۴-۴-۱-۳ بررسی نرمال بودن ۸۷
۴-۴-۱-۴ ارزشیابی متغیرها برای وجود همخطی بین متغیرها ۸۷

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۵ تحلیل دو متغیره ۸۸
۴-۶- تحلیل چند متغیره ۹۲
۴-۷ بررسی مدل اندازه گیری پژوهش ۹۴
۴-۷-۱ بررسی روایی سازه ابزار تحقیق ۹۴
۴-۷-۲آزمون مدل مفهومی پژوهش ۹۸
۴-۷-۲-۱ آزمون فرضیه های فرعی تحقیق ۱۰۰
۴-۷-۲-۲ آزمون فرضیه های اصلی ۱۰۳
۴-۷-۲-۳ آزمون های موجود در مدل اصلی: ۱۰۴
۴-۸ آزمون های تکمیلی ۱۰۵
۴-۸-۱ آزمون برابری میانگین گروه های مختلف جنسیتی ۱۰۵
۴-۸-۲ آزمون تحلیل واریانس برای بررسی برابری میانگین گروه های مختلف تحصیلی ۱۰۷
۴-۸-۳ آزمون تحلیل واریانس برای بررسی برابری میانگین گروه های مختلف سنی ۱۰۷
۴-۸-۴ آزمون تحلیل واریانس برای بررسی برابری میانگین گروه های مختلف سابقه فعالیت ۱۰۸
فصل پنجم: نتیجه گیری
۵-۱ مقدمه ۱۱۰
۵-۲ آمار توصیفی ۱۱۰
۵- ۳ بحث و نتیجه گیری ۱۱۱
۵-۴ پیشنهادات ۱۱۷
۵-۴-۱ پیشنهادات کاربردی ۱۱۷
۵-۴-۲ پیشنهادات آتی ۱۱۹
۵-۵ محدودیتهای پژوهش ۱۲۰
۵-۵-۱ محدودیت ذاتی پرسشنامه ۱۲۰
۵-۵-۲ محدودیت ها ۱۲۰
منابع و مآخذ ۱۲۱
پیوستها ۱۳۰
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۳-۱- شماره سوالات مرتبط با هر متغیر آن در پرسش نامه ۶۴
جدول ۳-۲- مقایس اندازه گیری تحقیق (طیف لیکرت) ۶۵
جدول ۳-۳- آلفای کرونباخ پرسشنامه ۶۷
جدول ۴-۱: توزیع جنسیت پاسخ دهندگان ۸۰
جدول۴-۲: توزیع سنی پاسخ دهندگان ۸۱
شکل ۴-۲: توزیع سنی پاسخ دهندگان ۸۱
جدول ۴-۳: توزیع وضعیت تحصیلی نمونه آماری ۸۲
جدول ۴-۴: توزیع وضعیت سابقه فعالیت شرکتها اعضای نمونه آماری ۸۳
جدول ۴-۵: شاخصهای مرکزی و پراکندگی متغیرهای تحقیق ۸۴
جدول ۴-۶: نتایج آزمون سطح متغیرها ۸۵
جدول ۴-۷: ضرایب همبستگی ۸۷
جدول ۴-۸: نتایج ضریب همبستگی : کاهش عدم اطمینان و ترفیع ۸۸
جدول ۴-۹: نتایج ضریب همبستگی : کاهش عدم اطمینان و قیمت ۸۹
جدول ۴-۱۰: نتایج ضریب همبستگی : کاهش عدم اطمینان و محصول ۹۰
جدول ۴-۱۱: نتایج ضریب همبستگی : کاهش عدم اطمینان و توزیع ۹۰
جدول ۴-۱۲: نتایج ضریب همبستگی : کاهش عدم اطمینان و استفاده از شبکه ۹۱

شکل ۴-۷ هم ترازی سه نمونه ارسال شده ماهی سفید برای توالی یابی. ۴۴
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار ۴-۱ نتایج حاصل از توالی‌یابی ماهی سفید ۴۷
نمودار ۴-۲ هتروزیگوتی الگوی باندی A و C. 48
جدول ۴-۹ فراوانی ژنوتیپ‌های مشاهده شده و مورد انتظار در جایگاه GH-2 ماهی سفید ۴۸
جدول ۴-۱۰ فراوانی ژنوتیپی و آللی جایگاه GH-2 ماهی سفید ۴۹
فصل اول
مقدمه و کلیات
۱-۱ مقدمه
روند رو به رشد جمعیت جهان و متعاقب آن افزایش نیازهای پروتئینی باعث شده است که بشر به مصرف آبزیان ازجمله ماهیان رو آورد. همچنین کاهش ذخایر آبزیان بشر را بر آن داشته تا برای پرورش گسترده آبزیان در محیط‌های آبی کوچک و محدود نیز اقدام کند. امروزه تقاضا برای مصرف ماهی در کلیه نقاط دنیا در حال افزایش است. به همین دلیل پیشرفت سریع در برنامه‌های تحقیقاتی به خصوص در زمینه تکثیر، پرورش، تغذیه، ژنتیک و مدیریت سیستم‌های پرورشی مورد نیاز خواهد بود. تقاضای جهانی برای مصرف ماهی و فرآورده‌های دریایی تحت تاثیر سه عامل افزایش جمعیت، میزان درآمد و قیمت آن است. پیش بینی شده است که تا چند سال آینده تقاضای جهانی برای مصرف ماهی و فرآورده‌های دریایی به بیش از ۱۰۰ میلیون تن برسد (فائو، ۲۰۰۸). برای بهره برداری بیشتر از سیستم‌های تولید باید به دنبال راهکارهایی از قبیل اصلاح نژاد، بهبود تغذیه و یا مدیریت صحیح پرورش باشیم. در این بین اصلاح نژاد که به منظور تغییر ظرفیت ژنتیکی برای صفات اقتصادی مورد نظر انجام می‌گیرد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. صفات مختلف یک حیوان را می‌توان از نظر تعداد ژن‌های کنترل کننده و میزان تاثیر عوامل محیطی به دو دسته صفات کمی و کیفی تقسیم بندی کرد. صفات کیفی توسط یک یا تعداد کمی ژن بیان می‌شوند و عوامل محیطی در بروز این صفات اهمیت چندانی ندارند، ولی صفات کمی اغلب توسط تعداد زیادی ژن کنترل می‌شوند و در بروز آن‌ها عوامل محیطی موثر هستند. اغلب صفات کیفی وراثت پذیری بالایی دارند، در نتیجه انتخاب و اصلاح این صفات نسبتا آسان است و غالبا نیازی به انتخاب غیر مستقیم وجود ندارد. ولی صفات کمی که عوامل محیطی بر آن‌ها موثر است، فنوتیپ موجود ممکن است گویای ژنوتیپ صفات نباشد. برای رفع این مشکل تکنیک‌های پیشرفته اصلاح نژاد با بهره گرفتن از علم آمار تدوین شده است. این روش‌ها در چندین سال اخیر مفید بوده و پیشرفت‌های قابل توجه ای را موجب شده است (هرندی،۱۳۷۷). امروزه تکنیک ژنتیک مولکولی انقلابی در تجزیه ژنتیکی گونه‌های اهلی ایجاد کرده است. به طوری که بر اساس آن می‌توان چند شکلی را در سطح DNA ^[۱] شناسایی و از آن به عنوان نشانگرهای مولکولی استفاده کرد و به مطالعه افراد و موجودات مختلف پرداخت (ولر و همکاران،۱۹۹۰).
ماهی سفید^[۲] دریای خزر در بین ماهیان استخوانی یکی از گونه‌های با ارزش و اقتصادی در حوزه جنوبی این دریا می‌باشد که با توجه به لذیذ بودن، ارزش غذایی بالا و کیفیت عالی گوشت بیش از ۵۰% کل صید این ماهیان را به خود اختصاص می‌دهد، به طوری که میزان صید آن در سال ۱۳۸۶ بالغ بر ۱۷ هزار تن بود (قاسمی و همکاران ۱۳۸۶). در سه استان همجوار دریای خزر میزان صید ماهی سفید ۶۳/۵۹% از کل صید ماهیان این دریا را در سال ۱۳۹۰ به خود اختصاص داده است (معاونت صید استان‌های گلستان، مازندران، گیلان). دو نژاد بهاره و پاییزه ماهی سفید در دریای خزر وجود دارند که نژاد بهاره آن بیش از ۹۸% ذخایر ماهی سفید دریای خزر را تشکیل می‌دهد. در سال‌های اخیر، ذخایر نژاد پاییزه ماهی سفید به علت از بین رفتن بسترهای طبیعی تخم ریزی، صید بی رویه و دیگر عوامل تاثیر گذار کاهش یافته است (قاسمی و همکاران ۱۳۸۶).
ماهی کپور معمولی^[۳] از خانواده کپور ماهیان^[۴]، بومی آسیای مرکزی است که طی قرن‌های متمادی در نواحی مختلف جهان گسترش پیدا کرده است. دریای خزر زیستگاه مهمی برای کپور معمولی وحشی است که یکی از ماهیان اقتصادی و منبع غذایی مهمی محسوب می‌شود لذا سهم بزرگی در تقویت منبع این ماهی در دریا دارد (یوسفیان، ۲۰۱۱). هر چند این گونه به صورت بومی و طبیعی در تمام سواحل دریای خزر وجود دارد و برای تولید مثل وارد مصب رودخانه‌ها می‌شود، اما در سال‌های اخیر به دلیل صید بیش از حد و از بین رفتن محل‌های تولید مثل، نسل آن‌ها کاهش پیدا کرده است به طوری که جزو گونه‌های نیازمند به حفاظت در منطقه به شمار می‌رود (قلیچ پور و همکاران ۱۳۸۹).
در حال حاضر، کاهش ذخایر آبزیان در اکثر نقاط دنیا توجه متخصصین را به اعمال روش‌های دقیق ازجمله روش‌های مولکولی جهت مدیریت ذخایر آبزیان جلب نموده است و شناسایی گونه‌ها و اصلاح نژاد آن‌ها در برنامه‌های بهره برداری از ذخایر آبزیان دریایی و آبزی پروری از اهمیت زیادی برخوردار است. علی رغم اهمیت این گونه‌ی با ارزش که در بین ساکنین حوضه جنوبی دریای خزر از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است، مطالعات اندکی در زمینه ساختار ژنتیکی و جمعیت شناختی آن صورت گرفته است (قاسمی و همکاران ۱۳۸۶).
هورمون رشد^[۵] (GH) نقش ضروری در تنظیم رشد، تقسیم سلولی، تمایز سلولی و بزرگ شدن اندازه سلول‌ها بازی می‌کند. اهمیت GH به عنوان یک عامل موثر در افزایش رشد از مدت‌ها پیش مشخص شده است. نشان داده شد که به کارگیری GH باعث افزایش میزان رشد در بیشتر حیوانات به خصوص ماهی می‌شود (سانسانسن و همکاران، ۲۰۰۹ و ژانگ و همکاران، ۲۰۱۴). همچنین نشان داده شد که GH رشد را به طور مستقیم از طریق افزایش سنتز DNA، پروتئین و لیپولیز در ماهیچه تحریک می‌کند. هورمون رشد از طریق تاثیر بر تولید و رها سازی یک میتوژن به نام I-IGF^[6] که هم توسط کبد و هم بیشتر بافت‌های پیرامونی تولید می‌شود، به طور غیر مستقیم فرایند رشد را کنترل می‌کند (کلنگی میاندر و همکاران، ۲۰۱۳).
