۱-۶-۴-۳- زیر گونه سوم (زی میس پالویگلومیس)
این زیر گونه در محدوده ارتفاع ۱۸۰۰-۴۰۰ متر از سطح دریا در دره های شرق مکزیک دیده می شود. در ارتفاعات کمتر و گرمتر، سیکل زندگی آن از بذر تا بلوغ ۷-۶ ماه طوا می کشد. ارتفاع گیاه بین ۵-۲ متر است. رنگ گیاه سبز تا قرمز ضعیف است. غلاف برگ صاف و بدون مو است. تاسل (گل تاجی) بین ۱۰۰-۲۰ انشعاب دارد، نام انگلیسی آن مکزیکن انال نئوسنیت است (دوبلی، ۲۰۰۳).
۱-۶-۴-۴- زیر گونه چهارم (زی میس میس)
این گونه همان ذرت است که تفاوت هایی با زیر گونه های قبل دارد (دوبلی، ۲۰۰۳).
۱-۷- طبقه بندی ذرت بر اساس نوع نشاسته
ذرت های نشاسته سخت: ذرت هایی هستند که درصد آمیلوز آنها بیشتر از ذرت های نشاسته نرم است.
ذرت های نشاسته نرم: ذرت هایی هستند که درصد آمیلوپکتین آنها بیشتر است اما نمی توان از آن برای تولید خمیر نان استفاده کرد، زیرا گلوتن آنها پایین است و این باعث می شود چسبندگی خمیر آن کم باشد (دوبلی، ۲۰۰۳ و استاگنبورگ[۲] و همکاران، ۲۰۰۱).
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۱-۸- شرایط لازم برای جوانه زنی و سبز شدن یکنواخت
لازمه جوانه زنی موفقیت آمیز و سبز شدن همزمان گیاهچه وجود رطوبت، دما و تماس با خاک است. جوانه زنی سریع و سبز شدن همزمان ذرت باعث افزایش تولید در پایان فصل می گردد.
۱-۸-۱- رطوبت کافی و یکنواخت در اطراف بذر
به طور خیلی ساده رطوبت کافی عبارتست از اینکه ناحیه اطراف بذر نه خیلی تر و نه خیلی خشک باشد. رطوبت غیر یکنواخت ممکن است در اثر خصوصیات متغیر خاک، الگوی عملیات زراعی، شرایط غیر معمول هوا و عمق بذر به وجود آید. رطوبت غیر یکنواخت بذر اولین دلیل غیر یکنواخت سبز شدن می باشد و این مسئله باعث کاهش ۱۰-۸ درصدی عملکرد می شود (نیلسون، ۲۰۰۴).
۱-۸-۲- تماس بذر با خاک
دانه زمانی رطوبت را سریعتر جذب می کند که لایه نازکی از هاک با بذر در تماس باشد، برای این منظور عملیات زمین باید در مواقعی که رطوبت مناسب است انجام شود و ار دستگاههایی برای کاشت استفاده شود که خاک روی بذر را کاملا فشرده کنند (نیلسون، ۲۰۰۴).
۱-۸-۳- دمای کافی و یکنواخت خاک در ناحیه بذر
وقتی که دما در عمق ۵ سانتی متری خاک بیشتر از ۱۵ درجه سانتی گراد باشد، برای جوانه زنی ذرت مناسب است. اگر دما پایین تر از ۱۰ درجه سانتی گراد باشد، جوانه زنی یکنواخت نخواهد شد. در جه حرارت یکنواخت در اثر خصوصیات ویژه خاک، پوشش بقایا و عمق نامناسب بذر به وجود می آید (نیلسون، ۲۰۰۴).
