۲-۲-۱۸. هزینه و مسایل مالی کتابخانههای دیجیتالی
کتابخانههای دیجیتالی همانند سایر مراکز از فنآوریهای نوین استفاده می کنند که به علت ماهیت این فنآوری ها دارای محدودیتهایی هستند و همواره سعی در مرتفع ساختن این محدودیتها دارند. از جمله این محدودیتهای موجود در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
۲-۲-۱۸-۱. موانع مالی
اطلاعات هرگز واقعا ٌ رایگان نبوده است. همواره هزینههایی در خلق و تولید، سازماندهی و اشاعه آن منظور است. کتابخانههای عمومی با قابلیت دسترسی آزاد، از طریق وضع مالیات و یارانههای دولتی تا حد زیادی هزینه های واقعی اطلاعات را از کاربران کتابخانه مخفی کرده و خدمات کتابخانه را به عنوان یک کالای عمومی در دسترس همگان قرار داده است.«کتابخانههای دیجیتال » واقعیتها و روابط اقتصادی جدید و متفاوتی را در کتابخانهها باعث میشوند. هزینه دسترسی به اطلاعات سابق بر این از کاربران پنهان بود ، به احتمال زیاد در عصر دیجیتال «کاربران» ملزوم به پرداخت هزینه دسترسی به خدمات و مجموعه های دیجیتال خواهند بود.
تصوری که از عصر اطلاعات وجود دارد بر این فرض استوار است که اطلاعات بدون هزینه در دسترس عموم خواهد بود. این فرض بر اساس عادات و رسومی است که سابق بر این کتابخانهها حاکم بوده است.
این عقیده وجود دارد مبنی بر اینکه ؛ هر فنآوری که فراهم کردن دسترسی به اطلاعات دیجیتال و پایان دادن تمامی محدودیت ها را وعده میدهد، در عمل تنها دسترسی به مقدار ناچیزی از اطلاعات را فراهم میکند.
آن چیزی که برای برخی از کاربران مقرون به صرفه است، برای بقیه کاربران چنین نیست. «کتابخانههای دیجیتال» ممکن است متعلق به بخش خصوصی بوده، مجموعه ها و خدمات خود را تنها برای مشترکین به صورت پرداخت هزینه برای هربار استفاده و یا هزینه صدور مجوز استفاده فراهم کنند. در حال حاضر، کتابخانهها در مورد آینده چنین برداشتی دارند که، مجوزهای محدودکننده برای استفاده از محملهای متنوع داده ها و اطلاعات گریبان گیرشان خواهد بود. اغلب، کاربران برای برآوردن شرایط و محدودیتهای ارائه دهندگان اطلاعات، از منابع دیجیتال در محل استفاده میکنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گزارش نهایی تولیپ بر این نظر اشاره دارد که «ایجاد کتابخانههای دیجیتال فرایندی پرهزینه و زمان بر خواهد بود». همچنین ایجاد سرمایهگذاریهای بیشتر در محتوای دیجیتال «مسئله بیاهمیتی نخواهد بود». «واقعیت های سخت اقتصادی» موید این نکته هستند که ایجاد و توسعه مجموعه های دیجیتال مستلزم هزینه های سنگین برای پیادهسازی، اخذ مجوز، آموزش، ارتقاء، توسعه و پشتیبانی از زیر ساختهای فنی است. علاوه بر این، این گزارش به یک مسئله حیاتی حل و فصل نشده نیز اشاره دارد، «که چگونه میتوان گذر از کتابخانه های فیزیکی به کتابخانههای دیجیتال را مقرون بهصرفه و دارای توجیه اقتصادی کرد». الگوهای اقتصادی برای ایجاد کتابخانه دیجیتال در شرایط هزینه سودمندی واقعی، نه به روشنی تشریح و نه پیاده سازی شده است»(علیپور،۱۳۹۱).
۲-۲-۱۸-۲. مسایل حفاظت و نگهداری منابع دیجیتالی
جدی‌ترین مشکل کتابخانه‌های دیجیتالی، یکپارچه کردن رسانه دیجیتال در درون مجموعه‌های سنتی است. منابع دیجیتالی همانند سایر منابع الکترونیکی جدید چون لوح فشرده (سی‌دی و دی‌وی‌دی) به خاطر ماهیت خاص آنها مستقیماً وارد مجموعه کتابخانه نمی‌شود. هنگامی‌که اطلاعاتدرقالبهای دیجیتالی قرار می‌گیرند، ماهیت، ارزش، هدفها و ساختار متفاوتی را پذیرفته‌اند. ماهیت محیط کاملاً متفاوت دیجیتالی، بر چالشهای موجود در حفاظت منابع افزوده است. نگرانی کتابخانه‌ها برای منابع کاغذی، مسئله دما و رطوبت و آلودگیهای شیمیایی و زیستی است؛ اما برای حفاظت منابع دیجیتالی بجز آن، عوامل دیگری از جمله کیفیت و عمر محمل ذخیره و دسترسی به محتوای مدارک به قالب ذخیره شده برای سالیان متمادی نیز مطرح است. با توجه به اینکه محمل ذخیره منابع دیجیتالی بین ۲ تا ۵ سال با آمدن فنآوری برتر، با جایگزینی فنآوری اخیر، از رده خارج می‌شود، کتابخانه‌ها باید دایم در حال انتقال اطلاعات از یک محمل به محمل دیگر و از یک قالب به قالب دیگر باشند تا کاربران قادر به بازیابی و نمایش محتوای اطلاعاتی دیجیتالی باشند. این وضعیت یعنی تغییر محمل و قالب داده‌ها بسیار هزینه‌بر است و احتمال زیاد دارد در زمان انتقال اطلاعات از یک قالب به قالب دیگر، بخشی از اطلاعات تحریف و گم شود. بر همین اساس، مدیران همواره به خاطر پذیرفتن مسئولیت انتخاب محمل و قالب، با توجه به وجود هزینه‌ها و احتمال ریزش اطلاعات، دچار چالش می‌شوند. برای رفع این نگرانی، تا آمدن محمل ثابت با فنآوری دیجیتالی، ترکیب ذخیره به شکل دیجیتالی و آنالوگ از طریق میکروفیلم پیشنهاد می‌شود. البتهچنانچه در آینده جایگزین مناسبی برای میکروفیلم عرضه شود، به خاطر هزینه قابل توجه تهیه میکروفیلم، بهتر است به لحاظ اقتصادی روی محملهای جایگزین ذخیره شود(سالاری،۱۳۸۹).
۲-۲-۱۸-۳.عدم وضوح قوانین مربوط به حق مولف
اگر کتابخانهها بهطور نظاممند، اقدام به جمع آوری اطلاعات دیجیتالی در مقیاسی بزرگ کنند، ایجاد دسترسی موثر به این منابع میتواند مسئله ساز باشد. در واقع حق تالیف میتواند مانعی برای کتابخانهها در ایجاد دسترسی به اطلاعات دیجیتال جمعآوری شده باشد. مسئله حق تالیف باید به نحوی مدیریت شود که اطلاعات دیجیتال تولید شده، به وسیله کتابخانه دیجیتال توزیع شده، منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان اطلاعات تامین شود. در غیر این صورت، حق تالیف به یک مانع غیر قابل عبور در مسیر توسعه مجموعه های دیجیتال تبدیل می شود .
پدلی^[۳۶](۲۰۰۰) یک راهنمای دقیق و عملی و کورنیش^[۳۷](۲۰۰۲) شکلی از پاسخهای به «پرسشهای متداول » را ثبت نمود. موسسه ویژه متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی راهنماهایی شامل نورمن^[۳۸] (۱۹۹۹)را به منظور حق مولف کتابخانههای صنعتی و تجاری منتشر نمود. متن کامل توسط وال^[۳۹] (۲۰۰۰) به عنوان منبع منظم مرجع به منظور کنترل جزییات قانونگذاری و تعابیر احتمالی آن برای مشاوره مراجعه کنید.
قانون حق مولف خیلی سریع در حال تغییر است، به خصوص با تاثیر معیارهای اتحادیه اروپایی، و متون حرفهای باید به منظور توسعه بهطور اجمالی بررسی شود. تغییرات در روش حق انحصاری چشمگیر است که این کار به منظور کاهش دامنه استثناء رفتار عاذلانه که در زمان نگارش به نسخه های جداگانه با گسترش محدود به منظور «پژوهش و مطالعات تخصصی» مجوز میدهد، صورت میگیرد.
آژانس مجوز حق مولف بهعنوان عاملی برای بسیاری از ناشران در مدیریت هزینه های با مجوز حق مولف عمل کرده و دامنهای از بیانیهها را در مورد خدماتش و اطلاعات گسترده روی وب سایت آن پیشنهاد می کند. آژانس مجوز حق مولف خدمت قابل توجهی را پیشنهاد نمیکند و سازمانهایی وجود دارند که مجوزهایی را برای منابع خاص پیشنهاد میکنند، برای مثال آژانس مجوز روزنامه(سیلویا^[۴۰]،۱۳۸۸).
قانون حق مولف دیجیتالی، نقض روش های فنی را که از سوی دارندگان حق مولف برای محدود کردن دسترسی به آثار اعمال می شود منع کرده است. همچنین ایجاد یا توزیع روشهایی برای نابودی چنین فنآوری را منع میکند. با این حال ، استثنائی را نیز قایل شده است، که همگی پیچیده هستند و نیاز به تفسیر دقیق دارند: تولید کنندگان نرمافزارا میتوانند به منظور ایجاد امکان قابلیت کار متقابل به مهندسی معکوس نظامهای حفاظتی بپردازند، سازمانهای مجری قانون مجازند فنآوری امنیتی را نادیده بگیرند، و کتابخانهها به منظور تصمیمگیری در مورد تهیه مواد میتوانند به وارسی آنها بپردازند. در نهایت، بهکاربران اجازه داده شده است فنونی را که به جمعآوری اطلاعات خصوصی در باره کاربران و استفاده میپردازد شناسایی و خنثی کنند.
مدیریت حقوق دیجیتالی امکان دسترسی را از این راه ها فراهم میآورد :