جهش‌های موجود در نواحی مختلف ژن‌ها همواره مورد توجه بسیاری از متخصصان علم اصلاح نژاد می‌باشد. ارتباط چند شکلی این ژن‌ها با خصوصیات فنوتیپی به عنوان مثال رشد به طور وسیعی در دیگر حیوانات مورد بررسی قرار گرفته و مطالعات محدودی نیز در مورد ماهی انجام شده است (گروس و نیلسون، ۱۹۹۹ و تائو و بولدینگ، ۲۰۰۳). آنالیز قطعاتی از ساختار ژن هورمون رشد و گیرنده هورمون رشد^[۷] (GHR) در سطح سلول (چه کروموزوم و یا cDNA) اهمیت بنیادی و کاربردی دارد. ژن هورمون رشد و گیرنده آن را که از DNA هسته‌ای به دست آمده‌اند می‌توان برای مطالعه تکامل و ارتباط بین گونه‌ای و داخل گونه‌ای استفاده نمود. شناسایی تنوع آلل های ژن هورمون رشد در داخل گونه می‌تواند به انتخاب صفات رشد مطلوب در ماهی کمک شایانی نماید (کوخر و کهلمن، ۲۰۱۱).
^[۸]SSCP روشی بر اساس رابطه بین تحرک الکتروفورزی تک رشته DNA و فرایند تاخوردن آن است که به نوبه خود، نشان دهنده توالی نوکلئوتیدها است. این روش، سریع و انجام آن آسان است. علاوه بر این، از آن‌جا که حتی تغییرات تک بازی در یک توالی به احتمال زیاد به رونوشت‌های مختلف می‌ انجامد، گونه‌های بسیار نزدیک را حتی با بهره گرفتن از قطعات بسیار کوتاه می‌توان با دقت از هم جدا کرد (تلچا، ۲۰۰۹). نرخ شناسایی جهش‌های نقطه‌ای SSCP در سیستم‌های مختلف ۹۰-۸۰% است که برای شناسایی جهش‌ها روشی کارامد، مناسب و اقتصادی است (اکسین و جینگو، ۲۰۱۱). این روش تا به حال بر روی این ماهی‌ها انجام نشده است. به علاوه هنوز اساس مکانیزم ژنتیکی صفات مختلف در این گونه مشخص نشده است (اکسو و همکاران، ۲۰۱۲).
۱-۲ ژن‌های کاندیدا و اهمیت آن‌ها
راهکار ژن‌های کاندید یکی از روش‌های بسیار قوی در بررسی ارتباط چندشکلی ژن با صفات اقتصادی مهم در آبزی‌پروری است (تیان و همکاران، ۲۰۱۴). از آن‌جایی‌که در بروز صفات و خصوصیات اقتصادی عوامل محیطی نیز موثرند لذا شناسایی ژن‌های مرتبط با آن‌ها، برای ایجاد تغییرات مهم اقتصادی و تسریع اصلاح صفات و انتخاب مستقیم موجودات برای این گونه صفات ضروری است. امروزه روش‌های ژنتیک مولکولی به کشف ژن‌های بزرگ اثر که روی برخی صفات کمی مهم موثر هستند، کمک زیادی کرده است (QTL ^[۹] و مارکرهای ژنتیکی که با QTL پیوستگی دارند). با توجه به شناخت، از نقش و عملکرد این ژن‌ها، انتخاب بر اساس داده‌های مولکولی بر این فرض استوار است که همه افرادی که برای ژن‌های بزرگ اثر تعیین ژنوتیپ شده‌اند، قبل از سن انتخاب قرار دارند. چنانچه هدف فقط انتخاب بر اساس ژن بزرگ اثر باشد در صورتی که مشخص شود یک آلل نسبت به آلل دیگر ارجعیت دارد و افرادی که ترجیحا دو آلل و یا یک آلل ارجع را دارند انتخاب شوند با حداکثر سرعت ممکن منجر به ثبوت آلل های فوق در جامعه خواهد شد. البته این سرعت وابسته به فراوانی ژن‌ها و فشار حاصل از انتخاب خواهد بود. در حالت انتخاب بر اساس ژنوتیپ، فراوانی ژن مورد نظر با سرعت بالایی افزایش می‌یابد و در نهایت ثابت باقی می‌ماند (موری، ۲۰۰۰). در ماهی تعدادی از ژن‌های موثر بر رشد شامل PIT1 ^[۱۰]، IGF، GHRH ^[۱۱]، GHR و GH شناسایی شده‌اند. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط چند شکلی‌های ژن هورمون رشد (GH) با صفات رشد در دو گونه کپور معمولی و ماهی سفید دریای خزر بوده است.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱ مروری کوتاه بر خصوصیات بیولوژیکی و زیستگاهی ماهیان مورد مطالعه
۲-۱ کپور شکلان
این راسته شامل خانواده کپور شکلان و چهار خانواده لوچ ماهیان است. این ماهیان با یکدیگر ماهیان غالب آب‌های شیرین (خصوصا جویبارهای) آمریکای شمالی و اوراسیا و تا حد کمتر آفریقا را تشکیل می‌دهند. نزدیک به ۲۷۰۰ گونه‌ای که در این راسته قرار دارند، از نظر ظاهر خارجی متنوع و گوناگون هستند، اما بیشتر آن‌ها دارای دهان قابل بیرون زدن و فاقد دندان هستند و دندان‌های حلقی ویژگی یافته دارند. سر آن‌ها فاقد فلس است و به استثنای چند گونه از لوچ ماهیان همگی فاقد باله چربی هستند (ستاری و همکاران، ۱۳۸۶).
۲-۱-۱ خانواده کپور ماهیان
خانواده ماهیان قنات یا کپور بزرگ‌ترین خانواده در بین ماهیان با ۲۱۰ جنس و ۲۰۱۰ گونه است. اعضای این خانواده را می‌توان بر اساس داشتن دندان حلقی (یک تا سه ردیف، اما هرگز تعداد آن‌ها در هر ردیف از هشت عدد تجاوز نمی‌کند) و لب‌های نازک (معمولا در مرز آرواره فوقانی انتها استخوان پیش فکی دیده می‌شود) تشخیص داد. اگرچه بیشتر آن‌ها تنها دارای شعاع‌های نرم در باله‌های خود هستند، اما شعاع‌هایی که تغییر شکل یافته و به خار تبدیل شده‌اند، در بعضی از اشکال وجود دارند که جالب توجه‌ترین آن‌ها کپور معمولی و ماهی طلایی^[۱۲] هستند. تعداد کروموزوم‌های کپورماهیان (n2) 50 عدد (گاهی اوقات ۴۸ عدد) است. کپور ماهیان با در نظر گرفتن تعداد گونه‌ها همگی دارای طرح و شکلی هستند که تفاوت آن‌ها عمدتا مربوط به طرح و زمینه کلاسیک این ماهیان است. بدن دوکی شکل تا نسبتا بلند، چشم‌ها بزرگ، فلس‌ها واضح، باله‌های لگنی در موقعیت شکمی و دهان کوچک، انتهایی یا نیمه تحتانی است. با این وجود، کپورماهیان تنوع ریخت شناسی، فیزیولوژیک و رفتاری قابل ملاحظه‌ای نشان می‌دهند. بیشتر آن‌ها شکارچیانی هستند که در روز از بی‌مهرگان تغذیه می‌کنند، اما بعضی از آن‌ها نیز گوشت‌خوار هستند و دیگران از جلبک‌ها، گیاهان عالی‌تر و شیرابه آلی تغذیه می‌کنند. کوچک‌ترین ماهی آب شیرین که تاکنون شناخته شده است، جزء کپورماهیان است که دانیونلا ترانس لوسید^[۱۳] نام دارد و در اندازه ۱۰ تا ۱۱ میلی متر بالغ می‌شود. همچنین تعدادی از گونه‌های بزرگ که به طول ۲ تا ۳ متر می‌رسند، نیز در این خانواده جای دارند؛ لذا بیشتر گونه‌ها کوچک‌تر از ۵ سانتی‌متر هستند. بسیاری از گونه‌ها اشکال متفاوتی از مراقبت والدین از تخم‌ها و نوزادان را از خود به نمایش می‌گذارند، اما تعداد زیادی نیز فقط به طور ساده تخم‌های خود را در محیط پراکنده می‌کنند. در آمریکای شمالی حدود ۴۸۶ گونه از کپورماهیان وجود دارند که بیش از ۴۰% آن‌ها ماهیان براق (شاینر) کوچک و نقره‌ای جنس نوتروپیس و سیپریتلا هستند. ماهیان براق غالبا فراوان‌ترین یا حداقل آشکارترین ماهیان هستند. آن‌ها در جویبارها و دریاچه شرق آمریکای شمالی به سر می‌برند و در آن‌جا دستجات بزرگی را در آب‌های کم عمق تشکیل می‌دهند. مشاهده ۵ تا ۱۰ گونه از کپورماهیان کوچک با یکدیگر در این زیستگاه‌ها امری غیر متداول نیست و مطالعه اینکه چگونه گروه‌هایی از این گونه‌های مشابه می‌توانند با یکدیگر زندگی کنند، ما را در پی بردن به اکولوژی جویبارها یاری می‌کند. معمولا آسیای جنوب شرقی به عنوان مرکز تکامل کپورماهیان به طور خارق العاده در آسیای جنوب شرقی و شبه قاره هند دارای تنوع و گوناگونی هستند. بیشتر کپور ماهیان آفریقا به همان جنس‌هایی تعلق دارند مه در آسیا یافت می‌شوند و مشخصا از آن‌ها انشقاق یافته‌اند. در بسیاری از نواحی کپور ماهیان بزرگ از جمله کپور معمولی توسط ماهیگیران صید می‌شوند (غالبا در ماهی گیری به صورت صید و رهاسازی). تعدادی از کپوماهیان آسیایی مانند کپور معمولی، کپور علفخوار^[۱۴] و کپور نقره‌ای^[۱۵] به خاطر رشد سریع در استخرها برای رسیدن به اندازه بازاری و تغذیه از شیره آلی، گیاهان و بی‌مهرگان کوچک جزء مهم‌ترین آبزیان برای پرورش در جهان هستند (ستاری و همکاران، ۱۳۸۶).
عموما ساکن آب شیرین هستند، دارای ۱-۳ ردیف دندان حلقی هستند و کمتر از ۸ عدد دندان در هر ردیف دارند. در این خانواده فک معمولا کشویی است و لب‌ها ضخیم است. دارای یک باله پشتی و بعضا خاردار است. بعضی از آن‌ها دارای سبیلک هستند. در بعضی از آن‌ها پلی پلوئیدی مشاهده می‌شود. دارای ۱۱ زیر خانواده، ۲۲۰ جنس و ۲۴۲۰ گونه است (کیوانی، ۱۳۸۷). در این ماهی‌ها مهره‌های ۲، ۳، ۴ و ۵ به استخوان‌های وبری تبدیل شده‌اند. دارای دهان انعطاف پذیر و قابل بیرون زدن هستند^[۱۶]. فاقد زوائد پیلوریک و معده هستند. در اکثر گونه‌ها باله پشتی در وسط بدن است. فون غالب ماهیان آب‌های داخلی ایران مربوط به این خانواده است (عسگری،۱۳۸۴).
