۳- نظریه های شناختی:

طبق نظریه منطقی-هیجانی الیس، آشفتگی یک زوج به طور مستقیم به اعمال طرف دیگر یا شکست­های سخت زندگی مربوط نمی­ شود بلکه بیشتر به دلیل باور و عقیده­ای است که این زوج ‌در مورد چنین اعمال و شکست­هایی دارد. الیس مدعی است، تفکر غیرمنطقی که ویژگی آن عبارت است از اغراق زیاد، انعطاف ناپذیری بی­جا، غیر­عقلانی و بویژه مطلق­گرایی در بسیاری موارد تواما به نوروز فردی و اختلال ارتباطی می‌ انجامد. ‌بنابرین‏، باورهای غیر­منطقی به اختلال­های فردی منجر می­ شود و باعث ‌نارضایت‌مندی­های بی­اساس در حیطه زناشویی می­گردد (الیس، سیجل، ییچر، دای بایتا و دای گیزپ، ترجمه صلاحی فدردی و امین یزدی، ۱۳۸۷).

آرون بک، سردمدار شناخت درمانی، معتقد است که مهم­ترین علت مشکلات زناشویی و روابط انسانی، سوءتفاهم و خطاهای شناختی و افکار اتوماتیک است. به اعتقاد او تفاوت در نحوه نگرش افراد باعث بروز اختلافات و پیامدهای ناشی از آن می شود. همچنین او معتقد است که یکی از مهم­ترین علل اختلافات زناشویی، انتظارات متفاوت زن و شوهر از نقش یکدیگر در خانواده است. اغلب زوج­ها درباره دخل و خرج خانواده، نگهداری فرزندان، فعالیت های اجتماعی، گذراندن اوقات فراغت و تقسیم کار در خانواده باورهای متفاوتی دارند (بک، ترجمه قراچه داغی، ۱۳۹۲).

۴- نظریه­ های سیستمی

در نظریه سیستمی، مینوچین معتقد است، خانواده وقتی معیوب می­ شود که قواعدش اجرا نشود. وقتی مرزها خیلی سفت و سخت یا نفوذپذیر می­شوند، عملکرد خانواده به عنوان یک نظام مختل می شود. اگر سلسله مراتب خانواده رعایت نشود. یعنی والدین تصمیم­ گیران اصلی نباشند و کودکان بزرگتر بیش از کودکان کوچکتر مسئولیت نداشته باشند، آشفتگی و مشکل پیش می‌آید. گاهی صف­بندی های درون خانواده مخرب و به مثلث­سازی منجر می­شوند. در یک خانواده آشفته قدرت روشن و صریح نیست (شارف، ترجمه فیروز بخت، ۱۳۸۶). در نظریه تجربه نگر، ویتاکر ، معتقد است که اختلال خانواده هم از جنبه ساختاری و هم از بعد فرآیندی مورد توجه قرار ‌می‌گیرد. ازلحاظ ساختاری امکان دارد که مرزهای خانوادگی درهم ریخته یا نفوذ­ناپذیر باعث عملکرد ناکارساز خرده نظام­ها، تبانی­های مخرب انعطاف­ناپذیری نقش­ها و جدایی نسل­ها از هم گردند. مشکلات مربوط به فرایند می ­توانند موجب فروپاشی امکام مذاکره و توافق اعضا برای حل تعارض شوند و شاید باعث گردند تا صمیمت، دلبستگی یا اعتماد از میان برود. در مجموع ویتاکر چنین فرض می­ کند که نشانه­ های اختلال هنگامی ظهور ‌می‌کنند که فرآیندها و ساخت­های مختل به مدت طولانی تداوم می­یابند و مانع توان خانواده برای اجرای تکالیف زندگی می­شوند (گلدنبرگ، ترجمه برواتی و همکاران، ۱۳۸۶).

