تهدید منافع شخصی

افراد مهم را در برنامه ریزی تغییر شرکت دهید

تفسیرهای متباین

اطلاعات با ارزش را منتشر کنید و مشارکت گروهی را تسهیل نمایید

چگونه با مقاومت در مقابل تغییر برخورد کنیم؟
هر چه زودتر مقاومت در برابر تغییر شناخته شود و طی فرایند تغییر به آن پرداخته شود، بهتر است. به محض اینکه مقاومت تشخیص داده شد، کارگزاران تغییر، با انجام مباحثات نفر به نفر، و یا تبیین موضوع به گروه ها، افراد را برای درک منطق تغییر، آموزش می‌دهند و آماده می‌کنند. این روش زمانی که مقاومت به علت فقدان اطلاعات یا اطلاعات نادرست به وجود آمده باشد، مفید است. اما مشکل اینجاست که فرایند ارتباط و آموزش هنگامی که افراد زیادی را شامل شود، بسیار وقت‌گیر است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مشارکت و درگیری ذهنی و عاطفی به افرد اجازه می دهد تا در طراحی و اجرای تغییر یاری رسانند، و از طریق تشکیل گروه های کار و کمیته های مربوط به تغییر، خدمت نمایند. این روش وقتی که مدیر یا عامل تغییر،  همه اطلاعات مورد نیاز برای طراحی تغییر را نداشته باشد، بسیار مناسب است. اگرچه این فرایند، زمان بسیاری می‌طلبد، ولی یک مزیت بزرگ دارد وآن این است که افرادی که در طراحی یک تغییر مشارکت می‌کنند، نسبت به اجرای آن به میزان بسیاری احساس تعهد خواهند داشت.
در مواردی که مقاومت در مقابل تغییر عمدتاً به علت مسایل تطبیق باشد ایجاد تسهیلات و حمایت^[۱۰۷]، پاسخ مناسبی است. در چنین شرایطی افراد به احتمال قوی برای اجرای تغییر تلاش بسیاری می‌کنند، ولی به علت وجود محدودیتها و مشکلات بیرونی، سرخورده می‌شوند. یک مدیر خوب با داشتن نقش حمایتی و تلاش برای ایجاد تسهیلات، جهت ادمه تغییر برنامه ریزی شده، می تواند کمک شایانی بکند و این کار با گوش کردن فعال به شکایات و مسایل و ارائه آموزش با روش های جدید و کمک به چیره شدن بر فشارهای عملکردی، عملی است.
روش مذاکره و توافق^[۱۰۸] زمانی که فردی در نتیجه تغییر، آشکارا چیزی را از دست می دهد، بسیار سودمند است. در این روش مدیران با پیش بینی مقاومت از سوی افراد قبل از شروع تغییر از طریق مذاکره با مقاومت کنندگان بالقوه یا بالفعل و ایجاد انگیزه در آنها موانع تغییر را به حداقل ممکن برسانند.
برخی اوقات مقاومت در برابر تغییر را می توان از طریق دستکاری و جلب همکاری نیز مدیریت کرد. در این روش از تلاشهای پنهانی برای تأثیر بر روی افراد استفاده می‌شود. این کار از طریق ارائه اطلاعاتی که هدفمندانه و به دقت برگزیده شده اند و ساختار‌بندی آگاهانه وقایع، به طوری که تغییر حداکثر حمایت را دریافت کند، یا از طریق اعطای پاداش به رهبران مقاومت در برابر جلب حمایتشان، امکان پذیر است. چنین روشهایی زمانی که سایر روشها موثر نباشند و یا گران باشند، به کار می روند. ولی زمانی که افراد دریابند که به زیرکی تحت نفوذ قرار گرفته اند این روشها  به سادگی مشکلاتی را فراهم می آورند.
روش افرطی دیگر، اجبار تلویحی یا تصریحی است که افراد را وادار به پذیرش تغییر می کند. اجبار اغلب زمانی به کار می رود که سرعت در کار موضوع حیاتی باشد یا عامل تغییر،قدرت قابل ملاحظه ای داشته باشد. این روش می‌تواند سریع باشد و بر مقاومت غلبه کند اگر چه خطر اهانت و آزردن دیگران را نیز در بر دارد. افرادی که این روش در مورد آنها اجرا می شود، ممکن است از مدیر یا عامل تغییر، عصبانی شوند و یا اینکه بدون هیچ احساس تعهد واقعی نسبت به تغییر و اجرای آن، به حال خود رها شوند. همانطور که لوین می گوید: «روش اجبار ممکن است به خروج از انجماد کمک کند ولی به انجماد مجدد کمک چندانی نمی کند» (عبودی، ۱۳۸۸).
۲-۲-۱۱٫ بررسی واکنش کارمندان در برابر تغییرات سازمانی
فعالان کسب و کار به روشنی می بینند که ماهیت نیروی کار، تکنولوژی مورد استفاده به منظور خلق ارزش افزوده، سیاست های جهانی عرصه رقابت در کنار روندهای اجتماعی به سرعت تغییر می کنند. این مثال ها، گذشته از ضربه های اقتصادی هستند که در محیط خرد اتفاق می افتند. به همین منظور رهبران سازمان هایی که به رشد و بقا می اندیشند باید قابلیت تطابق با محیط را به عنوان یکی از قابلیت های مهم در نظر داشته و مجموعه خود را منعطف نگه داشته و به سوی تغییر سوق دهند. به همین دلیل است که اکنون توانایی تسهیل گری تغییر یکی از شایستگی های اساسی لازم برای فعالیت حرفه ای در مدیریت منابع انسانی مورد توجه این رهبران قرار گرفته است.
طبیعت انسانی تمایل دارد به عادت ورزیدن خو بگیرد و معمولاً ترجیح می دهد که امور به روال گذشته (حتی اگر ناکارآیی آنها اثبات شده باشد) انجام شوند؛ چون پدیده مجهول می تواند موجب وحشت شده و امنیت موجود در وضعیت پیش رو، تضمین شده نیست.
در مقابل رهبران کسب و کارها در هنگام مواجهه با ضرورت انجام تغییر، از مدیران و متخصصان منابع انسانی به عنوان خبرگانی که رفتارهای انسانی و اجتماعات را به خوبی می شناسند، انتظار دارند که به کمکشان آمده و استراتژی مناسب را برای جا انداختن شرایط جدید در بین جمعیت هدف تدوین کرده و با همراهی مدیران ارشد موفقیت تغییر را تضمین کنند. به این ترتیب ایشان باید واکنش کارکنان را در هر یک از مراحل سنجیده و همسویی آن را با استراتژی کلی و واقعیت های جدید و مطلوب تطبیق دهند. با این تطبیق امکان تجویز راه حل های موردنیاز پدید آمده و مدیران و دست اندرکاران تغییر نیز خواهند دانست که در مقابل واکنش های کارکنان چه تدبیری بیندیشند (احمدی پور و بهنود، ۱۳۹۲)
مطالعه تغییر نشان می دهد که پس از شروع تغییر به منظور رسیدن به سطح بهره وری بالاتر، ابتدا بهره وری به میزان بسیار محسوسی پایین آمده و در صورت واکنش های مناسب از قبیل حمایت مدیریت ارشد و نیز تهیه خوراک اطلاعاتی متناسب با هر مرحله به سطح قابل قبولی افزایش می یابد. در صورتی که واکنش های مناسب در زمان مورد نظر بروز پیدا نکنند، علاوه بر اینکه تغییر به شکست خواهد انجامید، نتایج ناخواسته ای از قبیل سرشکستگی و خروج کارکنان و کاهش بهره وری به حتی پایین تر از حد اولیه منجر خواهد شد.
همان طور که در نمودار تغییر به تفصیل نشان داده شده، ابتدا همه نسبت به تغییر خوشبینند. اما پس از مدتی حس می کنند که توطئه و خیانتی در کار است، به همین دلیل احساس زیان می کنند و در پی آن عصبانی می شوند. می بینند که عصبانیت شان تاثیری نداشته، به همین علت می ترسند و در برابر تغییر مقاومت می کنند (احمدی پور و بهنود، ۱۳۹۲).
نمودار ۲-۱٫ نمودار تغییر

