از لحاظ قوانین فعلی ایران انواع مختلف جرم را می‌توان به چهار دسته کلی بشرح زیر تقسیم بندی کرد :
اول سرقت‌های مستوجب حد (موضوع مواد ۱۹۷ به بعد قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰)
دوم سرقت‌های خاص (موضوع مواد مختلف قانون تعزیزات مصوب سال ۱۳۷۵ و برخی از قوانین متفرقه)
سوم سرقتهایی که فاقد شرایط اجرای حد باشند ولی موجب اخلال در نظم یا خوف شده یا بیم تجری مرتکب یا دیگران برود (موضوع ماده ۶۶۱ قانون تعزیزات مصوب سال ۱۳۷۵)
برخلاف کلاهبرداری و خیانت در امانت، قانون‌گذار جرم سرقت را صراحتا تعریف کرده‌است.
ماده (۱۹۷) قانون مجازات اسلامی در تعریف جرم سرقت بیان می‌دارد :
«سرقت عبارت است از ربودن مال دیگری به طور پنهانی» از نظر رویه قضایی و عرف حقوق دانان سرقت عبارت است از «ربودن مال متعلق بغیر»
- ربودن متقلبانه شی متعلق به دیگری
و بالاخره از نظر قانون، سرقت تنها وقتی موجود است که شی موضوع جرم بدون آگاهی و بر خلاف میل صاحب آن از تصرف دارنده قانونی آن به تصرف عامل جرم درآید، لازمه آن، گرفتن، برداشتن و کش رفتن است.
سرقت در صورتی موجب حد می‌شود که سارق دارای کلیه شرایط و خصوصیات زیر باشد :
-
- سارق به حد بلوغ شرعی رسیده باشد.
-
- سارق در حال سرقت عاقل باشد
-
- سارق با تهدید و اجبار وادار بسرقت نشده باشد
-
- سارق بداند و متوجه باشد که مال غیراست و ربودن آن حرام می‌باشد
-
- صاحب مال، مال را در حرز قرار داده باشد (محل نگهداری مال به منظور حفظ از دستبرد)
-
- سارق به تنهایی یا به کمک دیگری هتک حرز کرده باشد
-
- سارق قاصد باشد : در واقع بر لزوم برخورداری سارق از عنصر روانی تأکید دارد
-
- سارق پدر صاحب مال نباشد
-
- سرقت در سال قحطی صورت نگرفته باشد
-
- سارق مال را به عنوان دزدی برداشته باشد
- مال مسروقه از اموال دولتی و وقف مانند آن که مالک شخصی ندارد نباشد.
بنابرین کسی که در حال مستی یا خواب طبیعی یا خواب مصنوعی (هیپنوتیزم) و یا بیهوشی مرتکب سرقت می‌شود به دلیلی قاصد نبودن مسئولیت کیفری نداشته و محکوم به مجازات (اعم از حد و تعزیر) نخواهد شد.
سارق مضطر نباشد : در آیات و روایات مختلف بر این نکته تأکید شده است که ارتکاب عمل حرام از روی اضطرار و ناچاری موجب مسئولیت مرتکب نمی‌گردد. آیه ۱۷۳ سوره بقره پس از بیان حکم تحریم مردار و خون و گوشت خوک و آنچه که به غیر خداوند ذبح شده است اعلام می‌دارد «فمن اضطر باع و لا عاد فلا اثم علیه» [۳۶]و بدین ترتیب کسی را که بر اثر اضطرار و بر خلاف میل درونی به مقدار ضرورت به خوردن این گونه چیزها مبادرت ورزد گناهکار نمی‌داند.
در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ قانون گذار وصف پنهانی بودن را از تعریف سرقت حذف نموده و در ماده ۲۶۷ می‌گوید:سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است.
گفتار سوم : انواع سرقت
جهت فراهم آوردن زمینه مطالعه وضعیت سارقین اطلاعات در مورد انواع سرقت، نحوه انجام آن، شیوه های کار، نوع عمل سارقین در هر مورد تقسیم بندی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
الف : سرقت بر اساس تقسیم بندی توسط اداره آگاهی
-
- سرقت منزل : ربودن هر نوع کالا یا شیء از منزل و محل سکونت به هر شکل و با بهره گرفتن از هر شیوه که از متداول ترین نوع سرقت در جامعه ماست.
-
- سرقت مراکز تجاری و مغازه‌ها: ربودن کالا از مغازه‌ها و در اصطلاح پلیسی سرقت مغازه نامیده می‌شود.
