متاسقانه در ایران به دلیل عدم انجام اکتشافات تفصیلی و منظم، میزان ذخایر زغال سنگ با نوسانات زیاد گزارش شده است. ارقامی چون ۱۱ میلیارد تن، ۴۱۹٫۲ میلیون تن، ۶ میلیارد تن و۱۴ میلیارد تن ارقامی است که از سوی منابع مختلف داخلی و خارجی برای زغال سنگ ایران تخمین زده می شود. در مجموع می‌توان گفت که به دلیل وجود ذخایر نفت و گاز از آنجایی که تاکنون استفاده از زغال سنگ حرارتی جهت کاربردهایی چون سوخت در منازل و نیروگاهها به طور جدی احساس نشده لذا تا دهه ۱۳۶۰ هیچ گونه فعالیت مهمی به منظور شناخت و تعیین ذخیره این نوع زغال در کشور بعمل نیامده و از آن زمان به بعد در حین اکتشاف شناسایی زغال سنگ های کک شو برخی از نقاط که دارای پتانسیل یا شواهدی از زغال سنگ حرارتی بوده اند مورد شناسایی قرار گرفته است. از این رو شناسایی دقیق، پتانسیل سنجی و اکتشاف معادن زغال سنگ در ایران امری ضروری است.
۲-۸ میزان استفاده از زغال سنگ در صنایع
ذغال‌سنگ‌های حرارتی که از آن به عنوان منبع تولید کننده حرارت و گرما استفاده می‌شود، بیشتر از معادن بخش خصوصی کشور تأمین می‌گردد. بر اساس اطلاعات حاصله در حدود ۳۰% از تولید ذغال این معادن (تولید ذغال معادل بخش خصوصی در سال ۱۳۹۱ در حدود ۸۹۰ هزار تن بوده است) به میزان حدود ۷۵ هزار تن جهت سوزاندن و تولید حرارت در بخش‌های مختلف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در خصوص ذغال‌سنگ های حرارتی که در صنایع فرو آلیاژسازی (اکسیداسیون و احیاء و الکترودهای مصرفی در این صنعت) مصرف می‌شود، لازم به ذکر است که در این صنعت علاوه بر استفاده از ذغال‌سنگ حرارتی از کک و ذغال چوب نیز استفاده می‌گردد که سهم ذغال‌سنگ حرارتی نسبت به کل ذغال مصرفی در حدود ۴۵-۴۰% می‌باشد،که این میزان بستگی به نوع تکنولوژی دارد. میزان مصرف ذغال‌سنگ حرارتی در صنایع فرو آلیاژسازی کنونی کشور شامل فروسیلیس ازنا، فروسیلیس سمنان، فروکروم فاریاب و فرو منگنز اصفهان در حدود ۲۵-۲۰ هزار تن در سال برآورد گردیده است.در چند سال اخیر مقدار ناچیزی آنتراسیت بهم فشرده شده (در سال ۱۳۷۸، حدود ۱۵۰۰ تن) جهت پوشش در دیگهای احیاء شرکت ایرانکو وارد گردیده است، لازم به توضیح است که در تکنولوژی های جدید تولید آلومینیوم (از جمله در مجتمع آلومینیوم المهدی) از این نوع پوشش در دیگهای احیاء که نیاز به آنتراسیت دارد، استفاده نمی‌شود.بر اساس ارقام فوق کل مصرف فعلی ذغال‌سنگ حرارتی کشور حدود ۱۰۰۰ هزار تن در سال برآورد می‌گردد.یکی از مصارف عمده ذغال‌سنگ حرارتی در جهان استفاده از آن برای تولید الکتریسته می‌باشد به طوری که حدود ۴۰ درصد انرژی الکتریکی جهان از این طریقه تهیه می‌شود.