در این زمان است که باید ریشه های فردی، اقتصادی و گروهی تغییر شناخته شده و فواید تغییر به خوبی برای کارکنان توضیح داده شود. چون با این مقاومت بهره وری کاهش می یابد و افراد ترجیح می دهند فعالیتی نداشته باشند.
تسهیل گران تغییر هنگامی که با مقاومت شدید در برابر تغییر مواجه می شوند، باید راه دیگری برای وارد شدن بیابند. اگر تغییر مورد نظر رد شده، تاکتیک دیگری باید امتحان شود. باید آنچه که برای افراد پشتیبان مهم است کشف شده و نقطه تمرکز تغییر برای جلب ترجیحات و رسیدن به اهداف عوض شود (احمدی پور و بهنود، ۱۳۹۲).
تاکتیک دیگری که تسهیل گران تغییر استفاده می کنند این است که با نزدیکان به افراد مقاوم به تغییر، دوستانه رفتار می کنند. با دستیاران، افرادی که به ایشان گزارش می دهند یا افراد دیگری که با آنها وقت می گذرانند، رابطه برقرار کرده و طی این روابط اغلب اطلاعات ارزشمندی کسب کرده و همزمان راهی برای شنیده شدن اندیشه های جدید پیدا می کنند.
همچنین حتی اگر بعضی از مدیران ارشد در مقابل ایده ها مقاومت می کنند، این افراد به سطوح پایین تر رفته و پشتیبان های جدید می سازند. به این ترتیب با پشتیبان کافی، می توانند مدیران را هم به بازنگری قانع کنند.
در مقابل، بی تحرکی کارکنان حتی ممکن است به قطع کامل همکاری ایشان منجر شده و حتی تغییر را آنچنان ناگوار ببینند که خروج از سازمان یا گروه را به ماندن ترجیح دهند. تغییر چشم انداز و ترسیم تصویر بزرگ می تواند به درک لزوم تغییر کمک کند. در بسیاری از مواقع تغییر در کوتاه مدت دلخواه نیست. ایشان در این وضعیت به تصویر گسترده نگریسته و توضیح می دهند که چرا تغییر از دید بلندمدت یک حرکت درست است.
ضروری است تغییر دهندگان برای اینکه از متقاعد شدن کارکنان مطمئن شوند، نظر مخالفانشان را هم دانسته و برای آگاه کردن آنها از چیزهایی که نسبت به آن حساس هستند انجام مباحث متقاعد کننده خود را آماده کنند.
اگر سازمان توانسته باشد که مفید بودن تغییر را به کارکنان بقبولاند، از خروج ایشان جلوگیری شده و مقدمات دوره انتقالی و گذار فراهم می آید. در این دوره انتقالی حتی اگر به حرکت و انرژی دوباره نیز منجر شود، باز بهره وری در پایین ترین سطح خود بوده و ناکارآیی مشهود است. مدیران و تسهیل گران نباید در این دره موقت ناامیدی، نسبت به انجام تغییر دلسرد شده یا حتی این وضعیت را نتیجه نهایی تغییر ببینند (احمدی پور و بهنود، ۱۳۹۲).
خطر بازگشت به وضعیت پیشین در این دوره، تهدیدی اساسی است که باید با حمایت مدیریت ارشد و اظهار قاطعانه اینکه این فرایند برگشت پذیر نبوده و نیز از بین بردن امید واهی کارکنان به برگشتن، از آن دوری کرد. اگر می خواهید که روند تغییر همچنان ادامه پیدا کند، روی پیام پافشاری کرده و بهترین مباحثه خود را تکرار کرده و در همان حال از فشار ضروری برای از میان برداشتن مخالفان استفاده نمایید. حال، کارکنان دیگر خود توانا به توصیف و تبیین تغییر شده و حتی در روش جدید فرصت هایی را خواهد دید که موجب جلب مشارکت ایشان می شود. در پی این مرحله بهره وری کمی افزایش پیدا می کند و حتی حس کمال به مشارکت کنندگان دست داده و از اینکه بخشی از تغییر بوده اند افتخار می کنند. این وضعیت موجب می شود که جهشی در بهره وری در مقایسه با وضعیت قبلی به وضوح مشاهده شود و تغییرگران به مراد خود برسند (احمدی پور و بهنود، ۱۳۹۲) .
۲-۳٫ اعتماد سازمانی
۲-۳-۱٫ تعریف اعتماد سازمانی^[۱۰۹]
مفهوم اعتماد از جمله مفاهیمی است که از سوی صاحب نظران رشته های علمی مختلف، مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. در واقع محققان در این رشته ها، موضوع مشابهی را از رویکردهای مختلف مورد بررسی قرار داده اند، که هر یک بر جنبه های خاصی از مفهوم اعتماد تمرکز کرده اند که این امر خود منجر به ارائه تعریفی ناقص از سازه اعتماد شده است (لویسکی و همکاران، ۱۹۹۸؛ روسو^[۱۱۰] و همکاران، ۱۹۹۸). هوسمر^[۱۱۱] (۱۹۹۵) معتقد است که اختلاف نظرهای زیادی در مورد تعریف سازه اعتماد وجود دارد. ویلسون^[۱۱۲] (۱۹۹۳) بیان می کند که هر چند اعتماد مفهوم مهمی برای مطالعه می باشد ولی موضوعی است که تفسیر و تعبیرهای متفاوتی دارد. پورتر^[۱۱۳] و همکاران (۱۹۷۵) معتقدند که اعتماد شبیه اتمسفر است، بطور گسترده درباره آن صحبت می شود، برای سازمان ها حیاتی می باشد، ولی هنگامی که زمان تعریف دقیق آن در حوزه سازمان می رسد، دچار ابهامات زیادی می شود. روان شناسان اجتماعی از طریق تاکید بر عوامل زمینه ای که ممکن است باعث افزایش و یا کاهش اعتماد شود، اعتماد را به عنوان انتظار افراد از رفتار دیگران در حین تعاملات اجتماعی تعریف می کنند. روانشناسان شخصیت، به اعتماد به عنوان یک اعتقاد و یا انتظار و یا احساسی که ریشه در شخصیت آدمی و یا ظرفیت روانی اولیه فرد دارد، نگاه می کنند. اقتصاددانان و جامعه شناسان اعتماد را از منظر سازمانها و مشوق هایی که برای کاهش بی ثباتی و نگرانی ناشی از تعاملات با بیگانگان (غریبه ها) ایجاد می شود، بررسی می کنند (لویسکی^[۱۱۴] و همکاران، همان منبع، ۱۹۹۸). کوک و وال^[۱۱۵] (۱۹۸۰) معتقدند که مفهوم اعتماد در زبان مشترک به معنی میزان تمایل فرد به نسبت دادن نیات خوب به دیگران و داشتن اطمینان به گفتار و کردار آنها می باشد. رابینسون^[۱۱۶] (۱۹۹۶) اعتماد را به عنوان «انتظارات، فرضیات و یا عقاید یک فرد در رابطه با احتمال اینکه اعمالی آتی طرف های مقابل، مفید، مطلوب و فاقد منافع فردی و فرصت طلبی باشد» تعریف می کند (شاکلی _ زالباک^[۱۱۷]، ۲۰۰۰: ۳۷). سازه ی اعتماد سازمانی را به عنوان انتظارات مثبتی که افراد، بر پایه نقش های سازمانی، مناسبات، تجربیات، وابستگی های متقابل از نیات و رفتارهای مختلف اعضاء سازمان دارند، تعریف می کنند. از دیدگاه متهای^[۱۱۸] (۱۹۸۹) اعتماد به عنوان احساس اطمینان کارکنان به سودمندی و ثبات رفتار و اظهارات سازمان هنگام مواجه با شرایط ناپایدار و مخاطره آمیز تعریف می شود. گریفین^[۱۱۹] (۱۹۶۷: ۱۰۵) اعتماد را به عنوان اطمینان به رفتار فرد به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر اما ناپایدار در شرایط مخاطره آمیز تعریف می کند. میشرا^[۱۲۰] (۱۹۹۶) اعتماد سازمانی را به عنوان تمایل یک طرف به آسیب پذیر بودن در برابر طرف دیگر بر اساس این انتظار یا باور که طرف مقابل مطمئن، باز و قابل اعتماد است، تعریف می کند.
۲-۳-۲٫ انواع اعتماد در سازمان

الف. نظرات و اندیشه‌های جغرافیای سیاسی (از جمله مباحث پیرامون تأثیر جغرافیا بر سیاست) و ژئوپلتیک.
ب. در صورتی که هدف بررسی جغرافیای سیاسی یک واحد سیاسی خاص باشد، باید حداقل به چند زمینه و عامل توجه نمود که عبارتند از:
۱٫ علت وجودی. ۲٫ جغرافیای سیاسی سرزمین و ویژگی‌های طبیعی آن ـ شامل مباحثی مانند موقعیت‌ و انواع آن، وسعت، شکل، ناهمواری‌ها، آب و هوا، منابع معدنی، و غیره. ۳٫ جغرافیای سیاسی مرزهای بین‌المللی. ۴٫ اهمیت مراکز سیاسی یا پایتخت کشور. ۵٫‌انواع، میزان و شکل کنترل سرزمینی. ۶٫ جمعیت و ترکیب اجتماعی و نحوه توزیع سرزمینی آن. ۷٫ شبکه راه‌های ارتباطی.
ج. در صورتی که هدف ما بررسی جغرافیای سیاسی یک منطقه خاص باشد، علاوه بر در نظر داشتن جغرافیای سیاسی هر یک از کشورهای درون آن منطقه، باید به مسائلی مانند ارزش منابع معدنی موجود در آن منطقه، نقاط راهبردی منطقه، قدرت‌های منطقه‌ای تأثیرگذار و راهبرد منطقه‌ای آنها، حضور قدرت‌های بزرگ برون منطقه‌ای در آن منطقه و راهبردهای منطقه‌ای و جهانی آنها نیز توجه نمود.
۱۱-۲اطلاعات
در تعریف واژه اطلاعات نیز مانند مفهوم ژئوپلیتیک، نظر واحدی وجود نداشته و متخصصان حوزه های مختلف، بیشتر کوشیده اند جلوه ها و ویژگیهای آن را تا آنجا که به حوزه تخصصی آنها مربوط می شود تبیین کنند . لذا از دیدگاه های متعددی می توان مفهوم اطلاعات را بررسی نمود . به عنوان نمونه :
­­از ­نظر لغوی، واژه اطلاعات (information)، از فعل لاتین­­­ ­informare به معنی شکل دادن به چیزی گرفته شده است . واژه ­inform ، را از نظر علم بیان، ساخت بخشیدن به توده یا ماده نامنظم می دانند. ساخت بخشیدنی که به ماده بدون حیات ونامربوط، معنی و حیات بدهد. بنابراین مناسب ترین واژه برای تمام داده هایی که برای مصرف کننده از طریق نوعی نظم بخشیدن­به­آنها فراهم می شود­، واژه اطلاعات (­information )است. (محسنی ،۱۳۸۰: ۲۸)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از لحاظ نظری، اطلاعات به هر نوع داده ای اطلاق می شود که با بهره گرفتن از روش های مختلفی نظیر مطالعه، مشاهده، شایعه و سایر موارد جمع آوری شده باشد. در واژه اطلاعات بار معنایی از قبل تعریف شده ای در رابطه با کیفیت معتبر بودن یا صحت داده وجود ندارد و امکان برخورد با اطلاعات معتبر یا غیر معتبر و گمراه کننده نیز وجود دارد.
از منظر تئوری اطلاعات، اطلاعات در بر دارنده یک معنی خاص است. در این تعریف، میزان ومحتوای ارائه شده توسط اطلاعات مورد توجه قرار می گیرد. در این تعریف نیز همانند تعریف قبلی توجه خاصی به کیفییت یا ارزش اطلاعات نمی شود . در کاربرد رایج، اغلب دانش و اطلاعات را به عنوان واژه های مترادف به کار می برند. روش استفاده از واژه دانستن هم به این مسئله افزوده می شود. آندرسون(Anderson)، بین دو واژه دانش و اطلاعات تمایز قائل شده و معتقد است دانش، اطلاعاتی است که از بصیرت به درک تبدیل شده باشد. (هیل ،۱۳۸۱: ۲۸)  اگر این تعریف را بپذیریم باید نتیجه گرفت که دانش فراتر از گردآوری قطعات اطلاعات است و در نتیجه این دو واژه مترادف نیستند.
باناونتورا(Bonaventura) باقطعیت اعلام می کند که : اطلاعات دانش نیست بلکه نیروی نهفته دانش است
فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد (Oxford (، پنج ستون را به تعریف دانش اختصاص می دهد که برخی از تعریف های ارائه شده درآن عبارتند از :
الف ) ادراک ذهنی واضح و معین
ب) حقیقت یا شرط یا حالت ادراک نو
ج)اطلاعات بدست آمده از طریق مطالعه یادگیری و یا دانشوری
دانش با اندیشه، کسب اطلاعات و کاربرد قضاوت در ارزیابی کیفیت اطلاعات جدید، استفاده از آن و پیامدهای آن در پرتو دانش موجود انسان شکل می گیرد و افزایش می یابد بنابراین به صورت بسیار خلاصه می توان گفت که :
دانش  = اطلاعات+ قضاوت
در واقع دانش همان چیزی است که موجب تقویت یا تغییر فرایند درک کردن می شود . در حالیکه اطلاعات چیزی جز درون دادهایی­نیستند­که وارد یک کانال ارتباطی می شوند. اطلاعات در صورتی به دانش­تبدیل­می­ شود­که ­افراد ­بخواهند ­برای­درک بیشتر و قضاوت از آنها استفاده کنند­. (برات،  ۱۳۷۹: ۱۷ )
۱-۱۱-۲ژئوپلیتیک اطلاعات
حکیم ابو­لقاسم فردوسی در حدود یکهزار سال پیش این حقیقت، که منشا توانائی وقدرت، دانش و اطلاعات است را به زبان شعر بیان نموده و چنین سروده است که :
توانا بود هرکه دانا بود                              ز دانش دل پیر برنا بود
همچنین از ناصر خسرو قبادیانی نقل است که این حقیقت را به شکل دیگری در قالب شعر فارسی بیان نموده و گفت:
درخت تو گر بار دانش بگیرد                       به زیر آوری چرخ نیلو فری را
رابطه بین دانش، علم، اطلاعات با قدرت سابقه ای دیرینه در ادبیات فارسی و به عبارتی فرهنگ ایرانی دارد و احتمالا بر همین اساس، ایرانیان در بخشی از ادوار تاریخی پرچمدارعلم، دانش و معرفت بشری بوده ­اند و در ادواری که علم و دانش در ایران رونق داشته از لحاظ سیاسی نیز ایران جزو قدرتهای بزرگ جهان بوده و ایرانیان با فرهنگ خود بر سایر فرهنگها تاثیر و نفوذ زیادی گذاشته­اند. (حافظ نیا، ۱۳۹۰: ۹۴) این افتخارات تنها مختص فرهنگ ایرانی نبوده وبیشتر به سرشت قدرات زائی علم مربوط است . در واقع دانش همواره قدرت را به کسانی منتقل کرده است که آن را در دست داشته اند و نحوه کاربرد آن رامی دانسته اند. گسترش و انتشار اطلاعات در در سطح گسترده جهانی، می تواند منادی تغییر ساختار قدرت جهانی باشد. و این امر، امروزه بیش از هر زمان دیگری صادق است. علم و دانش در سطح فردی و­یا اجتماعی و ملی­ به دارنده آن قدرت نفوذ، اثر گذاری و منفعل سازی طرف مقابل را می دهد و از سوی دیگر به تولید فرهنگ غالب می انجامد که می تواند آن جامعه را درموقعیت الگوئی وهدایت و رهبری برای سایرین قرار­دهد. ­(حافظ نیا، ۱۳۸۵: ۹۵) امروزه مهمترین مشخصه جامعه قدرتمند، در اولویت دادن به عنصر اطلاعات نهفته است تا جائیکه جامعه حاضر را جامعه اطلاعاتی نامیده­اند. برتری اقتصادی یا نظامی کشورهای توسعه یافته مرهون میزان تولید، سازماندهی و بهره گیری آنها از اطلاعات است. (­برات، ۱۳۷۹: ۲) امر جمع آوری، تدوین و توزیع اطلاعات اکنون در اقتصاد کشورها عامل اساسی محسوب می شود. دولتها و نهادهای اقتصادی و فرهنگی به نحو فزاینده ای به مجموعه ای از شرکتها، موسسات و سیستمهایی که در امر گردآوری اطلاعات دخالت دارند، اتکای بیشتری پیدا  می کنند و به همین لحاظ تشنجات مربوط به جریان اطلاعات و اخبار چنان ابعادی یافته که قبلا این بخش را شامل نمی شد. تغییرات تکنولوژیک بیش از پیش بر مشکلات سیاست اطلاعاتی افزوده اند. (اسمیت، ۱۳۶۴: ۱۳) فرهنگ هر جامعه ای بر پایه حجم­معلومات، دانش و معرفت تولید شده، باردار شده ورشد می نماید. بنابراین تولید علم ومعرفت و ترویج آن در سطح جامعه وملت به غنی سازی فرهنگ ملی و رشد تدریجی و مستمر آن در برابر سایر فرهنگها و ملتها می انجامد. فرهنگ غنی تر، خود از خود بر فرهنگ ضعیف تر از حیث بار علمی ومعرفتی پیشی گرفته و خود را در جایگاه رهبری و اثر گذاری و نفوذ بر دیگران قرار می­دهد.