• • کنترل دسترسی و کپی برداری (رمز عبور، رمزنگاری)

• • اطلاعات مدیریت حقوق (فرادادهها ، ملاحظات حق مولف ، واتر مارکها )

مدیریت حق مولف و متمم دستور کار محیط دیجیتال به صاحبان حق مولف حقوق انحصاری برای ارتباطات الکترونیک آثارشان (ایمیل)، میزبانی روی اینترنت ، را ارائه میدهد. همچنین پیشبینیهای خاصی را برای کتابخانهها و موسسات آموزشی گسترش داده است.
قانون حمایت در مقابل بهره برداری غیر مجاز (دزدی انتشاراتی ) را از این را هها فراهم میآورد :

• • تحریم در مقابل از سر راه خود برداشتن و دورزدن اقدامات حمایتی فنآوری

• • تحریم در مقابل به هم ریختن و خراب کردن اطلاعات مدیریت حقوق

• • مسئولیت و تعهد برای تجاوز و تخطی، که شامل فراهمآورندگان خدمات اینترنت میشود

• • ملاحظات مربوط به حق مولف

• • یک آگهی یا اعلان حق مولف در منابع دیجیتالی دارای ویژگیهای زیر است:

• • بیانگر مالکیت حق مولف است

• • مشخص میکند که از اثر چگونه میتوان استفاده کرد

• • این پتانسیل را دارد که یک جزء از مدیریت حقوق دیجیتال باشد.

• • در رابطه با شرایط و استحقاق استفاده از اثر، موجب اطمینان بخشی میگردد و اطلاعات مدیریت حق مولف را میتوان در بطن خود اثر جا داد.