۱-۸-۴- چگونگی رشد و نمو ذرت و شرح مراحل آن
ذرت گیاهی چهار کربنه است که طول رشد آن ۱۲۵ روز است. هر گیاه می تواند تا ۲۱ برگ داشته باشد. کاکل[۳] های آن بعد از ۶۵ روز ظاهر می شوند. مدت زمان بین مراحل مختلف رشد تا توسعه ۲۱ برگی برحسب نوع هیبرید فصول، تاریخ کاشت و موقعیت منطقه، تفاوت می کند. هیبریدهای زودرس تولید برگ آنها کمتر است و یا اینکه مراحل مختلف رشد را سریع تر می گذرانند. هیبریدهای دیررس توسعه برگ بیشتر داشته و یا مراحل رشد را به آهستگی طی می کنند. سرعت توسعه برای هر هیبرید، مستقیماً به دما مربوط می شود، به طوری که طول زمان مراحل مختلف براساس دما تفاوت می کند. تنشهای محیطی نظیر کمبود مواد غذایی و رطوبت، ممکن است سبب طولانی شدن رشد رویشی و کوتاه کردن رشد زایشی شوند. تعداد دانهای که به وجود می آید و اندازه نهایی سرعت افزایش وزن دانه و طول رشد زایشی بین هیبریدها در رشد محیطی مختلف، تفاوت می کند (هاردمن و گانسولوس، ۱۹۹۸ و ریچه و همکاران، ۱۹۹۳).
دانه ذرت: شامل یک جنین است که بوسیله توده ای مواد غذایی بنام اندوسپرم احاطه شده است. لایه خارجی آن پریکارپ نام دارد. پریکارپ شامل چندین لایه است که آندوسپرم و جنین را در مقابل آفات و تلفات رطوبت محافظت می کند. ۷۵% وزن دانه ذرت آندوسپرم است. آندوسپرم انبار ذخیره انرژی است که حدود ۹۰% آن نشاسته، ۱۰% آن پروتئین و مواد روغنی و غیره است. جنین در واقع یک گیاه مینیاتوری است که یک سر آن پلومل (دارای پنج تا شش برگ جنینی) و سر دیگر ریشه چه است (هاردمن و گانسولوس، ۱۹۹۸).
وقتی گیاه در خاک مرطوب قرار می گیرد، دانه شروع با جذب آب کرده و فعالیت سیستم آنزیمی شروع می شود. رشد دانه با ظهور ریشه چه از ذرت که سیستم ریشه های اولیه را تشکیل می دهد، آغاز می گردد. پلومل توسط لایه ای بنام کلئوپتیل پوشیده می شود. این لایه به طرف سطح خاک طویل می شود و از پلومل محافظت می کنند. نوک این لایه بین ۱۰-۶ روز به سطح خاک می رسد و هنگامی که نور به آن بتابد، اولین برگ از آن خارج می شود. این برگ اول، تا حدودی نوکش گرد است. سایر برگ های بعد از آن، نوک تیز هستند. این وقایع در زیر خاک اتفاق می افتند. این ریشه ها نهایتاً بصورت سیستم ریشه های اصلی در می آیند و بعد از توسعه، تشکیل گره می دهند. ظهور برگ ها تقریباً با سرعت هر سه روز یک برگ صورت می گیرد. با گذشت ده روز گیاهچه استقرار پیدا می کند و ظرف ۵-۴ هفته، تمام برگ ها در محل نقطه رشد تشکیل می شوند. هنگامی که ریشه های دائمی توسعه پیدا کردند، کار ریشه های بذری متوقف می شود. در این موقع گیاه ذرت هشت برگی و ارتفاع آن بین ۴۵-۳۸ سانتیمتر است و سیستم ریشه ای آن تقریباً به عمق ۴۵ و عرض ۳۸ سانتی متر گسترش یافته است (هاردمن و گانسولوس، ۱۹۹۸).
سیستمی که برای شرح مراحل رشد و نمو به کار می رود، به رشد رویشی (V) و رشد زایشی ® تقسیم می شود. رشد رویشی (V) زیر تقسیمات VE, V1, V2, …, Vn دارد و نامگذاری هر مرحله براساس بالاترین برگ نزدیک به جایی که یقه ظاهر می شود، صورت می گیرد. VE : سبز شدن، V1: اولین برگ و Vn: nامین برگ است. مرحله زایشی ® هم زیرتقسیماتی دارد که عبارتند از: R1، R2، R3، R4 و R5 به ترتیب مراحل کاکل، بلیستر، شیری، خمیری، دندانی و رسیدگی فیزیولوژیک می باشند. است سیستم، مراحل مختلف ذرت را به دقت تشریح می کند. اما همه گیاهان (همه بوته ها) در مزرعه همزمان در یک مرحله از رشد نیستند. بنابراین وقتی ۵۰% یا بیشتر از ۵۰% بوته ها، در مرحله خاصی از رشد باشند، نامگذاری مزرعه به نام آن صورت می گیرد. مثلاً مرحله V3 یعنی ۵۰% یا بیشتر بوته ها در مرحله V3 هستند (هاردمن و گانسولوس، ۱۹۹۸ و ریچه و همکاران، ۱۹۹۳).
