گفتار سوم- لزوم تخصیص مبیع برای انتقال ضمان

در معامله نسبت به عین معین، مورد معامله از قبل تعیین شده و در هنگام حمل نیز به صورت مجزا از سایر کالاها برای خریدار بارگیری می‌شود . این امر بیشتر ‌در مورد معامله نسبت به عین کلی است تا از مفاسدی که به خاطر عدم تعیین مبیع در هنگام بارگیری حاصل می‌شود جلوگیری شود و چون طبق حقوق ایران در معامله نسبت به عین کلی مالکیت تا قبل از تعیین مبیع متزلزل است، مسئول دانستن خریدار در تحمل ضمان ناشی از تلف محموله‌های که عین خریداری شده توسط مشتری از آن مجزا نشده است، علی‌رغم تفکیک میان انتقال ضمان و مالکیت، عادلانه نخواهد بود و ماده ۳۷۹ ق.ت. نیز ارسال کننده را موظف به ذکر نکاتی از جمله تعداد عدل یا بسته، وزن و محتوای آن، آدرس صحیح مرسل الیه و …به متصدی حمل می‌داند و در غیر اینصورت خسارات ناشی از عدم تعیین نکات فوق بر عهده وی خواهد بود لذا بند ۲ ماده ۶۷ در حقوق ایران نیز قابل اعمال می‌باشد و برای انتقال ضمان در مبیع کلی لازم است کالایی که تسلیم مشتری می‌شود از سایر کالاها متمایز شده باشد.» (کاتوزیان،۱۳۸۷: ۵۷)و(عرفانی،۱۳۸۳ :۱۰۰)و(ستوده تهرانی،۱۳۸۶: ۸۱)

گفتار چهارم-انتقال ضمان درکالای فروخته شده طی حمل در حقوق ایران

«ماده ۳۸۷ ق.م. انتقال ضمان را با تسلیم مبیع می‌داند و امکان انتقال ضمان به صرف انعقاد عقد و یا به طریق اولی قبل از آن در حقوق ایران قابل پذیرش نمی‌باشد.زیرا،برخلاف قاعده پذیرفته شده در رویه بین ­المللی که متصدی حمل را نماینده خریدار تلقی می‌کند، تا قبل از قبض مبیع، ضمان منتقل نمی‌شود و علاوه بر تحقق عقد، تسلیم مبیع به مشتری لازمه انتقال ضمان می‌باشد.

اما مسأله‌ای که مطرح می‌شود این است که تفسیر تسلیم می‌تواند شامل قبض مادی یا غیرمادی همراه با امکان سلطه خریدار بر مبیع باشد، لذا در صورت قبض حکمی مبیع ممکن است حداقل همزمان با انعقاد عقد و قبل از تحقق تسلیم فیزیکی معتقد به انتقال ضمان به خریدار شد. ماده ۳۶۷ ق.م. مقرر
می‌دارد: «تسلیم عبارت است از دادن مبیع به تصرف مشتری به نحوی که متمکن از انحاء تصرفات و انتفاعات باشد…» و در تکمیل این ماده، مواد ۳۶۸ و ۳۶۹ قانون مدنی به لازم نبودن تصرف عملی خریدار و صرف امکان سلطه وی در مبیع (ماده ۳۶۸) و همچنین تحقق تسلیم به انحاء مختلف و عدم وجود قاعده ثابت در این زمینه واگذاری آن در هر مورد به داوری عرف (ماده ۳۶۹)اشاره نموده‌اند که، این نکته را به ذهن می‌رسانند که در حقوق ایران حداقل در زمان انعقاد عقد و تحت شرایطی ضمان به خریدار منتقل می‌شود و در اینصورت لحظه انتقال ضمان با زمان انعقاد عقد منطبق می‌باشد. مثلاً در فرض ماده ۶۸ راجع به فروش کالای در حال حمل، با انعقاد عقد و تحقق شرایط از جمله صدور یا ظهرنویسی بارنامه برای خریدار، وی قادر به اعمال سلطه بر مبیع و انتقال آن از جمله فروش مبیع به شخص دیگر می‌باشد یعنی منظور از استیلاء مشتری بر مبیع این است که «هر زمان بخواهد بتواند عملاً در آن تصرف نماید و از آن منتفع شود نه تصرف مادی و فعلی ».به طور مشابه در صورتی که مبیع اراضی یا مزرعه است، رفع ید بایع از آن و اعلام به مشتری تسلیم محسوب می‌شود و تسلیم زمین با دادن سند مالکیت و رفع موانع تصرف در آن و تسلیم اتومبیل یا خانه با دادن کلید، صورت می‌گیرد که چه در فرض تسلیم مادی و چه غیرمادی اصل، لزوم سلطه خریدار بر مال است و در هر مورد بسته به نظر عرف چگونگی اعمال سلطه متفاوت است. و در فرض مبیع در حال حمل، رفعید بایع از آن که همراه با تغییر جهت حمل کالا به سوی خریدار و مالک شناختن وی از این زمان (انعقاد عقد) به بعد که وی را در جبران خسارت وارده به استناد مالکیت بارنامه یا بیمه نامه در وضعیت بهتری نسبت به فروشنده قرار می‌دهد و می‌توان با تحقق شرایط قائل به انتقال ضمان از زمان انعقاد عقد شد و در غیر اینصورت به صرف قرارداد، ضمان منتقل نمی‌شود. اعمال قاعده مندرج در جمله دوم ماده ۶۸ در حقوق ایران غیرقابل پذیرش است و جریان آثار حقوقی میان خریدار و فروشنده به تصریح ماده ۳۶۲ ق.م. از لحظه انعقاد عقد صحیح،می‌باشد.