۵- نظریه­ های بین نسلی

در نظریه بین نسلی، بوون، تصور می­کرد در بسیاری از خانواده­های مشکل­دار غالبا اعضای خانواده فاقد هویت مستقل و مجزا هستند و بسیاری از مشکلات خانوادگی بخاطر این روی می­دهد که اعضای خانواده خود را از لحاظ روان­شناختی از خانوده پدری مجزا نساخته­اند (بارکر، ترجمه دهقانی و دهقانی، ۱۳۸۸). هرچه درجه عدم تفکیک یعنی فقدان مفهوم خویشتن یا برعکس، وجود یک هویت شخصی ضعیف یا نااستوار بیشتر باشد امتزاج عاطفی بیشتری میان خویشتن با دیگران وجود خواهد داشت. افرادی که بیشترین امتزاج را بین افکار و احساساتشان دارند چون قادر به تفکیک افکار از احساسات نیستند در تفکیک خویش از سایرین نیز مشکل دارند و بسادگی در عواطف حاکم یا جاری خانواده حل می­شوند و ضعیف­ترین کارکرد را دارند. هرچه امتزاج خانواده هسته­ای بیشتر باشد احتمال اضطراب و بی­ثباتی بیشتر خواهد بود و تمایل خانواده برای یافتن راه حل از طریق جنگ و نزاع، فاصله گیری، کار کرد مختل یا ضعیف شده یکی از همسران یا احساس نگرانی کل خانواده راجع به یکی از فرزندان بیشتر خواهد شد. سه الگوی بیمارگون محتمل در خانوده هسته­ای که محصول امتزاج شدید بین زوجین است عبارتند از: بیماری جسمی یا عاطفی در یکی از همسران، تعارض زناشویی آشکار، مزمن و حل نشده­ای که در طی آن دوره­هایی ازفاصله­گیری مفرط و صمیمیت عاطفی مفرط رخ می­دهد، آشفتگی روانی در یکی از فرزندان و فرافکنی مشکل به آن ها. هرچه سطح امتزاج زوجین بیشتر باشد، احتمال وقوع این الگو بیشتر خواهد بود (گلدنبرگ، ترجمه برواتی و همکاران، ۱۳۸۶).

طبق نظریه دلبستگی، افراد هنگام برقراری رابطه نزدیک و صمیمانه یکی از این سه سبک دلبستگی را می­پذیرند: ایمن، اجتنابی، و مضطرب دو سوگرا . سبک دلبستگی ایمن با میل به قدردانی، توجه و فدا کردن خود بخاطر افراد نزدیک و مهم ارتباط دارد. سبک دلبستگی اجتنابی با فقدان دلبستگی و علاقه نسبت به افراد مهم و نزدیک همراه است. افراد با دلبستگی مضطرب دو سواگرا در روابط صمیمانه خود احساس ناامنی و حسادت ‌می‌کنند(کلینکه، ترجمه محمدخانی، ۱۳۹۲).

بر اساس این نظریه، تنش در روابط با عدم امنیت دلبستگی ارتباط دارد هنگامی که امنیت دلبستگی مورد تهدید قرار ‌می‌گیرد، عصبانیت اولین پاسخ است. این عصبانیت اعتراضی در مقابل از دست دادن دلبستگی ایمن است.اگر چنین اعتراضی منجر به پاسخ­دهی نشود ممکن است با ناامیدی و فشار توأم شود و به صورت یک استراتژی مزمن برای کسب و حفظ الگو دلبستگی درآید. قدم بعدی، کندوکاو و جستجو است که بعدا منجر به افسردگی و ناامیدی می­ شود. اگر همه این اقدامات شکست بخورد، رابطه دچار مشکل می­ شود، غم انگیز شده و جدایی رخ می‌دهد. پاسخ­های خشن در روابط با وحشت از دلبستگی مرتبط­اند که در آن زوج­ها عدم امنیت خود را با اعمال کنترل و بدرفتاری نسبت به همسر خود تنظیم می­ کند. رخدادهای تروماتیک یا آسیب­زایی که به پیوند بین زوجین صدمه می­زنند و اگر برطرف نشوند باعث نگهداری چرخه­های منفی و ناامنی در دلبستگی می­شوند، از جمله آسیب­های دلبستگی­اند. این رخدادها هنگامی اتفاق می­افتند که یک زوج نمی­تواند در لحظه نیاز فوری به دیگری پاسخ دهد.رخدادهای منفی مربوط به دلبستگی، مخصوصا ترک کردن­ها و خیانت­ها، اغلب باعث وارد آمدن آسیب همیشگی به روابط نزدیک می­شوند (جانسون و دنتون، ۲۰۰۲ کلینکه، ترجمه محمدخانی، ۱۳۹۲).

۲-۳-۳- تأثیر رضایت زناشویی بر سایر ابعاد زندگی

رضایت زناشویی بر بسیاری از ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد تأثیر می­ گذارد و سنگ زیربنای عملکرد خوب خانواده است. رضایت زناشویی بر میزان سلامت روانی زوجین، میزان رضایت از زندگی و حتی بر میزان درآمد تحصیلات و رضایت از شغل تأثیر می­ گذارد (پارکر و همکاران ۱۹۹۵).

۱- تأثیر بر سلامت جسمانی و روانی: دموو آلان (۱۹۹۶ ) بر اساس تحقیقات­شان بر این نتیجه رسیدند که رضایت زناشویی باعث افزایش سلامت جسمی و روانی می­گردد. مطالعه­ ای دیگر در زمینه اثرات ادواج پایدار و طلاق کشف کرد که مردان مطلقه در مقایسه با مردانی که روابط زناشویی موفقی داشته اند بیشتر احتمال دارد دچار مرگ زودرس گردند ( احمدی ۱۳۸۳)