از مرحله V1 تا حدود R3 (که رشد ریشه خیلی محدود می شود)، یکسری از گره های ریشه ای زمان ظهور هر گره ریشه جلوتر از گره ساقه است، رشد می کنند و تعداد کل آنها به ۱۰-۷ گره می رسد. غیر از ریشه شعاعی، تمام ریشه ها به طرف پایین، افزایش می یابد و در قسمت سطحی لایه خاک خشک می شود (ریچه و همکاران، ۱۹۹۳).
۱-۹- عوامل محیطی مورد نیاز ذرت
ذرت بر خلاف گندم و جو احتیاج به گرما و حرارت زیاد خورشید. مناطقی که تابستان گرم و تابش نور خورشید کافی و پاییز خشک دارند، بهترین عملکرد را از نقطه نظر تولید دانه دارند. در صورتی که حداقل درجه خرارت زمین به ۱۰-۶ درجه سانتی گراد برسد، ذرت جوانه می زند و بهترین رشد را در حرارت هوای طبیعی ۳۰-۲۰ درجه دارد. ذرت بعد از سبز شدن تحمل درجه حرارت حدود صفر را ندارد و از آن صدمه شدید می بیند. بعضی از واریته های ذرت مثل دندان اسبی در مدت ۹۰ روز محصول تولید می کنند ولی اصولاً طول دوره رشد و نمو برای تولید محصول ۱۱۰ الی ۱۳۰ روز می باشد. ذرت در طول مدت رشد و نمو احتیاج به رطوبت کافی دارد و میزان بارندگی ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیمتر با پراکندگی مناسب زمانی، برای رشد و نمو ذرت کافی می باشد. تولید یک کیلوگرم ماده خشک ذرت به حدود ۳۱۵-۴۱۵ لیتر آب احتیاج دارد (کوچکی و همکاران، ۱۳۷۴ و عباسپور، ۲۰۰۴).
ذرت در عرضهای جغرافیایی مختلف به جز در مناطقی که زیاد سرد بوده و یا دوره رشد و نمو در آنها کوتاه است، به عمل می آید. ذرت در عرض جغرافیایی ۵۶ و ۵۸ درجه شمالی در کشورهای اسکاندیناوی و ۴۲ درجه جنوبی در کشور نیوزلند به خوبی عمل میاید. طبق آزمایش انجام شده در کرج مدت جوانه زدن تا رسیدن ذرت در خصوص ارقام نیمه زودرس حدود ۱۲۰ روز با مجموع درجات حرارت ۳۱۲۷ درجه رشد روز با متوسط درجه حرارت روزانه ۴۲/۲۵ درجه سانتی گراد و ارقام نیمه دیررس حدود ۱۳۸ روز با مجموع درجات حرارت ۳۷۸۰ درجه رشد روز با متوسط درجه حرارت روزانه ۹۸/۲۸ درجه سانتی گراد می باشد (کوچکی و همکاران، ۱۳۷۴ و عباسپور، ۲۰۰۴).
یکی دیگر از عوامل محیطی بسیار مهم برای رشد ذرت، نور می باشد. بنابراین در مناطقی که در دوره رشد ذرت نور کافی وجود نداشته باشد، رشد کند شده و گیاه دیررس می شود. در ارقامی که برای تولید دانه یا بذرگیری کشت شده اند، به علت کاهش فتوسنتز، کمیت و کیفیت دانهها و بذور نیز کاهش می یابد.
۱-۹-۱- حرارت
به طور طبیعی جایگاه اصلی ذرت در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری است و به علت قابلیت سازگاری خوب این گیاه به محیطهای مختلف امکان کشت آن حتی در مناطق سردسیری به شرط رفع سرما و یخبندان میسر می باشد. ذرت به عنوان یک گیاه گرمسیری احتیاج زیادی به حرارت در طول دوره رشد دارد و در تمامی دوران رشد و نمو خود به یخبندان حساس می باشد، همچنین درجه حرارتهای بالا به آن خسارت وارد می نماید (درجه حرارت بیش از ۳۵ درجه سانتی گراد). در درجه جرارت ۱۰-۸ درجه سانتی گراد به کندی جوانه می زند، درجه حرارت مناسب خاک برای جوانه زدن و خروج گیاهچه ۱۸-۱۶ درجه سانتی گراد بوده و مناسبترین درجه حرارت در طول دوره رشد و نمو ذرت بین ۳۰-۲۰ درجه سانتی گراد می باشد (اسپاراگو و دادلی، ۱۹۸۸ و ابراهیم پور، ۱۳۹۰).
فاصله زمانی بین سبز شدن دانه تا ظهور گل تاجی عمدتاً توسط درجه حرارت طی این دوره رشد تعیین می گردد و طول دور تأثیر کمتری دارد. گیاه ذرت به درجه پایین حساس بوده و در مناطق سرد قسمتی از رشد مقدماتی یعنی از جوانه زدن تا شروع رشد سریع گیاه در کمتر از ۱۶-۱۵ درجه سانتی گراد انجام می گیرد به همین دلیل قسمتهای هوایی گیاه زرد رنگ می شود (کمتر از ۱۵ درجه سانتی گراد در اوایل تابستان). حساسیت به سرما و تغییر رنگ گیاه از سبز به زرد روشن یکی از اختصاصات گیاهان می باشد، کاهش درجه حرارت در مرحله رسیدن دانه، فاکتوری موثر در کاهش محصول ذرت می باشد، چنانچه درجه حرارت در این مرحله پایین تر از ۱۲ درجه سانتی گراد می باشد، انتقال مواد از مغز ساقه به دانه متوقف می شود، مناسبترین درجه حرارت برای این مرحله ۲۲-۲۰ درجه سانتیگراد می باشد (توحیدی نژاد، ۱۳۷۳).
در درجه حرارت بالاتر از ۳۵ درجه سانتیگراد پیدا کرده و چنانچه این افزایش درجه حرارت با زمان ظهور گل مواجه باشد، گرده افشانی انجام نگرفته و عمل لقاح صورت نمی گیرد و باعث افزایش عمل تنفس در گیاه و کاهش مواد ذخیره ای حاصل از فتوسنتز می شود. دمای بالا موجب کاهش قدرت فعالیت دانه های گرده و عدم تلقیح گلهای ماده می گردد که باعث افزایش درصد گلهای نازا و افزایش میزان کچلی در بلال می گردد، در دمای ۳۵-۳۲ درجه سانتیگراد، حدوداً ۳۰ درصد دانه های گرده در مدت ۳-۲ ساعت از بین می رود (خدابنده، ۱۳۷۹).
۱-۹-۲- نور
ذرت گیاهی روز کوتاه است، به این معنی که گل دادن آن با کوتاه شدن طول روز سریعتر می گردد و برعکس روزهای بلند باعث افزایش برگها و طول دوره رشد آن می گردد. علاوه بر طول روز، شدت و کیفیت نور نیز بر رشد و نمو ذرت موثر می باشد. حدود ۴۵ درصد انرژی خورشیدی در طیف مرئی ۷۰۰-۴۰۰ نانومتر قرار دارد و در فتوسنتز موثر است، از این رو گیاه پرمحصولی چون ذرت در یک فصل رشد حدود ۳ درصد تابش مرئی ورودی را دریافت کرده و به صورت ماده خشک ذخیره می نمایند. زیرا پربازده ترین محصولات زراعی مقدار کمی از انرژی موجود را به مصرف می رسانند. با توج به اینکه ذرت جزء گیاهان چهارکربنه می باشد، این گیاه در نور زیاد سرعت فتوسنتزی بیشتری نسبت به گونه های سه کربنه از خود نشان می دهد. کارایی مصرف ازت بالا و عملکرد انرژی نوری پایین به عنوان دو ویژگی مهم گیاهان چهار کربنه مطرح می باشد که آنها را از گیاهان سه کربنه متمایز می نماید. به منظور افزایش راندمان محصول ذرت در منطقه، انتخاب واریاته سازگار با آن لازم و ضروری می باشد، بنابراین در مناطق شمالی کشور برای تولید ذرت دانهای از واریاته های زودرس و در مناطق جنوبی از واریته های دیررس می توان استفاده نمود (مظاهری و مجنون حسینی، ۱۳۸۰).