صرفنظر از اینکه انتقال ضمان در زمان قبل از انعقاد عقد در حقوق ایران قابل پذیرش نیست، به طور کلی علم یا تعهد بایع به دانستن زیان وارده به جزء یا کل مبیع یا تلف قسمتی از آن مانع انتقال ضمان به خریدار نمی‌باشد و خسارت وی تنها از طریق اعمال خیارات قانونی قابل جبران است و در فرض تلف کل مورد معامله و فقدان آن در زمان انعقاد عقد، قرارداد باطل می‌باشد (بند ۳ ماده ۱۹۰ ق.م. و ماده ۳۴۸ ق.م.). خیار عیب (ماده ۴۲۲ ق.م.) و خیار تبعض صفقه (ماده ۴۴۱ ق.م.)، به خاطر نقض تعهد بایع مبنی بر تسلیم مبیع سالم و مطابق با قرارداد و عدم تجزیه آن در اختیار مشتری قرار می گیردو در استناد به خیار تدلیس این سؤال مطرح است که اگر بایع نسبت به بیان تلف یا عیب مبیع سکوت کند، علی‌رغم اینکه یکی از شروط تدلیس انجام عملیات برای فریب مشتری از راه گفتار یا افعال یعنی نمایاندن صفت کمال یا پنهان نمودن نقص مبیع است، آیا مورد از مصادیق اعمال خیار تدلیس است یا خیر؟

در جواب گفته شده که باید میان عیب آشکار و پنهان مبیع تفاوت گذاشت. زیرا، اصل لزوم قراردادها و لزوم مصلحت اندیشی متعاقدین اقتضا دارد سکوت نسبت به عیب آشکار مبیع تدلیس نباشد اما در فرض کتمان عیب پنهان که نشانه آن آشکار نشدن به صرف وارسی متعارف می‌باشد، کتمان، عملی غیراخلاقی و نوعی فریب و نیرنگ تلقی می‌شود. حسن نیت اقتضا دارد تمام عواملی که می‌تواند در قصد طرف معامله در انجام قرارداد مؤثر باشد، از جمله اطلاع از اینکه مورد معامله عیب خاصی دارد و یا حتی قسمتی از آن تلف شده است، از تکالیف قراردادی متعاملین محسوب شود که این نظریه منطبق با نظریه فقهی است که سکوت فروشنده در بیان عیب پنهان مبیع مقتضی اعطاء حق فسخ به استناد خیار تدلیس برای مشتری می‌باشد،و در هر حال در چنین مواردی خسارت خریدار از طریق اعمال خیار عیب، تبعض صفقه و تخلف از شرط جبران می‌شود.»(مهاجر،۱۳۸۴: ۹۰_ ۸۹)

فصل چهارم– بررسی انتقال ضمان معاوضی از نظر کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا

مبحث اول- تبیین مفاهیم و مبانی نظری

در این فصل ابتدا مفهوم ضمان معاوضی و قلمرو آن در کنوانسیون بررسی می‌شود.

در ذیل به بررسی مفهوم ضمان در کنوانسیون می‌پردازیم.

گفتار اول-مفهوم ضمان

ماده ۶۶ کنوانسیون وین به جای تعریف ضمان به نتیجه‌ انتقال ضمان از فروشنده به خریدار اشاره می‌کند، از این­رو به تعاریفی که شارحین کنوانسیون از ضمان ارائه داده‌اند می‌پردازیم:

گروهی از نویسندگان معتقدند ضمان در کنوانسیون در مفهوم مضیق و سنتی خود به کار رفته است و فقط به زیان‌های حادث شده از هر گونه صدمات به کالا که ناشی از فعل یا ترک فعل بایع نباشد (ماده ۶۶)، اختصاص دارد . با این توضیح که گاهی ضمان، ناشی از تقصیر طرف قرارداد است، و گاه شامل خساراتی است که ناشی از تقصیر طرف قرارداد نمی‌باشد.(پرویزی،۷۸:۱۳۸۸)

– شناسایی نیازهای درک شده از طریق بررسی نظرات و دیدگاه ها

– شناسایی نیازهای یادگیرندگان و نیازهای مدیریتی در قالب اهداف

– شناسایی نیازهای مربوط به منابع (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۵).