-
- دخل زنی : به سرقت دخل مغازه‌ها به هر نحو دخل زنی گفته می‌شود. این عمل معمولاً با اغفال فروشنده و دور ساختن وی از پشت میز یا صندوق و برداشتن موجودی نقدی از دخل انجام می‌شود.
-
- کشو زنی : ربودن و برداشتن کالا و اشیاء موجود در مغازه‌ها و به اصطلاح کش رفتن از فروشگاه ها کشو زنی اطلاق می‌گردد.
-
- جیب بری : برداشتن پول یا کیف از دخل جیب لباس دیگر بصورتی که وی متوجه نباشد.
-
- کیف قاپی یا ربودن کیف : ربایش ناگهانی کیف به وسیله افرادی که معمولاً با موتور سیکلت‌های چند سیلندر قوی عمل می‌کنند. در اصطلاح پلیسی کیف قاپی گفته می‌شود.
-
- گردنبند قاپی : عبارت است از پاره کردن گردنبند یا زیورآلات زنان به صورت ناگهانی و توأم با تهاجم.
-
- سرقت وسایط نقلیه : شامل سرقت انواع اتومبیل، موتور سیکلت و دوچرخه است. امروزه این نوع سرقت در کلیه کشورهای دنیا رایج است و در حد بالایی انجام می‌شود. سرقت اتومبیل، موتور سیکلت و دوچرخه است. امروزه این نوع سرقت در کلیه کشورهای دنیا رایج است و در حد بالایی انجام می‌شود. سرقت اتومبیل در ایران از سال ۱۳۳۰ به بعد متداول گردید در سال ۱۳۵۰ تعداد اتومبیل‌هایی که سرقت شد ۲۸۹۹ دستگاه بود.
-
- سرقت‌های مسلحانه و راهزنی : سرقت مسلحانه سرقتی است که با تهدید سلاح گرم یا سرد توأم باشد این نوع سرقت در گذشته در ایران کمتر وجود داشت و تنها راهزنی‌ها به صورت مسلحانه انجام می‌شد، ولی امروزه کم و بیش وجود دارد.
-
- سرقت‌های کامپیوتری : امروزه کامپیوتر در ابعاد بسیار وسیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد و تقریباً در همه بخش‌های خدماتی، صنعتی، تجاری و … کاربرد دارد. کامپیوتر موجب سهولت در محاسبات و کاهش هزینه ها می‌گردد. بانک‌ها و مراکز تجاری از بخش‌هایی هستند که تقریباً همه امور خود را با بهره گرفتن از سیستم‌های پیشرفته کامپیوتری به انجام می‌رسانند. موجودی و سپرده‌های مردم و بخصوص محاسبه دریافت‌ها و پرداخت‌ها در حافظه کامپیوترها انجام و ثبت می‌گردد. این موضوع هم مورد توجه کسانی که از راه‌های نادرست به کسب درآمد می‌پردازند قرار گرفته و طراحان و متخصصین که جزو این گروه هستند با برنامه‌ریزی دقیق به سوء استفاده از سیستم‌های کامپیوتری پرداخته و مبالغ کلانی سرقت می‌کنند.
-
- سرقت از طریق هیپنوتیزم : نوع جدید سرقت که شاید جدیدترین شگرد مورد استفاده باشد. سارقین با بهره گرفتن از هیپنوتیزم بدون هیچگونه مقاومتی از طرف مبالخته سرقت می‌نمایند.
- سرقت از داخل خودرو : در موارد بسیاری خود اتومبیل سرقت نمی‌شود بلکه لوازم و وسایل آن در جایی که پارک شده سرقت می‌شود و یا اینکه اتومبیل به جای دیگر برده شده و سپس وسایل آن مورد دستبرد قرار می‌گردد. از وسایل اتومبیل بیشتر رینگ و زاپاس، رادیو پخش، جک و در بعضی اتومبیل‌های مدل بالا چراغ، آیینه، آرم و گاهی هم وسایل ارزشمندی که داخل اتومبیل‌ها قرار دارد دزدیده می‌شود.
البته تقسیم بندیهای دیگری از انواع سرقت می توان ارائه نمود که به اختصار به آن ها می پردازیم:
ب : سرقت بر اساس اعتبار عامل :
یعنی تبحر و مهارت سارق و به سه دسته تقسیم می شود : ۱- سرقت حرفه ای ۲- سرقت نیمه حرفه ای ۳- سرقت غیر حرفه ای.
ب. سرقت بر اساس نحوه عمل عامل به اشکال زیر تقسیم می‌گردد :
۱- سرقت تک رو ۲- سرقت زوجی ۳- سرقت گروهی (باندی)
ج :سرقت به اعتبار راه های ورود سارق:
به دسته های ذیل تقسیم می‌گردند:
