۲-۴-۳ پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس (CLE)

برای سنجش ادراک دانشجویان از جوّ کلاس از مقیاس ۱۱ گویه­ای محیط یادگیری کلاس (CLE) که توسط دبی مک­گی (۲۰۰۷) تدوین شده، استفاده شد. این پرسشنامه در نسخه­ اولیه شامل ۳۵ سؤال بود که در فرم نهایی توسط سازنده­ی پرسشنامه (دبی مک­گی) به ۱۱ سؤال کاهش یافت. ۱۱ سؤال این پرسشنامه سه آیتم را مورد سنجش قرار می­دهد، سؤالات ۱، ۴، ۷، ۸ و ۱۱ محیط (جوّ) مثبت کلاس، سؤالات ۳، ۶ و ۹ محیط (جوّ) منفی کلاس و در نهایت سؤالات ۲، ۵ و ۱۰ باورها و عقاید شخص را مورد سنجش قرار می­ دهند. نمرات این پرسشنامه از ۱۱ تا ۵۵ متغیر است. این پرسشنامه برای نخستین بار توسط پژوهشگر حاضر به فارسی ترجمه و اعتباریابی شد. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس از طریق محاسبه­ آلفای کرونباخ برای کل مقیاس ۶۸/.، و برای مؤلفه­ های جوّ مثبت کلاس، جوّ منفی کلاس و عقاید و باورهای شخص به ترتیب ۵۹/۰، ۶۶/۰ و ۶۰/۰ محاسبه گردید.

۱-۲-۴-۳ ترجمه و اعتباریابی پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس (CLE)

پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش واسطه ­ای باورهای انگیزشی در رابطه­ ادراک از جوّ کلاس و تعلل­ورزی دانشجویان انجام شده است. از آنجایی که یکی از متغیرهای پژوهش حاضر جوّ کلاس ‌می‌باشد و با توجه به اینکه در منابع و پژوهش­های داخلی ابزار مناسبی به منظور سنجش این متغیر در بین دانشجویان دانشگاه وجود نداشت، لذا با کمک اساتید صاحبنظر پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس (CLE) دبی مک­گی (۲۰۰۷) انتخاب و مورد ترجمه قرار گرفت. لازم به ذکر است نسخه­ اولیه­ این مقیاس شامل ۳۵ سؤال بود که توسط سازنده­ی پرسشنامه (دبی مک­گی) در فرم نهایی به ۱۱ سؤال کاهش یافت و در پژوهش حاضر نیز از فرم ۱۱ سؤالی پرسشنامه استفاده شده است. همان‌ طور که اشاره شد ۱۱ سؤال این پرسشنامه سه مؤلفه را مورد سنجش قرار می­دهد، سؤالات ۱، ۴، ۷، ۸ و ۱۱ محیط (جوّ) مثبت کلاس، سؤالات ۳، ۶ و ۹ محیط (جوّ) منفی کلاس و در نهایت سؤالات ۲، ۵ و ۱۰ باورها و عقاید شخص را مورد سنجش قرار می­ دهند. پرسشنامه­ ۱۱ سؤالی محیط یادگیری کلاس (CLE) با کمک اساتید چندین بار مورد ترجمه قرار گرفت تا گویه ­ها روشن و قابل فهم ترجمه و هیچگونه ابهامی در گویه ­ها وجود نداشته باشد.

۲-۲-۴-۳ تحلیل عاملی تأییدی پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس (CLE)

هدف از تحلیل عاملی تأییدی این است که با بهره گرفتن از داده ­های جمع ­آوری شده توسط پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس (CLE)، ساختار سه عاملی پیشنهادی حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی برای این پرسشنامه بررسی شود تا در صورت ارضای شاخص­ های ارزیابی مدل اندازه ­گیری، روایی ساختار عاملی آن مورد تأیید قرار گیرد.

تفاوت تحلیل عاملی تأییدی با تحلیل عاملی اکتشافی در این است که در اینجا تعداد عامل­ها و گویه ­های مربوط به هر یک از آن ها از قبل مشخص است (دو عامل هر کدام با سه گویه و یک عامل با پنج گویه) و بررسی می­ شود که آیا داده ­های این پژوهش، بر این ساختار منطبق هستند و به عبارتی از آن حمایت کرده و تأییدش ‌می‌کنند یا خیر؛ اما در تحلیل عاملی اکتشافی عوامل به گونه ­ای پیدا شدند که بیشترین واریانس کل ممکن را تبیین کنند. با توجه به تحلیل عاملی اکتشافی انجام شده در بخش قبل و جا به ­جایی دو گویه، باید ساختار جدید پیشنهادی از طریق تحلیل عاملی تأییدی بررسی شود و در صورتی که ارتباط گویه­ای با عاملش معنادار نشد، آن گویه حذف و شکل نهایی پرسشنامه مشخص شود.