• الگوی تحلیل نیازهای آموزشی استوت^[۲۲]

در این مدل آرمان های سازمان، سطح دانش، مهارت و نگرش موجود در سازمان و عملکرد فردی و سازمانی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. مراحل الگو عبارتند از:

– تحلیل تحقق آرمان های سازمانی

– تحلیل سطح دانش و مهارت ها، نگرش ها و توانایی‌های موجود در سازمان

– تحلیل عملکرد واقعی کارکنان

– تحلیل عملکرد سازمانی(هوستون^[۲۳]، ۱۹۷۸).

• الگوی تحلیل عناصر مستقیم و غیر مستقیم

این الگو سازمان و نیازهای آن را در یک زمینه تغییر تحلیل می‌کند. بدین منظور می کوشد با ارائه تصویری از درون و برون سازمان، نیازهای آموزشی واکنشی و فراکنشی ناشی از تغییرات را از طریق عوامل مؤثر بر رشد و بقاء مورد تحلیل قرار دهد (همان منبع).

عوامل مذکور به دو دسته تقسیم می‌گردند:

– عناصر مستقیم: در این دسته، کلیه عناصری که در داخل سازمان و به طور مستقیم در ارتباط با موفقیت سازمان هستند، مورد شناسایی و تحلیل قرار می گیرند. پاره ای از این عناصر عبارتند از ساختار، منابع، رویه ها و …

– عناصر غیر مستقیم: منظور از این دسته از عناصر، عوامل محیطی هستند که سازمان را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‌دهند (عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۸۶).

• الگوی پیشنهادی شورای همکاری گمرکی(CCC)^[24]

شورای همکاری گمرکی (۱۹۹۷) الگوی راهنمای جامع جهت تحلیل نیازای آموزشی ارائه نموده است. هدف الگو شناخت ماهیت و علل مشکلات عملکردی و اجرایی سازمان به منظور تعیین حوزه های نیاز آموزشی است. معیارهای مبنای اصلی این الگو آرمان ها و آمال اساسی و شرایط محیطی سازمان است. این الگو نیازهای آموزشی و یا یادگیری یک پروژه تغییر در سازمان را با توجه به تحلیل هزینه – اثر بخشی مورد استفاده قرار می‌دهند (سوآرز، ۱۹۹۹).

• الگوی تحلیل نیازهای یادگیری

این الگو نیازهای یادگیری یا آموزشی یک پروژه تغییر در سازمان را با توجه به تحلیل هزینه اثر بخشی مورد

سنجش قرار می‌دهد به عبارتی خط مشی اصلی آن، هزینه اثر بخشی خصوصاًً در اولویت بندی و رفع نیازها و الزامات یادگیری و آموزشی است (عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۸۶).

مراحل این الگو عبارتند از:

– تحلیل الزامات موضوع

– تحلیل الزامات عملکرد

– تحلیل الزامات آموزشی (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۵).

• الگوی تحلیل وظیفه و الزامات دانشی – مهارتی

هدف الگو، شناخت نیازهای آموزشی کارکنان مبنی بر وظایفی که بر عهده دارند در یک زمینه علمی و واقعی سازمانی است با این هدف که درونداد مناسبی برای طرح ریزی های آموزشی فراهم آورد.

مراحل الگو به شرح زیر است:

– حمایت سازمانی برای فرایند نیاز سنجی

– تحلیل سازمان

– تحلیل ملزومات

– تحلیل وظیفه، دانش، مهارت و توانایی

– تحلیل اشخاص (دالزیل^[۲۵]، ۱۹۹۴).

• الگوی تحلیل TREND^[26]

از این الگو برای اجرای مطالعات نیازسنجی در سطح تعدادی از مدارس یا مدرسه اس خاص استفاده می شود. الگوسی مذکور بر این باور است که شرط هر گونه تغییر و تحوّل و نوآوری موفقیت آمیز مستلزم مشارکت جامعه محلی در مطالعات نیازسنجی است (هوستون^[۲۷]، ۱۹۷۸).

مراحل الگو عبارتند از:

– انجام مطالعات و بررسی اولیه

– تشکیل یک کمیته در سطح محلی برای برنامه ریزی

– انجام نیازسنجی

– بررسی منابع و مدت زمان برنامه

– اولویت بندی

– تعیین و آماده کردن منابع مادی و انسانی برای تحقق نیازهای برگزیده شده تدوین برنامه اجرایی

– مرحله تعیین بودجه

– هماهنگ سازی

– تأمین اعتبار (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۵).