۱۱-۲رویکردهای نوین در زمینه ژئوپلیتیک و سیاست جغرافیایی
در جهان نوین امروز ،ژئوپلیتیک بهترازهرزمانی به توصیف تلاش های جدید برای تعیین شکل و وضع جهان پس ازجنگ سرد پرداخته است .موضوعاتی مثل : تلاش های جنبش های اجتماعی، مشکلات محیط زیستی، ملی گرایی، قوم گرایی، مسائل مالی واقتصادی توجه کرده است (عزتی، ۱۳۸۵: ۲۹).لذا در این قسمت از پایان نامه به مفاهیم و مطالبی که مرتبط با رویکردهای جدید درژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی است می پردازیم.
۱-۱۱-۲ ژئو اکونومی
تعریف ژئو اکونومی را می توان: تحلیل استراتژی های اقتصادی بدون در نظر گرفتن سودتجاری، که از طرف دولتهااعمال می شود به منظور اقتصاد ملی یا بخشهای حیاتی آن و به دست آوردن کلیدهای کنترل آن از طریق ساختارسیاسی وخط مشی های مربوط به آن دانست.((www.aftabir.comدر حقیقت ژئواکونومی از ترکیب سه عنصر جغرافیا، قدرت و اقتصاد، شکل گرفته است و به نظر می رسد سیاست جای خود را به اقتصاد داده است اما این موضوع به آن معنا نیست که ژئواکونومی چیزی غیراز ژئوپلیتیک باشد بلکه ژئواکونومی یکی از اندیشه های ژئوپلیتیک در عصر حاضر می باشد.(عزتی،۲۹:۱۳۸۵)
۲-۱۱-۲ژئوکالچر
تحولات شگرف دهه های اخیر در جهان ، یادآور اهمیت مجدد موضوع فرهنگ در روابط میان جوامع و کشورها است. دیر زمانی تصور بر این بود که سیاست به تنهایی می تواند بسیاری از دردهای جامعه بشری را تسکین بخشیده و تشنج ها و نا آرامی های فزاینده زندگی اجتماعی را در عرصه های گوناگون به ثبات و آرامشی مبدل سازد. اما اکنون آشکار گردیده که سیاست به تنهایی و بدون فرهنگ و اقتصاد قادر نیست محیطی شایسته و مطلوب و جهانی عاری از خشونت و درگیری را برای انسان ها فراهم سازد. در واقع سیاست، فرهنگ و اقتصاد همگی اجزا و تار و پود نظام اجتماعی را تشکیل می دهند که پرداختن به هر یک بدون در نظر گرفتن تأثیرات متقابل دیگری نتیجه منطقی در بر نداشته و تنها به درک مجرد و غیر واقعی از جهان منجر می گردد (حیدری ،۹۳:۱۳۸۱).
۳-۱۱-۲ژئو استراتژی
واژه ژئو استراتژی به معنی کاربرد استراتژی ها به وسیله حکومت ها بر پایه ژئوپلیتیک تعریف می شود. ژئو استراتژی مفهومی بسیار مرتبط با ژئوپلیتیک دارد می توانیم واژه ژئواستراتژی را کاربرد ژئوپلیتیک در برنامه ریزی نظامی در بالاترین سطح به منظور استفاده بهینه از منابع دفاع ملی تعریف کنیم .ژئو استراتژی علم کشف روابط حاکم بین استراتژی و محیط جغرافیایی است.(حافظ نیا،۱۳۸۵ :۱۴۸).
مکیندر مناسبات میان جغرافیا و ژئو استراتژی را چنین توضیح می دهد: «هدف یک قدرت جهانی پیش از همه چیز به پایان بردن موفقیت آمیز یک منازعه است و جغرافیا در حل و فصل بسیاری از دشواری های مربوط به تحلیل استراتژیکی، سیاسی و نظامی، همواره به عنوان یک عامل اصلی و اساسی به کار می آید». تا عصر اتم و فضا، شرایط جغرافیایی در اتخاذ استراتژی های مؤثّر یعنی در تعیین اهداف و مسائل و در ارزیابی مخاطرات به منظور دست یازی به یک کنش سیاسی نقش تعیین کننده ای را ایفا کرده است. استراتژی به عنوان یک روش واقعی اندیشه این مکان را پدید می آوردکه بتوان رویداد ها را طبقه بندی و به سلسله مراتبی چند تقسیم کرد و سپس کارآمدترین آنها را برگزید استراتژهای بزرگ از کوروش واسکندر گرفته تا ناپلئون و بیسمارک و انبوه بی شماری دیگرهمواره واقعیت های محیطی را مدّ نظر داشته اند، به طوری که سرتاسر تاریخ بشر حکایت از اعتبار و اهمیت سهم عوامل طبیعی در رویدادهای بزرگ جهانی دارد. به لحاظ استراتژی شرایط آب و هوایی، عامل فاصله، دریاها، کوههاو بیابانها از عوامل عمده تاریخی به شمار می آیند. با این وجود، جغرافیا تنهامرکب از عوامل طبیعی نیست، بلکه انسان ها نیز با واسطه شماره، سنین و رفتارهای جمعیتی خود نقش استراتژیکی مشابهی ایفا می کنند. از این روست که در ژئو استراتژی نه تنها به واقعیت های جمعیتی بلکه همچنین باید به واقعیت های قومی، یعنی به پراکندگی ملّیت های گوناگون در یک سرزمین وبه واقعیت های فرهنگی و مذهبی نیز توجهی در خور مبذول شود(پورفیکوئی، ۱۳۷۴: ۱۰).
۱۲-۲نظریه های جغرافیای سیاسی
۱-۱۲-۲ نظریه فضای حیاتی
نظریه فضای حیاتی توسط فردریک راتزل^[۲](۱۹۰۴-۱۸۴۴) ارائه شده است. وی که ملقب به پدر جغرافیای سیاسی است با تأثیر از نظریه تکاملی داروین و نیز دیدگاه داروینیسم اجتماعی هربرت اسپنسر، نظریه فضای حیاتی را ارائه داده است. نگاه او به کشور، مثابه موجود زنده ای است که دارای مراحل زندگی تولد، رشد، بلوغ و مرگ است و از همینرو قوانین رشد فضائی کشورها را ارئه داد. از نظر راتزل برای آنکه یک کشور قادر به ادامه حیات باشد و بتواند به رشد خود ادامه دهد نیازمند انرژی است و راه حل ادامه حیات یک کشور وابسته به میزان انرژی است که از طریق توسعه فضایی و منابع بدست می آورد. راتزل برای رشد کشورها قائل به وجود قوانین هفتگانه بود ومعتقد بود میان وسعت فضائی کشور با تمدن،فرهنگ و قدرت آن ارتباط ارتباط وجود دارد.
۲-۱۲-۲ نظریه قدرت بری(خشکی) یا محور جغرافیایی تاریخ(هارتلند)
تئوری «هارتلند» (سرزمین قلبی) از سوی سر هلفورد مکیندر^[۳](۱۹۴۷- ۱۸۶۱) در اوایل قرن بیستم ارائه گردید این نظریه را می توان سرآغاز همه بحث های ژئوپلیتیک قرن بیستم دانست و همچنان جزء معروفترین مدل های جغرافیایی در بحث های سیاسی است (مجتهدزاده،۱۴۵:۱۳۸۶). برای اولین بار در سال ۱۹۰۴م طی مقاله ای تحت عنوان «محور جغرافیایی تاریخ»ایننظریه از سوی مکیندر ارائه گردید. مکیندر معتقد بود در تولید قدرت، اصالت با خشکی است و بهترین منطقه جغرافیایی که توانایی تولید قدرت را داراست منطقه جغرافیایی بین رود ولگا در غرب، سیبری، در شرق، ارتفاعات البرز و هندوکش در جنوب و اقیانوس منجمد شمالی در شمال است که نقش یک دژ را بازی می کند و دارای ناحیه غیر قابل دسترسی از سوی قدرت دریائی است و بر همین اساس تئوری خود را ارائه داد و نام این منطقه را بر اساس این نظریه خشکی بزرگ اوراسیا، هارتلند یا قلب زمین نهاد (عزتی،۱۳۸۰: ۱۲). محورهای نفوذی دریائی فاقد دسترسی و نفوذ به منطقه بوده اند؛ از اینرو به گواه تاریخ (اتوتایل، و روتلج، ۱۳۸۰، ۷۷-۸۷) این منطقه همواره کانون فشاربه مناطق اطراف خود بوده و بیشتر تهاجماتی که در طول تاریخ انفاق افتاده است از سوی سکنه این مناطق به سوی مناطق بیرونی صورت گرفته است.
معروف خود را به شرح زیر ابراز داشت:
«کسی که فرمانروای شرق اروپا باشد فرمانروای هارتلند و ناحیه محور خواهد شد و کسیکه فرمانروای هارتلند(قلب زمین) باشد بر جزیره جهانی فرمان خواهد راند وکسی که فرمانروای جزیره جهانی باشد بر کل جهان فرمان خواهد راند» (حافظ نیا، ۱۳۸۵: ۲۸-۳۰).
۳-۱۲-۲ نظریه ریملند^[۴](سرزمین حاشیه)
مبدع تئوری ریملند، نیکولاس جان اسپایکمن^[۵](۱۹۴۳-۱۸۹۳) است که محوریت این تئوری تکیه بر سرزمین های حاشیه یا ریملند است. اسپایکمن بر خلاف نظریه مکیندر، که اصالت را به حاشیه داخلی نظریه مکیندر داده و آن را واجد قدرت واقعی می دانست، اصالت قدرت را در تصرف سرزمین های حاشیه می دانست که بین دو قدرت زمینی و دریایی قرار گرفته اند و قابلیت انشاء اثر را بر بر طرفین دارا می باشد. وی معتقد بود که به دلیل قرار گرفتن منطقه ریملند بین دو قدرت زمینی و دریایی؛هم می تواند به شدت از هر دو طرف آسیب پذیر باشد و هم می تواند با اتخاذ یک تدبیر مناسب در رد این آسیب ها گام بردارد. لذا اسپایکمن چنین استدلال می کند برای اینکه بتوان فضای مناسبی جهت مانور قدرت پدید آورد و مرکز ثقل قدرت را در اختیار داشت لازم است تا بر منطقه ریملند تمرکز نمود و از همین روست که در برهه ای از تاریخ و نیز در دوره کنونی، متحدین قدرت های بزرگ غالباٌ از منطقه ریملند انتخاب شده اند. اسپایکمن در این موضوع چنین بیان داشت «هرکس کنترل ریملند را بر عهده داشته باشد بر اوراسیا حکومت می کند و کسی که حاکم اوراسیا باشد سرنوشت جهان را کنترل می کند»(عزتی،۱۳۷۱: ۱۶) اسپایکمن با تدقیق در تاریخ و وقایع تاریخی، حضور دولت های روسیه و انگلستان و رقابت و کشمکش بر سر این مناطق را برآورده از این خواستگاه می خواند و بر همین اساس اعتقاد داشت که سیاست دولت آمریکا باید به سمت این مناطق چرخش داشته باشد و یا حداقل تلاش خود را به کار گیرد تا از کنترل و تصرف این مناطق توسط قدرت های رقیب جلوگیری به عمل آید. (اطاعت،۱۳۸۵: ۲۸).
۴-۱۲-۲ نظریه قدرت دریایی
آلفرد تایر ماهان، دریاسالار امریکایی(۱۹۱۴-۱۸۴۰) مبدع قدرت دریایی و قائل به استراتژی دریایی برای کسب قدرت بود؛ این دیدگاه وی به عنوان خط مشی اساسی ایالات متحده امریکا قرار گرفت و تأثیر به سزایی بر نوع تفکرات دریایی کشورهایی همچون فرانسه، ایتالیا، روسیه، ژاپن (عزتی،۱۳۸۰: ۵۴) گذاشت. آلفرد ماهان به عنوان افسر نیروی دریایی ایالات متحده امریکا با شناخت و آگاهی از فضاهای دریایی و اقیانوسی، برای حوزه های دریایی یک مجموعه ظرفیت های بالقوه و وسیع متصور بود که موجب شکل گیری قدرت دریایی و قدرت جهانی و کنترل و محاصره قدرت بری می شد. لذا به پیشنهاد ماهان برای تبدیل شدن یک کشور به قدرت دریایی، شرایط شش گانه ای لازم است تا بتوان به قدرت دریایی دست یافت.
موقعیت جغرافیایی کشور

