تقویت تصمیم گیری در تمام سطوح: گزارش های به موقع و مربوط از عملکرد ضعیف زمینه ساز تصمیم گیری است. سیستم های ارزیابی عملکرد توانایی دارند تصمیم سازی کنند تا بتواند عملکرد ضعیف را شناسایی، جدا سازی و ریشه ی علل و مسبب ها را آدرس دهی نمایند و بهبود را ردیابی کنند.
افزایش نتایج برنامه ها: ارزیابی عملکرد کمک می کند سازمان ها در بدست آوردن نتایج توجه کنند. اثر اندازه های عملکرد مستقیماً وابسته به اهداف سازمان ها یا برنامه ها و اهداف خروجی هستند.
افزایش توان پاسخگویی به نیازها به گونه ای شایسته و مناسب: اندازه گیری کردن فعالانه عملکرد موقعیت های سازمان ها و برنامه ها برای پاسخ دادن مؤثر به نیازمندی های ابزار رتبه بندی سنجش عملکرد، عملکرد دولت و نتایج فعالیت، و دیگر پاسخ های ابتکاری .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بهبود ارتباط خروجی ها با مسائل کلیدی: دستاوردهای کیفی و فشرده فعالیت های توانایی های سازمان ها و برنامه ها تا نتایج را برای ورودی ها و خروجی های درگیر نشان می دهد (روبرت و جانسون، ۲۰۱۰: ۳۴).
۵-۲- ضرورت ارزیابی عملکرد:
تحقیقات نشان داده که مدیران در راهبری، ارزیابی و مدیریت عملکرد خود با مشکلات کلیدی زیر مواجه می باشند:
عدم اجرای مطلوب استراتژی و اهداف راهبردی مورد نظر سازمان
عدم آگاهی و فهم کارکنان از چشم انداز سازمان
عدم همسویی و همدلی کارکنان در جهت تحقق اهداف مرتبط با چشم انداز سازمان بنابراین از روش های ارزیابی عملکرد بعنوان ابزاری جهت کنترل اجرای استراتژی های خود استفاده می نمایند و همواره بدنبال راه حلی جامع برای تغییر و بهبود سازمان خود بوده و روشی را که کوچک، مستمر، کم هزینه، قابل درک و فهم مشترک برای کارکنان، ارتباط دهنده فرآیندها و کارکنان، برآورد کننده خواسته های ذینفعان و توسعه کارکنان باشد و از تجربه و دانش کارکنان استفاده نماید و آنها را در فرایند ارزیابی عملکرد مشارکت نمایند، جستجو می نمایند (روهم و هاوارد، ۲۰۰۵: ۱۰).
ارزیابی عملکرد می تواند باعث آگاهی از میزان پیشرفت در بهبود عملکرد گردد و در نتیجه، انگیزه و فرصت لازم برای ارتقاء کیفیت عملکرد دستگاه ها را فراهم نماید.
همچنیین ارزیابی عملکرد موجب تحریک حس کنجکاوی، پرسش و چالش در مورد روش انجام کارها و نحوه تخصیص منابع میگردد و تضمین اینکه ارزش” تلاش های کاری” انجام شده همیشه در سطح بالایی قرار گیرند، تنها از طریق نظامهای سنجش و اندازه گیری عملکرد امکان پذیر است. لذا ارزیابی عملکرد موجب هوشمندی نظام و بر انگیختن افراد در جهت رفتار مطلوب می شود. با توجه به این مطلب، ارزیابی عملکرد می تواند باز خورد لازم را در موارد زیر ارائه دهد:
میزان اجرای موفقیت آمیز سیاست های تدوین شده
میزان تدوین صحیح سیاست ها.
ارائه شاخص رشد سازمانی.
کسب اطلاعات از وضعیت موجود سازمانی واینکه درچه مرحله ازدست یابی به اهداف است.
شناسایی موارد بهبود عملکرد یا نقاطی که نیازمند بهبود هستند یا بایستی برای تامین نیاز های فعلی یا آتی ساختار سازمان تنظیم شوند.
کارایی و اثر بخشی برنامه ها و فعالیت ها
اطمینان از روند مستمر بهبود عملکرد
شناخت مشکلات، فرصت ها و محدودیت ها
چشم انداز آینده و سمت و سوی برنامه ها در فضای ملی و بین المللی
نحوه تخصیص منابع، امکانات ومنابع انسانی ومیزان مشارکت کارکنان دراجرای برنامه مصوب.
میزان پاسخگویی.
بنابر این بدون وجود سیستم ارزیابی عملکرد، نه تنها بهبودی اتفاق نمی افتد بلکه تحقق اهداف نیز در هاله ای از ابهام صورت می گیرد (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، ۱۳۸۴: ۲۵).
۶-۲- مزایای اندازه گیری عملکرد:
هفت مزیت مهم اندازه گیری عملکرد در زیر آورده شده است:
تشخیص این که آیا نیاز مشتریان برآورده شده است. چگونه می فهمیم که کالا و یا خدمات ارائه شده همان نیاز مشتریان بوده است؟
کمک به ما برای شناخت فرآیندها. ما چه چیزهایی را می دانیم و چه چیزهای را نمیدانیم؟ آیا ما می دانیم که مشکلات در کجا قرار دارند؟
اطمینان از اینکه تصمیم گیریها بر مبنای واقعیات هستند و نه بر پایه حدس و گمان. آیا تصمیمگیریها بر مبنای واقعیات مستند شده اند و یا بر مبنای احساسات هستند؟
نشان دادن مکان های مورد نیاز جهت بهبود. کجا بهتر می توانیم کار انجام دهیم؟ چگونه می توانیم کار را بهبود دهیم؟
نشان می دهد که که آیا بهبودها انجام میشوند؟ آیا ما شفاف عمل می کنیم؟
برملا کردن مشکلات اساسی و طولانی مدت که کتمان بوده اند. اگر ما مدت مدیدی است که کاری را بدون اندازه گیری انجام می دهیم، به طور حتم به نادرستی حدس می زنیم که کارها به خوبی انجام می شوند (آنها ممکن است درست یا غلط انجام شوند ولی بدون اندازه گیری هرگز قادر به بیان این موضوع نیستیم).
مشخص کردن اینکه آیا تأمین کنندگان نیازهای ما را برآورده می کنند؟ آیا تأمینکنندگان ما می دانند نیازهای ما برآورده می شود؟
۱-۶-۲- آیا ما به اندازه گیری نیاز داریم؟
اگر ما نتوانیم فعالیتی را اندازه گیری نماییم قادر به کنترل آن نیز نیستیم. اگر نتوانیم آن را کنترل کنیم نمی توانیم آن را مدیریت کنیم. بدون اندازه گیری نمی توانیم تصمیم گیریهای درستی انجام دهیم. بنابراین، اندازه گیری در موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد :
کنترل: اندازه گیری باعث می شود که تغییرپذیری کم شود.
خود ارزیابی: برای تشخیص درجه خوب انجام شدن کارها از اندازه گیری استفاده می شود و شامل بهبودهای تعیین شده نیز می باشد.
بهبود مستمر: اندازه گیری برای شناخت منابع خطا، انحراف فرآیندها و جلوگیری از خطا و شناخت کارایی و اثربخشی فرآیندها استفاده می شود و فرصت های بهبود شناخته می شود.
ارزیابی مدیریتی: بدون اندازه گیری هیچ راهی برای اطمینان از رسیدن به اهداف دارای ارزش افزوده و داشتن کارایی و اثربخشی وجود ندارد. اصول اندازه گیری عملکرد شامل موارد زیر است:
طراحی و پیاده سازی اهداف و استانداردهای عملیاتی.
شناسایی انحراف از سطوح طراحی عملکرد و اهداف و استانداردهای عملیاتی.
نگهداری آن عملکرد در سطح سازمان و یا تعریف عملکرد جدید.
۷-۲- اهداف ارزیابی عملکرد:
در حالی که مدیریت عملیات بی‌شک یکی از اهداف اندازه‌گیری عملکرد است، تنها هدف نیست. در اینجا شش هدف دیگر برای اندازه‌گیری عملکرد تشریح می‌گردد.
۱-۷-۲- هم راستاسازی^[۶۲] راهبرد و فعالیت‌ها:
امروزه سازمانها در محیطی پیچیده مشغول رقابتند. بنابراین فهم دقیقی از اهداف و روش های دستیابی به اهداف برای آنها حائز اهمیت است (کاپلان و نورتون^[۶۳]، ۲۰۰۴: ۲۵). شاخص های عملکرد مکانیسمی برای مرتبط ساختن سیاستهای بهبود فرایند یا محصول - که توسط مدیریت ارشد توسعه ایجاد شده است- را به دیگر فعالیت‌ها در سطح سازمان فراهم می‌سازد (باند^[۶۴]، ۱۹۹۹: ۱۴). این گفته بدان معناست که هم جهت‌سازی راهبردهای سازمانی و اهداف با فعالیت‌ها یک پیش‌نیاز حتمی برای بقاء در چنین محیطی است. شاخص های عملکرد چنین همراستایی را آزمون می‌کنند و امکان تنظیم آن را فراهم می‌آورند. از چنین ارتباطی مشخص است که فرایند اندازه‌گیری عملکرد در توسعه راهبرد آینده، مشارکت خواهد داشت. وسنیسکی و شفتی (۲۰۰۳) اندازه‌گیری عملکرد را به عنوان قلب فرایند راهبردی در شکل زیر نشان داده‌اند.
۲-۷-۲- کنترل عملیات
همانطور که پیش از این گفته شد برای مدیریت عملیات، اندازه‌گیری عملکرد یک هدف واضح است (کراتر^[۶۵]، ۱۹۹۶). تاکید می‌کند که ارزیابی برای کنترل کسب‌ و کار با کمک اندازه‌گیری و بررسی عملکرد در مقابل اهداف و برنامه‌ها و در دست داشتن ابزاری برای اصلاح تغییرات و انحرافات از برنامه لازم است.
۳-۷-۲- مدیریت و تعامل با ذینفعان:
امروزه و احتمالاً درآینده بهترین راه سازمانها برای بقا و کامیابی در بلندمدت، تفکر درباره خواسته‌ها و نیازهای همه ذینفعان مهم و تلاش برای ارزش‌رسانی به آنهاست (نیلی و دیگران ۲۰۰۲: ۴۵). این مسئله نیاز سازمانها به آگاهی داشتن درباره محیط گسترده‌تری از آنچه در آن کار می‌کنند و نیاز به ارضای خواسته‌های گستره وسیعی از ذینفعان را در پی دارد. گروه های ذینفع، شامل سهامداران، مشتریان، کارکنان، تامین‌کنندگان، شرکا، قانونگذاران و ناظران و جامعه است. برای تخمین برآورده‌سازی نیاز و الزامات همه گروه های ذینفع لازم است توانایی اندازه‌گیری و ارائه ارزش تدارک دیده شده برای هر کدام را داشته باشیم. بنابراین مدیریت و ارتباط با ذینفعان، یکی دیگر از اهداف ارزیابی عملکرد است.