۲-۱-۱-۱ ماهی سفید
ماهی سفید از خانواده سیپرینیده، از جنس روتیلوس^[۱۷] با نام علمی روتیلوس کتوم یکی از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین ماهیان فلس دار نواحی جنوبی دریای خزر می‌باشد. کلیه مراحل زندگی خود (از قبیل تغذیه، رشد و نمو و …) را در دریا سپری و برای تولید مثل وارد آب‌های شیرین رودخانه‌ها می‌شود و در ۳ تا ۴ سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد (حلاجیان و همکاران ۱۳۸۴). ارتفاع بدن مساوی یا کمتر از طول سر می‌باشد. دندان حلقی یک ردیفی با فرمول ۵-۶ به ندرت ۶-۶ یا ۵-۵ می‌باشد. تعدا کروموزوم‌های آن ۵۰=n2 می‌باشد. اندازه آن از ۴۴ تا ۷۱ سانتی متر می‌باشد که معمولا نرها کوچک‌تر از ماده‌ها هستند. در هر سال به طور متوسط ۵ تا ۶ هزارتن از این کونه در سواحل دریای خزر و رودخانه‌های آن صید می‌شود. یکی از ماهیان با ارزش نواحی جنوبی دریای خزر می‌باشد که مردم ایران و مخصوصا اهالی استان گیلان و مازندران علاقه زیادی نسبت به مصرف آن دارند. صید اصلی آن با تور پره صورت می‌گیرد. در حال حاضر به علت تخریب رودخانه‌ها (احداث سد، برداشت شن و ماسه) تخم‌ریزی آن به صورت طبیعی کمتر صورت می‌گیرد. برای حفظ نسل این ماهی کارگاه‌های تکثیر مصنوعی در استان‌های مازندران و گیلان ایجاد شده‌اند که از سال ۱۳۶۱ به بعد همه ساله تعداد زیادی بچه ماهی به رودخانه‌ها رهاسازی می‌کنند (عبدلی و نادری، ۱۳۸۷). این ماهی دارای دندان حلقی یک ردیفی به فرمول ۵-۶ است. دارای کیسه شنای مخروطی و فاقد سبیلک است. دارای دهان نیمه زیرین است (شکل ۲-۱) (عسگری،۱۳۸۴).
شکل ۲-۱ ماهی سفید
۲-۱-۱-۲ کپور معمولی
نام علمی این ماهی سیپرینوس کارپیو است. بدنی قطور و سری کوتاه دارد. از این ماهی سه نژاد برای پرورش معرفی شده است. کپور فلس دار^[۱۸] که کاملا از فلس پوشیده شده است. کپور آینه‌ای^[۱۹] که فلس‌های بزرگ و پراکنده دارد و بالاخره، کپور خطی^[۲۰] که فلس نداشته و بدن ظاهری خط دار دارد. کپور معمولی که نژاد بانکوکی نیز نامیده می‌شود، از کپورهای چینی است که در سال‌های ۱۹۲۹ و ۱۹۵۷ از سری لانکا و تایلند به هند وارد شد. کپور فلس دار و کپور آینه‌ای در محیط‌های معمولی رشد می‌کنند. ولی کپور خطی به آب سرد حساسیت بیشتری دارد. این ماهی همه چیز خوار است و از لارو حشرات، کرم‌ها، نرم تنان و شاخ و برگ گیاهان غوطه ور در آب و گاهی از زئوپلانکتون ها نیز تغذیه می‌کند. حداکثر طول و وزن این ماهی‌ها به ترتیب ۷۵ سانتی متر و ۶ کیلوگرم می‌رسد. از ماهیانی هستند که رشد سریعی دارند و تا حدی جزو ماهیان مقاوم به شمار می‌آیند. در سال اول پرورش وزن آن‌ها به حدود ۵/۱-۱ کیلوگرم می‌رسد، طول این ماهی‌ها در این وزن بین ۴۵-۴۰ سانتی متر است. تمام نژادهای این ماهی در استخرها و حوضچه‌های پرورشی بدون تزریق عصاره هیپوفیز تولید مثل می‌کنند. تخم‌ها در این ماهی، چسبنده بوده و به گیاهان غوطه‌ور در آب می‌چسبند. کپور معمولی به همراه کپور نقره‌ای و علفخوار به عنوان ماهیان تمیزکننده شناخته شده‌اند. زیرا جزو کنترل کننده‌های زیستی و در مقام حفظ تعادل بوم سازگان استخرها به شمار می‌آیند (رفیعی، ۱۳۸۴).
این ماهی در حوضه های دریای خزر، رودخانه تجن و تمام حوضه‌های آبریز ایران پراکنش دارد. دندان حلقی سه ردیفی ( ۳٫۲٫۱- ۱٫۲٫۳)، بیشینه طول ۱۵۰ (میانگین ۳۸) سانتی متر است، بدن این ماهی تاحدی دراز است و طول آن سه برابر ارتفاع است. سطح بدن از فلس‌های درشت پوشیده شده است، سر ماهی بزرگ و پوزه کند است، باله پشتی خیلی طویل و باله مخرجی کوتاه است، در باله پشتی ۳ تا ۴ خار سخت و ۱۵ (۱۶) تا ۲۱ (۲۲) شعاع نرم و شاخه شاخه دارد، در باله مخرجی نیز سه خار سخت و ۵ یا ۶ شعاع نرم شاخه شاخه دیده می‌شود. دو زوج سبیلک دارد و زوجی که بر روی آرواره پائین قرار دارد، طویل‌تر است، همه چیز خوار است و از موجودات ریز بستر آب، کرم‌ها، سخت پوستان، نوزاد حشرات و حتی فضولات حیوانی و گیاهی، لاشه حیوانات، تخم ماهیان و نوزادان خود را نیز مصرف می‌کند. در دمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد به صورت دسته جمعی به خواب زمستانی فرو می‌رود، در آب شیرین به سر می‌برد و آب‌های گرم، آرام و پوشیده از گیاه را دوست دارد (شکل ۲-۲) (ستاری و همکاران، ۱۳۸۶).
شکل ۲-۲ کپور معمولی
در سواحل جنوبی دریای خزر، اغلب استخرهای پرورش ماهیان گرمابی، تالاب‌ها، آبگیرهای طبیعی و رودخانه‌های شرق، مرکزی و غرب حوضه پراکنش دارند. بیشترین فراوانی این گونه در جنوب شرقی دریای خزر (خلیج گرگان و تالاب گمیشان) می‌باشد. اگرچه این گونه به صورت بومی و طبیعی در تمام سواحل جنوبی دریای خزر وجود دارد و برای تولید مثل وارد مصب رودخانه‌ها می‌شود، اما در سال‌های اخیر صید بیش از حد و از بین رفتن محل‌های تولیدمثل در زمان تولیدمثل این گونه بسیاری از رودخانه‌های این منطقه یا خشک شده یا آب شیرین ندارند. ضمن اینکه در اثر از بین رفتن پیچ و خم‌های رودخانه مخصوصا در رودخانه قره سو، بسیاری از چمنزارهایی که در فصل بهار غرقاب بوده و محل تولیدمثل این گونه بوده‌اند، از بین رفته، نسل آن کاهش پیدا نموده و اگرچه شیلات ایران اقدام به تکثیر مصنوعی آن نموده اما باید نسبت به احیاء مناطق تولیدمثلی آن اقدام نمود (عبدلی و نادری، ۱۳۸۷).
۲-۲ زیستگاه
زیستگاه کپور معمولی دارای فرم‌های مختلف است. نمونه‌هایی از آن در دریا و برخی دیگر در قسمت‌های پائینی رودخانه‌ها و تالاب‌ها زندگی می‌کنند. بیشتر مناطق پوشیده از گیاهان آبزی (مخصوصا نی زارها) را ترجیح می‌دهند. تغییرات دمای آب، اکسیژن محلول و گل آلودگی را تا حد زیادی تحمل می‌نمایند. در قسمت‌های پائین رودخانه تجن تعداد زیادی از آن وجود دارد. ماهی سفید در دوره‌ای که در دریا است، تا عمق ۳۰ متری در نواحی که موجودات کف‌زی مخصوصا نرم‌تنان وجود دارند، در زمستان به قسمت‌های ساحلی در نزدیکی مصب رودخانه‌ها نزدیک می‌شود. در فصل پاییز قسمت‌های عمیق‌تر را ترجیح می‌دهد. تغییرات دمایی و جریان‌های آبی باعث بروز مهاجرت‌هایی برای این گونه می‌شود (عبدلی و نادری، ۱۳۸۷).
۲-۳ تغذیه
کپور معمولی در تالاب‌ها و استخرهای پرورشی تا حد زیادی از شیرونومیده و در دریای خزر از نرم تنان، سخت‌پوستان، کرم‌ها و مواد پوسیده گیاهی و جانوری تغذیه می‌کنند. در مراحل لاروی تغذیه ماهی سفید از فیتوپلانکتون‌ها، بعد از آن همراه با رشد بدن به ترتیب زئوپلانکتون ها، لارو شیرونومیده^[۲۱]، لارو حشرات آبزی، نرم‌تنان، سخت‌پوستان (گاماروس، خرچنگ پهن) و کرم پرتار است. در دوران بلوغ غذای اصلی ماهی سفید از نرم‌تنان می‌باشد. در زمان مهاجرت به رودخانه تغذیه آن متوقف می‌شود (عبدلی و نادری، ۱۳۸۷).
۲-۴ سن بلوغ
سن بلوغ از شاخص‌های بسیار مهمی است که می‌توان از آن میزان رشد نسبی ماهیان را پیش‌گویی کرد، اما مقادیر رشد مطلق، تحت تاثیر عوامل محیطی قرار دارند. بنابراین، ماهیان مشخصا در ماه‌های اول سال زندگی تا رسیدن به بلوغ، رشد خیلی سریعی از خود نشان می‌دهند. سپس افزایش مقادیر انرژی، به جای رشد بافت‌های بدنی، باعث رشد غدد جنسی می‌شود. در نتیجه میزان رشد ماهیان بالغ، بسیار کندتر از ماهیان نابالغ است. ماهیا بالغ تا حدودی به دلیل مقدار بافت غدد جنسی به ازا واحد طول، مشخصا سنگین‌تر از ماهیان نابالغ هستند و این امر در بالاتر بودن ضریب چاقی^[۲۲] (k) انعکاس یافته است (ستاری، ۱۳۸۱).
ماهی کپور معمولی در سن ۳ تا ۴ سالگی بالغ می‌شود. تولید مثل آن در فصل بهار از اردیبهشت ماه شروع تا اوایل تیرماه ادامه می‌یابد. در حوضه جنوبی دریای خزر در تالاب انزلی دوره مهاجرت از اواخر اردیبهشت تا پایان خرداد است و در رودخانه قره سو و گرگان رود از فروردین تا پایان اردیبهشت می‌باشد. دمای مناسب برای تولیدمثل از ۱۷ تا ۲۳ درجه سانتی گراد می‌باشد. محل تولیدمثل روی گیاهان آبزی غوطه ور در آب است. هماوری مطلق آن ۹۶ هزار تا ۸/۱ میلیون تخمک است. در ماهی سفید نرها در ۲ تا ۳ سالگی و ماده‌ها در ۳ تا ۴ سالگی بالغ می‌شوند. ابتدا از قسمت‌های عمیق‌تر آب به مناطق ساحلی می‌آیند (اواخر بهمن ماه و اوایل اسفندماه) و اوج کوچ این ماهیان در نیمه دوم فروردین و نیمه اول اردیبهشت ماه با دمای آب ۱۲ تا ۱۳ درجه سانتی گراد می‌باشد. بستر مناسب برای تولیدمثل قلوه سنگی است. در سردآبرود و چالوس، این گونه در فاصله ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر از مصب رودخانه در عمق ۲۰ سانتی متری تولیدمثل می کند. ماهیان مولد بعد از تولیدمثل به دریا باز می‌گردند و برخی از آن‌ها در تالاب انزلی تا ۲ سالگی نیز در آب شیرین می‌مانند. در فصل تولیدمثل روی قسمت‌های مختلف بدن ماهی نر (مخصوصا سرها) برجستگی‌های جنسی دیده می‌شود. فرم مهاجر پاییزه این گونه به تعداد محدود در برخی از رودخانه‌های جنوبی دریای خزر وجود دارد (عبدلی و نادری، ۱۳۸۷).