تولید واقعی

تولید داخلی و تولید ارسال شده

۲-۱۵-۱-۲ مدل تجاری سازی کوپر^[۴۵] (مدل مرحله-دروازه^[۴۶] )
مدل فرآیندی مرحله-دروازه یکی از مشهورترین مدل های تجاری سازی می باشد. چون حتی دقیق ترین جزئیات نیز در هر یک از فرایند ها تنظیم می شوند و در مجموع دارای یک خصوصیت ارگانیک و پویا است. بر اساس مطالعه ای که اخیرا بر روی فرایند توسعه محصولات جدید در منابع مختلف صورت گرفته نزدیک به ۶۰% از شرکتها از فرایند مرحله-دروازه برای هدایت فعالیتهای توسعه ای خود در زمینه محصولات جدید بهره می برند (بندریان, ۱۳۸۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این مدل ،مدلی است جهت افزایش کارایی و تسریع عملکرد پروژه ، بطوریکه از پیش وظایف اصلی هر مرحله را تعیین و به بررسی نتایج پیشرفت می پردازد. فرایند مرحله-دروازه یک نقشه راه عملیاتی شده^[۴۷] برای هدایت محصولات جدید از مرحله ایده تا مرحله قرار دادن آن در بازار می باشد.
مشخصه اصلی این مدل تخصیص حمایت های توسعه ای بصورت کارا می باشد. زیرا هر فرایند شامل مراحل و ورودی هایی می شود که پیشرفت پروژه را مشخص می سازد (ناصری, ۱۳۸۵).
مدل مرحله-دروازه فرایند ایده تا بازار را به یک مجموعه متوالی از مراحل و نقاط تصمیم تفکیک می نماید. در واقع فرایند مرحله-دروازه بر اساس مراحل مجزایی از فعالیتها که به وسیله نقاط تصمیم گیری از یکدیگر تفکیک شده بنا گردیده است. در این مدل مرحله جایی است که در آن اقدام به وقوع می پیوندد و دروازه جایی است که در آن اتخاذ تصمیم در خصوص ادامه یا عدم ادامه^[۴۸] مسیر توسعه صورت می گیرد.
این مدل در هر یک از مراحل درون خود نیز دارای فعالیتهای متعددی می باشد که به منظور کوتاه کردن زمان رسیدن به بازار برخی از آن مراحل به صورت موازی انجام می پذیرد. مراحل اصلی و نقاط تصمیم گیری در مدل مرحله-دروازه عبارتند از (شکل ۲-۶):
- مرحله صفر: ایده پردازی
تصمیم اول : غربال ایده
- مرحله یک: بررسی اولیه
تصمیم دوم : غربال ثانویه
- مرحله دوم :بررسی تفضیلی
تصمیم سوم: اقدام برای توسعه
- مرحله سوم: توسعه
تصمیم چهارم: اقدام برای تست
- مرحله چهارم: انجام تست و معتبر سازی
تصمیم پنجم: اقدام برای تجاری سازی
- مرحله پنجم: تولید صنعتی و ورود به بازار
شکل ۲- ۶ : مدل مرحله – دروازه (بندریان, ۱۳۸۸)
لازم به ذکر است که این مدل بیشتر برای سازمانهای تولیدی و توسعه محصولات جدید کاربرد دارد، اما می توان با انجام اصلاحاتی آن را برای سازمان های تحقیقاتی به منظور توسعه تکنولوژی جدید نیز به کار گرفت.
۲-۱۵-۱-۳ مدل گلداسمیت^[۴۹]
مدل گلد اسمیت به عنوان یکی از بهترین مثال های مربوط به مدل خطی بوسیله راندال گلداسمیت^[۵۰] در سال ۱۹۹۵ توسعه یافته است. این مدل ره نگاشتی از استراتژی ها و اقدامات برای تجاری سازی تکنولوژی های پیشرفته است.
این مدل عناصر تکنیکی ، بازار و کسب و کار مربوط به فرایند تجاری سازی را درون ماتریسی متشکل از فعالیت های همزمان و متوالی و نقاط تصمیم گیری قرار می دهد (Ferguson, 2008). مدل گلداسمیت چارچوبی برای اندازه گیری پیشرفت در مراحل مختلف است، یعنی شناسایی اطلاعات و نیاز به کمک های فنی ، هزینه های توسعه پروژه و پیش بینی نیازمندی های مالی است. این مدل یک فرایند منظم، و بطور کلی خاص را دنبال می کند (Rose & Rosa, 2007).
در مدل گلداسمیت کل فرایند تجاری سازی از ایده، توسعه، خلق بنگاه تازه تاسیس یا انشعابی و سپس استراتژی خروج مخترع و سرمایه گذاران تشریح شده است .هر یک از شاخه های فنی، بازار و تجارت این مدل در ۶ مرحله متوالی شامل : تحقیق، امکان سنجی، توسعه، معرفی، رشد و بلوغ معرفی شده اند و این مراحل به سه فاز اصلی، فاز مفهومی ، فاز توسعه و فاز تجاری تقسیم شده اند که جدول ۲-۵ نشان دهنده این مدل می باشد (Ferguson, 2008)
جدول ۲- ۵: مدل تجاری سازی تکنولوژی گلداسمیت

عناصر

فنی

بازار

کسب و کار

فاز مفهومی

مرحله اول
تحقیق

تحلیل فنی

• در دسترس بودن داده ها و توجه به کیفیت آنها.

• دقت مورد نیاز جهت پیش بینی.

• رفتار فرایند مورد پیش بینی.

• هزینه انجام پیش بینی.

• حد الامکان ساده بودن عملیات پیش بینی.

• درک و همکاری استفاده کننده.

معیارهای ارزیابی نتایج پیش بینی

دقت و کنترل نتایج پیش بینی شده یکی از مهمترین جنبه های فرایند پیش بینی است. پیچیدگی و ماهیت متغیرهای دنیای واقعی ، اغلب پیش بینی دقیق مقادیر آینده آن متغیرها را غیر ممکن می سازد . به علاوه، از آنجا که بعضی از تکنیکها در یک شرایط معین ، دقت بیشتری نسبت به سایر روشها دارند، تصمیم گیرنده نیاز به یک معیار جهت سنجش دقت روش های مختلف پیش بینی را احساس می کند . خطای پیش بینی ، اختلاف بین مقدار واقعی و مقدار پیش بینی شده متغیر می باشد . خطای پیش بینی از یک طرف در انتخاب یک روش از بین روش های مختلف و از طرف دیگر ، برای ارزیابی موفقیت یا عدم موفقیت فرایند پیش بینی در تصمیم گیری تاثیر گذار است ( استیونسون،۲۰۰۰). در این قسمت معیارهای سنجش دقت پیش بینی به اختصار بیان می شوند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ارزیابی دقت پیش بینی از دو جنبه دقت در پیش بینی سطح متغیر و دقت در پیش بینی جهت تغییرات متغیر حایز اهمیت است . سه معیارسنجش دقت سطح پیش بینی که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :
الف ) متوسط قدر مطلق خطا (MAD) که با بهره گرفتن از رابطه زیر محاسبه می گردد.
معادله ۳

ب ) میانگین مربعات خطا (MSE) که از رابطه زیر محاسبه می شود .
معادله ۴

ج)میانگین مربعات خطای نرمال شده((NMSE که از فرمول زیر محاسبه می گردد:
معادله ۵

که در آن  عبارت است از مقدار واقعی عدد مورد نظر جهت پیش بینی.
در صورتی که از MSE جذر گرفته شود . معیار RMSE یا ریشه دوم میانگین مربعات خطا به دست می آید. دراین تحقیق از معیارMAD و RMSE برای تجزیه و تحلیل نتایج استفاده می گردد .شاخص های سنجش دقت پیش بینی جهت تغییرات متغیر شامل موارد زیر است :
الف ) تورش (Bias) که مجموع خطاهای پیش بینی می باشد ونشان دهنده میل ارقام پیش بینی شده به اینکه بزرگتر یا کوچکتر از مقدار واقعی متغیر هستند ، می باشد.
ب ) معیارTracking signal که از تقسیم Bias بر MAD بدست می آید به عبارت دیگر :
معادله ۶

هر چقدر مقدار Bias وTS نزدیکتر به صفر باشند ، دقت مدل در پیش بینی جهت تغییرات متغیر بیشتراست.