خود صاحب جواهر نیز در این‌جا با نقد اصل بر تساوی بودن، صلح را معتبر و راه حل می‌داند (نجفی، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۳۲۹).
هم‌چنین در جایی که دو نفر کاری را برای دیگری به شراکت انجام داده و در مقابل آن دست‌مزد دریافت کنند، مثل آن‌که دو نفر برای رنگ‌آمیزی ساختمانی با هم شراکت کنند، مال به دست آمده، میان آن دو تقسیم می‌شود. به تعبیر فقها این مورد در واقع شرکت اموال است و نه اعمال و به بیان دیگر، شراکت در مال به دست آمده حاصل می‌شود و از این نظر اشکالی ندارد (نجفی، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۲۹۷).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حال سؤال این است که آیا شرکت هرمی نیز مصداق شرکت اعمال از نوع باطل است و نامشروع تلقی می‌شود؟ ممکن است گفته شود در شرکت‌های هرمی نیز افراد به جای شرکت در اعمال و ارائه خدمات به دیگران، نیروی خود را در خدمت شرکت قرار می‌دهند و با تبلیغ خود موجبات سودآوری را برای شرکت فراهم می‌آورند؛ از این‌رو اشکال شرکت اعمال که فرد ممکن است بیش‌تر یا کم‌تر از آن‌چه کار کرده، بهره‌مند گردد، مطرح نمی‌شود. در واقع، هرکس در قبال کاری که انجام می‌دهد، به سودی دست می‌یابد، منتها اشکال این‌جاست که گاهی در شرکت هرمی در صورت تلاش نکردن دیگران، فرد تلاش‌گر هم بهره‌ای نمی‌برد و از این نظر اشکال غرری بودن (مجهول بودن میزان درآمد در قبال تلاش)‌، مطرح می‌گردد که در جای خود بررسی خواهد شد.
در تطبیقی دقیق‌تر می‌توان گفت شرکت‌های هرمی پول‌گردان از این نوع شراکت تخصصاً خارج‌اند؛ زیرا فعّالیت افراد نیست که سودآور است، بلکه سود به دست آمده، از پول‌هایی است که افراد جدید به نفع افراد قبلی وارد شرکت می‌کنند، ولی در شرکت‌های کالاگردان، اعم از صوری و واقعی، این نوع شراکت مصداق پیدا می‌کند و در صورتی که اشکال‌های وارد بر این نوع شراکت مثل غرر مصداق پیدا نکند، چه بسا به‌توان با مصالحه‌ی شرعی، شرط ضمن عقد و جعاله از صحت عمل‌کرد آن‌ها سخن گفت. تفصیل اشکال‌ها را در جای خود به عنوان موانع شرکت‌های هرمی بررسی می‌کنیم.

۲-۱-۳- شرکت مفاوضه

در شرکت مفاوضه، دو نفر در سود و زیان ودرآمد و مخارج هم‌دیگر با عقد لفظی شریک می‌شوند و حتی میراث و جایزه و مال به دست آمده از طریق تجارت شخصی، میان آن دو تقسیم می‌گردد و از این شراکت استثنا نیست، مگر غذای روزانه، پوشاک، کنیز، جنایت بر انسان آزاد، بذل خلع و مهر در صورتی که یکی از شرکا به آن ملزم گردد (شهید ثانی، شرح اللمعه، ج۴، ص۱۹۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۲۹۸).
شرکت مفاوضه را در هر چیزی حتی هدیه‌ای که به دیگری داده می‌شود، جایز می‌دانند (ابن قتیبه، غریب الحدّیث، ج۱، ص۳۲).
از آن‌جا که عمده دلیل بطلان این نوع شراکت، همان دلایل بطلان در شرکت اعمال است و در واقع، همان شرکت اعمال در حد وسیع‌تر موضوع شرکت قرار گرفته است، تطبیق و عدم تطبیق آن با موضوع شرکت‌های هرمی نیز همانند بحث از شرکت اعمال است که از آن سخن گفتیم، با این تفاوت که در برخی مصادیق شرکت‌های هرمی، افراد بالاتر از سودی که نصیب افراد زیر دست می‌شود، بهره‌مند می‌شوند، ولی در ضرر آن‌ها سهمی ندارند؛ حال آن‌که در شرکت مفاوضه، در ضرر هم طرفین شریک تلقی می‌شوند.
به هر حال، از آن‌جا که شرکت مفاوضه با وجود شراکت در ضرر و زیان دیگری به دلایلی هم‌چون غرر در معامله، باطل به شمار آمده است، در برخی مصادیقِ شرکت‌هایِ هرمی که صرفاً شراکت در سود مطرح است، به طریق اولی می‌توان حکم به بطلان داد. به بیان دیگر، گرچه شرکت مفاوضه به طور دقیق‌ بر هیچ یک از اقسام شرکت‌های هرمی انطباق نمی‌یابد و شرکا حاضر نیستند در ضرر و زیان یک‌دیگر شریک باشند، علل باطل شمردن شرکت مفاوضه می‌تواند در حکم به بطلان شرکت‌های هرمی نیز به کار آید و می‌توان گفت چنان که غرر از علل اصلی بطلان شرکت مفاوضه است، در صورت صدق غرر در شراکت‌های هرمی، همه اقسام آن‌ها را نیز می‌توان باطل شمرد. این مطلب را هم در جای خود بررسی خواهیم کرد.

۲-۱-۴- شرکت اعتبار (وجوه)