۲-۵ رشد و عوامل موثر بر آن
رشد یکی از جنبه‌های بیولوژیکی ماهی است که بیش از سایر مباحث مورد مطالعه قرار گرفته است و شاخص خوبی برای تعیین سلامت افراد یک جمعیت و یا جمعیت‌های مختلف ماهیان به حساب می‌آید. رشد سریع نشان دهنده وفور غذا و وجود سایر شرایط مطلوب است در صورتی که رشد کند احتمالا عکس آن را نشان می‌دهد. رشد، تغییر در اندازه (طول، وزن) در طی زمان و یا به عبارت دیگر، تغییر کالری مصرفی به صورت ذخیره‌ای، به شکل بافت بدنی و بافت تولیدمثلی است. از آن جا که معمولا رشد مثبت است (برای مثال افزایش در طول زمان)، موازنه مثبت انرژی در هنگام سوخت و ساز، ضروری است. سوخت و ساز حاصل آنابولیسم^[۲۳] (سنتز بافت یا سازندگی در سوخت و ساز) و کاتابولیسم^[۲۴] (شکستن اتصالات شیمیایی با بهره گرفتن از انرژی یا تخریب) است. بنابراین در یک ماهی در حال رشد میزان آنابولیسم بیشتر از کاتابولیسم است. عوامل عمده‌ای که میزان آنابولیک را کنترل می‌کنند، شامل هورمون رشد است که از هیپوفیز ترشح می‌شود و همچنین هورمون‌های استروئیدی که از گنادها (غدد جنسی) ترشح آن‌ها را بر عهده دارند (ستاری، ۱۳۸۱).
۲-۵-۱ تنظیم رشد
عوامل مختلف موثر بر میزان رشد همانند دما، اکسیژن محلول، آمونیاک، شوری، رقابت، قابلیت دستیابی به غذا و سن بلوغ از طریق تغییر میزان ترشحات هورمونی، تاثیر خود را به خوبی اعمال می‌کنند (ستاری، ۱۳۸۱).
۲-۵-۲ هورمون رشد
هورمون رشد ماهی، در سلول‌های بخش قدامی^[۲۵] غده هیپوفیز تولید می‌شود (دان، ۱۹۹۷ و دین و همکاران، ۲۰۰۸). این هورمون در غده هیپوفیز همه ماهیان، به استثنای ماهیان دهان گرد وجود دارد. دو واریانت مولکولی از هورمون رشد در ماهیان استخوانی وجود دارد. اخیرا نیز مشخص شده است که در کنترل تنظیم اسمزی، حداقل در آزاد ماهیان دخالت دارد. گزارش شده است که هورمون رشد اگزوژن (با منشاء خارجی) باعث افزایش رشد بدن می‌شود. یون‌های سدیم، پتاسیم و فعالیت ATP آز^[۲۶] در سلول‌های کلراید آبشش‌ها افزایش می‌یابد. غلظت‌های پلاسمایی خون و میزان تصفیه متابولیکی در هنگام ورود ماهی در دریا بالا می‌رود (ستاری، ۱۳۸۱). هورمون رشد پلی پپتیدی متشکل از ۱۹۲ اسید آمینه است که در ساختمان آن دو پیوند دی سولفیدی وجود دارد. در ماهیان این هورمون پپتیدی ۲۲ کیلو دالتون وزن داشته که در تنظیم فشار اسمزی، تولید مثل، فعالیت‌های ایمنی و ضریب تبدیل غذا و اشتها نقش مهمی را بر عهده دارد (مگ و همکاران، ۲۰۰۴). این هورمون به شکل بارزی با تولید مثل جانوران مثل رشد و سازگاری اسمزی مرتبط است (گومز و همکاران، ۱۹۹۸ و مک کورمیک، ۲۰۰۱). علاوه بر این هورمون رشد می‌تواند به عنوان یک عامل مهم محرک رشد در آبزی پروری نقش ایفا کند (زوهار، ۱۹۸۹ ) و برای رشد توده بدنی و تولیدمثل در ماهیان استخوانی و سازگاری اسمزی در ماهیان یوری هالین ضروری است (سیارا و همکاران، ۲۰۰۶). همچنین در میان مهره‌داران، هورمون رشد برای رشد عادی الزامی است و در تنظیم بسیاری از فرایندهای آنابولیک موثر است (اکسو و همکاران، ۲۰۰۱ ).
گیرنده‌های هورمون رشد در کبد، آبشش، روده و کلیه خلفی ماهی قزل آلا مشاهده شده است. با این وجود، تصور می‌شود که بسیاری از اثرات هورمون رشد، همانند آنچه در مهره‌داران رده‌های بالاتر روی می‌دهد توسط واسطه‌هایی مانند فاکتور شبه انسولین (IGF) و خصوصا IGF-1 اعمال می‌شود. هورمون رشد هم IGF و هم RNA را در کبد، آبشش و کلیه تنظیم می‌کند و نشان داده شده است که به وسیله هورمون رشد، IGF-1 تحمل در برابر شوری را در عرض ۴۸ ساعت افزایش می‌دهد (ستاری، ۱۳۸۱).
۲-۵-۳ کنترل ترشح هورمون رشد
ترشح هورمون رشد در موجودات مختلف تحت تاثیر فاکتورهای زیادی از جمله استرس، تغذیه، خواب، خود هورمون رشد و همچنین مرحله رشد، سن، تغذیه، تحریکات عصبی هیپوکلسیمی، فاکتورهای آزاد کننده هورمون رشد، فاکتورهای بازدارنده هورمون رشد، فاکتورهای رشد از قبیل فاکتور رشد شبه انسولین نوع ۱، هورمون تیروئید آدرنال، پانکراس و تعدادی از متابولیت ها واقع می‌شود (ماهنامه جهان دامپروری، ۱۳۸۵). کنترل‌های اولیه رشد توسط دو هورمون هیپوتالاموس (هورمون آزاد کننده هورمون رشد و سوماتواستاتین) و یک هورمون از معده (گرلین) صورت می‌گیرد. هورمون آزادکننده هورمون رشد یک پپتید هیپوتالامیک است که هم سنتز و هم ترشح هورمون رشد را تحریک می‌کند. اما سوماتواستاتین پپتیدی است که آزاد شدن هورمون رشد رادر پاسخ به هورمون آزادکننده هورمون رشد از طریق دیگر فاکتورهای محرک مانند غلظت پایین گلوکز خون ممانعت می‌کند. گرلین با اتصال به گیرنده‌های روی سوماتوتروف ها، همانند هورمون آزاد کننده هورمون رشد ترشح هورمون رشد را تحریک می‌کند. ترشح هورمون رشد همچنین متاثر از فیدبک منفی فاکتور رشد شبه انسولین نوع ۱ می‌باشد. سطوح بالای آن در خون منجر به کاهش ترشح هورمون رشد نه فقط از طریق ممانعت مستقیم سوماتوتروف، بلکه از طریق تحرک آزادسازی سوماتواستاتین از هیپوتالاموس می‌شود. جهت ممانعت از ترشح هورمون، اثر فیدبک و احتمالا اثر ممانعت مستقیم (اتوکراین) نسبت به ترشح از سوماتوتروف دارد. ترشح هورمون رشد مانند بیشتر هورمون‌های هیپوفیزی حالت یک جریان دائمی و یکنواخت ندارد بلکه به صورت جریاناتی ضربانی انجام می‌پذیرد (شهبازی، ۱۳۷۸).
۲-۵-۴ اثرات متابولیکی هورمون رشد

آیا هشت هفته تمرینات یوگا می ­تواند بر تاب­آوری و امید به زندگی بیماران زن سرطانی بهبود یافته مؤثر باشد؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق:
بیماران مبتلا به سرطان کیفیت زندگی فیزیکی و روانی ضعیف­تر و استرس­های بیشتری دارند. این بیماران با مشکلات روانی بسیاری روبرو هستند که شامل افسردگی، اضطراب، فرسودگی، عصبانیت و از دست دادن امید می­باشد(برونر وسودارث،۱۳۸۷).
شواهد حاکی از آن است که استفاده از روش­های غیر دارویی مانند روش­های طبّ مکمل و جایگزین در مبتلایان به سرطان سبب بهبود خلق، سازگاری و قضاوت و کاهش علائم استرس ­زا می­ شود(وادیراجا،۲۰۰۹).
از آنجا که پژوهش­های انجام شده در زمینه بیماران سرطانی بیشتر در حین درمان آنها بوده است، لذا به بیمارانی که مراحل درمان خود را پشت سر گذاشته­اند کمتر توجه شده است و پژوهش قابل توجهی در این زمینه انجام نشده است. گرچه این بیماران مراحل درمان خود اعم از جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی را پشت سر گذاشته­اند ولی عوارض روحی و روانی حاصل از بیماری همچون ناامیدی، اضطراب، کم­طاقتی در مقابل مشکلات روزمره زندگی و بسیاری عوارض روحی دیگر با آنها باقی خواهد ماند. لذا بسیار حائز اهمیت است که به این بیماران بهبود یافته کمک شود تا بتوانند در مقابل مشکلات آتی زندگی خود، که تعداد آنها کم نخواهد بود، صبور و پرطاقت بوده و کیفیت زندگی خود را افزایش دهند.
در کشور ما تحقیقات اندکی در زمینۀ فواید حرکات یوگا بر روی جنبه­ های مختلف روحی و جسمی بیماران بهبود یافته سرطانی انجام شده است. لذا احساس می­ شود که نیاز مبرم به پژوهش­های گسترده علمی از سوی متخصصان روان شناسی و تربیت بدنی در این زمینه وجود دارد. از طرفی با توجه به اهمیتی که امید به زندگی و تاب­آوری در زندگی بیماران سرطانی دارد، به نظر می­رسد پژوهش در این زمینه برای حل مشکلات فردی و اجتماعی در زندگی این بیماران ضروری باشد.از سوی دیگر برخلاف پژوهشهای ذکر شده در بیان مسأله که ارتباط معناداری بین فعالیت ورزشی به ویژه یوگا و امید به زندگی ذکر کرده اندکریستیانا و همکاران (۲۰۰۷) در پژوهش خود نتوانستند ارتباط معنا داری بین فعالیت بدنی و امید به زندگی گزارش کنند. لذابا توجه به اهمیت مسائل ذکر شده،این­گونه به نظر می­رسد انجام چنین تحقیقی که مشخص کنندۀ راه­کارهای علمی جهت بهبود جنبه­ های مختلف روانی و جسمی بیماران سرطانی است کاملا ضروری می­باشد. تا در صورت مشاهدۀ نتایج مثبت این روش،بتوان آن را به عنوان پیشنهاد علمی مناسبی برای متولیان امور ورزش، پرستاران و پزشکان ارائه داد که پس از مداخلات دارویی، برای اینگونه بیماران تجویز کرده ، تا بتوان کیفیت زندگی آنها را بالا برد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۴ اهداف پژوهش:
۱-۴-۱ هدف کلی:
تعیین اثرهشت هفته تمرینات یوگا بر تاب­آوری و امید به زندگی بیماران زن سرطانی بهبود یافته.