روش­های پیش ­بینی اقتصادی

بطور کلی چهار روش پیش بینی اقتصادی براساس داده های سری زمانی وجود دارد:

• مدل رگرسیون تک معادله ای.

• مدل رگرسیون معادلات هم زمان.

• مدل ARIMA ^[۵]

• مدل های VAR^[6]

از بین روش های فوق تنها روشی که با بهره گرفتن از داده های گذشته خود متغیر، به پیش بینی می پردازد مدل ARIMA می باشد . در بقیه روشها وجود حداقل دو متغیر الزامی است . باکس و جنکینز در کتاب خود با عنوان « تجزیه وتحلیل سریهای زمانی ، پیش بینی وکنترل » روش های ARIMA و VAR را معرفی نمودند که به متدولوژی “باکس ـ جنکینز” معروف شد . تاکید بر این روش جدید پیش بینی، براساس مدل های تک معادله ای و معادلات هم زمان نمی باشد، بلکه بر تجزیه و تحلیل احتمالی یا استوکاستیک سریهای زمانی تحت این فلسفه که «اجازه دهید اطلاعات خود را بازگو کنند» تاکید دارد . بر خلاف مدل های رگوسیونی که در آنها Y (متغیر وابسته) با بهره گرفتن از X متغیر توضیحی (X ،…، X2 ،X1) توضیح داده می شود. در مدل های سری زمانی از نوع BJ (باکس –جنکینز) متغیر Y1 با بهره گرفتن از مقادیر گذشته متغیرY با بهره گرفتن از مقادیر گذشته متغیرY وجملات خطای استوکاستیک توضیح داده می شود . به همین دلیل مدل های ARIMA گاهی اوقات مدل های غیر تئوریک نامیده می شوند، زیرا آنها را نمی توان از هیچ تئوری اقتصادی استخراج کرد ( تئوریهای اقتصادی غالباً براساس مدل های معادلات همزمان استنتاج می گردند ) در ادامه این بحث به توضیح فرایند ARIMA ونحوه مدلسازی آن می پردازیم .

فرایند خود رگرسیون (AR )^[7]

فرض کنید Y را به صورت زیر مدل سازی کنیم :
معادله ۷
که در آن  میانگین  و  یک جمله اخلال خالص^[۸] ( یک جمله خطای تصادفی غیر همبسته با میانگین صفر و واریانس ثابت) است. در این حالت گفته می شود  یک فرایند استوکاستیک AR یا خود رگرسیون مرتبط اول^[۹] است . این مدل بیانگر این است که پیش بینی Y در زمان t نسبتی از مقدار آن درزمان )۱-t) بعلاوه یک شرکت تصادفی یا جمله اخلال در زمان t است .
بطور کلی ما می توانیم مدل زیر را داشته باشیم :
معادله ۸

که در این اینجا  از یک فرایند AR یا فرایند خود رگرسیون از مرتبه Pام پیروی می کند.توجه داشته باشید که در این مدل هیچگونه مقایسه توصیفی وجود ندارد . به همین دلیل است که گفته می شود: «داده ها ، اطلاعات خودشان را بازگو می کنند»

فرایند میانگین متحرک (MA)^[10]

فرایند AR، تنها فرایند مدلسازی برای تولید Y نمی باشد . فرض کنید Y به صورت زیر مدلسازی شود :
معادله ۹

که μ یک مقدار ثابت وu جمله اخلال باشد . در این مدل ،Y در زمان t برابر است با یک مقدار ثابت بعلاوه یک میانگین متحرک از جملات خطای جاری وگذشته . در این حالت می گویندمتغیر y از یک فرایند میانگین متحرک رتبه اول MA(1) تبعیت می کند بطور کلی :
معادله ۱۰

بیانگر فرایند (q)MA است . بطور خلاصه یک فرایند میانگین متحرک ، یک ترکیب خطی ازجملات اخلال می باشد .

فرایند خود رگرسیون میانگین متحرک (ARIMA)

در این فرایند ، احتمال اینکه سری زمانی Y دارای ویژگیهای هر دو فرایند ARو MA باشد ، زیاد است . به همین دلیل به این فرایند ARIMA گفته می شود . یک فرایند ARIMA را برای متغیر Y می توان به صورت زیر نوشت :
معادله ۱۱

آنچه به نظر میرسد آن است که تضاد از طریق تأثیرگذاری بر گروه ها و تقویت انسجام هستهی درونی این گروه ها و تقویت همبستگی گروهی و تأثیر بر هویت افراد میتواند نقش معکوسی بر تغییر هنجارهای گروهی داشته باشد و این هنجارها را تقویت کند (دغاقله، ۱۳۸۴: ۶۸).
۳-۲-۷- نظریه مبادله
۳-۲-۷-۱- هومنز
ازنظر هومنز نمونه بارز واقعیت اجتماعی، هنجارهای اجتماعی است. هنجارهای یک گروه رفتاری بسیاری از افراد را که به آن گروه تعلق دارند بیگمان به سازش با آن هنجارها میکشاند، هنجارها به‌خودی‌خود انسان‌ها را مقید نمیسازند. انسان‌ها برای آن خودشان را با هنجارها تطبیق میدهند، زیرا که تصور میکنند این تطبیق درنهایت به نفع آنها تمام میشود و این روانشناسی است که به تأثیر منافع قصد شده روی رفتار انسان‌ها میپردازد (ریتزر، ۱۳۸۶).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هومنز از هنجارها به‌عنوان ایدههایی که در درون اعضای گروه جای دارد، اسم میبرد. وی میگوید: هنجارها تا حدودی متخذ از محیط هستند و از آن طریق به درون گروه راه مییابند و تا حدی منبعث از اعضای گروه‌اند. به طریقی که هر گروه هنجارهای خاص خود را دارد (باوم، ۱۹۷۳: ۸۰). یکی از قضایای هومنز، قضیه ارزش است. در این قضیه هومنز به دو مفهوم پاداش و تنبیه اشاره میکند. پاداش ازنظر وی به کنشی اطلاق میشود که ارزش مثبتی دربرداشته باشد. حال چگونه یک نوع پاداش در رده مهمترین نوع قرار میگیرد؟ پاداشهایی مهمتر تلقی میشوند که به‌طور نسبی ارزشمندترند چون خواستنیترین پاداشها در این حال نادرترین نیز هستند. بنابراین بیشترین “هزینه” را خواهند داشت و تائید اجتماعی بهایی است که به تولیدکننده این چیزهای باارزش پرداخت میشود و به‌صورت احترام به او در گروه متجلی میگردد (همان، ۸۸).
در خصوص تائید به نظر میرسد مردم در زندگی روزمره خود در جستجوی “مطلوب واقع‌شدن” هستند و از آن در روابط اجتماعی خود لذت میبرند. مردم اشخاصی که آنها را دوست میدارند و تائید میکنند، ترجیح میدهند و از کسانی که منتقدشان هستند، آنها را خطاکار میپندارند، میپرهیزند. به‌علاوه، این امر همیشه آگاهانه و حساب‌شده نیست. شواهد تجربی نشان میدهد که مردم به جنبه های تائید کننده محیط پاسخ میگویند، حتی اگر به کار دیگری مشغول باشند و به‌کلی از تائید ابراز نشده بیخبر باشند آنطور که از اصطلاح تائید اجتماعی استنباط میشود، تائید میتواند صورتهای ملموس زیادی به خود بگیرد. احترام آشکاری که یک تائید کننده نشان میدهد، موجب میشود که خصوصیات تائید شونده پاداش آفرین باشد (همان، ۸۶).
نظر هومنز درباره همنوایی با گروه
هومنز درباره پاداشهایی که از هماهنگ شدن یا نشدن با گروه به دست میآید، بحث میکند. به نظر وی یکی از پاداشها احترام است که با مرتبه فرد در گروه همراه است. از اینجاست که هماهنگی و همسازی با گروه ممکن است منجر به پاداش شود … پاداش دیگری، ظاهراً باید پذیرفته شدن فرد در گروه باشد زیرا فرض بر این است که عنصر گروه بودن و پذیرفته شدن از جانب گروه پاداش به دنبال خواهد داشت. بدین گونه ماحصل کلام هومنز مبتنی بر یافته های وی از وضعیت تجربی است که در هر موقعیتی اعضا گروه میتوانند با تصمیم گروه موافق یا مخالف باشند و حوادث بعدی صحت‌وسقم برای هر عضو را نشان خواهد داد. مثلاً سازش با تصمیم گروه – هرچند به نظر عضو صحیح نباشد- نوع فداکاری و وفاداری به گروه را نشان میدهد که درگذشته پاداشی به دنبال داشته است. از اینجاست که احترام به خود^[۶۰] ازنظر هومنز پاداش کمتری در بردارد. بدین گونه چهار متغیر: ۱- سازش به عدم سازش ۲- احترام به دیگران ۳- پذیرش به‌وسیله گروه ۴- احترام به گروه. برای هومنز در تبیین نظم تجربی بر مبنای استدلال قیاسی متغیرهای اساسی به‌حساب میآیند. بااین‌همه در بحثهای هومنز گامهای استدلال قیاسی ابهام‌آمیز نبوده و قابل استنباط است (ادیبی و انصاری، ۱۳۸۳).
پایه های استنباط، اصول متعارف زیر است:
اصل اول: مرتبه بالای پذیرش به‌وسیله گروه، سازش با عقاید گروه و احترام به خود، شرایطی برای دریافت پاداش درگذشته بودهاند، بنابراین رفتاری که در پی این‌هاست به پاداش منجر خواهد شد.
اصل دوم: یک فرد هرچه درگذشته با گروه، عضویت در گروه، احترام به خود و مرتبه بالا را باارزش و پاداش‌دهنده بیابد، تمایل بیشتری برای تعقیب این رفتارها خواهد داشت (همان).
۳-۲-۷-۲- پیتر بلاو
ازنظر بلاو^[۶۱] کنش متقابل اجتماعی نخست در چارچوب گروه های اجتماعی رخ میدهد. انسانها هرگاه احساس کنند که روابط یک گروه پاداشهایی بیشتر از روابط گروه های دیگر به آن‌ها عرضه میدارد، جذب آن گروه میشوند. ازآنجاکه آنها به این گروه کشش پیدا میکنند، خواستار پذیرفته شدن در آن میشوند، برای پذیرفته شدن، باید پاداشهایی را به اعضای گروه ارائه کنند. این امر مستلزم آن است که اعضای گروه ثابت کنند که هم‌گروهی با این آدمهای تازه‌وارد برایشان پاداشدهنده خواهد بود از این طریق آنها را تحت تأثیر قرار میدهند. وقتی آنها توانسته باشند اعضای آن گروه را تحت تأثیر قرار دهند – یعنی زمانی که اعضای گروه پاداشهای مورد انتظار را دریافت کرده باشند- رابطهشان با آنها مستحکم خواهد بود (ریتزر، ۱۳۸۶).
هنجارها از دید بلاو
بلاو که نخست هنجارهای اجتماعی را موردتوجه قرار میدهد، استدلال میکند که این هنجارها، تبادل غیرمستقیم را جایگزین تبادل مستقیم میکنند. یک عضو گروه که خودش را با هنجار گروهی تطبیق میدهد، به خاطر همین تطبیق، آشکار تائید گروه را به دست میآورد و در ضمن به خاطر این واقعیت نیز مورد تائید قرار میگیرد که تطبیق با هنجار گروهی به نگهداشت و استواری گروه کمک میکند و به‌عبارت‌دیگر، گروه یا جمع در یک رابطه تبادلی با فرد قرار میگیرد (همان).
۳-۲-۸- هنجارها از دیدگاه گهلن
هر هنجار اجتماعی هم مستقل از خواست فردی است و افراد به‌ناچار از آن پیروی میکنند و در صورت تخلف احتمالاً باید منتظر مجازات باشند … باوجوداینکه فرد در وضع هنجارها مستقیم و یا غیرمستقیم دخالت نداشته است، ترس از مجازات همه را مجبور به قبول یا رعایت آنها میکند (باوم، ۱۹۷۳: ۴۲). صفت مشخصه سبک‌بار کردن، که جزء خصائص اساسی نهاد به شمار میآید، در مورد تمام هنجارهای اجتماعی نیز معتبر است، زیرابه زغم نظر “گهلن^[۶۲]” منظور از سبک‌بار کردن، برداشتن بار خستهکننده از دوش فرد و اطاعت از تصمیمات قابل پیروی است (همان).
۳-۲-۹- تئوریهای روانشناسی اجتماعی درباره هنجار
یکی از حوزههایی که به بحث هنجارهای اجتماعی و علت اینکه چه عواملی باعث میشود که کنشگران از هنجارهای اجتماعی گروه پیروی کنند، روانشناسی اجتماعی است.
تحقیقات زیادی در این زمینه انجام‌شده است. اگرچه عمدهی بحثهایی که در این زمینه صورت گرفته در مورد همرنگی و همشکلی افراد جامعه است. اما به نظر میرسد که این مفاهیم میتوانند به ما در درک علت اطاعت و پیروی از هنجارهای اجتماعی کمک زیادی نماید. اما همرنگی چیست؟ همرنگی را میتوان تغییر در رفتار افراد یا عقاید شخص درنتیجه‌ی اعمال فشار واقعی یا خیالی از طرف فردی دیگر یا گروهی از مردم تعریف نمود (ارونسون، ۱۳۹۱: ۴۷). دربارهی چنین سازهای میتوان چند سؤال مطرح نمود: ۱) اینکه چه عواملی سبب میشوند که افراد به فشار گروه تن دهند؟ و همرنگی چه نفعی برای این افراد دارد؟ ۲) ماهیت فشار گروهی چیست؟ و اعضای گروه از چه طریقی اعضا را مجبور به همرنگی میکنند؟ ۳) آیا افراد درنتیجه فشار گروه در باورهای خود تجدیدنظر میکنند یا اینکه صرفاً به شکل ظاهری همرنگ و همشکل گروه میشوند؟ این سؤالات را میتوانیم سؤالات اساسی بدانیم که سعی شده است در حوزهی روانشناسی اجتماعی بدانها پرداخته شود. همرنگی در چارچوب جامعهشناسی یکی از عناصر شکل‌دهنده هنجار است و نه همهی آن، همچنین همرنگی میتواند در امور بسیاری رخ دهد که اصولاً ربطی به موضوع هنجار نداشته باشد. اما به نظر میرسد که این مطالعات میتوانند به ما کمک زیادی در فهم هنجارها و علل پیروی کنشگران داشته باشد. درمجموع به نظر میرسد که در اکثر تئوریهای روانشناسی اجتماعی دو عامل مهم و تأثیرگذار در مورد علت همرنگی افراد شناخته‌شده‌اند. ارونسون بیان میکند که مردم دو هدف مهم دارند: یکی درست بودن اعمال و افکار و دیگری داشتن روابط دوستانه با دیگران از طریق رفتار مطابق با انتظارات آنان (ارونسون، ۱۳۹۱: ۴۹). تقریباً همین دو هدف عامل همرنگی در بسیاری از تئوریهای روانشناسی اجتماعی نیز است. فورسایت در این مورد عنوان میکند که هنجارها میتوانند نفوذ فراوانی در گروه ها اعمال نمایند. در یک سطح افراد احساس مجبور هستند که هماهنگ با هنجارهای گروه عمل کنند، زیرا ممکن است به سبب نا همنوایی، انواع پیامدهای منفی بروز کند. تخلف از هنجارهای گروه میتواند تعارض‌هایی را در درون گروه به وجود میآورد و حتی ممکن است به از دست دادن مقام، طرد یا حتی محرومیت از حقوق اجتماعی منجر شود. بنابراین ترس از تنبیه گروه از قبیل طرد شدن، مورد ریشخند و تمسخر قرار گرفتن یا کسب پاداش مانند دوستی و مقبولیت از عوامل مؤثر بر همرنگی است (فورسایت، ۱۳۸۰؛ ارونسون، ۱۳۹۱). همین موضوع نقش دلهرهی منزلت در تبعیت افراد از هنجارهای گروهی را به‌خوبی تبیین میکند. همان‌طور که شریف دو دلیل عمده در همرنگی افراد با هنجارهای گروهی را بیم کنشگران از پیامدهای منفی بین فردی و رعایت انتظار دیگران به‌عنوان یک تعهد شخصی در افراد میداند (فورسایت، ۱۳۸۰: ۲۲۲). در ادامه به مهمترین تئوریهای روانشناسی اجتماعی در این زمینه میپردازیم.
۳-۲-۹-۱- تأثیر هنجارهای گروهی بر ادراک اشخاص