در یک تعریف کلی، شرکت وجوه یا اعتبار شرکتی است که دو نفر بدون سرمایه اولیه به دلیل اعتماد مردم به آنان، به خرید و فروش مال روی آورند (محمد قلعجی، معجم لغه الفقهاء، ص۲۶۱).
به بیان دیگر، اعتبار و جایگاه اجتماعی خریدار موجب رونق بازار شده و مردم حاضر می‌شوند مالی را به آنان بفروشند و قیمت آن را در آینده دریافت کنند.
فقها شرکت وجوه یا شرکت اعتبار رابه سه صورت تفسیر و بیان کرده‌اند:
الف) دو نفر که مورد اعتماد مردم‌اند، به شراکتی روی می‌آورند که هرگاه یکی از آن دو چیزی را به ذمه خرید، به عهده‌ی هر دو باشد و آن‌چه از تفاوت خرید و فروش به دست می‌آید، بین آن دو تقسیم گردد (ابن فهد، حلی، المهذب البارع، ج۲، ص۵۴۴).
به بیان دیگر، این نوع شراکت در واقع شراکت از نوع اعتباری و اعتمادی است که مردم به افراد دارند.
در این‌جا دونفر که فقط مورد اعتماد مردم‌اند، ولی مالی ندارند، سعی می‌کنند چیزی را نقد بخرند و قیمت آن را برای مدّت مشخصی به ذمه بگیرند تا پس از فروش و پرداخت پول، سود به دست آمده بین آن دو تقسیم گردد (محقق کرکی، جامع المقاصد، ج۸، ص۱۲).
ب) فرد مورد اعتماد مردم که مالی ندارد، با فردی که توانایی مالی دارد و شهرت چندانی در بین مردم ندارد، شریک می‌شود، به این ترتیب که عمل و کار از طرف فرد قابل اعتماد، و پول و سرمایه از طرف فرد دارا، برای اعمال تجاری به شراکت گذاشته شود و سود حاصل بین آن دو تقسیم گردد (ابن فهد حلی، المهذب البارع، ج۲، ص۵۴۴).
به تعبیر یکی از فقها در این شراکت، شخصی که مورد اعتماد مردم است، مالی را که به صورت نسیه می‌خرد تا پول آن را در آینده پرداخت کند و فروش آن را به فرد ناشناخته واگذار می‌کند و شرط می‌کنند که سود بین آن دو تقسیم گردد (محقق کرکی، جامع المقاصد، ج۸، ص۱۲).
ج) فرد مورد اعتماد مردم، مال فرد دیگری را که شهرت چندانی در بین مردم ندارد، با قیمت بالاتر بفروشد تا قسمتی از سود به دست آمده، نصیب وی گردد (ابن فهد حلی، المهذب، ج۲، ص۵۴۴ و فخرالمحققین، ایضاع الفوائد، ج۲، ص۲۹۸).
از آن‌جا که اساس کار این شراکت بر اعتماد و اعتبار افراد بنا نهاده شده است، اعم از آن‌که یکی از دو شریک از چنین حسن شهرتی در بین مردم برخوردار باشد یا هر دو، با شرکت اموال تفاوت اساسی پیدا می‌کند و در واقع سود بردن شخص از اعتماد مردم است، نه اموالی که به شراکت گذاشته شده است.
این نوع شراکت را هم فقهای شیعه به دلیل غرری بودن و یا نبودن دلیل خاص بر جواز آن، باطل شمرده‌اند (نجفی، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۲۹۸).
شربینی از اهل سنت، در مقام بیان علّت بطلان آن می‌نویسد:
زیرا در آن مال مشترکی وجود ندارد تا در موقع انفساخ عقد تقسیم گردد. هم‌چنین اگر دو فرد صاحب شهرت و اعتبار با هم شراکت می‌کنند و نیز در صورتی که فرد مشهور اقدام به خرید در ذمه می‌کند و فرد غیر معروف در بین مردم آن را می‌فروشد، کسی که آن را خریده، مالک است و سود و زیان باید به مالک تعلق گیرد، نه دیگری.
نیز در صورتی که فرد غیر مشهور، مالی را در اختیار فرد معتبری قرار می‌دهد تا به تجارت روی آورد، این کار نوعی قرض فاسد و باطل است؛ چون حتی بعد از واگذاری مال، استبداد و قدرت بر تصرف مالک هم چنان باقی می‌ماند، اگر یکی به دیگری در خرید مال وکالت دهد و خریدار به قصدخرید برای هر دو اقدام به خرید کند، در مال مورد اذن شریک تلقی می‌شوند.
هم‌چنین در دو صورت اول (دو نفر بدون سرمایه مالی که هر دو مشهورند یا یکی شهرت دارد)‌، اگر مالی به دست آمد، بین آن دو به حسب اجرت المثل تقسیم می‌گردد، نه به حسب شرط (شربینی، مغنی المحتاج، ج۲، ص۲۱۲).
برخی دیگرضمن تعریف شرکت وجوه به این‌که فرد معروف مال را می‌خرد و فروش آن را به فرد غیر مشهور واگذار می‌کند یا این‌که به سبب مالی که فرد غیر معروف در اختیار وی قرار داده، به تجارت می‌پردازد، این شرکت را به این دلیل باطل دانسته‌اند که مال مشترکی بین آن دو وجود ندارد و در نتیجه، منافع و زیان هر چیزی که خریده می‌شود، متوجّه خریدار باید باشد، نه دیگری (بکری دمیاطی، اعانه الطالبین، ج۳، ص۱۲۵).
در واقع، این تعاریف، شرکت صحیح را مساوی با اختلاط اموال دانسته‌اند؛ در حالی که شرکت درمعنای اولی به اختلاط اموالی که به افراد متفاوت تعلق دارد، اطلاق می‌شود و کم‌کم به خود عقد شرکت (حتی بدون اختلاط اموال) هم اطلاق شده است (محمد قلعجی، معجم لغه الفقهاء، ص۲۶۱).
از آن‌جا که در شرکت‌های هرمی نیز به نوعی اعتمادسازی و استفاده از اعتماد دیگران از ابزار کارآمد سودآوری به شمار می‌آید، ممکن است به‌توان به شباهت آن با شرکت وجوه اشاره کرد، ولی تفاوت عمده آن با شرکت وجوه در این است که در شرکت وجوه، واقع مالی خرید و فروش می‌شود و خریدار به اعتماد فروشنده وارد معامله می‌شود؛ در حالی که در شرکت‌های هرمی شخص واسطه، فقط اعتماد خود به دیگری را به مشتری انتقال می‌دهد و در واقع بر کسی اعتماد شده است که نه واسطه و نه خریدار، اطلاع دقیقی از هویت واقعی وی ندارند (صفایی، ۱۳۸۶، ص۵۹).
نتیجه این‌که شرکت‌های هرمی هم تشابهاتی با شرکت‌های مطرح در فقه دارند و هم تفاوت‌هایی، با این توضیح که شرکت‌های هرمی پول‌گردان، به شرحی که گذشت، کاملاً خارج از مصادیق شرکت‌های چهارگانه مذکور در فقه هستند و از اقسام باقی مانده، شرکت‌های کالا گردان اعم از صوری و واقعی می‌توانند از نوع شرکت اعمال تلقی شوند و ممکن است کسانی که با مصالحه شرکت اعمال را صحیح می‌دانند، در شرکت‌های هرمی نیز همین راه‌حل را در پیش گیرند. هم‌چنین شرکت‌های تولیدکننده و سرمایه‌گذار که به صورت زنجیره‌ای و یا هرمی جذب سرمایه می‌کنند، می‌توانند از قبیل شرکت اموال در فقه باشند که البته تفاوت در جذب سرمایه نیز ممکن است از موجبات بطلان آن به شمار آید (آقابابایی، ۱۳۸۹، ص۲۷).
شرکت مفاوضه و اعتبار نیز به رغم تشابه ظاهری، بر هیچ یک از اقسام شرکت‌های هرمی صدق نمی‌کند و علّت بطلان این نوع شراکت در فقه چه بسا به‌تواند با مصداق یافتن در شرکت‌های هرمی نیز از موجبات بطلان به شمار آید که تفصیل آن را در بررسی دیدگاه‌ها خواهیم آورد (صفایی، ۱۳۸۶، ص۶۱).
این نکته شایان ذکر است که تطبیق‌های یاد شده درست به نظر می‌رسد و در صورت دقت بیش‌تر، چه بسا به‌توان شراکت‌های هرمی را حداقل در برخی مصادیق از نوع شراکت جدیدی دانست که سابقه در فقه ندارد. در این صورت نیز بررسی تک‌تک عمل‌کردها می‌تواند حکم فقهی آن را مشخص سازد، چنان که در صورت انطباق جزئی با اقسام شرکت‌های فقهی هم از این بررسی بی‌نیاز نیستیم.

۲-۲- دیدگاه‌های فقهی راجع به شرکت‌های هرمی

به طور کلی دیدگاه‌های فقهی را در زمینه شرکت‌های هرمی می‌توان در دو دسته جواز و حرمت بررسی کرد و جواز عمل‌کرد این شرکت‌ها نیز ممکن است به صورت مطلق یا مشروط باشد. از آن‌جا که برخی از اهل سنت قایل به جوازند، ولی اکثر آنان مانند فقهای امّامیه عمل‌کرد فعلی شرکت‌های هرمی را ناروا می‌دانند، در این‌جا در دو قسمت این بحث را دنبال می‌کنیم.

۲-۲-۱- دلایل قایلان به منع

شرکت‌های هرمی در دو دسته عمده جای می‌گیرند: شرکت‌های هرمی با ارائه کالا و خدمات، و شرکت‌هایی که کالا و خدمات ارائه نمی‌دهند؛ از این‌رو در خصوص شرکت‌های قسم اول، برخی به دلیل نبودن شرایط بیع عمل‌کرد شرکت‌ها را ممنوع اعلام کرده‌اند وعدّه‌ای نیز با توجّه به منجر شدن عمل‌کرد شرکت به عنوان محرّم دیگر، قایل به منع شده‌اند؛ چنان که در شرکت‌هایی که کالا و خدمات ارائه نمی‌دهند، منجر شدن به عناوین محرّم دیگر، از دلایل ناروایی و منع به شمار آمده است.
پس دیدگاه‌های قایلان به منع از دو جهت قابل بررسی است: یکی از جهت تحقق یا عدم تحقق شرایط صحت در داد و ستد شرکت‌ها، و دیگری از جهت منجر شدن به عنوان ممنوع، مانند اکل مال به باطل، قمار و مانند آن.
در معاملات شرکت‌های هرمی در صورت ارائه کالا و خدمات، بحث بیع و صدق یا عدم صدق شرایط مبیع مطرح می‌شود که با توجّه به نبود برخی شرایط به شرح زیر، برخی از فقها معاملات این شرکت‌ها را از نظر فقهی باطل دانسته‌اند (آقابابایی، ۱۳۸۹، ص۱۳۹).