۱-۴-۲ اهداف اختصاصی:
تعیین اثر هشت هفته تمرینات یوگا بر تاب آوری بیماران زن سرطانی بهبودیافته .
تعیین اثر هشت هفته تمرینات یوگا بر امید به زندگی بیماران زن سرطانی بهبودیافته.
تعیین اثر هشت هفته تمرینات یوگا برتفکرعامل(اراده برای دست یابی به هدف) بیماران زن سرطانی بهبودیافته.
تعیین اثر هشت هفته تمرینات یوگا بر راهبرد (طرح­های هدفمند) بیماران زن سرطانی بهبودیافته.
۱-۵ فرضیه های پژوهش :
۱-۵-۱ فرضیه کلی:
هشت هفته تمرینات یوگا بر تاب­آوری و امید به زندگی بیماران زن سرطانی بهبود یافته تأثیر معنادار دارد.
۱-۵-۲ فرضیه ­های اختصاصی:
هشت هفته تمرینات یوگا برتاب­آوری بیماران زن سرطانی بهبودیافته تأثیر معنی­دار دارد.
هشت هفته تمرینات یوگا برامید به زندگی بیماران زن سرطانی بهبود یافته تأثیر معنی­دار دارد.
هشت هفته تمرینات یوگا بر تفکر عامل(اراده های هدفمند) بیماران زن سرطانی بهبودیافته تأثیر معنی­دار دارد.
هشت هفته تمرینات یوگا بر راهبرد (طرح­های هدفمند) بیماران زن سرطانی بهبودیافته تأثیر معنی­دار دارد.
۱-۶ پیش فرض های پژوهش:
همۀ افراد با صداقت به پرسشنامه ­های امید به زندگی و تاب­آوری پاسخ دادند.
درک همه افراد از سؤالات پرسشنامه ­ها درست و یکسان بوده است.
۱-۷ قلمرو پژوهش:
۱- جمع­آوری اطلاعات پژوهش در اردیبهشت و خرداد ماه سال ۱۳۹۳ صورت گرفته و تکمیل شده است.
۲-پژوهش حاضر با همکاری انجمن خیریۀ حمایت از بیماران سرطانی مهرانه زنجان انجام گرفته است.
۳- کلیه زنان مبتلا به سرطان شهر زنجان که مراحل درمان خود اعم از جراحی، شیمی­درمانی و رادیوتراپی را انجام داده­اند به­عنوان جامعۀ تحقیق انتخاب شدند.
۱-۸تعاریف عملیاتی و نظری واژه ها:
۱-۸-۱ تاب آوری^[۷]:
عملیاتی: امتیازاتی که فرد از پرسشنامه تاب­آوری کانرو دیویدسون کسب کرده است.
نظری:توانایی یا قدرت بازگشت به حالت یا موقعیت اولیه،بعد از خمیده شدن،فشرده یا کشیده شدن. اما در اصطلاح روانشناختی،توانایی بهبود سریع بعد از بیماری،افسردگی و ناخوشی است(پاترسون وبلوم،۱۹۹۶).
۱-۸-۲ امید به زندگی^[۸]:
عملیاتی: امتیازاتی که فرد از پرسشنامه امید اسنایدر کسب کرده است.این پرسشنامه دارای دو خرده مقیاس تفکر عامل و مسیرها می­باشد.
نظری:امید از نظر نووتنی (۱۹۸۹)، نیروی زندگی پویا، از نظر هاملستین و روث (۲۰۰۲)، برقراری ارتباط نزدیک با ارزش­های شخصی و اهداف، و از نظر هاقتون (۲۰۰۷)، توان دنبال کردن فعالیت­های روزانه و متحرک نگه داشتن خود است (چرانک و همکاران، ۲۰۰۸).
۱-۸-۳ تمرینات یوگا^[۹]:
عملیاتی: منظور از یوگا در این پژوهش قسمتی از هاتا یوگا است که شامل تمرینات آسانا (مجموعه حرکات فیزیکی) با رعایت تساوی زمانی بین مکث­های نیمه راست و چپ بدن در اجرای حرکات، و کشش وانقباض در عضلات تا حدی که منجر به درد نشود به مدت ۴۰ تا ۴۵ دقیقه و برنامه پرانایاما (تمرین تنفس) که درحالت نشسته با پشت صاف و همراه با دم و بازدم عمیق با ریتم خاص و هماهنگ باشد به مدت ۱۵ تا ۲۰دقیقه و تمرینات شاواسانا(وانهادگی) به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از تمرینات پرانایاما شامل خوابیدن در خلوت، تنفس با ریتم مناسب، وانهادگی و تمرکز می­باشد.
نظری : یوگا کلمه ای­ است سانسکریت به معنای اتحاد و وصل کردن که آن را اتحاد و وصل کردن ذهن به جسم، احساسات به منطق، توجه به عمل و اتحاد روح انسان و حقیقت تعبیر کرده ­اند(روح­بخش،۱۳۷۸).

بیماران سرطانی بهبود یافته:
عملیاتی: افرادی که بیماری سرطان آنها به وسیله پزشک آنکولوژی و آزمایشات مربوط محرز بوده و تحت جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی قرار گرفته بودند و هم­اکنون نیز تحت نظر پزشک آنکولوژیست خود قرار دارند و به وسیله پزشک خود هر ماه و یا هر سه ماه یکبار چکاپ می­شوند.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲-۱ مقدمه
ورزش به­ عنوان یک پدیدۀ اجتماعی در هر دوره از تاریخ واجد ویژگی­هایی می­ شود که متأثر از شرایط اجتماعی آن دوره است. همراه با گسترش روزافزون جوامع بشری و ایجاد رشته­ های جدید ورزشی، یوگا با سابقۀ تاریخی طولانی خود به نحو چشم­گیری مورد استقبال جوامع جدید امروزی است که این گسترش و پویایی متأثر از عوامل خاص اجتماعی و مؤثر بر آن است (دوفرانس،۱۳۸۵).

مرتبه سوم- جریمه نقدی از مبلغ ده هزار ریال تا پنج برابر میزان گران‌فروشی، نصب پارچه در محل واحد و معرفی از رسانه‌های گروهی به عنوان گران‌فروش.
ج- گران‌فروشی از مبلغ بیش از پانصد هزار ریال تا مبلغ پنج میلیون ریال:
مرتبه اول- جریمه نقدی از پنج تا هشت برابر میزان گران‌فروشی.
مرتبه دوم- جریمه نقدی از پنج تا هشت برابر میزان گران‌فروشی و نصب پارچه در محل واحد به عنوان گران‌فروش.
مرتبه سوم- جریمه نقدی از پنج تا هشت برابر میزان گران‌فروشی، نصب پارچه در محل واحد و معرفی از رسانه‌های گروهی به عنوان گران‌فروش.
د- گران‌فروشی بیش از پنج میلیون ریال:
مرتبه اول- جریمه نقدی از هشت تا ده برابر میزان گران‌فروشی.
مرتبه دوم- جریمه نقدی از هشت تا ده برابر میزان گران‌فروشی و نصب پارچه در محل واحد به عنوان گران‌فروش.
مرتبه سوم- جریمه نقدی از هشت تا ده برابر میزان گران‌فروشی، نصب پارچه در محل واحد و معرفی از رسانه‌های گروهی به عنوان گران‌فروش.
ماده ۲۳- داروخانه موظف است کلیه کالاهای خریداری شده را مستمراً تا اتمام موجودی عرضه نماید و در صورت خودداری از عرضه به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
مرتبه اول- الزام به عرضه کالاها با قیمت تعیین شده.
مرتبه دوم- جریمه نقدی تا مبلغ پانصد هزار ریال.
مرتبه سوم- قطع سهمیه تا مدت سه ماه.
مرتبه چهارم- تعطیل موقت تا یک سال.
ماده ۲۴- داروخانه موظف است طبق ساعات تعیین شده خدمات مربوطه را ارائه نماید مگر با دلیل موجه و یا با اطلاع کتبی و نظر سازمان منطقه‌ای بهداشت و درمان محل و در غیر این صورت متخلف به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
مرتبه اول- بیش از این (اخطارکتبی)هم جزء تعزیرات این مرتبه بوده است به موجب تبصره ۱ ماده واحده قانون اصلاح قانون تعزیرات حکومتی مصوب ۱۹/۷/۱۳۷۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام حذف شده است .
مرتبه دوم- بیش از این (اخطارکتبی با درج درپرونده)هم جزء تعزیرات این مرتبه بوده است به موجب تبصره ۱ ماده واحده قانون اصلاح قانون تعزیرات حکومتی مصوب ۱۹/۷/۱۳۷۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام حذف شده است .
مرتبه سوم- جریمه نقدی تا بیست هزار ریال.
مرتبه چهارم- جریمه نقدی تا پنجاه هزار ریال.
تبصره ۱- در صورتی که داروخانه قبل از پایان ساعات تعیین شده از ارائه خدمات دارویی خودداری نماید، مرتبه اول تذکر، مرتبه دوم اخطار کتبی و درج در پرونده، مرتبه سوم جریمه نقدی تا پنجاه هزار ریال مرتبه چهارم جریمه نقدی تا یکصد هزار ریال.
تبصره ۲- داروخانه‌های شبانه روزی در صورت عدم رعایت مفاد این ماده علاوه بر تعزیرات ذکر شده در مرتبه پنجم تا یک سال تعطیل خواهند شد.
ماده ۲۵- در مناطقی که داروخانه منحصر به فرد باشد و داروخانه بر طبق مواد این قانون تا یک سال به تعطیل موقت تعزیر شود، پروانه تأسیس از متخلف سلب و به فرد واجد شرایط دیگری واگذار می‌گردد و متخلف تا پنج سال حق گرفتن مجدد پروانه تأسیس داروخانه را نخواهد داشت و به هر حال داروخانه نباید تعطیل گردد.
- شیرخشک و غذای کودک:
ماده ۲۶- شیرخشک شیرخواران باید دارای مجوز ورود از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده و از طریق شبکه‌های توزیع کننده مورد تأیید این وزارت در اختیار داروخانه‌ها قرار گیرد و داروخانه نیز بایستی آن را در ازای دریافت کوپن معتبر و با قیمت رسمی به متقاضی ارائه نماید (شیرخشک‌های رژیمی صرفاً بایستی با نسخه پزشک و با قیمت رسمی به مصرف کننده عرضه شود) تخلف از این امور جرم بوده و متخلف به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
الف- در صورت عدم عرضه شیرخشک، مجازات‌های مذکور در ماده ۲۳ این قانون.
ب- در صورت گران‌فروشی، مجازات‌های مذکور در بند الف ماده ۱۹ این قانون.
ج- در صورت عرضه شیرخشک‌های رژیمی بدون نسخه پزشک مجازات‌های مذکور در ماده ۱۸ این قانون.
د- در صورت تهیه و عرضه و فروش شیر خشک شیرخواران بدون مجوز، جازات‌های مذکور در ماده ۱۳ این قانون.
- لوازم و ملزومات پزشکی و دندان‌پزشکی و آزمایشگاهی:
ماده ۲۷- لوازم و ملزومات پزشکی و دندان‌پزشکی و آزمایشگاهی که برای تولید و یا واردکردن آن‌ها از ارز دولتی استفاده شده باشد باید بر اساس ضوابطی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین می کند، در مقابل ارائه فاکتور و با قیمت رسمی در اختیار متقاضی قرار گیرد و تخلف از این امور جرم بوده و متخلف به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مرتبه اول- جریمه نقدی تا یکصد هزار ریال و یا هر دو مجازات.
