در اواسط قرن پانزدهم میلادی عملیات جراحی زیبایی دچار دگرگونی فراوانی گردید به طوری که شخصی به نام هنری فون فولسبندت عمل جراحی بینی را برای شخصی که بینی خود را به طور کلی از دست داده بود انجام داد و اقدام به جداسازی پوست بیمار از یکی از اعضای وی و الصاق آن به بینی بیمار نمود(http:// Wikipedia Plastic surgery). در طی جنگ جهانی اول شخصی به نام گلیز ^[۸] شیوه های نوینی را در انجام عمل جراحی ابداع کرد. شیوه های مذبور در خصوص سربازان آسیب دیده از جنگ جهانی دوم به کار می‌رفت. در طی همان جنگ شخصی به نام بلیر^[۹] عمل جراحی سر و صورت را برای کسانی که در نتیجه جنگ در خندق آسیب دیده بودند انجام می‌داد. وی پس از جنگ، تیمی جراحی را برای بازسازی های فیزیکی آسیب دیدگان جنگ در یکی از بیمارستان ها تشکیل داد(شیفمن،۲۰۱۳م، ص ۳).

در دنیای غرب عمل جراحی زیبایی در ایالات متحده آمریکا بیش از هر جای دیگری رشد ‌کرده‌است. طبق آمار انجمن جراحی پلاستیک آمریکا ۱۱ در سال ۲۰۰۴ قریب به شش میلیون عمل جراحی ترمیمی در کل ایالات متحده انجام شده است(رینزلر،ص۱۵۳). همچنین مؤسسه مذبور اذعان کرد که در اوایل سال ۲۰۰۷ طی ۱۲ ماه یازده میلیون عمل جراحی زیبایی انجام شده است. آمار مذبور نسبت به سال ۲۰۰۷ هفت درصد رشد داشته است(الیوت، ۲۰۰۸م، ص۲۱).

۱-۲-۳ انگیزه های اقدام به جراحی زیبایی

اعمال جراحی زیبایی با انگیزه های خاصی انجام می گیرند. که عبارتند از:

الف- انگیزه های درمانی: بروز حوادث ناگوار و پیش‌بینی نشده همچون آتش سوزی و تصادفات ممکن است موجب از بین رفتن یا کاهش توانایی جسمی یا معنوی و یا باعث از بین رفتن یا کاهش زیبایی ها و محاسن بیمار گردد. بازگرداندن بیمار به وضعیت عادی و حفظ سلامت جسمانی وی امری ضروری است. عمل جراحی زیبایی می‌تواند به منظور رفع مشکلات مذبور انجام شود.

ب- انگیزه های روانی: در پاره ای از موارد انجام عملیات جراحی زیبایی و ترمیمی به منظور رفع ناتوانی جسمی نیست. بیمار ممکن است به دلیل عوامل روانی (مثلاً زشتی چهره، جدا کردن انگشت یا دندان اضافی) ناگزیر از انجام عمل باشد.

ج- فرار از کیفر: مجرمان و متهمان جرایمی از قبیل سرقت، قتل و کلاهبرداری ممکن است به منظور فرار از چنگال عدالت، مقامات قضایی و محاکمه، برای آنکه شناسایی و دستگیر نشوند دست به عملیات جراحی پلاستیکی و ترمیمی بزنند.

د- انگیزه های شغلی: تغییر در چهره اشخاص ممکن است دلایل فنی و شغلی داشته باشد. هنرمندان و هنرپیشه های تئاتر و سینما ممکن است به منظور ظاهر شدن در نقشی خاص و ارائه نقش مناسب ناگزیر از انجام عمل جراحی ترمیمی و زیبایی باشند(اداره التنمیه الاجتماعیه و الارشاد،۱۴۲۳ه.ق، ص۱۱).

۱-۳ انواع جراحی زیبایی

۱-۳-۱ انواع جراحی های زیبایی صورت

جراحی زیبایی لاله گوش^[۱۰]: حتماً کودکانی را دیده اید که لاله هر دو گوششان و در موارد نادری لاله یک گوششان برجسته تر از معمول است. این زائده جنبه ارثی دارد و بر روی میزان شنوایی تأثیر ندارد. در این عمل محل برشی پشت لاله گوش است که غضروف های اضافی تراشیده و سپس برش پوستی دوخته می شود.

عمل جراحی زیبایی پلک^[۱۱]: جراحی پلاستیک چشم معمولاً با هدف برداشتن پف پلک ها، اصلاح افتادگی پلک و برداشتن پوست اضافی آن ها انجام می شود. در این محل در پلک بالا برش درست روی چین پلک داده می شود و در صورت لزوم کیسه های چربی نیز برداشته می شود.

لیفتینگ صورت یا کشیدن پوست صورت: کشیدن پوست صورت که اصطلاحاً لیفتینگ صورت گفته می شود، علی الظاهر برای جوا نتر و شاداب تر کردن صورت انجام می شود. معمولاً این عمل در سنین ۴۰ تا ۶۵ سالگی یا حتی بالاتر صورت می‌گیرد.

لیفت ابرو و پیشانی: ظهور علائم پیری در یک سوم موارد شامل چین و چروک پیشانی، افتادگی ابروها و افتادگی پلک هاست که از جنبه زیبایی قابل توجه برخی ها می‌باشد. اعمال جراحی متعددی برای بالا بردن ابرو و پیشانی وجود دارد که با توجه به شکل و وضعیت ابرو، میزان افتادگی پلک و… انتخاب می شود.

جلو آوردن چانه^[۱۲]: در این روش در داخل دهان، حد فاصل لب و فک تحتانی برش داده می شود، نسج نرم را از روی استخوان بلند نموده و پروتز چانه را گذاشته و آن را ثابت کرده و محل برش را با نخ بخیه قابل جذب می دوزند.

جراحی زیبایی بینی یا ریبنوپلاستی: از بین تمامی اعمال زیبایی، جراحی پلاستیک بینی که اصطلاحاً رینوپلاستی نامیده می شود جزء پرطرفدارترین اعمال زیبایی بین ایرانیان محسوب می شود به نحوی که بعضاً ایران را پایتخت رینوپلاستی نامیده اند.

۱-۳-۲ انواع جراحی های زیبایی دیگر نواحی بدن

الف- لیپوساکشن: به معنی برداشت چربی های زیروپوستی است. در جوامع چاق همچون آمریکا و انگلیس شایع ترین عمل جراحی پلاستیک به نام (کانولا) ذخایر چربی موضعی از نواحی باسن، پهلوها و ران و شکم بیرون کشیده می شود. یک اشتباه رایج در باور عمومی آن است که لیپوساکشن را راهی برای لاغری می دانند در صورتی که حداکثر میزان چربی استخراجی در هر عمل حداکثر به ۵-۸ لیتر می‌رسد. خروج این مقدار چربی البته به علت چگالی پایین بافت چربی چندان موجب کاهش وزن هم نمی شود.

ب- جراحی پلاستیک سینه: این جراحی شامل دو نوع است:

الف- جراحی کوچک کردن سینه: این جراحی گاهی اوقات علاوه بر جنبه زیبایی و بهبود وضعیت روحی و روانی افراد باعث رفع بعضی از مشکلات اسکلتی مثل دست درد، گردن درد، و شانه درد با کوچک کردن سینه ها رفع می شود. این جراحی جزء تکنیک یترین و تخصصی ترین اعمال جراحی زیبایی محسوب می‌گردد.

ب- جراحی بزرگ کردن سینه: هدف از این جراحی، شکل دادن و بزرگ کردن سینه است که در موارد عدم رشد اولیه سینه ها یا در صورت تحلیل رفتن سینه ها به دنبال لاغر شدن یا شیرده انجام می شود( فاضل، ایرج، ۱۳۸۶، ص۶۳).

۱-۴ تجویز جراحی های زیبایی و ترمیمی در گستره حقوق

در اینکه آیا قانوناً انجام اعمال جراحی زیبایی مجاز است یا خیر صحبت های زیادی ‌در گرفته و بیشتر نظام ها هر کدام با تکیه بر اصولی قائل به صحیح بودن این اعمال از لحاظ قانونی گردیده اند. اما ‌در مورد محدوده این جواز به نظر می ‌رسد که رویه قضایی یکدستی حتی در خود یک کشور هم محقّق نگردیده است. ظاهراًً در آلمان جراحی زیبایی به طور مطلق جایز دانسته شده و این جواز تحت نظاماتی است که توسط دولت در ارتباط با سلامت و درمان وضع گردیده است(الحسینی، محمد،ص ۷۶). در انگلستان بر این مبنا که هر شخصی در جامعه این حق را دارد که خود را به شکل مقبول و جذاب و خوش قیافه و بدون عیب خلقتی به هر اندازه ای که می‌تواند بنماید، قائل به صحت این اعمال گردیده اند(شجاع پوریان، سیاوش،۱۳۸۹، ص۱۶۹). در بلژیک نیز انجام جراحی زیبایی مجاز می‌باشد و در ایالات متحده آمریکا با تفاوت هایی ‌در مورد ضوابط حاکم بر جراحی های زیبایی در برخی ایالات به طور کلی انجام جراحی های زیبایی جایز دانسته شده است(الحسینی، محمد، ص۷۷).