گروه و هنجارهای گروهی میتواند، چگونگی نگاه مردم به جهان را تغییر دهد. شریف میگوید گروهی که با یک مسئله مبهم، یا موقعیتی فاقد اتفاق آراء داخلی روبه‌رو میشود، اعضاء آن به‌سرعت به تجربه های خود ساختار میدهند تا با استانداردی که گروه میپذیرند، همنوایی کنند. این استاندارد را ممکن است یک منبع اقتدار خارجی یا رهبر گروه به گروه تحمیل کند، شریف میگوید در بیشتر موارد هنجارهای گروهی از طریق تأثیرگذاری متقابل رشد مییابند (شریف، ۱۹۶۶ به نقل از فورسایت، ۱۳۸۰؛ راچلینسکی^[۶۳]، ۲۰۰۰). شریف بیان میکند که مردم به‌صورت طبیعی به هنجارهای گروه وفادار هستند و یک گروه، ادراکات فرد از موضوعات محیط اطرافش را تحت تأثیر قرار میدهد (راچلینسکی، ۲۰۰۰). شریف با بهرهگیری از مزیت اثر خود جنبشی^[۶۴]، یعنی حرکت یک نقطه نورانی در یک اتاق تاریک، رشد هنجارهای گروهی را مطالعه نمود. افراد، دوتانی و سه‌تائی در یک اتاق تاریک قرار میگرفتند و از آن‌ها خواسته میشد تا قضاوت کنند که این لکهی روشن در چه فاصلهای حرکت میکند. شریف دریافت که تنها و به‌صورت جداگانه قضاوت میکردند، برآوردهای متوسط خویش را داشتند. اما وقتی افراد به صورتهای گروهی داوری میکردند، برآوردهایشان با برآوردهای سایر اعضای گروه در هم میآمیخت و به یک اتفاق‌نظر میرسیدند. شریف استدلال میکند که آزمودنیها هنجار گروه را درونی ساختند. آزمایش شریف نشان داد که حتی در زمینه های اجتماعی و کوچک و حداقلی نیز گروه ها، هنجارهای خود را ایجاد میکنند که اثرات آن حتی در زمان غیاب گروه ها نیز باقی میماند (همان). در حالتی که فشارهای هنجاری خواه به‌این‌علت احتمالی که اکثریت گروه نمیتوانند در مورد پاسخ درست به توافق برسند یا به علت ابهام در محرک، تضعیف شود، احتمال ناهمسنگی بسیار بالا میرود. علاوه بر این، اگر این فشارهای هنجاری افزایش یابند، شاید براثر افزایش انسجام گروه (فستینگر، شاختر و بک، ۱۹۵۰)، ایجاد تعامل در آینده (لودیس و لانگن، ۱۹۷۲)، یا تأکید بر حفظ یک جو گروهی تفاهمآمیز (رکمن و گونتالز، ۱۹۷۳)، همرنگی نیز رو به افزایش میگذارد (فورسایت، ۱۳۸۰).
۳-۲-۹-۲- تأثیر مدلهای اجتماعی: مدلهای شناخت اجتماعی
این تصور که دیگرانی که میشناسیم، بالأخص آن‌هایی که شباهت بیشتری به ما دارند، رفتار خاصی را انجام میدهند، باعث میشود که به‌احتمال‌زیاد آن فرد نیز آن رفتار را انجام دهد. روانشناس معروف باندورا^[۶۵] مطالعات سیستماتیک بسیاری برای نشان دادن این موضوع انجام داد. به‌عنوان‌مثال او تأثیر مدلسازی اجتماعی بر سطح پرخاشگری کودکان را از طریق مطالعات علمی بررسی نمود. دریکی از این تحقیقات او عروسکی دلقک مانند که حالت انعطافپذیر و برگشتی داشت را به کودکان داد. سوی دیگر فیلمی ویدئویی از دیگر کودکان که مشغول بازی کردن با همسان عروسک هستند، نیز به آن‌ها نشان میداد، در اغلب موارد اینگونه شد که کودکانی که شاهد برخورد پرخاشگرانه دیگر کودکان با آن عروسک بودن، خود نیز همان اعمال پرخاشگرانه را انجام میدادند. باندورا بیان میکند که مدلهای اجتماعی از دو طریق بر رفتار افراد تأثیر میگذارد: اول اینکه مشاهده دیگرانی که در حال انجام یک رفتار معین هستند، بیان میکند که آن رفتار در آن شرایط قابل‌پذیرش است. تئوری دیگر باندورا برای تبیین این موضوع به کاربرد، یک تبیین شناختی اجتماعی است. او بیان میکند که مشاهدهی درگیر بودن یک شخص مشابه در یک رفتار معین، مشاهدهگر را به این نتیجه میرساند که او نیز توانائی انجام چنین رفتاری را دارد. مدلهای اجتماعی به مشاهدهگران نشان میدهند که انجام چه رفتارهایی امکان پذیر است و همین موضوع احتمالاً منجر به انجام همان رفتار از سوی مشاهدهگر خواهد شد (راچلینسکی، ۲۰۰۰: ۱۵۵۰). ارونسون نیز همرنگی ناشی از مشاهده رفتار دیگران به‌منظور اطلاع از عمل مناسب گستردهتر و عمیقتر از آن نوع همرنگی میداند که به خاطر مقبولیت یا احتراز از تنبیه صورت میگیرد (ارونسون، ۱۳۹۱: ۵۷). بر همین اساس هرگونه تغییری در رفتار فرد نیازمند تغییر در مدلهای اجتماعی آن رفتار است(همان).
۳-۲-۹-۳- تئوری نفوذ اطلاعاتی
رفتار دیگران میتواند معنای موقعیتهای اجتماعی را تغییر دهد و به‌صورت شگفتانگیزی رفتار را تحت تأثیر قرار دهد. تئوری اطلاعات اجتماعی بیان میکند که افراد وقتی‌که دربارهی پاسخهای دیگران به یک موضوع آگاه میشوند، اغلب نظر شخصی خود را تغییر میدهند. این همان فرایندی است که به نفوذ اطلاعاتی شناخته میشود. این موضوع به این خاطر رخ میدهد که افراد دیگر منبع اطلاعاتی باارزشی برای جهان اجتماعی به شمار میروند. آزمایش اش نیز دقیقاً این موضوع را تائید مینماید. آقای اش در آزمایش خود که چندین بار تکرار نمود، همواره از ۷ نفر دانشجو استفاده میکرد که با ۶ نفر آن‌ها از قبل هماهنگ کرده بود، تا در مقابل سؤال او پاسخ غیرواقعی بدهند. بدین ترتیب که اندازهی یک خط ترسیم‌شده‌ی بر روی کارت را با اندازه های سه خط دیگر که روی کارت دیگری ترسیم‌شده است، مقایسه کنید. آنگاه او از هر ۶ نفر میخواست که بیان کند آن خط (۸ اینچی) با کدام‌یک خطوط (شش و یکچهارم، هشت و شش و سه‌چهارم اینچ) که بر کارت دیگر ترسیم‌شده‌اند، مطابقت دارد. هنگامی‌که آن ۶ نفر پاسخ غیرواقعی میدادند، مشخص گردید که در ۳۷ درصد از موارد آزمایش‌شده، فرد تحت آزمون نیز اندازهی خط ۸ اینچی را همانی میدانست که آن ۶ نفر به‌عنوان پاسخ غیرواقعی عنوان کرده بودند (فورسایت، ۱۳۸۰؛ ارونسون، ۱۳۹۱؛ راچلیسنکی، ۲۰۰۰).
۳-۲-۹-۴- عواملی که سبب کاهش یا افزایش همرنگی میشوند
یکی از عوامل اصلی که احتمال همرنگی را افزایش میدهد این است که آیا اکثریت در این مورد اتفاق‌نظر دارند یا نه. اگر فرد تعداد اندکی را موافق با خود پیدا کند، تمایل او به همرنگی با قضاوت نادرست دیگران کاهش مییابد. درواقع حتی اگر اتفاق‌نظر اکثریت با پاسخهای ناهمسانی شکسته شود، قدرت گروه به‌گونه‌ای جدی کاهش مییابد. یک روش کاهش همرنگی در اثر فشار گروهی میتواند از طریق وادار ساختن فرد به متعهد بودن بر قضاوت اولیهی خویش انجام بگیرد (ارونسون، ۱۳۹۱: ۵۲). این بدان معناست که قبل از تأثیر فشار گروهی، فرد دیدگاه خود را بیان نموده باشد. در چنین حالتی تغییر دیدگاه و نظر فرد و همرنگی با گروه مستلزم هزینه‌هایی است که معمولاً فرد کمتر بدانها تن در میدهد. دو عامل مهم دیگر در همرنگی عبارت‌اند از نوع شخصیت فرد و اینکه چه کسانی اعضای گروه را تشکیل میدهند، هستند. معمولاً افرادی که عزت‌نفس کمتری دارند، خیلی بیشتر به فشار گروه تن در میدهند تا آن‌هایی که عزت‌نفس بیشتری دارند. همچنین به نظر میرسد که یک تفاوت جنسی کوچک، ولی پایدار وجود دارد، بدین ترتیب که زنان بیش از مردان همرنگی نشان میدهند (همان). عامل تأثیرگذار دیگر مربوط به ترکیب گروهی است که اعمال فشار میکند. گروهی در ایجاد همرنگی موفقتر است که ۱) متشکل از افراد متخصص باشد، ۲) اعضای گروه (تک‌تک یا دسته‌جمعی) برای فرد مهم باشند، ۳) اعضای گروه (تک‌تک یا دسته‌جمعی) به نحوی با فرد قابل‌مقایسه باشند (همان).
۳-۲-۹-۵- پایگاه پائین و همنوایی
افرادی که از اعتبار یا مقام بالایی برخوردارند بانفوذتر از اعضایی هستند که مقام پائینی دارند. در آزمایشهای مختلفی که در این مورد انجام‌شده است، مشخص گردیده است که اعضائی که دارای مقامهای بالا هستند، در مجاب کردن دیگران موفقترند (استرادبک و همکاران، ۱۹۷۵ به نقل از فورسایت، ۱۳۸۰). هالندر بیان میکند که اعتبارهای فرد نگر «برداشتهای مثبت دیگران از شخص است، خواه به‌صورت محدود چهره به چهره در گروه کوچک، یا در یک جوهرهی اجتماعی وسیعتر مانند سازمان یا حتی کل جامعه، تعریف‌شده است». بر این اساس، مدل فرد نگر بیان میکند که به‌وسیله‌ی همرنگی دقیق نسبت به هنجارهای گروه در طی مراحل اولیهی شکلگیری گروه، سطوح نفوذ در گروه افزایش مییابد. بر این اساس اعضای با پایگاه بالا که از ویژگیهای شخصی باارزشتری برخوردارند، اعتبارهای فرد نگر بیشتری دارند. بنابراین اگر همرنگی نداشته باشند، اعمالشان برای سایر اعضا قابل‌تحمل‌ترند. در مقابل، سطح اعتبارهای اعضای مقام پائین خیلی کم است، ازاین‌رو اجازهی کمتری برای ناهمسنگی به آنان داده میشود (همان، ۲۱۳).
۳-۲-۹-۶- انواع پاسخ به نفوذ اجتماعی
معمولاً افراد در پاسخ به نفوذ اجتماعی به سه گونه‌ی متفاوت عمل مینمایند که بین این سه گونه پاسخ یعنی، متابعت^[۶۶]، همانندسازی^[۶۷] و درونی کردن^[۶۸] تفاوت قائل میشویم. متابعت به بهترین وجه، رفتار فردی را توصیف میکند که به‌منظور کسب پاداش یا اجتناب از تنبیه، برانگیخته‌شده باشد. معمولاً اینگونه رفتار تا زمانی دوام دارد که وعدهی پاداش یا تهدید و تنبیه موجود باشد. همانندسازی، پاسخ به نفوذ اجتماعی مبتنی بر آرزوی شخصی برای همانند شدن باشخصیتی صاحب نفوذ است. در همانندسازی هم مانند متابعت، رفتار فرد ناشی از رضایت درونی نیست، بلکه به این منظور است که برای وی رابطهای رضایت‌بخش با شخص یا اشخاصی که مایل است با آنها همانند شود، ایجاد کند. تفاوت همانندسازی با متابعت این است که در همانندسازی، فرد به عقاید و ارزشهایی که اختیار کرده است، اعتقاد پیدا میکند، هرچند این اعتقاد خیلی استوار و پابرجا نیست. درونی کردن یک اعتقاد خاص، مبتنی بر این تمایل است که میخواهیم رفتار و افکارمان درست و صحیح باشند. بنابراین پاداش برای قبول آن اعتقاد، پاداشی درونی است. اگر شخص صاحب نفوذ مورد اعتماد ما باشد، عقیدهای را که وی از آن جانب‌داری میکند را میپذیریم و با نظام ارزشهای خود، ادغام میکنیم. اما پس‌ازاینکه این عقیده در سلک نظام عقیدتی ما درآمد، از منبع خود مستقل میشود و در مقابل تغییر، به‌سختی مقاومت میکند (ارونسون، ۱۳۹۱: ۳- ۶۲).
۳-۲-۹-۷- تئوری هنجارهای اجتماعی و رویکرد پیشگیرانه