مرتبه دوم- جریمه نقدی تا یک میلیون ریال.
مرتبه سوم- جریمه نقدی تا پنج میلیون ریال.
در صورت گران‌فروشی متخلف به ترتیب مذکور در ماده ۲۲ این قانون مجازات می‌شود.
تبصره- شرکت‌های توزیع کننده اقلام مذکور در صورتی که در تخلف از ضوابط فوق با تولید کننده و یا وارد کننده مشارکت و یا معاونت داشته باشند متخلف محسوب و به مجازات‌های زیر محکوم خواهند شد:
مرتبه‌اول- ضبط‌ کالا به نفع دولت و پرداخت بهای آن به قیمت رسمی به شرکت مذکور.
مرتبه دوم- ضبط کالا به نفع دولت.
مرتبه سوم- جریمه نقدی تا یک میلیون ریال و ضبط کالا به نفع دولت.
- شرکت‌های توزیع کننده دارو، شیر خشک و ملزومات پزشکی، دندان‌پزشکی و آزمایشگاهی:
ماده ۲۸- این‌گونه شرکت‌ها موظف هستند کالاهای موضوع این قانون را در صورتی که با ارز دولتی تولید و یا وارد شده باشند، منحصراً از شرکت‌های تولید و یا وارداتی مجاز دریافت نمایند. تخلف از این امر جرم بوده و متخلف به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
مرتبه اول- ضبط کالا به نفع دولت و پرداخت بهای آن به قیمت رسمی.
مرتبه دوم- ضبط کالا به نفع دولت.
مرتبه سوم- جریمه نقدی تا یک میلیون ریال و ضبط کالا به نفع دولت.
ماده ۲۹- شرکت‌های توزیعی موظفند اقلام توزیعی خود را بر طبق ضوابط اعلام شده در اختیار واحدهای مجاز و یا متقاضیان قرار دهند. تخلف از ضوابط این ماده جرم بوده و متخلف به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
مرتبه اول- بیش از این (اخطارکتبی)هم جزء تعزیرات این مرتبه بوده است به موجب تبصره ۱ ماده واحده قانون اصلاح قانون تعزیرات حکومتی مصوب ۱۹/۷/۱۳۷۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام حذف شده است .

۲-۹-۱-۱-‌ دی‌ازوتروف‌های آزادزی^[۶]
این موجودات کربن و انرژی لازم برای انجام فرایند تثبیت نیتروژن را به طور مستقل یعنی بدون همکاری یک گیاه میزبان و اغلب با روش هتروترفی (استفاده از مواد کربنی ساده موجود در خاک) و یا فتوتروفی (با انجام فتوسنتز)، فراهم می‌کنند(صالح راستین، ۱۳۸۰).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۹-۱-۱-۱-‌ هتروتروف‌ها^[۷]
گروه هتروتروف‌های آزاد زی، اغلب جنس‌ها و گونه‌های معرفی شده به عنوان تثبیت کننده نیتروژن را شامل می‌شوند. با وجود این، به رغم تنوع زیاد و گستردگی انتشار گونه‌ها، فعالیت آن‌ها در مقایسه با سایر گروه‌ها، به دلایل زیر بسیار محدود است:
(۱) نیاز به ترکیب‌های کربنی ساده مثل قندها که مقدار آزاد آن‌ها در اکثر خاک‌ها بسیار اندک و برای انجام تثبیت نیتروژن در حد معنی‌دار، ناکافی است.
(۲) نداشتن توان استقرار در ریزوسفر و بهره‌گیری از حمایت یک گیاه میزبان.
در نتیجه، استفاده از مایه‌های تلقیح آماده شده از انواع مختلف باکتری‌های این گروه، تأثیر معنی‌داری در افزایش مقدار نیتروژن خاک یا گیاه تلقیح شده، نشان نداده‌اند. با وجود این، مشاهده شده که با افزودن بازمانده‌های گیاهی به ویژه کاه به خاک، تثبیت نیتروژن توسط این باکتری‌ها به طور قابل توجه افزایش پیدا می‌کند. رایج‌ترین و سابقه‌دارترین کود میکربی تهیه شده از انواع این گروه، ازتوباکتر^[۸] است(صالح راستین، ۱۳۸۰).
۲-۹-۱-۱-۱-۱-‌ ازتوباکتر
ازتوباکتر یک باکتری آزادزی تثبیت کننده نیتروژون هوا می‌باشد. مقدار نیتروژن تثبیت شده به وسیله این باکتری ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هر هکتار و در سال است که برای تثبیت آن نیاز به وجود مقدار زیادی ماده آلی دارد. استفاده از این کود زیستی که ازتوباکترین^[۹] نام دارد و یکی از رایج‌ترین و سابقه‌دارترین کودهای زیستی می‌باشد، برای غلاتی مانند گندم، ذرت، سورگوم، ارزن و برنج، رایج است. پاسخ غلات به تلقیح با ازتوباکترین بر حسب سویه باکتری و شرایط خاک و آب و هوای منطقه، متفاوت بوده و در موارد پاسخ مثبت، افزایش محصول در حدود ۷ تا ۱۲ درصد و حداکثر تا ۳۹ درصد گزارش شده است. ازتوباکترین با بهره گرفتن از گونه‌های ازتوباکتر به ویژه کروکوکوم^[۱۰]، بر روی مواد حامل مختلف مثل تورب، لیگنیت، کود دامی پوسیده و پودر شده تهیه می‌شود. این باکتری علاوه بر تثبیت نیتروژن، از طریق تولید هورمون‌های محرک رشد گیاه و تولید مواد ضد قارچی کنترل کننده فعالیت قارچ‌های بیماری‌زا، موجب رشد بهتر گیاه و حفظ سلامت آن می‌شود. با توجه به اینکه ازتوباکتر یک باکتری هتروتروف است، بنابراین برای تأمین کربن آن نیاز است که خاک دارای مواد آلی بالایی باشد. نکته دیگر در رابطه با ازتوباکتر این است که این باکتری در شرایط خشکی، کمبود مواد آلی و عناصر غذایی در خاک به حالت مقاوم^[۱۱] درمی‌آید و این یکی از امتیازات برای خاک‌های ایران می‌باشد که دوام این باکتری را در این شرایط تضمین می‌کند (صالح راستین، ۱۳۸۰).
۲-۹-۱-۱-۲-‌ فتوتروف‌ها^[۱۲]
دی‌ازوتروف‌های آزاد زی قادر به انجام فتوسنتز، به دو رده آنوکسی/ فتوباکتریا^[۱۳] و اکسی/ فتوباکتریا ^[۱۴] تعلق دارند که گروه اول تثبیت را در شرایط بی‌هوازی انجام می‌دهند و استفاده عملی از آن‌ها رایج نیست. از رده دوم سیانوباکتر‌ها، از نظر تثبیت نیتروژن، اهمیت قابل توجهی دارند (صالح راستین، ۱۳۸۰).
۲-۹-۱-۲-‌ دی‌ازوتروف‌های همیار^[۱۵]
این حالت، نوعی همزیستی باکتری‌های دی‌ازوتروف با گیاهان است که به صورت تماس فیزیکی و همزیستی با هم و بدون تشکیل اندام ساختمانی خاصی برای محدود کردن مکان همزیستی صورت می‌گیرد. باکتری‌های این گروه اغلب در ریزوسفر، روی سطح ریشه و فضاهای بین سلول‌های پوست ریشه فعالیت دارند و در موارد مختلف حتی در اندام‌های درونی گیاه مانند سیستم آوندی، ساقه و گاهی در بین سلول‌های برگ نیز مشاهده شده‌اند. گیاهان میزبان، بیشتر از گرامینه‌ها شامل انواع مهم زراعی مانند گندم، ذرت، برنج، نیشکر، سورگوم و همین‌طور از انواع علوفه‌ای و علفی هستند. این باکتری‌ها، تثبیت نیتروژن را بیشتر در شرایط میکروائروبیک و با بهره گرفتن از ترکیب‌های کربنی ساده مانند اسیدهای آلی و قندها انجام می‌دهند. ریشه‌های گیاه با ترشح مواد کربنی مناسب برای تغذیه این باکتری‌ها و همین‌طور با فعالیت‌های تنفسی و پایین نگه‌داشتن فشار نسبی اکسیژن در اطراف خود، این دو پیش‌نیاز را برای انجام تثبیت نیتروژن توسط این گروه از باکتری‌ها فراهم می‌کنند که در ادامه مطالب به یک نمونه از آنها اشاره می‌شود(صالح راستین، ۱۳۸۰).
۲-۹-۱-۲-۱-‌ آزوسپیریلوم^[۱۶]
باکتری‌های جنس آزوسپیریلوم، هوازی و شیمیوارگانوتروف^[۱۷]، گرم منفی و غیر تخمیر کننده می‌باشند. باکتری میله‌ای شکل بوده و دارای یک تاژک قطبی است که با آن حرکت می‌کند و گونه‌های A. lipofrum, A. brasilense, A. irakense دارای چندین تاژک جانبی نیز می‌باشند. در صورت وجود یون نیترات یا آمونیوم، این باکتری‌ها به صورت هوازی رشد می‌کنند و در صورت عدم وجود این یون‌ها در محیط، در شرایط فشار کم اکسیژن، نیتروژن مولکولی را تثبیت می‌کنند. سویه‌هایی از گونه‌های برازیلنس و لیپوفروم، رنگدانه‌های کارتنوئیدی تولید می‌کنند و این رنگدانه باعث می‌شود که کشت‌های کهنه این سویه‌ها رنگ صورتی به خود بگیرند. گونه‌های دیگر این رنگدانه را تولید نمی‌کنند. این گونه‌ها بر اساس خصوصیات فیزیولوژیک مختلف از هم جدا می‌شوند، از جمله می‌توان به توانایی استفاده از قندهای مختلف (به عنوان مثال، برازیلنس نمی‌تواند از قند گلوکز استفاده کند ولی گونه لیپوفروم این قند را مصرف می‌کند)، تبدیل نیتریت به نیترات ، اسیدیته و فشار اسمزی محیط کشت اشاره کرد. باکتری، بیشتر در ناحیه تارهای مویی ریشه‌های فرعی تمرکز یافته و قرار گرفتن آن در بقیه جاهای ریشه بستگی به وجود نیتروژن و کربن در محلول خاک دارد. برخی از سویه‌های لیپوفروم و برازیلنس علاوه بر سطح ریشه در داخل بافت ریشه بسیاری از غلات و گیاهان علفی تشکیل کلنی می‌دهند و در درون کورتکس، فضاهای بین کورتکس، آندودرم و در داخل آوندهای آبکش پیدا می‌شوند (صالح راستین، ۱۳۸۰).
