اعتباردهندگان و متولیان پروژه فراهم گردد.

در عین حال شرکت مجری پروژه ملزم خواهد بود که تعهداتی را تقبل کند که طبق آن ها نحوه بهره‌برداری از واحد صنعتی (معمولاً طبق استانداردهای بین‌المللی) تعریف شده باشد.همچنین چــارچـوب‌های قرارداد (بهره‌برداری)، چگونگی تنظیم بودجه‌های سالانه و چگونگی اطلاع رسانی از زمره سایر تعهدات شرکت مجری پروژه خواهد بود.

اسناد و مدارک قرارداد همچنین به اعتباردهندگان این اختیار را می‌دهد، در صورتی که شرکت مجری پروژه قادر به ایفای تعهدات مالی خود (بازپرداخت اعتبارات) طبق برنامه نبود و یا در صورت نقض هریک از تعهدات فوق، اعتبار ارائه شده تسریع (ACCELERATION) و اعتباردهندگان می‌توانند نسبت به دریافت یک جای آن اقدام و در این ارتباط وثائق و ضمانت نامه ها را به جریان اندازند.خاطرنشان می‌سازد جنبه‌های روانی آسودگی خیال اعتباردهندگان از اینکه در هر لحظه‌ای که احساس خطر کنند، می‌توانند پروژه را در اختیار گرفته و تحت کنترل خود درآورند به مراتب بیش از جنبه عینیت‌پذیری آن است.فاینانس خودگردان یک تعهد درازمـدت برای تامین منابع عظیم مالی بوده و به ندرت ممکن است که درصورت شکست پروژه، منابع مالی مذکور به طور کامل بازیابی گردد.

لذا اصلی‌ترین دغدغه اعتباردهندگان آن است که قبل از اینکه خود را متعهد به پرداخت کنند، مجموعه سازوکار قراردادی و ایجاد جریان نقدینگی پروژه تنظیم و تکمیل شده باشد.توافق کامل ‌در مورد ساختار و چارچوب قرارداد اجرای پروژه از جمله دیگر نکات کلیدی است.این مهم معمولاً از طریق قراردادهای خدمات مهندسی، خرید و ساخت در قالب قراردادهای کلید در دست با پیمانکاران معتبر بین‌المللی تحقق می‌یابد. در پروژه های فراورش مواد هیدروکربوری، تنظیم قراردادهای مستحکم درخصوص تامین خوراک و نیز قراردادهای فروش محصولات نهایی پروژه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.به علاوه اعتباردهندگان می‌خواهند مطمئن باشند که بهره‌برداری از واحد صنعتی تکمیل شده توسط پرسنل بهره‌برداری مجرب انجام خواهدگرفت.

واقعیت آن است که سهام‌داران شرکت مجری پروژه نیز در بسیاری از دغدغه‌های فوق با اعتباردهندگان وجوه اشتراک دارند، ‌بنابرین‏، در بسیاری از جهات، صاحبان پروژه و اعتباردهنــدگـان اهداف مشترکی را تعقیب می‌کنند.به گونه‌ای که در برخی از موارد، در مذاکرات صاحبان پروژه با پیمانکاران ساختمانی، شرایط خاصی با این توجیهات که شرایط مذکور مورد نظر بانک‌های اعتباردهنده بوده و بانک‌های مذکور به هیچ وجه حاضر به کوتاه آمدن از خواسته‌های خود نیستند، گنجانیده می‌شود.

۱ـ۵ـ۱۰ـ۲ توزیع ریسک

میزان ریسکی که بانک‌های تجاری می‌توانند بپذیرند محدود بوده و یکی از اصول بارز فــاینــانس خــودگردان عبارت است از تخصیص ریسک‌های مختلف به دست اندرکـاران مختلف پروژه ‌بر اساس قابلیت هریک برای پذیرش ریسک مربوطه، به نحوی که به عنوان مثال ریسک‌های تجاری نظیر تأخیر در تکمیل پروژه، افزایش هزینه های پروژه و کاهش فروش (کاهش عواید حاصل از فروش محصولات در مقایسه بر ارقام برآورد شده) می‌تواند توسط دست اندرکاران اجرای پروژه جذب گردد.

این مقصود می‌تواند از طریق پیش‌بینی دریافت خسارات نقدی (LIQUATED DAMAGE) در قراردادهای اجرای پروژه (ارزیابی ضرر و زیان نقدی ناشی از تأخیر در راه‌اندازی پروژه) و یا تعهدات صاحبان پروژه برای تامین سرمایه نقدی اضافی حاصل شود، قراردادهای فروش درازمدت که در آن ها ضرورت پرداخت حتی درصورت عدم دریافت محصول از طرف خریدار، پیش‌بینی شده است از دیگر ابزار مهم در این ارتباط است. ‌بنابرین‏، ملاحظه می‌شود اعتبار صاحبان پروژه، پیمانکاران و خریداران محصولات پروژه از عوامل مهم برای تامین منابع مالی موردنیاز پروژه محسوب می‌شود.

معذالک باید توجه داشت که انتقال ریسک‌های سیاسی به دست اندرکاران پروژه، حتی در مواردی که کشور میزبان (از طریق بنگاه‌های اقتصادی وابسته) به عنوان یکی از صاحبان سهام در اجرای پروژه مشارکت دارد، امکان‌پذیر نیست.به عبارت دیگر، امکانات شرکای محلی برای پوشش اعتباردهندگان (جبران خسارت بانک‌ها) در قبال تغییرات در قوانین و مقررات، ملی شدن و یا سلب مالکیت، عدم وجود ارز خارجی یا ناآرامی‌های سیاسی بسیار محدود است، و لذا به طور معمول اینگونه ریسک‌ها تحت پوشش ریسک‌های سیاسی و توسط مؤسسه‌‌های بیمه اعتبارات صادراتی در چارچوب برنامه های توسعه صادرات از کشورهای متبوعه قرار می‌گیرد.

۱ـ۵ـ۱۰ـ۳ تضمین‌ها، وثیقه‌ها و سایر تعهدات