انرژی ذخیره شده در دانه های ذرت ۳-۲ درصد کل انرژی خورشیدی است که در تمام مراحل رشد و نمو خود دریافت می کند. انرژی ذخیره شده در کل بیوماس ۶ تا ۸ درصد است و تا ۶ برگ نزدیک و بالای بلال در پر شدن دانه نقش مهمی داشته و نور بایستی به آنها برسد (فائو، ۱۹۷۹).
۱-۹-۳- رطوبت
رطوبت یکی از فاکتورهای مهم در زراعت ذرت می باشد. زراعت ذرت در رابطه با تولید ماده خشک نسبت به سایر گیاهان زراعی به آب کمتری نیاز دارد. در واریته های زودرس ۳۰۰-۲۵۰ لیتر برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک و برای واریته های دیررس ۴۰۰-۳۵۰ لیتر برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک لازم می باشد که براساس ضریب تبخیر گیاه می باشد. در پاره ای از مراحل رشد از جمله گسترش سریع برگها، گرده افشانی و پرشدن دانه، که مصادف با ماه های گرم تابستان است نیاز گیاه به آب شدت می یابد (کاظمی اربط، ۱۳۷۸). با توجه به اینکه ذرت به ازای هر کیلوگرم ماده خشک تولیدی، آب کمتری را به مصرف می رساند، ولی به علت رشد زیاد قسمت هوایی، در رشد رویشی مقدار آب لازم برای زراعت ذرت زیاد می باشد (نیل[۴]، ۱۹۸۵ و مدندوست، ۱۳۸۰).
راندمان مصرف آب (WEU) گونه های C4 بیشتر از C3 می باشد، یعنی اینکه گونه های C4 به ازای هر کیلوگرم آب مصرفی، گرم ماده خشک بیشتری نسبت به گونه های C3 تولید می نمایند که این موضوع به شدت فتوسنتز آنها در نور و دمای زیاد (بعلت برگ بیشتر) و قدرت سیستم ریشه بر می گردد (کاظمی اربط، ۱۳۷۸).
ذرت در مناطقی که دارای ۷۰۰-۶۰۰ میلیمتر با پراکندگی مناسب در طول دوره رشد گیاه باشد، بصورت دیم کشت می گردد، مقدار کل آب مصرفی این گیاه بصورت تبخیر و تعرق در خلال دوره رشد تقریباً ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیمتر است (کوچکی و همکاران، ۱۳۷۴).
ذرت به رطوبت اضافی خاک بسیار حساس بوده و به همین خاطر مزارع باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد، تعداد و فاصله بین آبیاریها تحت تأثیر عوامل آب و هوایی، خاکی و گیاهی متغیر بوده و می تواند بین ۱۵-۲ بار باشد (کاظمی اربط، ۱۳۷۸). اگر نیاز آبی ذرت در تمامی مراحل رشد برآورد شود، قادر به تولید یک کیلوگرم ماده خشک به ازای استفاده از ۴۰۰-۳۷۰ کیلوگرم آب می باشد (فائو، ۱۹۷۲). به علت زیاد بودن سطح برگ، مقدار فتوسنتز و همچنین تبخیر و تعرق افزایش یافته و درنتیجه مجموع آب مصرفی آن افزایش می یابد ولی نسبت به ماده خشک تولیدی، مصرف آب آن از سایر غلات کمتر است. نیازمندی ذرت نسبت به آب در مرحله گسترش سریع برگها، در دوره گرده افشانی و پر شدن دانه که معمولاً با ماههای گرم تابستان همراه است، شدت می یابد. میزان آب مورد نیاز هنگام جوانه زدن بسته به درجه حرارت ۴۴-۲۷ درصد وزن دانه می باشد و مدت آن حدود ۵ روز می باشد. دوبار خشکی کوتاه در طی مدت ۲۰ روز تشکیل کیسه های جنینی موجب غیر عادی شدن ۴۳% کیسه های جنینی موجود در بلالهای ذرت می گردد (نیل، ۱۹۸۵).