۲-۹-۱-۳-‌ دی‌ازوتروف‌های همزیست^[۱۸]
بیشترین نیتروژن طبیعت در اتمسفر وجود دارد، اما بیشتر گیاهان، قادر به استفاده از این منبع به عنوان ماده غذایی نیتروژن دار نیستند. توانایی تثبیت نیتروژن از هوا فقط در تعداد کمی از موجودات آزادزی و همزیست دیده می‌شود. حبوبات و سایر گونه‌های گیاهان این خانواده با چنین باکتری‌هایی که قادر به تثبیت نیتروژن مولکولی هستند، روابط همزیستی دارند. نیتروژن تثبیت شده توسط این نوع همزیستی را حدود ۷۰ تا ۸۵ میلیون تن در سال برآورد کرده‌اند که حدود ۵۰ درصد کل نیتروژن تثبیت شده در مقیاس جهانی است و حدوداً با میزان تولید مجموع کارخانه‌های کود شیمیایی، برابری می‌کند. در حالت همزیستی، مقدار تثبیت نیتروژن بر حسب گونه و واریته گیاه، سویه باکتری، شرایط خاک و اقلیم، متغیر بوده و به طور متوسط برای لگوم‌های دانه‌ای حدود ۱۰۰ کیلوگرم و برای انواع علوفه‌ای حدود ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار در سال برآورد شده است. تمام فواید این همزیستی و شرط اصلی برای اینکه بتوان از آن به عنوان جایگزین مناسب برای کودهای شیمیایی نیتروژنی استفاده کرد این است که گیاه از ابتدای رویش در خاک، تعداد کافی از سویه‌های فعال را در اختیار داشته باشد، به طوری که سیستم همزیستی بتواند با بیشترین توان و ظرفیت خود، تثبیت نیتروژن را به انجام برساند. امروزه در برنامه‌ریزی برای سیستم‌های کشاورزی پایدار، استفاده از همزیستی ریزوبیوم- لگومینوز، ضرورتی اساسی تلقی می‌شود. برنامه‌های دقیق تناوب زراعی با منظور کردن لگومینوزهای مناسب در تناوب کشت، پس از سال‌ها دوباره جایگزین سیستم‌های تک کشتی متکی به مصرف کود شیمیایی می‌شوند(صالح راستین، ۱۳۸۰).
۲-۱۰- نیتروکسین^[۱۹]
کود زیستی نیتروکسین، مایعی است قابل پخش در آب که حاوی مجموعه‌ای از فعال‌ترین سوش‌های باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن از جنس آزوسپیریلوم و ازتوباکتر می‌باشد. این کود یکی از بهترین و مؤثرترین کودهای بیولوژیک تأمین کننده نیازهای طبیعی گیاهان زراعی است و با تثبیت نیتروژن هوا و انتقال آن به سیستم ریشه گیاه، موجب ایجاد تعادل در جذب مواد اصلی مورد نیاز گیاه می‌شود و با ترشح هورمون رشد اکسین، رشد و توسعه ریشه و قسمت‌های هوایی گیاه را افزایش داده و در نتیجه موجب افزایش میزان محصول در واحد سطح می‌گردد. علاوه بر این، باکتری‌های موجود در کود زیستی نیتروکسین با ترشح انواع آنتی بیوتیک‌ها، سیانید هیدروژن و سیدروفور از تهاجم بسیاری از عوامل بیماریزای خاکزی و نماتدها به ریشه گیاه جلوگیری کرده و مقاومت طبیعی گیاه را در برابر این عوامل مخرب افزایش می‌دهد. ماده مؤثره موجود در نیتروکسین شامل باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن (Azospirillum lipoferum, Azospirillum brasilense, Azotobacter chroococcum, Azotobacter agilis) است. تعداد اسپور در هر میلی‌لیتر (CFU) نیتروکسین برابر با ۱۰^۸ عدد است. مصرف این کود زیستی در شرایط تنش‌های محیطی چون شوری وخشکی نیز سبب افزایش مقاومت گیاهان می‌گردد (بی نام، ۱۳۸۸).
۲-۱۱-‌ اثرات نیتروژن و کودهای زیستی بر عملکرد و سایر صفات گیاهی ذرت
یکی از عناصر غذایی مهم برای رشد گیاهان، نیتروژن است . نیتروژن در مقادیر زیادی برای گیاهان مورد نیاز است، زیرا این عنصر اساس تشکیل پروتئین و نوکلئیک اسید است. نیتروژن به شکل کودهای شیمیایی، تهیه و مصرف می‌شود (Yadav et al., 2011). بنابراین اجتناب از فشارهای منفی به محیط زیست، و بهبود بخشیدن برنامه‌‌های توسعه‌ای که نیاز‌های کودی گیاهان را تأمین کند لازم است.
در بررسی تأثیر نیتروژن بر مقاومت و ارتفاع گیاه ذرت، نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع و تعداد گیاه در متر مربع و کمترین میزان مرگ و میر گیاهچه در تیمار ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن به دست می‌آید (Khan et al., 2005). در پژوهشی به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف نیتروژن بر ذرت، نتایج نشان داد که کاربرد نیتروژن در سطوح بالا، شاخص‌های فیزیولوژیکی مثل شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، سرعت فتوسنتز خالص و اجزای عملکرد را درمقایسه با شاهد افزایش می‌دهد (Akram et al., 2010). در آزمایشی به منظور بررسی پاسخ چهار رقم ذرت به سطوح مختلف کود نیتروژن(۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار)، مشاهده گردید که عملکرد دانه و ماده خشک کل با افزایش مقدار نیتروژن به ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار، افزایش می‌یابد (Mkhabela et al., 2001 ).
در تحقیقی به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم ذرت، مشاهده شد که کاربرد ۸۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار، عملکرد دانه، طول بلال، قطر بلال و وزن بلال را افزایش می‌دهد. کاربرد بیشتر مقدار نیتروژن، تأثیر معنی‌داری در عملکرد دانه نداشت (Namakka et al., 2008). در آزمایشی به منظور بررسی تأثیر سطح نیتروژن بر ذرت، مشخص شد که تعداد بلال در مترمربع، تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت با افزایش سطوح نیتروژن به طور پیوسته افزایش می‌یابد (Arif et al., 2010).
بررسی تأثیر باکتری آزوسیپریلوم در کاهش مصرف کود نیتروژنه بر روی ذرت رقم K.S.C.704، نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (۱۴/۱۲ تن در هکتار) به هنگام تلقیح و کمترین آن (۶۸/۱۰ تن در هکتار) به هنگام عدم تلقیح با باکتری حاصل شد. تلقیح با باکتری سبب افزایش عملکرد نهایی دانه، درصد نیتروژن دانه، تعداد دانه در ردیف، سطح برگ زیر برگ پرچم، طول بلال و افزایش تعداد دانه در بلال شد (داوران حق و همکاران،۱۳۸۷).
در پژوهشی جهت مطالعه اثر کاربرد ازتوباکتر و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد ذرت دانه‏ای سینگل کراس ۶۴۷ در منطقه میانه، نتایج نشان داد که تیمار عدم استفاده از کود تلقیحی ازتوباکتر و عدم استفاده از کود شیمیایی نیتروژن، کمترین شاخص برداشت، عملکرد دانه و وزن بلال و تیمار استفاده از کود تلقیحی ازتوباکتر و کود اوره، بالاترین عملکرد بیولوژیکی را دارا بودند (فرامرزی و همکاران،۱۳۸۷).
در پژوهشی با هدف بررسی اثر کاربرد کودهای زیستی همراه با مقادیر مختلف فسفر و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت سینگل کراس ۷۰۴ ، مشاهده شد که در بین تیمارهای کود نیتروژن، از نظر صفات وزن خشک اندام‌های هوایی و وزن هزار دانه، اختلاف معنی‏داری وجود داشت (فرح‌وش و همکاران،۱۳۸۷).
در آزمایشی دیگر به منظور بررسی اثرات کاربرد کودهای زیستی و شیمیایی نیتروژن بر ذرت، مشخص شد که بیشترین عملکرد دانه در تیمار مصرف کود زیستی و شیمیایی نیتروژن و کمترین عملکرد در تیمار کود زیستی به دست آمد. بیشترین و کمترین شاخص برداشت نیز به ترتیب در تیمار کود شیمیایی و کود زیستی مشاهده شد (عیدی زاده و همکاران، ۱۳۸۹).
در یک بررسی جهت تعیین نقش باکتری ازتوباکتر و تأثیر میزان کود نیتروژن بر عملکرد و رشد ذرت، نتایج نشان داد که مصرف نیتروژن به مقدار ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار باعث تولید بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد ( به جز وزن هزاردانه) شد. همچنین مصرف کود زیستی موجب افزایش عملکرد ۶/۳۵ درصدی نسبت به شاهد گردید. بهترین رشد، عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط مصرف ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار، نیتروژن در کنار کاربرد کود زیستی حاصل گردید(سرانجام و همکاران، ۱۳۸۹).
در آزمایشی به منظور بررسی اثرات کود شیمیایی و کود زیستی بر گیاه ذرت، مشاهده شد که بیشترین عملکرد دانه در شرایط استفاده از تیمار تلفیقی کود شیمیایی و زیستی حاصل شد، سرعت رشد گیاه نیز در تیمار تلفیقی کود اوره و کود زیستی دارای بیشترین مقدار بود (یارمحمودی و همکاران، ۱۳۸۹).
به منظور بررسی اثر کود بیولوژیک ازتوباکتر مایع بر عملکرد ذرت، مشاهده شد که بیشترین ارتفاع ساقه مربوط به بذرهای تلقیح شده بود. کود بر ارتفاع ساقه، اثر معنی‏داری داشت، و کمترین ارتفاع ساقه مربوط به بذرهای تلقیح نشده بود (سالاری ساردوئی و حیدری شریفآباد، ۱۳۸۷).
به منظور بررسی تأثیر کود زیستی نیتراژین و سطوح مختلف کود اوره بر گیاه ذرت، مشاهده شد که با کاربرد نیتراژین، شاخص سطح برگ از ۲ به ۴/۲ افزایش یافت. بیشترین شاخص میزان کلروفیل و بیشترین شاخص سطح برگ، برابر با ۴/۳ به تیمار کاربرد نیتراژین توأم با کاربرد کود اوره اختصاص داشت. وزن بلال تیمار تلقیح بذر با نیتراژین، افزایش ۱۰ درصدی را در مقایسه با تیمار عدم تلقیح نشان داد. عملکرد بیولوژیک ذرت نیز تحت تأثیر تلقیح بذر با نیتراژین و سطوح مختلف کود اوره قرار گرفت (میرشکاری و همکاران، ۱۳۸۸).
در بررسی تأثیر کاربرد باکتری‌های ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به همراه مصرف کود شیمیایی نیتروژن بر ذرت، نتایج نشان داد که در تیمارهایی که در آن از باکتری‌های همیار تثبیت کننده نیتروژن استفاده شده بود، میزان مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن به نصف میزان توصیه شده بر مبنای آزمون خاک کاهش یافت (توحیدی مقدم و همکاران، ۱۳۸۷).
در مطالعه‌ای با هدف تعیین نقش آزوسپیریلوم در بهبود رشد، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت در حضور نیتروژن، نتایج نشان داد که تیمار ترکیبی آزوسپریلوم + ۶۰ درصد کود نیتروژن از بیشترین مقدار رشد و عملکرد برخوردار است. علاوه بر آن، این تیمار تفاوت قابل توجهی از نظر درصد جوانه زنی، ارتفاع گیاه، طول، قطر، عرض و تعداد ردیف در هر بلال، تعداد دانه در ردیف و عملکرد دانه نسبت به سایر تیمارها نشان داد (Swati et al., 2011).