در تهیه پیشنویس ملاحظات مربوط به حق مولف ، نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرند :

• • هرنوع وب سایتی به طور جهانی دسترس پذیر است

• • تشخیص انواع مختلف استفاده (مانند کپی، چاپ، ذخیره، اسکن، بارگذاری، شبکه و میزبانی )

• • تعیین انواع مختلف کاربران و اینکه استفاده، شخصی یا آموزشی یا تجاری

• • واگذاری حقوق استفاده از اثر تحت مجوزهای قانونی (آموزشی و دولتی ) و استثنائات فروش منصفانه

• • توجه به ملاحظات حق مولف در مورد اجازه استفادههای مشخص(اجازه استفاده آموزشی)(تقی زاده میلانی،۱۳۹۰)

امروزه قوانین حق مولف هنوز در مورد منابع دیجیتالی دارای محدوده روشنی نیستند. از آنجایی که منابع قابل ارائه در کتابخانههای دیجیتالی قابل بازیابی در سراسر جهان هستند. لذا قوانین مربوطه نیز باید بین المللی بوده و بهتوانند در تمامی کشورها به اجرا در آیند. بنابراین هنوز سیاستهای دستیابی به این منابع بر اساس قوانین حق مولف، جهانی نشدهاند و این امر باعث ایجاد سردرگمیهایی برای کاربران، کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، تولید کنندگان اطلاعات و ناشران در مورد عدم آشنایی با حقوق خود شده است. از طرف دیگر این قوانین بیشتر به دلایل اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرند و توجه چندانی به مسایل مربوط به ترویج یادگیری مد نظر نیست. به هرحال به این مسئله توجه کنیم که این قوانین نباید باعث محدودیت دستیابی کاربران به اطلاعات شود.
۲-۲-۱۸-۴. نبود روابط عاطفی میان کاربر و کتابخانه
فرایند اجرایی کتابخانههای سنتی به علت ماهیت خاص خود به صورت تعامل رو در رو صورت می گرفت.در صورتی که در کتابخانههای دیجیتالی به علت استفاده از بسترهای شبکهای حجم این تعاملات به صورت چشمگیری کاهش یافته است. لذا روابط عاطفی که در تعامل رودررو وجود داشت در کتابخانههای دیجیتالی در حال فراموشی است.
۲-۲-۱۸-۵. استاندارد نبودن نظامهای ارتباطی
در بسیاری از کشورها از جمله ایران سیستم ارتباطی استانداردی برای ارتباطات دیجیتالی وجود ندارد. زیرا نظامهای ارتباطی موجود برای اهداف دیگری تهیه شدهاند و نیازیهای مربوط به انتقال داده های مورد استفاده در کتابخانههای دیجیتالی مورد توجه نبوده است و لذا توانایی پاسخگویی به نیازهای فنآوریهای نوین اطلاعاتی را ندارند . فنآوریهای نوین اطلاعاتی نیازمند زیرساختار مربوط به خود است که قبل از اجرا باید فراهم شود و تا زمانی که زمینه محیا نشده نمیتوانیم انتظار استفاده بهینه ای از آن داشته باشیم.
۲-۲-۱۸-۶.عدم هماهنگی مابین متخصصان رایانه ای و کتابداری و اطلاعرسانی
حوزهی مربوط به کتابخانه دیجیتالی به علت چند وجهی بودن نیاز به تخصصهای مختلفی از جمله رایانه، کتابداری و اطلاع رسانی، جامعه شناسی، حقوق، روان شناسی و غیره دارد. لذا همواره در مورد مالکیت این حوزه میان متخصصان مختلف از جمله رایانه و اطلاعرسانی اختلاف نظر وجود داشته است. این اختلاف نظرها باعث بروز ضعفهایی در پیادهسازی و استفاده از این کتابخانهها شده است.
۲-۲-۱۸-۷.برخوردهای مقطعی و سطحی مدیران موسسات