۲-۲-۱-۱- غرری بودن

برخی معتقدند معاملات این شرکت‌ها مصداق غرر است و مشتری وارد معامله‌ای می‌شود که از سود و زیان خود خبر ندارد و به بیان دیگر، به معامله‌ای دست می‌زند که در آن غالب افراد ضرر می‌کنند و فقط در صورتی احتمال دست‌یابی به سود هست که به دلیل عضویت افراد بعدی، فرد به‌تواند در قسمت‌های بالای شرکت هرمی قرار گیرد.
عقود و معاملات از جمله اسبابی هستند که با انشای آن از سوی متعاملین آثار قانونی مورد نظر ایشان را بر جای می‌گذارند. باید توجّه داشت که آثار معاملات به موجب حکم قانون است که ایجاد آن با انشای سبب، توسط متعاملین صورت می‌پذیرد. برای مثال، اگر دو طرف، قصد انتقال مالکیت عینی در ازای بهای آن‌را داشته باشند، عقد بیع را انشا می‌کنند و قانون‌گذار اثر انتقال مالکیت را بر بیع انجام شده، بار می کند. به عبارت دیگر طرفین خود را در قالبی قرار می‌دهند که چهارچوب و آثار آن‌را قانون‌گذار تعیین کرده است.
مقررات حاکم بر عقود و معاملات به دو بخش امری و تکمیلی تقسیم می‌شوند. مقررات امری مقرراتی است که طرفین نمی‌توانند برخلاف آن تراضی کنند و به عبارت دیگر مقرراتی غیرقابل اجتناب هستند، در حالی‌که مقررات تکمیلی در صورتی بر روابط طرفین حاکم است که برخلاف آن توافق نکرده باشند و یا عرف و عادتی برخلاف آن استقرار نیافته باشد.
اجتناب از غرر در معاملات جزیی از مقررات امری بوده و غرر در معاملات موجب خلل در صحت آن است. هرچند نفی غرر در عقود و معاملات جزء قواعد عمومی و مورد پذیرش همگان قرار گرفته است، ولی در تعریف غرر و تشخیص مصادیق آن اختلاف نظر به چشم می‌خورد. در قانون مدنی نیز مقررات منسجمی در این مورد وجود ندارد و مطالب به‌طور پراکنده آورده شده است و چون قسمت اعظم مقررات ما در رشته حقوق مدنی برگرفته از فقه امّامیه است و اشراف بر مباحث آن نیازمند مطالعات فقهی است به همین جهت در این مقاله به موضوع غرر و تأثیر آن در عقود و معاملات پرداخته و به‌طور کلی از منابع فقهی استفاده شده است.
اهل لغت غرر را به معنی خطر، نیرنگ و غفلت آورده‌اند. در معنی اول غرر یعنی شخص، جان یا مالش را در معرض نابودی قرار دهد و در معنی دوّم غرر آن چیزی است که دارای ظاهری پسندیده و باطنی ناپسند باشد. بر همین معنی اخیر است که دنیا متاع غرر نامیده شده است (ابن منظور، ۱۴۰۸). برخی نیز غرر را هر چیز مستور العاقبه می‌دانند (الضریر، ۱۴۱۰ ق، ص۲۸).
از حضرت امیر (ع) نقل شده که می‌فرمایند: غرر عملی است که شخص با انجام آن از زیان در امّان نباشد (انصاری، ج: ۱۱/۶۵: ۱۴۱۰ ق).
براساس معانی لغوی از غرر، در کتب مختلف، معامله غرری در قالب تعریف بیع غرری که معمول ترین اقسام معاملات می‌باشد معّرفی شده است که در ذیل به چند نمونه اشاره می‌شود:
الف) بیع غرری که مورد نهی قرار گرفته عبارت‌ست از بیعی که ظاهرش مشتری را می‌فریبد و دارای باطنی مجهول است (ابن منظور، ۱۴۰۸).
ب) بیع غرری عبارت‌ست از بیعی که مردد میان دو امر باشد. یکی از آن دو، مورد نظر متعاملین و دیگری مخالف نظر ایشان باشد (الجزیری، ج: ۲/۲۴۳: ۱۴۰۶ ق).
ج) بیع غرری بیع کبوتر در آسمان و ماهی در آب است.
د) بیع غرری عبارت‌ست از بیعی که همراه با خطری محتمل الحصول می‌باشد و لذا بیع با وجود چنین خطری تمام نبوده و ناقص است (ابو الحسین احمد بن فارس بن زکریا، ۱۴۰۴ ق).
ه) منظور از بیع غرری بیعی است که به دلیل وجود جهل در آن، طرفین عقد بر کنه آن احاطه ندارند (ابن اثیر، ۱۳۶۴).

شغال سرانجام تسلیم خواهش و تمنای شیر میشود به این شرط که شیر از او در برابر دسیسهها و اسباب چینیهای درباریان حسود حمایت و مدافعه کند. در واقع به محض ورود شغال به دستگاه شیر، حسادت درباریان آغاز میشود و شیر که به خشم آمده است تصمیم به کشتن شغال میگیرد اما مداخله مادر شیر موجب نجات شغال میشود و شغال درس تازهای به شیر میدهد، شیر کشف میکند که خدمتگزار خوب آن است که در سختی ناشی از حسادت شکیبایی در پیش گیرد و بتواند قدر خوبیهایی را که به او شده است بشناسد.
در قصه زرگر و مسافر سیمای یک خدمتکار خوب و در خور که میبایست مورد توجه سلطان قرار گیرد ترسیم شده است به تناسب احساسات حقشناسانه درجات آن خدمتگزار در سلسله مراتب درباری بالا خواهد رفت.
بعضی مأموران حکومتی یا افراد دارای موقعیت دینی و اجتماعی، به رشوه‏خواری، اختلاس، سواستفاده‏های مالی و شغلی، جرائم جنسی و… متهم می‏گردند و آنها برای فرار از کیفرو بدنامی، به دینداری مفرط تظاهر می‏کنند و دین را همچون سپر اعمال خود می‏سازند تا پیشاپیش راه تعرّض و حمله را بر خویشتن سد کنند. چشم‏پوشی حکومت از رفتار این گونه افراد، خشم مردم را برمی‏انگیزد و آن را نوعی تبعیض و امتیاز به حساب می‏آورند. تکرار این موارد، به انتقاد و عصیان و اعتراض مردم و در نتیجه، سستی کار حکومت می‏انجامد. چاره چیست؟:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

«بنای خدمت و مناصحت بی اصل و ناپاک برقاعده بیم و امید باشد ، چون ایمن و مستغنی گشت به تیره گردانیدن آب خیر و بالا دادن آتش شر گراید . و حکما گفتهاند که پادشاه باید که خدمتکاران را از عاطفت و کرامت خویش چنان محروم ندارد که یکبارگی نومید گردند و بدشمنان او میل کنند، و چندان نعمت و غنیت ندهد که به زودی توانگر شوند و هوس فضول به خاطر ایشان راه جوید. » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۹۳)
« و پادشاه‏[حکومت‏]دانا آن است که قاعده بیم و امید بر رعیت ممهّد دارد تا گناه‏کار همیشه با هراس باشد و پاس احوال خود بدارد و مواقع سخط[ کیفر]پادشاه مراقبت کند و نکو کردار به امید مجازات خیر، پیوسته طریق نیکو خدمتی و صدق هواخواهی سپرد، و نجح مساعی خود در تقدیم مراضی پادشاه شناسد.و راعی خلق باید که همواره به ارّه درودگران‏مان که سوی خود و سوی رعیت به راستی رود، تا چنان که از ایشان منفعت مال با خود تراشد، در مجاملت و مساهلت نیز از خود بر ایشان گشاده دارد.» (وراوینی،۱۳۸۳: ۵۱ )
چاره این است که:
۱- گناهکار - هر که می‏خواهد باشد- کیفر بیند.
۲- خدمتگزار- هر که می‏خواهد باشد- پاداش یابد.
۳- قاعده بیم و امید- قوانین- همواره به درستی و کامل اجرا گردد.
۴- حکومت با مردم با صداقت و راستی سلوک نماید.
۵- با خطاهای جمعی مردم به مساهلت و مدارا و نرمی رفتار شود.
۶- و سرانجام این که، باید به شدت و دقّت در کار دولت نظارت شود تا حدود وظایف آن بسیار محدود باشد.و مهم‏تر این که، دولت باید در برابر اعمال خود به مردم پاسخگو باشد تا آفت‏های بزرگ تولید نشود و تولّد نیابد «نشاید که پادشاه‏[حکومت‏] دستور [دولت‏] را دست تصرّف و تمکّن در کار ملک گشاده دارد و یکباره او را از عهده مطالبات [پاسخگویی‏] ایمن گرداند که از این، مشارکت در ملک لازم آید و آفت‏های بزرگ تولد کند.» (همان: ۶۱ )
یکی از بهترین باب‏های کلیله و دمنه، باب پنجم، باب شیر و گاو است. در اینجا، با پدیدار شدن گاوی در جنگل و ترس شیر از مواجهه با موجودی که صدایی عظیم و ترسناک دارد، به ناگاه دمنه بر آن می شود تا از فرصت استفاده کند و نزد پادشاه جنگل مقام و مرتبه ای بیابد. کلیله، برادر را از خطرات کارگزار بودن برای شاه، آگاه می کند و او را از مصابحت با شیر برحذر می دارد ولی دمنه با ذکر دلایلی چند و بیان داستان هایی برای توجیه کردار خود، می کوشد برادر را با خود همراه کند.
«کلیله گفت :پادشاه بر اطلاق اهل فضل و مروت را به کمال کرامات مخصوص نگرداند ، لکن اقبال بر نزدیکان خود فرماید که در خدمت او منازل موروث دارند و به وسایل مقبول متحرم باشند ، چون شاخ رز که بر درخت نیکوتر و بارورتر نرود و بدانچه نزدیک تر باشد درآویزد. » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۶۵ )
در جوامع سنتی قدیم، پادشاهان در انتصاب کارگزاران حکومتی، بیشتر متوجه کسانی بودند که پدرانشان را می شناختهاند و بیوگرافی کاملی از خاندان آنها داشته بودند. پادشاه به درخت انگوری تشبیه شده که برای حفظ و بقای خود، شاخههایش را به چوب یا درخت و یا اشیاء نزدیک خود درمیآویزد. بی شک درختان نزدیک به درخت انگور از پذیرش شاخه های درخت انگوری که در نزدیکی آنها ریشه دوانیده امتناع نمی کنند.
پادشاه نیز، برای دوام قدرتش به اشخاصی نیاز دارد که در دربار خود وی پرورش یافته اند.
«کلیله گفت: اگر رای تو بر این کار مقرر است و عزیمت در امضای آن مصمم باری نیک برحذر باید بود که بزرگ خطری است . و حکما گویند بر سه کار اقدام ننماید مگر نادان :صحبت سلطان، و چشیدن زهر بگمان و، سر گفتن با زنان. و علما پادشاه را به کوه بلند تشبیه کنند که درو انواع ثمار و اصناف معادن باشد لکن مسکن شیر و مار و دیگر موذیات که بررفتن در وی دشوار است و مقام کردن میان آن طایفه مخوف. » (همان: ۶۷- ۶۶)
کلیله برادرش را از خطرات مصاحبت با پادشاه آگاه می کند. از نظر او مصاحبت با پادشاه، در ردیف دو کار نابخردانه یعنی، چشیدن زهر و قرار دادن اطلاعات محرمانه در اختیار زنان است. لیکن نویسنده برای آنکه جانب احترام به پادشاه را نیز رعایت کرده باشد، پادشاه را به کوهی پر از نعمت تشبیه می کند و در عین حال، به جایگاه خطرناک شیر و مار (مراد شیر درنده و این تشبیه است و ارتباطی با شخص شیر که شاه داستان است، ندارد ).
بی شک، این تشبیه های روانشناسانه، بازگو کننده آن است که پادشاه جامع اضداد است و حالات مختلفی را در آن واحد در رفتار او می توان یافت. در یک لحظه میتواند مظهر خشم و همان زمان مظهر مهر و عطوفت باشد.
کلیله بالاخره تسلیم برادر میشود:
«کلیله گفت: ایزد تعالی خیر و خیرت و صلاح و سلامت بدین عزیمت ، هرچند من مخالف آنم، مقرون گرداناد. » (همان: ۶۷)
در مرزبان‏نامه نیز، بابی شبیه باب پنجم کلیله موجود است و آن باب ششم است. سگی به نام «زیرک» دوستی برّه به نام «زروی» دارد. زروی، زیرک را به کسب قدرت و پادشاهی تشویق و تحریض می‏کند.زیرک، ابتدا نمی‏پذیرد و خطرهای چنین اقدامی را برمی‏شمارد. ولی سرانجام می‏پذیرد، اما با این شرط که زرو همواره مشاور او بماند و در کارها یاری‏اش کند و خطاهایش را گوشزد نماید.زروی، سخن بسیار حکیمانه‏ای می‏گوید با این مضمون که:هنگام به قدرت رسیدن تو، من دیگر جرأت انتقاد نخواهم داشت، اما اکنون می‏توانم مطالبی برایت بگویم:
«شرط اول آن است که بدگویان را از مجاورت خویش دور گردانی و هر آنچه بشنوی، از نفی و اثبات، بی‏استقصا و استقرایی که در تحقیق آن رود، حکم بر احد الطرفین روا نداری، و به اولین وهلت، بی‏مهلت، در سمع رضای خود جای ندهی، تا بر فعلی که از آن ندامت باید خورد، مبادرت و مسارعت نیفتد.و چون از دو متحاکم یکی به خدمت، رفع ظلامه‏ای کند، دفع آن بر حضور خصم و جواب او موقوف داری.» (وراوینی،۱۳۸۳: ۵-۲۶۴ )
باید توجه داشت که در این جا، سگ (زیرک) به جای پادشاه نماد قدرت و زروی(برّه) نماد ملت است. تشبیه ملت به بره و گوسفند، سابقه دیرین دارد. کلمه«رعیت» هم به معنای گوسفند است و «راعی» همان چوپانی است که گوسفندان را می‏پرورد.
در حکومت‏های استبدادی، حاکم، در بهترین حالت، مانند چوپان مهربانی است که باید از گله‏اش مراقبت و محافظت کند و همچون قیّمی دلسوز به تیمار آن بپردازد.
یعنی در هر حال، حاکم برتر از مردم تحت حکومت خویش است و شکوه و فرّه و تقدس و ورج الهی دارد.زیرا: «پادشاهان برگزیده آفریدگار و برآورده پروردگارند.و آنجا که مواهب ازلی قسمت کردند و ولایت ورج الهی به خرج رفت، اول سایه همای سلطنت بر پیغمبران افتاد، پس بر پادشاهان، پس بر مردم دانا.»(همان: ۳۶)
و نیز: « بدان که پادشاه به آفتاب ماند که از یک‏ جای بر جمله اقطار جهان بتابد و پرتو نور او به هر کجا که رسد، به نوعی دیگر اثر نماید.»(همان: ۳۱۸)
بدیهی است، با چنین حاکمی به دشواری می‏توان سخن گفت.مخصوصا هنگامی که گرداگرد او را گروهی چاپلوس و فرصت‏طلب و سخن‏چین گرفته باشد.اما چنین حاکمی، خود باید در جستجوی حقیقت کارها باشد و در صورت شکایت فرد یا گروهی، مجال دفاع را به طرف مقابل بدهد. شرط دوم آن است که:
« و باید که زفان‏[زبان‏]را به بد گفتن و خشونت تعوّد نفرمایی.»(همان: ۲۶۵ )
حکومت در سخن گفتن با مردم، بسیار باید مدارا و احترام را رعایت کند و از بیان مطالبی که مخالف عقاید و کردارهای قومی، ملی، منطقه‏ای و عرف و عادات و آداب و رسوم جامعه است، جدا دوری کند و از اعمال خشونت بپرهیزد.
نکته عمیق و پر مغز کلیله و مرزبان‏نامه در این دو باب، این است که افراد معمولی قبل از رسیدن به قدرت، اظهار عجز و نیاز می‏کنند و سخنان فروتنانه می‏گویند و خود را از دیگری فراتر نمی‏دانند.اما وقتی به قدرت می‏رسند، گویی تغییر ماهیت می‏دهند و شخصیتی ماورایی می‏یابند و کاملا دگرگونه می‏شوند.کلام خود را بهترین، منش خویش را برترین و کردار خود را کامل‏ترین می‏شمارند.نیازی به مشاوره با دیگران احساس نمی‏کنند و به راهنمایی دلسوزان توجهی ندارند و البته سزای خود می‏بینند.
۵-۴-۱-۴-۲- گزارد حق نعمت
پادشاهان، از منظر کلیله و دمنه، بر اساس روابط متقابل دروندرباری با کارگزاران بیشترین تعامل و ارتباط را دارد. در جوامع قدیم، پادشاه اخبار و اطلاعات مربوط به کشورداری را از دستهای از نیروهای نظامی به نام منهیان یا کارآگاهان دریافت میکرد. این اخبار گاهی مربوط به رفتارهای خشونتآمیز گماشتگان و فرمانداران پادشاه با مردم در ایالتهای مختلف بودند. لیکن در اکثر موارد این اخبار به دست پادشاهان نمیرسید. پادشاه در این مورد از سوی مردم بیدادگر دانسته میشد و چنین روندی تا آنجا برای او سخت و پیچیده میشد که ممکن بود پادشاهی وی بر سر آن برود.
اینجاست که درباریان و دلسوزان پادشاه با ملاحظه شرایط به پند و اندرز وی میپرداختند و گاه این اندرز شامل عزل و نصب یا سایر امور سیاسی و امنیتی کشور میشد. در اغلب کتب قدیم، واژگانی نظیر «دسیسهچینی، سعایت و..» حاکی از رواج امری است که از منظر کلیله و دمنه، مورد قبول است و آن، گشایش ابواب مناصحت است. در حقیقت نصیحت و اندرز، از نظر دیگران برابر با سعایت و دسیسهچینی است و کلیله و دمنه درباریان را به رعایت آن توصیه میکند.
«و از حقوق پادشاهان بر خدمتگزاران گزارد حق نعمت و تقریر ابواب مناصحت است، و مشفقتر زیردستان اوست که در رسانیدن نصیحت مبالغت واجب بیند و به مراقبت جوانب مشغول نگردد، و بهتر کارها آن است که خاتمت و مرضی و عاقبت محمود دارد، و دل خواهتر ثناها آن است که بر زبان گزیدگان و اشراف رود، و موافقتر دوستان اوست که از مخالفت بپرهیزد و در همه معانی مواسا کند، و پسندیدهتر سیرتها آن است که به تقوی و عفاف کشد، و توانگرتر خلایق اوست که بطر نعمت بدو راه نیابد و ضجرت محنت بر وی مستولی نگردد که این هر دو خصلت از نتایج طبع زنانست و اشارت حضرت نبوت بدین وارد:
انّکُنّ اذا جُعتُنَّ دقعتن و اذا شبعتن خجلتن
و هرکه از آتش بستر سازد و از مار بالین کند خواب او مهنا نباشد، و از آسایش آن لذتی نیابد. فایده سداد رای و غزارت عقل آنست که چون از دوستان دشمنی بیند و از خدمتگزاران نخوت مهتری مشاهدت کند در حال اطراف کار خود فراهم گیرد، و دامن از ایشان درچیند، و پیش ازآنکه خصم فرصت چاشت بیابد برای او شامی گواران سازد، چه دشمن به مهلت قوت گیرد و به مدت عدّت یابد:
مخالفان تو موران بدند مــــار شدند برآور از سر مــوران مار گشته دمار
مده زمان شان، زین بیش روزگار مبر که اژدها شــود ار روزگار یابد مــار…»
(همان،۹۶-۹۴)
نکات مهم موجود در این بند از نصایحی که خطاب به پادشاه ذکر شده، به تفکیک مورد بررسی قرار میگیرند.
الف- خدمتگزاران پادشاه، بر پادشاه حقی دارند…
ب- دلسوزترین زیردستان کسی است که در رسانیدن نصیحت، پافشاری را واجب بداند و محافظه کاری نکند..
ج- بهترین کارها، کاری است که پایان خوبی دارد، و بهترین ستایش و مداحی برای پادشاه آن است که بر زبان گزیدگان و اشراف رود. یعنی پادشاه دل خود را به مداحیهای شاعرانه دلخوش نکند و به آفرین آنها سرگرم نشود حال آنکه زیردستان در دل او را نفرین میکنند.
د- از مباشرت با زنان بپرهیزد.
هـ- در آخر این بند از نصایح، قطعهای از سروده های مسعودی غزنوی که خطاب به سلطان مسعود سروده بود و همان باعث به زندان افتادن وی شد، ذکر شده است. شاید نصرالله منشی بر آن بود که بهرامشاه غزنوی را از تندروی و گوش ندادن به نصایح نزدیکان برحذر بدارد و به سیره جدش نرود.
در کلیله و دمنه، شکر در همه ابواب واجب و فریضه دانسته شده: «…و شکر در همه ابواب واجبست، و هیچ پیرایه در روز محنت چون زیور صبر نیست . قال النبی صلیالله علیه (خیر ما اعطی الانسان لسان شاکر و بدن صابر و قلب ذاکر ).» (همان، ۱۷۶)
در مرزباننامه، شکرگزاری، بهترین گل بوستان اخلاق دانسته شده و آن را باعث افزونی نعمت و مواهب ایزدی قلمداد ذکر کردهاند:
«…که بهترین گلی که در بوستان اخلاق بشکفد و به نسیم آن مشام عقل معطر گردد، سپاسداری و شکرگزاری است و شکر مجلبهی مزید نعمت و افزونی مواهب ایزد است. و این صفت را از خود حکایت میکند آنجا که در جزای عمل بندگان میفرماید: ان تقرضوا الله قرضا حسنا یضاعفه لکم و یغفرلکم والله شکور حلیم
شکــــر گوی از پی زیادت را عالــــم الغیـب و الشهاده را