از زغال سنگ به عنوان سوخت در نیروگاه‌های حرارتی مولد برق ، در تولید بخار توسط توربین‌های بخار در کارخانه‌ها صنعتی ، راه‌آهن و در کشتی‌ها و صنایع فولاد و آلومینویم نیز به صورت سوخت خانگی در برخی از کشورها استفاده می‌شود. تقریبا ۸۷% زغال سنگ جهان برای تولید گرما و دیگر انواع انرژی‌های مربوطه سوزانیده می‌شود. بدیهی است که ضمن سوختن زغال سنگ فرآورده‌های جنبی مانند گازهای سوختنی ، زغال کک و قطران نیز به دست می‌آید. باید توجه داشت که در برخی از کشورهای جهان ، قسمتی از گازهای سوختی شهری از زغال سنگ تهیه می‌شود.برای این منظور ، زغال سنگ را با جریانی از بخار آب و اکسیژن در فشار ۲۰ تا ۳۰ اتمسفر مجاور می‌کنند. در این عمل قسمتی از زغال سنگ در مجاورت با بخار آب و اکسیژن به هیدروژن و منوکسید کربن تبدیل می‌شود. بعد ، این فرآورده‌های گازی را در مجاورت کاتالیزور آهن به هیدروکربن و یا به وسیله کاتالیزور روی و مس به متیل الکل تبدیل می‌کنند. علاوه بر مصارف سوختی ، از زغال سنگ در تهیه بسیاری از مواد مفید و مهم آلی و غیرآلی استفاده می‌شود که عمدتاً از تقطیر قطران حاصل از پیرولیز زغال سنگ و یا مواد جامد باقی مانده از عمل پیرولیز تهیه می‌شود.
در کشور ما کاربرد زغال سنگ به ترتیب در صنایع گوناگون عبارند از :
-
- صنایع فولاد و ذوب فلزات
-
- صنایع آلومینیوم و سیمان
-
- نیروگاه های سیکل ترکیبی
-
- بخش کشاورزی و دارویی
- ساختمان سازی
۲-۹ چشم انداز استفاده از زغال سنگ
۲-۹-۱ سیاست گذاری و قانون گذاری انرژی (زعال سنگ)
سیاست انرژی زیر بنای تدوین و اجرای مجموعه ای از اقدامات ناظر برفعالیت های بخش انرژی است. بنابرین می توان گفت که سیاست انرژی شامل مجموعه ای از اقدامات است که در برگیرنده قوانین کشور، معاهدات و دستورالعمل ها است. تدوین سیاست انرژی یک کشور در برگیرنده اقداماتی، همچون موارد زیر می‌تواند باشد.
– برنامه ریزی تولید، انتقال و مصرف زغال سنگ
– قانون گذاری در مورد فعالیت های تجاری انرژی
– قانون گذاری در مواردی که بر مصرف انرژی تأثیرگذار باشد مانند استانداردهای راندمان زغال سنگ و استانداردهای آلودگی
– ایجاد نهاد در بخش دولتی انرژی
– مشارکت فعالانه، هماهنگی و دادن مشوق ها در بخش تولید زغال سنگ و تحقیق و توسعه سایر انرژی ها
– اتخاذ سیاست های مالی در بخش خدمات انرژی شامل مالیات، معافیت های مالیاتی، یارانه و …..
– همکاری های بین‌المللی در بخش انرژی و سایر بخش ها
– تأمین امنیت داخلی انرژی
علی رغم اقدامات فوق الذکر معمولآ در یک سیاست انرژی در سطح کشور به دنبال پاسخ به سؤالاتی هستیم که مهمترین عوامل تشکیل دهنده سیاست گذاری انرژی می‌باشند، سوالاتی از قبیل:
-
- میزان خودکفایی انرژی کشور چه میزان است؟
-
- آینده منابع انرژی چیست؟
-
- مصرف آتی انرژی در بخش های مختلف چگونه است؟
-
- استاندارد قابل قبول برای توزیع مناسب کدام است؟
-
- اثرات خارجی زیست محیطی کدام است و آینده آن چیست؟
-
- پیش‌بینی در مورد سوخت در بخش حمل و نقل چیست؟
- تا چه میزان کارایی تجهیزات و وسایل مصرف کننده انرژی مورد حمایت قرار خواهد گرفت ( مانند خودروهای دوگانه سوز، لوازم خانگی)؟
مکانیزم مشخص مانند مالیات، مشوق ها و استانداردهای ساخت برای اجرای سیاست کلی کدام است[۲۳]؟