این تئوری از طریق آشکارسازی اطلاعات دقیق و درست دربارهی زمینه های محیطی سعی مینماید تا رفتار مسئله‌دار افراد را کاهش میدهد و در حفاظت از سلامت رفتار آنان کوشش نماید. ایدهی اصلی و اساسی این تئوری این است که «دریافت غلط^[۶۹]» درباره هنجارهای رایج در میان شبکهی همسالان تأثیر بسزایی در پیروی آنها از این هنجارها دارد. اولین تحقیق منظم دراین‌باره توسط پرکینز و برکویتز^[۷۰] (۱۹۸۶) صورت گرفت (برکویتز، ۲۰۰۲: ۲). این تحقیقات عمدتاً بر مصرف بیش‌ازاندازه‌ی الکل و استعمال مواد مخدر در میان دانشجویان متمرکز بود. بر اساس این پژوهشها، نشان میدادند که عموماً دانشجویانی که میزان مصرف الکل را در میان دیگر دانشجویان را بیش‌ازاندازه‌ی واقعی یا سطح متوسط آن برآورد مینمودند، خود نیز دچار این سوء رفتارها بودند. پس‌ازاین پژوهش، تحقیقات زیاد دیگری در این مورد و در سطح دانشگاههای مختلف صورت گرفت. پرکینز عنوان میکند که معمولاً رفتار عجیب‌وغریب افراد یا تعداد کمی از مردم بیشتر موردتوجه قرار میگیرند و بیشتر به خاطر سپرده میشود و مدت‌زمان زیادی در میان طبقهی همسالان صرف بحث و گفتگو دربارهی آن واقعه خاص میشود و رسانه ها در ارائه اخبار مربوط به این دوره اغراق زیادی میکنند و موسیقی و فیلمهای ساخته‌شده مدام رفتار آن‌ها را نمایش میدهد که گاهی اوقات این رفتارها همراه با نوعی زرق‌وبرق نشان داده میشوند و به‌گونه‌ای عمل میکنند که گویی این رفتارها عمومیتر از آن چیزی هستند که درواقع هستند و اغلب همسالان و یا هم‌گروهی‌های آنان این رفتار را انجام میدهند. این عوامل باعث میشوند که دیگران «ادراک غلطی» در مورد موضوع پیدا کنند و آن این است که اولاً اکثر همسالان و یا همگروهیهای آنان این رفتار یا هنجار را انجام میدهند و ثانیاً انتظار دیگران نیز تکرار این رفتار توسط فرد است. که این موضوع با تأثیر بر نحوهی شکلگیری اطلاعات هویتی افراد و ناهماهنگی شناختی آنها بر رفتار افراد تأثیر میگذارند. پرکینز دو عامل تأثیرگذاری را که با بهرهگیری از تئوریهای روان‌شناختی که قبلاً به آن‌ها اشاره شد، تأثیرگذار میداند، یکی این است که فرد فکر میکند دیگران (همسالان) چه چیزی را درست میدانند و دیگر اینکه فکر میکند که اغلب اوقات دیگران چگونه عمل میکنند. پرکینز یادآور میشود که بسیاری از مردم و شاید حتی میتوانیم بگویم اغلب مردم بهشدت از چیزی که فکر میکنند مردم از آنها انتظار دارند، متأثر میشوند.
بر این اساس مدلی که آنها برای پیشگیری از گسترش هنجارهای انحرافی میدهند و به شکلی است که در شکل ذیل آمده است. بر این اساس این مدل در مرحلهی اول باید بتوانیم هنجارهای واقعی را از هنجارهایی که به‌صورت نادرستی ادراک‌شده‌اند، شناسایی کنیم. سپس افراد را به‌شدت در معرض هنجارهای واقعی قرار دهیم. نتیجهی این اقدام آن خواهد شد که اولاً دریافت غلط و اغراقآمیز از هنجارهای نادرست کاهش مییابد و بالطبع رفتارهای مخاطره‌آمیز کنشگران نیز کاهش مییابد (پارکینز، ۲۰۰۳، ۱۱- ۵).
مدل رویکرد هنجارهای اجتماعی برای پیشگیری از رفتارهای انحرافی
۳-۲-۹-۸- هنجار و دلهرهی منزلت
منزلت و دلهرهی آن‌یکی از عواملی است که بسیاری از تئوریها از آن به‌عنوان عامل تأثیرگذار در پیروی فرد از هنجارها و همرنگی با گروه یادشده است (لاور، ۱۳۷۳؛ فورسایت، ۱۳۸۰؛ رفیع پور، ۱۳۸۷؛ ارونسون، ۱۳۹۱؛ فیلیپس و زوکرمن، ۲۰۰۱). درواقع فرد به این دلیل که نگران منزلت خود در گروه و جامعه است، به‌گونه‌ای عمل میکند که جایگاه و منزلتش در گروه محفوظ بماند. یکی از ایدههای قدیمی که در مورد رابطه میان منزلت و سازگاری یا همرنگی کنشگران وجود دارد، این است که میان این دو تغییر رابطه U شکل معکوس برقرار است، بدین معنا که همرنگی در میان گروه‌های منزلتی بالا و پائین کم اما در میان گروه‌های منزلتی میانی، همرنگی از شدت بیشتری برخوردار است (فیلیپس و زوکرمن، ۲۰۰۰۱). این تئوری عنوان میکند که همرنگی در میان کنشگرانی که در مورد ثبات عضویتشان در گروه احساس ناامنی بیشتری میکنند، نسبت به کنشگرانی که از پذیرش اجتماعی خود مطمئن هستند، بیشتر است. گروهی که از منزلت بالای خود در گروه مطمئن هستند، جسارت بیشتری جهت عدم همرنگی دارند. در همین حال کنشگرانی که دارای منزلت پائین هستند، نیز احساس میکنند که آزاد هستند تا رفتارهای مرسوم را زیر پا بگذارند، چراکه احساس میکنند به آن‌ها صرف‌نظر از کنشهایشان، نگاه میشود و آنها در گروه مستثنای و جدا نگاه داشته شدهاند. سرانجام آنکه در مقایسه با آزادی نسبی که توسط گروه های منزلتی بالا و پائین احساس میشود، محافظه‌کاری گروه های منزلتی میانی، بازتاب اضطراب و استرس کمی است که اشتیاق یک جایگاه و موقعیت اجتماعی را دارد، اما همزمان بیم از محروم شدن از آن نیز این احساس ناامنی، همرنگی را در میان گروه های منزلتی میانی و متوسط به‌شدت تقویت میکند و باعث میشود این افراد همیشه تلاش و تقلا کنند تا حسن نیت خود را به‌عنوان یک عضو گروه نمایش دهند (همان، ۳۸۱). زوکرمن (۱۹۹۹) جهت بررسی این موضوع آزمایش را طراحی نمود، که نتایج جالبی در پی داشت. فرض میکنیم که دو گروه حضار^[۷۱] و داوطلبان راداریم. کاندیدا درصدد هستند که با گروه حضار رابطه برقرار کنند. کاندیدا پیشنهادات خود را برای حضار عنوان میکنند و حضار پیشنهادی که ترجیح میدهند را انتخاب میکنند. کاندیدا با همدیگر رقابت میکنند تا خودشان را به حضار معرفی نمایند و بتوانند نظرشان را جلب کنند. انتخاب کاندیدا نیز در دو مرحله صورت میگیرد، که تأثیر این دو مرحله نیز عیناً در رفتار کاندیدا نمود پیدا میکند. در مرحله اول و پس‌ازاینکه زمینه رقابت مشخص میشود، برای اینکه حضار قادر باشند تصمیم خود را اتخاذ نمایند، باید پیشنهادهای در حال رقابت مشخص میشود، برای اینکه حضار قادر باشند تصمیم خود را اتخاذ نمایند، باید پیشنهادهای در حال رقابت را باهم مقایسه نمایند. پیشنهاد معینی که مانع میشود حضار بتوانند آن‌ها در برابر دیگر پیشنهادات قرار دهند و مقایسه کنند از چارچوب این رقابتها خارج میشود و به آن توجهی نمیگردد و این پیشنهاد را یک پیشنهاد نامشروع تلقی میکنند. درصورتی‌که پیشنهادات کاملاً از هم جدا متفاوت باشند، بهگونهای که نتوان آن‌ها را باهم مقایسه نمود. کل برنامه خراب خواهد شد. این فرایند انتخاب بر کاندیدا فشار میآورد تا پیشنهادهای خود را در این چارچوب به‌گونه‌ای تنظیم نمایند که مبادا از سوی حضار رد شود. مرحله دوم هنگامی آغاز میگردد که پیشنهادهای ناوارد حذف‌شده باشند و تنها پیشنهادهای موفق باقی‌مانده‌اند. در این قسمت بار دیگر حضار پیشنهادات کاندیدا را دریافت میکنند و پیشنهادی را که فکر میکنند بهترین است را انتخاب میکنند. بر این اساس در این مرحله بازیگران تلاش میکنند تا پیشنهادات خود را به‌گونه‌ای سازمان دهند تا نسبت به دیگر پیشنهادات متمایز باشد. بنابراین درحالی‌که مرحله اول همرنگی و سازگاری را تحمیل میکرد، مرحله دوم انتخاب، تمایز و افتراق را تولید میکند. حال در این آزمایش تغییراتی انجام میدهیم تا بتوانیم تأثیر منزلت را بر تمایل کنشگران به همرنگی بسنجیم. اول آنکه فرض میکنیم که جایگاهی که کاندیدا در طول مصاحبه در آن حضور پیدا میکنند، صرفاً به وضعیت آنها در آن قسمت از مصاحبه بستگی ندارد، بلکه به جایگاه قبلی آنها نیز بستگی دارد. دوم اینکه فرض میکنیم که طبقهبندی حضار از کاندیدا مستلزم یک رتبهبندی از این کنشگران است. بنابراین بر اساس خواست حضار، کاندیدا رتبهبندی میشوند. نتایج این رتبهبندی به‌صورت سلسله مراتبی است و جایگاه کاندیدا را در طول مواجه تعیین میکنند و آن‌ها را در سه دسته بازیگران، بازیگران پیرامونی^[۷۲] و غیر بازیگران دستهبندی میکنند.
تمایل رفتاری
کاندیداها
همرنگی
انحراف
همرنگی
حضار
بازیگران
غیر بازیگران
موقعیتی که در تصویر بالا نمایش داده‌شده است، اضطراب بازیگران پیرامونی را نمایش میدهد. نتایج نشان داد که بازیگران با منزلت بالا بدین جهت که از شناسایی خویش به‌عنوان بازیگر مطمئن هستند و کاندیدای با منزلت پائین از ملاحظات بیرون هستند. اگر کاندیدای با منزلت بالا شک و تردیدی در بازیگر بودن خود نداشته باشند، آنگاه آنها دلیلی برای همرنگی خودشان پیدا نمیکنند (همان، ۳۸۵). همچنین کاندیدای با منزلت پائین خود را حذف‌شده از بازی میبینند و هیچ دلیلی برای پیروی و همرنگی نمیبینند بلکه در حالتهای جایگزین دیگر ممکن است که سود بیشتری به دست آوردند. اما گروه میانی فشار را برای هم‌نوائی با هنجارها متحمل میشود (همان، ۳۸۵). درمجموع میتوان گفت که منحنی IUS^[73] از حداقل دو جهتگیری عمده کنشگر، یعنی همانندسازی با نقش و امنیت در تصدی نقش تولید میشود (همان، ۱۹- ۴۱۸). در همین راستا میتوان به کار لاور اشاره نمود. لاور تأثیر منزلت بر تغییر را موردبررسی قرار میدهد و ازاین‌رو که این تغییر شامل تغییر هنجارها نیز است و حداقل میتوانیم بگوییم که بر آن تأثیرگذار است. لاور این رابطه را تحت عنوان دلهرهی منزلت و تغییر عنوان میکند. «دلهرهی مقام» یا «دلهرهی منزلت» نوعی از اضطراب روانی است که هنگامی رخ میدهد که درمجموع منزلتهای فرد تضاد ایجاد میشود (لاور، ۱۳۷۳: ۱۶۱). درمجموع لاور دلهرهی منزلت را شامل حاشیهای بودن، عدم انسجام منزلت و کنارهگیری از منزلت میبیند (همان، ۱۶۲)
تمایز
رتبه
بازیگران پیرامونی
رابطه میان منزلت و همرنگی در آزمایش مواجه حضار و کاندیدا (فیلیپس، زوکرمن، ۲۰۰۱: ۳۸۵).
منبع : مدل علی رابطه انواع دلهرهی منزلت و تغییر (لاور، ۱۳۷۳، ۶۳- ۱۶۱).
یکی از انواع دلهرهی منزلت حاشیهای بودن است. هیوز دریکی از مقالات خود، حاشیهای بودن را دگرگونی اجتماعی مرتبط دانسته است. حاشیهای بودن یا انسان حاشیهای برای نخستین بار در سال ۱۹۲۸ توسط پارک^[۷۴] تعریف شد. به گفتهی پارک انسان حاشیهای کسی است که: «به نحو مأنوسی در زندگی فرهنگی و سنتهای دو گروه متفاوت از مردم از زندگی میکند و در آنها سهیم است. او اگر هم مجاز باشد، کاملاً مایل به گسستن از گذشته و سنتهای خود نیست و به خاطر وجود تعصبات نژادی، در جامعه جدیدی که اکنون به دنبال یافتن چائی برای خود است کاملاً پذیرفته‌نشده است». به‌عبارت‌دیگر حاشیهای بودن عبارت است از زندگی فرد در دو یا چند دنیای اجتماعی بدون آنکه به هیچ‌یک از آن‌ها کاملاً تعلق داشته باشد (لاور، ۱۳۷۳: ۱۶۲). هیوز^[۷۵] عنوان میکند که فرد ممکن است از چند طریق حاشیهای بودن خود را تقلیل دهد (همان، ۱۶۲).
یکی آنکه دست از مبارزه شسته و به منزلت قبلی خود رجوع کند.
طریقهی دوم این است که بگذارد یکی از منزلتهای وی به‌عنوان یک منزلت نابود گردد.
طریقهی سوم این است که وی از منزلتی که با سایر اهداف منزلتی او تداخل میکند، کنارهگیری کند.