ارتباطات ، یکبارچگی اقتصادها، دنیای منقبض، صنعت و تولید ، تجارت آزاد ، سرمایه داری، قدرت انحصاری، علامت تجاری،رشدمحیط، برابری /نابرابری، فرهنگ، برونسپاری، فناوری /اینترنت ( مارتین ۱۹۹۳) .
همانطور که اشاره شد ، جهانی شدن مفهومی تک بعدی نیست و دارای ابعاد متعددی است . جهانی شدن باعث گستردگی تجارت میان ملت های مختلف شده و به این ترتیب رقابت از بازارهای محلی و ملی به بازارهای بین المللی کشیده شده است. در این بازارهای بین المللی فقط سازمان هایی موفقند که بتوانند جهانی بیندیشند و محلی عمل کنند. به عبارت دیگر تنها سازمان هایی که تولید در کلاس جهانی را پیاده سازی کرده اند می توانند در عرصه رقابت جهانی موفق شوند.
با توجه به مطالب فوق الذکر، سازمان های کلاس جهانی پدیده نوینی از سازمان ها هستند که عملکرد رقابتی بالا را در عرصه رقابت جهانی نوید می دهند. آنها به طور موفقیت آمیزی قابلیت‌های تولیدی جهت دست یابی به یک مزیت رقابتی مستمر در زمینه هایی از قبیل هزینه ، کیفیت ، تحویل کالا، انعطاف پذیری و نوآوری بهبود می بخشند .
در همین راستا می توان بیان کرد که سازمانهایی که مایل به فعالیت در کلاس جهانی هستند لازم است که نقش عوامل موثر در دستیابی به سازمانهای کلاس جهانی را مدنظر داشته باشند . یکی ازاین عوامل موثر ارزیابی عملکرد می باشد .
اصولاً ارزیابی عملکرد و بازنگری برنامه ها و استراتژی ها از الزامات موثر مدیریت به شمار می رود. تحقق، اصلاح و بهبود اهداف، بدون ارزیابی و بازنگری، امکان پذیر نمی باشد و رهبران سازمان ها نمی توانند بدون توجه به واقعیات و نتایج حاصل از آنها ، مدیریت موثر خود را بر فرایند ها اعمال کنند.
به هر حال، با توجه به ضرورت دستیابی سازمانها به کلاس جهانی و مولفه های مربوطه ، در این پژوهش سعی برآن شده است که نقش ارزیابی عملکرد را به عنوان یکی از عوامل موثر در دستیابی به کلاس جهانی سازمانها مورد بررسی قرار داده و با جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها و نتایج حاصل از آنها ، موجب پیشرفت شرکتها و سازمانها محلی و منطقه ای و باعث رسیدن به مزیت رقابتی در زمینه های مختلف نسبت به رقبای دیگر گردد .
پژوهش حاضر ، در پنج فصل تنظیم و ارائه گردیده است :
فصل اول : کلیات تحقیق : در این فصل مفاهیم کلی پژوهش اعم از بیان مسئله ، اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق، اهداف و فرضیه های تحقیق ، جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق، قلمرو تحقیق و در انتهای فصل تعاریف واژه های کلیدی تحقیق ارائه گردیده است .
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق : در این فصل مبانی نظری موضوع تحقیق اعم از مفاهیم ارزیابی عملکرد سازمانها ، مفاهیم کلاس جهانی سازمانها ، مفاهیم ارزیابی عملکرد در کلاس جهانی سازمانها و پیشینه تحقیق و مختصر درباره آشنایی با جامعه آماری تحقیق که شرکت سیمان نهاوند می باشد ، تشریح می گردد .
فصل سوم : روش شناسی تحقیق : در این فصل نوع و روش تحقیق ، روش و ابزار گردآوری اطلاعات ، جامعه و نمونه آماری ، روایی و پایایی پرسشنامه و نحوه پردازش داده ها را بیان می کند .
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها : در این فصل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده را در قالب جداول جداگانه و نمودارهای مربوطه وآزمونهای آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده می شود .
فصل پنجم : نتایج ، پیشنهادات: در این فصل به نتیجه گیری از تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته و همچنین پیشنهادها و رهنمودهای لازم با توجه به نتایج بدست آمده و محدودیتهای موجود در اجرای تحقیق بیان گردیده و در پایان فصل هم موضوعاتی جهت پژوهشهای آتی پیشنهاد می گردد.
فصل اوّل
کلیات تحقیق
مقدمه
طرح و بیان مسئله
اهمیت و ضرورت تحقیق
اهداف تحقیق
فرضیه های تحقیق
جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق
قلمرو تحقیق
تعاریف واژه های کلیدی تحقیق
۱-۱- مقدمه
هر تحقیق ، فرآیندی علمی است که طی آن پژوهشگر تلاش می کند تا برای یک مسئله ، پاسخی نظری پیدا کند . یا برای حل یک مشکل واقعی در دنیای ی عمل راهکاری بیابد .در این فصل به کلیات تحقیق پرداخته شده است و مفاهیم کلی تحقیق اعم از بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهداف و فرضیه های تحقیق ، جدیدی بودن و نوآوری تحقیق، قلمرو تحقیق و تعاریف واژه های کلیدی تحقیق ارائه گردیده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۲- طرح و بیان مسئله
امروزه ورود به بازار های جهانی ، یکی از مسائل مهم کشورهای در حال توسعه می باشد که با ظهور بازارهای بین المللی ، عرضه محصولات در این بازارها و گسترش تجارت ، موجب گسترش عرصه رقابت در فضای بین المللی و جهانی گردیده و چرخه توسعه تکنولوژی های جدید و نوآوریهای فنی مستمر به خلق بازارهای جدید منجر شده است . بنابراین باید از حاصل دانش بشری و آخرین پیشرفتهای علمی در حوزه های مختلف مدیریت تولید و عملیات به بهترین شکل برای دستیابی به تولید محصولات در کلاس جهانی بهره برداری کرد تا تولید کنندگان در عرصه رقابت قادر به ارائه محصولاتی با قابلیت فروش و عرضه در بازارهای جهانی باشند .
در این راستا ، سازمانهایی که به تولید محصولات در کلاس جهانی رسیده اند، از سایر سازمانها متمایز هستند و عامل ایجاد این تمایز، ویژگیهای آنها است. بر این اساس با مرور منابع و مراجع علمی مربوطه ، چهارده ویژگی اصلی این سازمانها استخراج گردیده است که برای دستیابی سازمانها به کلاس جهانی می بایست ویژگیهای این سازمانها را در خود پرورش دهند . این ویژگی های کلیدی که می توانند از جهت تعریف و آنالیز شایستگی های ضروری و اصلی سازمانها در آینده و ایجاد مزیت رقابتی کلاس جهانی برای آنها مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
چشم انداز روشن ، فرهنگ کیفیت فراگیر ، فرآیندهای کارا ، تکنولوژی مدرن ، یکپارچگی پویای شبکه زنجیره تأمین ، تقدم کارکنان ، بهبود مستمر از طریق یادگیری مداوم ، ساختار سازمانی مبتنی بر تیم ، مشارکت با مشتریان ، سیستم شناسایی نتایج مثبت و پاداش‌دهی به آنها ، حضور الکترونیکی در عرصه جهانی، مسئولیت اجتماعی جدید، ساختار سازمانی مجازی ، مسئولیت نسبت به محیط زیست و اکولوژی ( بلانچارد ، ۲۰۰۴ – فارسیجانی،۲۰۰۵)
با توجه به ویژگیهای سازمانهای کلاس جهانی که بیان گردید، برای اینکه سازمانها محلی و منطقه ای که تمایل دارند در دنیای رقابت دارای مزیت و برتری نسبت به رقیبهای خود در تولید و عملیات کسب نمایند ضروری و لازم است که ویژگیهایی که در سازمانهای کلاس جهانی وجود دارند، در خود بطور شایسته عملی و پرورش دهند تا بتوانند عملکرد سازمان را در راستای چشم انداز و استراتژی مشخص و معین سازمان به بهترین نحو ارائه نمایند و با اندازه گیری و سنجش عملکرد به نقاط قوت و ضعف سازمان بر اساس اهداف و برنامه های تعیین شده اشراف پیدا می کنند و با برطرف کردن نقاط ضعف و توجه بیشتر به نقاط قوت سازمان باعث تحقق اهداف و گامی جهت جهانی شدن سازمان برداشته می شود.
بنابراین ، درصورتی که ارزیابی و سنجش عملکرد با دیدگاه فرایندی و بطور صحیح و مستمر انجام شود، در بخش دولتی موجب ارتقا و پاسخگویی دستگاه های اجرایی و اعتماد عمومی به عملکرد سازمانها و کارایی و اثربخشی دولت می‌شود . در بخش غیردولتی نیز موجب ارتقای مدیریت منابع، رضایت‌ مشتری، کمک به توسعه ملی، ایجاد قابلیت‌های جدید می‌گردد و همچنین مولفه های کلیدی واساسی کلاس جهانی سازمانها را می توان در شرکتها و سازمانها اجرایی نمود .
برای آشنایی با مولفه ها و شاخص های سازمانهای کلاس جهانی می توان بیان کرد که سازمانهای کلاس جهانی دارای مولفه هایی هستند که هفت مولفه از این مولفه ها ، کلیدی و اثر بیشتری بر قابلیت رقابتی برای کلاس جهانی شدن سازمان دارد که از اعمال خاص و قابل اجرا در شرکتها و سازمانها می باشند . این مولفه های اساسی عبارتند از:
الف - کاهش زمان انتظار
ب - کاهش هزینه های عملیاتی
ج - شفاف سازی عملکرد کسب و کار
د - کاهش زمان عرضه محصول به بازار یا زمان عرضه خدمت به مشتری( کاهش زمان رسیدن به بازار )
ه - ساده و موثر کردن فرایندهای تامین منابع خارجی
و- مدیریت عملیات و مکانهای چند گانه و جهانی
ز - تامین انتظارات مشتری (رُس^[۱] ، ۱۹۹۱)
با توجه به موارد فوق ، یکی از اهداف حائز اهمیت بیشتر شرکت هایی که در صنایع مختلف کشور فعالیت دارند ( به خصوص شرکتهایی که در صادرات محصول به دیگرکشورها فعالیت دارند) این است که به مولفه های اساسی و کلیدی سازمانهای کلاس جهانی فوق الاشاره دست یابند تا بتوانند در بازارهای بین المللی حضور چشمگیری داشته و موجب افزایش خریداران خارجی و افزایش صادرات محصول و نهایتاً موجب سودآوری بیشتر در راستای منافع ملی کشور شود .
با بررسی و مطالعه کتب ، منابع و مراجع اصلی موجود در زمینه موضوع مربوطه ، امروزه عوامل مختلفی در دستیابی به کلاس جهانی سازمانها از قبیل مدیریت دانش ، مدیریت کیفیت و مدیریت منابع انسانی و غیره ایفای نقش می کنند . اینک در این تحقیق در صدد آن هستیم که آیا می توان ” ارزیابی عملکرد ” را یکی دیگر از عوامل موثر در دستیابی به کلاس جهانی سازمانها برشمرد ؟ آیا در رسیدن به مولفه ها و شاخص های کلیدی سازمانهای کلاس جهانی ، ارزیابی عملکرد تا چه اندازه تاثیر گذار می باشد ؟
بنابراین، تحقیق حاضر به بررسی نقش ارزیابی عملکرد در دستیابی به کلاس جهانی سازمانها می پردازد . به عبارت دیگر، در این تحقیق این مسئله مطرح می شود که آیا ارزیابی عملکرد در شرکت سیمان نهاوند بر مولفه های کلیدی سازمانهای کلاس جهانی اعم از کاهش زمان رسیدن به بازار، تامین انتظارات مشتری ، کاهش هزینه ها ، کاهش زمان انتظار مشتری و ایجاد خلاقیت و نوآوری تاثیر گذار می باشد ؟
بدین منظور جهت رسیدن به اهداف مورد نظر تحقیق و پاسخ دادن به مسئله تحقیق که در مطالب فوق مطرح گردید، شرکت سیمان نهاوند را به عنوان جامعه آماری انتخاب گردید تا به بررسی موضوع تحقیق پرداخته تا تاثیر ارزیابی عملکرد را در دستیابی به کلاس جهانی سازمانها مشخص گردد .
مستند به موارد مطروحه در فوق ، که درحقیقت وضعیت بالقوه و مطلوب سازمانها را در صورت موثر بودن ارزیابی عملکرد بر مولفه های اساسی سازمانهای کلاس جهانی را نشان می دهد مسئله تحقیق حاضر ، فاصله بین دو وضعیت موجود و مطلوب خواهد بود که در نمودار (۱-۱) نشان داده شده است .
وضع مطلوب : مشخص بودن تاثیر ارزیابی عملکرد بر مولفه های کلیدی سازمانهای کلاس جهانی
مسئله : فاصله بین وضع موجود و مطلوب
وضع موجود : نامشخص بودن تاثیر ارزیابی عملکرد بر مولفه های کلیدی سازمانهای کلاس جهانی
نمودار ۱-۱- مسئله تحقیق
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
در جوامع صنعتی امروزیِ کشورهای در حال توسعه ، نحوه دستیابی آنها به کلاس جهانی و ارائه محصولات در همان سطح ، یکی از مسائل بحث برانگیز و مهم می باشد .دانشمندان و متخصصان مدیریت تولید برای مشخص نمودن مسیر حرکت به سمت کلاس جهانی به صورت علمی ، اقدام به گردآوری دانش بشری در قالب الگوهای خاص کرده اند که در ادامه به برخی از این نظرات و تعاریف ارائه شده توسط صاحب نظران اشاره می شود :