ذرت در نواحی مختلف از نظر بارندگی دارای سازگاری وسیعی است. به طوری که از نواحی نیمه خشک با بارندگی ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر تا مناطقی با بارندگی سالیانه بیش از ۴۰۰۰ میلیمتر رشد می نماید. حداکثر عملکرد ذرت زمانی به دست می آید که ۶۰% آب قابل استفاده گیاه در خاک صرف شود (کاظمی اربط، ۱۳۷۸).
۱-۹-۴- خاک
ذرت در رابطه با خاک زراعی حساسیت زیادی ندارد، کاشت آن در خاکهایی که دارای عمق کافی و نرم و قابل نفوذ باشند، امکان پذیر است. میزان عملکرد آن عمدتاً در خاکهای حاصلخیز، زهکش دار و با بافت سبک که ظرفیت آبگیری بیشتری دارند، قابل توجه می باشد. زمینهای خیلی سبک و خیلی سنگین برای کاشت ذرت مناسب نمیباشند. این نوع زمین ها را می توان بوسیله کودهای سبز و حیوانی اصلاح کرده و سپس اقدام به کشت نمود (نعیم، ۱۳۸۵).
بهترین خاک برای ذرت با توجه به شرایط خاص ریشه ای، عدم پنجه زنی، حجم زیاد اندام هوایی و بیوماس، خاک عمیق با بافت متوسط، زهکشی خوب و قدرت نگهداری بالا می باشد. ذرت به املاح مقاومت نسبی نشان داده اما اگر هدایت الکتریکی خاک به ۱۰ میکرومول بر سانتی متر یا بالاتر برسد، میزان عملکرد به شدت کاهش می یابد (نجفی، ۲۰۱۲ و دیویس و بایدوامانوو[۵]، ۱۹۹۹).
۱-۹-۵- نیاز کودی ذرت
کود مورد نیاز ذرت بر مبنای توصیه عمومی (مشاهدات عمومی)
کود اوره ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار
کود سوپرفسفات تریپل ۱۵۰-۱۰۰ کیلوگرم در هکتار
کود پتاس ۲۰۰-۱۵۰ کیلوگرم در هکتار
کود کلرید پتاسیم ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار بصورت سرک (یکماه پس از کاشت)
کود سولفات روی (۷۵-۴۰ کیلوگرم در هکتار (قبل از کاشت)
یک الی دو بار محلول پاشی با کود مرکب میکرو (یک ماه پس از کاشت و دو ماه پس از کاشت).
ذرت به کود های حیوانی که زمین را از جهات مختلف اصلاح می کند احتیاج دارد. بهترین توصیه کودی براساس آزمون خاک و با توجه به مواد آلی و عناصر قابل دسترس گیاه در خاک می باشد. طریقه جذب مواد غذایی در ذرت به صورتی است که بیشتر مواد غذایی را تا شروع تشکیل دانه جذب می نماید. لذا ۱۰۰ کیلوگرم از کود اوره با تمامی کود فسفات و پتاس قبل از کاشت در هنگام آماده سازی زمین استفاده می شود و ما بقی کود اوره به عنوان سرک پخش می گردد. کود سرک را می توان در دو مقطع زمانی (مرحله اول زمان ساقه رفتن و ۸-۶ برگی گیاه و مرحله دوم قبل از گلدهی یعنی ۸-۵ روز قبل از سنبله رفتن) به خاک داد (مهرآبادی و راشدمحصل، ۱۳۷۹).
۱-۱۰- علوفه ذرت
ذرت سیلویی در تغذیه دام از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و یکی از منابع مهم تأمین انرژی برای دامهای اهلی است. سطح زیر کشت ذرت علوفه ای در کشور بالغ بر ۱۵۰ هزار هکتار با میانگین ۴۹۳۰۰ کیلوگرم در هکتار می باشد (فائو، ۲۰۰۹).