۲-۱۲- پرایمینگ
برای حصول موفقیت کشت، جوانه‌زنی سریع، سبزشدن یکنواخت و استقرار مناسب بوته‌ها از عوامل ضروری به شمار می‌روند (مرادی دزفولی و همکاران، ۱۳۸۷). استقرار گیاهچه یک مرحله حساس در فرایند تولید محصولات گیاهی است. یکنواختی و درصد سبز شدن بذرها در کشت مستقیم میتواند تأثیر زیادی روی میزان عملکرد و کیفیت تولید داشته باشد (ریاضی و همکاران، ۱۳۸۶). در این راستا راهکاری مورد نیاز است تا بتواند جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه‌های ذرت را تقویت نموده و امکان استفاده هرچه بیشتر از رطوبت خاک، عناصر غذایی و تشعشع خورشیدی را برای گیاه فراهم نماید. به این ترتیب گیاه قادر خواهد بود قبل از وقوع تنش‌های زودرس پائیزه، دوره نموی خود را به پایان رساند (Subedi and Ma, 2005). با بهره گرفتن از تیمارهای افزایش دهنده قدرت بذر، می‌توان به جوانه‌زنی سریع، ظهور یکنواخت و استقرار قوی گیاه دست یافت (Afzal et al., 2002 ; Ashraf and Foolad, 2005; Farooq et al., 2006 a ). از جمله مهم‌ترین تیمارهای افزایش دهنده توان جوانه‌زنی بذر می‌توان به پرایمینگ(پیش تیمار) اشاره داشت. هیدروپرایمینگ یکی از تکنیکهای رایج آبگیری برای افزایش کارایی بذر است (Farooq et al., 2006 b).
در سالهای گذشته تلاشهای زیادی برای بهبود شرایط جوانهزنی و قدرت رویش بذر و گیاهچه برای کاشت در محیط‌های ویژه انجام شده است. یکی از روش های پیشرفته، استفاده از تکنولوژی آبگیری بذر است که با این روش می‌توان قدرت جوانهزنی و رویش بذرها را در شرایط تنش افزایش داد (حسینی و نصیری محلاتی، ۱۳۸۵ Nascimento, 2003;). هدف از فناوری آبگیری بذر، افزایش درصد و سرعت جوانهزنی، خروج یکنواختتر و سریعتر گیاهچهها، پیشرفت بلوغ و افزایش یکنواختی استقرار گیاهچه، تحمل دامنه گسترده‌ای از درجه حرارت برای جوانهزنی، اصلاح سلول‌های آسیب دیده، ضعیف کردن موانع رشد جنین، حذف خفتگی، بهبود کیفیت محصول و برداشت، مقاومت به شرایط نامساعد محیطی در هنگام کاشت و افزایش در قدرت نمو گیاه اشاره کرد (;Soltani et al., ۲۰۰۶ Seefeldt et al., ۲۰۰۲; Basra et al., ۲۰۰۴;).
بعضی از پژوهشگران اظهار داشته‌اند که پرایمینگ در افزایش جوانهزنی بذر مؤثر است و می‌تواند باعث افزایش درصد و سرعت جوانهزنی شود(Finch-Savage et al., 2004; Basra et al., ۲۰۰۴ Farooq et al., ۲۰۰۶b; Farooq et al., ۲۰۰۶c;).
هدف از هیدروپرایمینگ بذر، آبدهی جزئی آن می‌باشد، به طوری که بذر مرحله اول (جذب فیزیکی آب) و دوم (شروع فرایندهای بیوشیمیایی و هیدرولیز قندها) جوانه‌زنی را پشت سرگذاشته ولی از ورود به مرحله سوم جوانه‌زنی (مصرف قند توسط جنین و رشد ریشه‌چه) باز می‌ماند (مرادی دزفولی و همکاران، ۱۳۸۷). تیمارهای اعمال شده برای بهبود کیفیت بذر باید در مرحله اول و دوم جوانهزنی و قبل از خروج ریشهچه انجام شود. زیرا به محض خروج ریشهچه عملیات کاشت با مشکل مواجه خواهد شد (ابوطالبیان و همکاران، ۱۳۸۷ Harris et al., 2007;). بر همین اساس، بسیاری از پژوهش‌ها در زمینه پرایمینگ به منظور یافتن تیمارهای مناسب پیش از کاشت برای افزایش میزان رویش بذر انجام شده است (Farooq et al., ۲۰۰۸a).
به طور کلی، پرایمینگ بذر به اعمال هر نوع تیماری پیش از کاشت به منظور بهبود مؤلفههایی چون
جوانهزنی، سرعت سبز شدن و استقرار اولیه گفته میشود ( سلطانی و همکاران، ۱۳۸۶؛ مسعودی و همکاران، ۱۳۸۷؛ عیسوند، ۱۳۸۷؛ Farooq et al., ۲۰۰۶b). بذرها به واسطه پرایمینگ، پیش از قرارگرفتن در بستر خود و مواجه با شرایط اکولوژیکی محیط، به لحاظ فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی آمادگی جوانه‌زنی را به دست می‌آورند. این امر می‌تواند سبب بروز واکنش‌های زیستی و فیزیولوژیکی متعددی در بذر پیش تیمار شده و گیاه حاصل از آن گردد، به طوری‏که این موارد را می‌توان در چگونگی جوانه‌زنی، استقرار اولیه گیاهچه، بهره‌برداری از نهادههای محیطی، زودرسی و افزایش عملکرد و کیفیت محصول مشاهده کرد (Nascimento, 2003).
بذر پیش تیمار شده آمادگی جوانه‌زنی و استقرار را پیش از قرار گرفتن در بستر خود کسب می‌کند. به‏طوری‏که به لحاظ متابولیکی، بیوشیمیایی، ساختار سلولی و غیره، در وضعیت زیستی مناسب‌تری در مقایسه با بذر پیش تیمار نشده قرار دارد (عیسوند، ۱۳۸۷؛ Sedghi et al., 2010).
روش های پرایمینگ زیادی وجود دارد که عبارتند از : اسموپرایمینگ (پیش تیمار با محلول‌ها اسمزی مختلف)، هیدوپرایمینگ (پیش تیمار با آب)، پرایمینگ در ماتریکس جامد (پیش تیمار بذر با ماتریس‌های جامد)، پرایمینگ هورمونی (پیش تیمار بذر با هورمون‌های رشد گیاه)، هالوپرایمینگ (پیش تیمار با محلول‌های نمکی غیر آلی)، ترموپرایمینگ (پیش تیمار بذر با دمای بالا یا پائین) و بیوپرایمینگ (پیش تیمار با بهره‌گیری از ترکیب‌های زیستی). هر روش دارای نقاط قوت و ضعفی است و بسته به نوع گیاه و مرحله رشد آن، غلظت و میزان پرایمینگ، تأثیرگذاری مختلفی دارد (آذرنیوند و همکاران، ۱۳۸۸).
۲-۱۲-۱- اسموپرایمینگ^[۲۰]
اسموپرایمینگ به اسمو کاندیشنینگ^[۲۱] هم معروف است (آذرنیوند و همکاران، ۱۳۸۸). این روش شامل خیساندن بذر در مواد اسمزی هوادهی شده واجد پتانسیل آبی پایین به منظور کنترل مقدارآب جذب شده توسط بذر میباشد. میزان فشار پائین آب در محلول تیمار، امکان هیدراسیون محدودی را برای بذر فراهم می‌آورد (آذرنیوند و همکاران، ۱۳۸۸؛ ریاضی و همکاران، ۱۳۸۶). نمونه‌هایی از این مواد اسمزی عبارت از پلی اتیلن گلایکول (PEG)، KNO₃ و مانیتول می‌باشند (Nascimento, 2003; Ashraf and Foolad, 2005 ).
۲-۱۲-۲- هیدروپرایمینگ^[۲۲]
به فرایند خیساندن بذر در آب برای یک مدت زمان معین و سپس خشک کردن مجدد آن گفته میشود (Farooq et al., 2006 b ؛ عبدالرحمنی و همکاران، ۱۳۸۸). در این حالت بذر تا جایی که بتواند اولین فاز جوانهزنی را پشت سر میگذارد، آب جذب کرده و این فعالیتهای متابولیکی پیش جوانهزنی بر دو مرحله بعدی جوانهزنی مقدم بوده و در عین حال از دو مرحله بعدی جلوگیری به عمل خواهد آمد (Satvir et al., 2002). در روش هیدروپرایمینگ بذر با آب خالص و بدون استفاده از هیچ نوع ماده شیمیایی تیمار میشود ( سلطانی و همکاران، ۱۳۸۶). در این روش که بسیار ساده و ارزان است. مقدار جذب آب توسط بذر از طریق مدت زمانی که بذرها در تماس با آب خالص هستند، کنترل میشود (Murungu et al., 2004 ; Kaur et al., 2002).
۲-۱۲-۳- ماتریکو پرایمینگ^[۲۳]
در این روش، با بهره گرفتن از ناقلان جامد دارای پتانسیل ماتریک پایین، مانند ورمیکولایت، پیت موس و رس، آبگیری بذر را کنترل میکنند. در هر کدام از این موارد، بذرها تا میزان رطوبتی پایینتر از رطوبت لازم برای جوانهزنی، آبگیری کرده و سپس دوباره خشک میشوند. بنابراین، برخی از فرآیندهای جوانهزنی، فعال میشوند اما در عین حال خروج ریشهچه صورت نمیگیرد (آذرنیوند و همکاران، ۱۳۸۸).
۲-۱۲-۴- پرایمینگ هورمونی^[۲۴]
خیساندن بذر با غلظتهای مناسبی از هورمونهای رشد گیاه، به طور چشمگیری در بهبود جوانهزنی و به دنبال آن رشد و افزایش عملکرد گونه های متنوع گیاهان زراعی در هر دو شرایط عادی و تنش مؤثر است. هورمون‌های گیاهی که اغلب برای پرایمینگ بذر مورد استفاده قرار میگیرند شامل: اکسینها (NAA، IBA، IAA)، جیبرلینها (GA)، کینتین، اسید آبسزیک، پلی آمینها و اتیلن هستند. برخی از عوامل حفاظت کننده اسمزی مانند گلایسین، بتائین (از چغندر قند) نیز همراه با هورمونهای رشدی به عنوان مواد همراه پرایمینگ مورد استفاده قرار میگیرند (Ashraf and Foolad, 2005).
۲-۱۲-۵- بیوپرایمینگ^[۲۵]
در این روش، سطح کلیه بذرها به طور یکنواخت با ماده چسباننده آغشته می‌شود. پس از آن، از مایه تلقیح مانند باکتری‌های محرک رشد( ازتوباکتر، آزوسپیریلوم، ریزوبیوم و …) به بذرهای چسبناک اضافه گردیده و پس از اطمینان از چسبیدن یکنواخت مایه تلقیــح به بذرها، بذرهای آغشته به مایــه تلقیح خشک می‌شوند. در فرایند رشد و نمو، باکتری‌های محرک رشد باعث افزایش سرعت جوانه‌زنی بذرهای تلقیح شده می‌گردند (Moeinzadeh et al., 2010).
۲-۱۲-۶- هالوپرایمینگ^[۲۶]
در این روش، پیش تیمار بذرها با استفاده از محلول‌های نمکی غیر آلی مانند CaCl₂، NaCl، CaSO₄، KNO₃ صورت می‌گیرد که به طور چشمگیری در بهبود جوانهزنی و رشد گیاهان زراعی در هر دو شرایط عادی و تنش، مؤثر است (Afzal et al., 2008).
۲-۱۲-۷- ترموپرایمینگ^[۲۷]
نوعی از پرایمینگ است که در آن بذرها جهت پیش تیمار شدن تحت تأثیر دماهای مختلف بالا و پایین قرار می‌گیرند. تفاوت دماهای پیش تیمار شده با دمای پایه (صفر فیزیولوژیک) باعث ایجاد نوعی تحریک در فرایندهای مربوط به جوانه‌زنی بذرها می‌شود (عیسوند و همکاران، ۱۳۸۷).
۲-۱۳- عوامل مؤثر بر پرایمینگ