امروزه بیش از هر عصر ضروری است که ارزش های فراموش شده ، همان ها که در گذشته عامل حرکت و رشد و مایه سکون و آرامش و امنیت بوده ند ، بازآفرینی شوند و در نظام ملی و حتی فراملی ، بدان ها عنایتی باشد . افزایش به کارگیری ارزش ها تایید شده ، زمینه ساز حیات بهینه اند.
چالش بزرگ امروز عالم بشری چالش کم اندیشیدن و در نتیجه پشت کردن به ارز شهاست و بسیاری از تنش ها و شکست ها مصیبت بار و حتی فروپاشی اخلاق و مدنیت ریشه در فروپاشی ارزش ها دارند و بسیاری از شکافها ی فیمابین ، حتی در گروه خانواده و اجتماع و مذهب حاکی از همین امر است (قائمی، ۱۳۸۱ ،ص ۳۱ )
۲-۲-۶- انواع ارزش ها
گونه های زیادی از ارزش ها وجود دارند که مهمترین آنها عبارتند از(ساروخانی۱۳۷۰،ص ۴۵۵):
ارزش های دینی، که با معنای تام هستی و والاترین اهداف انسان ارتباط می یابند و با ایمان به روابط میان انسان و خداوند، شکل می پذیرند .
ارزشها ی اقتصادی
ارزش های حقوقی ،که قانون مشخص کننده ی انها ست و در جهت قواعدی هستند که برای سازمان دادن و کنترل روابط میان انسنان ها نهادینه شده و پذیرفته شده اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ارزش های اخلاقی که مربوط به علم اخلاق در سطح شخصی و اجتماعی هستند .
ارزش های سیاسی که با خدمت به جامعه به منظور تامین رفاه مادی و شیوه های تحقق این هدف در ارتباطند .
ارزشهای فرهنگی، یعنی تمامی ارزش هایی که ارزش گذاری بر انسان ها را از دیدگاه فرهنگی تحقق می بخشند . این ارزش ها با انواع شکل های حیات انسانی ، از جهات گوناگون اعم از ادبی، علمی، فنی و هنری ارتباط می یابند.
بنابراین زمانی که گفته می شود واقعیتی حائز ارزش است ،به طور پذیرفته شده است که هدفی مطلوب را تحقیق می بخشد . اندیشدن در باب ارزش ، به معنای اندیشیه در باب آن چیز است که مطلوب شناخته می شود ؛ خواه در سرنوشت جامعه ، خواه در سرنوشت فردی ،و این به نوعی علم اخلاق یا دانشی است که موضوع ان ،ارزیابی یا قضاوت و در نتیجه تمیز خوب از یکدیگر است (ساروخانی، ۱۳۷۰ ،ص ۴۴۵)
در یک تقسیم بندی دیگر (روکیچ) ارزش ها را به دو دسته کلی ارزش
ها ابزاری^[۲۵] و ارزش های غایی^[۲۶] تقسیم نموده است . وی ارزش هایی را که به شیوه های رفتاری اشاره دارند ، ارزش های ابزاری و ان ارزش هایی را که بر حالت های غایی تاکید می ورزند ، ارزش های غایی می نامد . وی ارزش های غایی را نیز به دو دسته تقسیم می کند الف)ارزش هایی که بر بعد فردی تمرکز دارند (مانند رستگاری ، یا انسجام درونی)، ب) ارزش هایی که بر بعد اجتماعی دلالت دارند (مانند صلح جهانی و دوستی واقعی در بین مردم ) مشابه همین تقسیم بندی در مورد ارزش ها ابزاری نیز اعمال شده است : الف) ارزش هایی که بر شایستگی ها و ویژگی ها خاص فردی تمرکز دارند (مانند منطقی بودن) ، ب) ارزش هایی که بر بعد اخلاقی تاکید می کنند (مانند امانت داری ) به نظر (روکیچ ) ارزش های کلی و پذیرفته شده توسط یک فرد در چارچوبی کلی که همان باور ها کلی است ، نظم می یابند چارچوبی که با تعامل و ارتباط میان عناصر ش توصیف شده ،در رویکرد ها و ارزش های ابزاری و غایی جلوه می یابد و به کمک آن می توان اهمیتی نسبی هر یک از عناصر باور های کلی و میزان اهمیت سلسه مراتبی انها را ترسیم کرد .
«روکیج» بر اساس تقسیم بندی ارزش ها به ارزش های غایی و ابزاری، به سی وسشش گونه ی ارزشی انتخاب شد نهایی ، در بردارنده جامعیتی منطقی است که مهمترین ارزش های انسانی را شامل می شود (شوارتز،۱۹۹۲) اما وی در تجزیه و تحلیل نهایی به این نتیجه رسید که غیر محتمل است که بتوان سی و شش گونه ی ارزشی را به طور کارا به تعداد عامل های کمتری کاهش داد . با این حال این گونه های ارزشی را رها نکرد و به تمیز بین ارزش ها فردی - اجتماعی و ارزشها اخلاقی -شایستگی ادامه داد.(شوارتز، ۱۹۹۲)
جدول ۲-۲ مقیاس ارزش های غایی و ابزاری نظریه روکیچ
«شوارتز» نظریه ساختار چرخشی ارزش های خود را در سال ۱۹۹۰ معرفی کرد . نقطه ی شروع کار وی پیمایش ارزشی «روکیچ » و تقسیم بندی او از ارزش ها بود . کاری که او انجام داد تصفیه و اصلاح ۳۶ ارزش غایی و ابزاری «روکیچ » و افزایش آن به ۵۷ ارزش غایی و ابزاری مشتمل بر ۳۰ ارزش غایی و ۲۷ ارزش ابزاری بود . ارزش های غایی و ابزاری «شوارتز» به شرح زیر است :
جدول ۲-۳ : فهرست ارزش ها شوارتز
دکتر علی قائمی در مقالش تحت عنوان (تربیت و ارزش) انواع ارزش ها به این صورت بیان می کند:
ارزش مشروط و مقید ، و آن ارزشی که در برآورنده حاجتی شخصی است . گاهی وجود یک قرص سر درد برای یک مبتلا و یا چوبی از کربیت برای روشن کردن یک اجاق ، آن هم در بیابان ارزشمند است.
ارزش مطلق ، و ان ارزشی است که مذهب مورد اعتقاد ما بران صحه می گذارد : مثل نماز ،جهاد و …
ارزش غیر دینی و آن چیزی است که مردم ان را بای خود ارزش دانسته اند ، مثل ارزش طبقه ای ، و عنوانی و ..
ارزش ثابت ارزشی است که همه گاه در جامعه انسانی به حساب می آید و گذشت زمان در ان اثری نمی بخشد مثل ارزش زهد ، تقوا ، انسانیت و …
ارزش متغیر ، و ان ارزشی است که بر اساس زمان عوض می شود مثل ارزش های کودکی ، نوجوانی و میانسالی و …
ارزش های جهانی که در همه جای جهان از آنها به نیکی یاد می شود مثل عدالت ،آزادی، صداقت،صلح و….
۷-ارزش ها منطقه ای و ملی ، مانند چیز هایی که در جامعه ای ارزش به حساب می ایند دیگر ممکن است ارزش محسوب نگردند مانند ستر و پوشش (قائمی ،۱۳۸۱ ،ص ۳۰)