برای انجام تحلیل عاملی تأییدی از مدل معادلات ساختاری (SEM^[56]) در نرم­افزار لیزرل استفاده شد. مدل معادلات ساختاری از دو بخش مدل اندازه ­گیری و مدل ساختاری تشکیل شده است که بخش اول، ساختار ابزار اندازه ­گیری (پرسشنامه) را تشریح می­ کند (روابط گویه ­ها با عامل­های مربوطه به عنوان متغیرهای پنهان یا مکنون) و بخش دوم روابط بین متغیرهای پنهان را مورد توجه قرار می­دهد. ‌بنابرین‏ برای انجام تحلیل عاملی تأییدی، از مدل اندازه ­گیری استفاده شد.

برای ساخت مدل اندازه ­گیری، سه عامل عقاید و باورها، جوّ مثبت کلاس و جوّ منفی کلاس به عنوان متغیرهای مکنون و ۱۱ گویه­ی مربوطه به عنوان نشانگر متغیرهای مکنون، تعریف شدند. مسیرهای مدل، مطابق مدل نظری ترسیم شدند؛ بدین معنی که تنها از هر متغیر مکنون به نشانگرهای متناظرش مسیر ترسیم شد. برای حصول اطمینان از برازش کلی مدل اندازه ­گیری بر داده ­ها، برخی شاخص­ های مهم ارزیابی برازش مدل مانند نسبت مجذور خی به درجه­ آزادی (χ^۲/df)، ریشه­ میانگین مجذورات خطای برآورد (RMSEA^[57])، شاخص نیکویی برازش (GFI^[58])، شاخص نیکویی برازش تعدیل یافته (AGFI^[59])، شاخص برازش نُرم شده (NFI^[60])، شاخص برازش تطبیقی (CFI^[61]) در نظر گرفته شدند.

جدول ۱-۳: شاخص‌های برازش تحلیل عامل تأییدی پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس

شاخص
دامنه مورد قبول
میزان کفایت برازش

خی‌دو ^{(χ ۲)}

ـــــ

۶۲/۴۳

درجه آزادی (df)

ـــــ

۳۴

χ^۲/df

χ^۲/df<3

۲۸/۱

ریشه خطای میانگین مجذورات تقریبی (RMSEA)

RSMEA<0/10

۰۳/۰

شاخص نرم شده برازش (NFI)

NFI>0/90

۹۱/۰

شاخص برازش تطبیقی (CFI)

CFI>0/90

۹۷/۰

شاخص نیکویی برازش (GFI)

GFI>0/90

۹۶/۰

شاخص نیکویی برازش تعدیل شده (AGFI)

AGFI>0/90

۹۲/۰

شاخص تاکر – لویز (TLI)

TLI>0/90

۹۶/۰

همان گونه که درجدول ۱-۳ نشان داده شده است، شاخص نسبت مجذور خی­دو به درجه آزادی (χ^۲/df) برای مدل مورد مطالعه برابر ۲۸/۱ حاصل شد که معمولاً مقادیر کمتر از ۲ یا ۳ نشان از برازش مطلوب مدل است. همچنین شاخص مهم دیگر، RSMEA است که مقدار آن ۰۳/۰ به دست آمده است و کوچک­تر از ۱۰/۰ است و نشانگر این است که مدل سه عاملی پیشنهادی، بر داده ­ها برازش منطقی و قابل قبولی دارد. علاوه بر این مقادیر شاخص­ های NFI برابر با ۹۱/۰، CFI برابر با ۹۷/۰، GFI برابر با ۹۶/۰، AGFI برابر با ۹۲/۰ و TLI برابر با ۹۶/۰ در حد مطلوب است و همگی بیانگر برازش مناسب الگو است. نتایج مربوط به بارهای عاملی گویه ­ها در جدول ۲-۳ ارائه شده است.

جدول ۲-۳: شاخص‌های مسیر در مدل اندازه ­گیری پرسشنامه­ محیط یادگیری کلاس

مؤلفه
گویه
استاندارد شده
t
مجذور همبستگی چندگانه

جو مثبت کلاس

۱

۷۱/۰

^*۴۲/۶

۵۱/۰

۴

۵۹/۰

^*۲۴/۶

۳۵/۰

۷

۷۱/۰

^*۵۸/۷

۵۰/۰

۸

۴۰/۰

^*۳۳/۳

۱۸/۰

۱۱

۶۳/۰

^*۹۵/۶

۴۰/۰

جو منفی کلاس

۳

۵۳/۰

^*۱۶/۴

۲۹/۰

۶

۷۸/۰

^*۳۱/۶

۶۲/۰

۹

۷۸/۰

^*۴۵/۶

۶۱/۰