۲-۲-۷- ویژگی ارزش ها

ارزش ها چند ویژگی عمده دارند که مهم ترین آنها از این قرارند:
از جنس امور ذهنی و معرفتی هستند ، اگر چه تجلی و اثار عینی دارند .
ضرورت قطعی هستند .
درون ارزش ها، بین ارزش ها و سایر عناصر فرهنگ و نظام اجتماعی ،ارتباط سلسه مراتبی و ساختاری وجود دارد
تعلق ارزشی تنها یک مقدار مطلق ندارد ،بلکه دارای درجات متفاوت است .این ویژگی ، موجب سلسه مراتب تعلق به یک ارزش نزد افرا د گوناگون و سلسله مراتب ارزشی نزد یک فرد و یا یک گروه (درمیان ارزش های متعدد) می شود .
به لحاظ درجه ی اهمیت موضوع ، جنس موضوع ، سطح منبع ، الهام بخشی ، دایره ی شمول موضوعی و سطح پذیرش ،ارزش انواع گوناگون دارند(طالبی، ۱۳۸۱)

۲-۲-۸- دامنه ارزش

ارزش هایی که سرمایه گذاری لازم را می طلبند و باید مد نظر دولت ها و ملت ها باشند بسیارند که از ان جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود.(قائمی ۱۳۸۱ص۶۴۵):
ارزش های فردی چون رشد ، قدرتمندی ، عفت ، تقوا ، زهد ، صبر و تحمل ، کمال جویی ، مهارت ، هدفداری، عزت نفس ، اعتماد به نفس ، مدیریت برخورد، عظمت روحی ، والا نگری و غنا دورن
ارزش های اخلاقی چون پاکدامنی ، عفو ،عبور کریمانه، گذشت و نادیده گرفتن ، اصالت شرف ، توبه و بازگشت از خطا ،جوانمردی ،استقامت، وفاداری ،و رعایت حق.
ارزش های اجتماعی چون تساوی در انسانیت ،صفا و صمیمیت، انس با مردم، امر به معروف؛ نهی از منکر، عدالت اجتماعی،صله ی رحم ، ترمیم دل های شکسته ، مسئولیت ، ظلم زدایی، قداست خانواده ، انسان سازی، خیر اندیشی ، مصلحت خواهی ،ایثار، نقد پذیری ، دوستداری هم نوع و …
ارزش های اقتصادی چون کار ، تولید سالم ، مصرف معقول ، قرض ، انفاق ، صدقات ، تعاون ، احداث عام المنفعه ، ایجاد کار برای بیکاران ، سیر کردن گرسنگان و …
ارزش های فرهنگی مانند دانایی ، هنر احیاگران ، بیان زنده ،حفظ شعائر ،بصیرت داری ، حق دوستی ، ارزیابی ، اندیشه ، خردورزی در امور ، رسم های ارزنده چون مهمان نوازی و …
ارزش ها سیاسی چون آزادی ، استقلال ، دفاع ، قانون مداری ، صدق اجرا ، جهاد ، شهادت ، تحزب الهی ، قیام علیه ستم ، مبارزه برای هدف اندیشیده ، تلاش برای پایداری حکومت حق ، مقاومت و …
ارزش های معنوی چون عبد بودن ، عبادت ، کارکردن برای خدا ، ایمان ، فضیلت خواهی ، رضا به قضای الهی ، پاکسازی و تطهیر درون ، امادگی برای ملاقات رب ، دوستی خدا ، اخلاص درراه خدا ، بذل س و جان در راه او و ….
۲-۲-۹- منبع ارزش ها
عبدالحلیم در مورد منابع و سرچشمه ارزش ها چنین می نویسد :
«ارزش های حاکم بر زندگی انسانها، منابع متعددی دارند که نه تنها با یکدیگر ناهمساز نیستند، بلکه مکمل یکدیگر می باشند . نخستین این منابع دین و اخرین انها دین اسلام است . زیرا وحی الهی موارد حلال و حرام را به شیوه ای قاطعانه مشخص می کند و از این راه رفتار های انسانی را در مسیر اطاعت فرامین الهی و سازندگی جهان هستی است ، معین می سازد در این زمینه قران کریم و سنت نبوی دو منبع «قطعی السند» و «قطعی الدوله » هستند دومین منبع ، عقل است . عمده آیات قرآن کریم که در آنها مشتقات واژه «عقل» به کار رفته است ، این ماده به صورت جمع ومثبت از جمله :«یعقلون » و«تعقلون » یا به صورت استفهام انکاری «افلا تعقلون »به کار برده است و این دلیل آن است که در استدلال عقلانی ، عقل همگانی ملاک سنجش است نه عقل فردی سومین منبع تجارب تاریخی ملت هاست . قرآن کریم از سرگذشت ملل پیشین به طور مفصل سخن گفته است . برای مشخص ساختن ارزش ها در این بخش ،می توان از پژوهش های تاریخی و اجتماعی ملت ها نیز استفاده کرد چهارمین منبع ،میراٍث اسلامی کشورهاست . برای استفاده از این منبع ،به نگاهی نقادانه نیازمندیم تا امکان گزینش ارزش ها والای تجلی یافته در دوره های شکوفایی تمدن سلامی و ارزش های تجلی یافته در گفتار و رفتار شخصیت های تاریخی ای که در تحکیم پایه های تمدن اسلامی به عنوان یک تمدن انسانی سهیم بوده اند را در اختیارما قرار دهد . پنجمین منبع ، جامعه ای است که در صدد اموزش ارزش ها به نسل های نوخاسته ی آن هستیم . پرداختن به این جامعه مستلزم آن است که واقعیت ها ی کنونی مشخص و کاستی ها و خلاهای موجود در رفتار عوام و خواص آن جامعه مشخص شود . سپس نتیجه این واقعیت ها با وضعیت آرمانی ،یعنی وضعیتی که باید به آن رسید ، سنجیده شود. وضعیتی ارمانی با جستجو در منابع چهار گانه ی نخست می توان به دست آورد (عبدالحلیم ، مترجم اسدی، صص ۱۲۱-۱۲۰)
ارزش ها از منابع مختلف ممکن است ریشه پیدا کنند (قائمی ۱۳۸۱ ص ۶۴۶):
-برخی از جوامع منبع ارزششان عقل و خرد استنباط شخصی است . به عبارت دیگر ارزش ها آفریده ی ذهن آنان است . ان چه را خود یافته اند دارای ارزش و بها می دانند.
-در برخی از جوامع ارزش ها آفریده ی اجتماع و احیانا قرار دادهای اجتماعی یا فرهنگ انها ست و این نکته ای است که ما را در بسیاری از جوامع غربی می بینیم .
-در نزد برخی از جوامع ارزش ها نشات گرفته از مکتب یا فلسفه ای بشر ساخته اند و خط مکتب مورد فبولشان ،آن ها را برایشان تصویر می کند.