• الگوی بورتون و مریل^[۲۸]

در این الگو به منظور اجرای نیازسنجی، چهار مرحله الگوی کلاین حفظ می شود و در قالب هر چهار مسأله اساسی یعنی دروندادها، عاملان، عملیات بروندادها مشخص می‌گردد. درونداد مجموعه ای از اطلاعات و داده های اولیه برای شروع نیازسنجی و عملیات به گام های معینی که در هر مرحله باید انجام شود گفته می شود. عاملان افرادی هستند که این گام ها را انجام می‌دهند و برونداد به نتایج هر مرحله اشاره دارد.

مراحل این الگو عبارتند از:

– شناسایی حیطه وسیعی از اهداف

– رتبه بندی هدف ها بر حسب اهمیت

– شناسایی شکاف های بین وضع موجود و وضع مطلوب

– تعیین اولویت ها برای عمل (بورتون و مریل، ۱۹۷۷).

۲-۲-۲۰ روش ها و فنون نیازسنجی

روش ها و فنون متعدد و مختلفی برای نیازسنجی آموزشی وجود دارد که هر کدام هدف، کاربردها و شرایط خاص خود را دارند. در واقع هیچ روشی کامل یا ذاتاً بهتر از بقیه نیست بلکه تناسب یا بهتر بودن در موقعیت معنا پیدا می‌کند. هر روش برای موقعیتی که استفاده از آن را ایجاب می‌کند بهترین روش است (سوریانو، ۱۹۹۷۴).

لذا ضرورت دارد با در نظر گرفتن کلیه عوامل موقعیتی مانند هدف مطالعه، سطح و حوزه نیازسنجی، مخاطبین، زمان و منابع ( بودجه و پرسنل)، گنجینه دانش موجود، فرهنگ اجتماعی، سازمانی و آموزشی و … الگو و روش های مناسبی انتخاب یا تدوین و اعمال شود (عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۸۶).

۱- تحلیل سازمان

از تحلیل سازمان می توان به عنوان یکی از روش های تعیین نیازهای آموزشی سازمانی استفاده نمود. تحلیل اصطلاحاً به معنی مطالعه موضوع از طریق بازبینی و وارسی دقیق و موشکافانه اجزای آن و بیان نتایج (شناخت ها، تأویل ها و تفسیرهای) حاصل فرایند فوق می‌باشد. چنین تحلیلی را می توان با بهره گرفتن از روش های مختلفی درباره سازمان انجام داد که به نظر می‌رسد روش تحلیل TOWS جالب ترین، کامل ترین و مفید ترین آن ها خصوصاًً در ارتباط با نیازهای آموزشی باشد (عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۸۶).

۲- بازنگری طرح ها و برنامه ها

بازنگری طرح ها و برنامه های سازمانی و کاری آینده اطلاعات ضروری و ارزشمندی جهت شناسایی نیازهای آموزشی سازمان و حوزه های مختلف کاری و شغلی به دست می‌دهد (بورگ^[۲۹]،۱۹۹۰).

اهمیت این روش و اطلاعات حاصل از آن در این است که امکان پیش‌بینی و شناسایی دانش، مهارت و نگرش های لازم و اقدام فراکنشی درباره آن ها را فراهم می آورد. در واقع بسته به میزان دقت و عینیتی که طرح ها و برنامه ها از آن برخوردارند و دقت و تحلیلی که در جریان مرور و بازنگری برنامه ها اعمال شود به همان نسبت پیش‌بینی که درباره نیازهای آموزشی به عمل می‌آید دقیق تر و مفیدتر خواهد بود (افسری، ۱۳۸۷).

۳- سناریو نوشتن

۲-۲-۱-۱- محدودیت در تأمین مالی

موجودی‌های نقدی همواره درصد قابل توجهی از دارایی‌های شرکت‏ها را به خود اختصاص داده ‏اند. وجه نقد از این حیث دارای اهمیت است که به شرکت اجازه می‌دهد تا فرصت‏هایی را جستجو کند که ارزش سهام را افزایش دهد. معمولاً مدیران به دنبال سطحی از موجودی‌های نقدی هستند که با توجه به مزایا و معایب نگهداری موجودی‌های نقدی حالت بهینه داشته باشد. وجه نقد باید در سطحی نگهداری شود که بین هزینه نگهداری وجه نقد و هزینه ناکافی بودن وجه نقد تعادل برقرار شود. به عبارت دیگر، شرکت‏ها در جستجوی آن سطح بهینه از نقدینگی هستند که به دلیل کمبود نقدینگی، ضررهای عمده به شرکت وارد نیاید و از طرفی، با نگهداری وجه نقد اضافی، فرصت‏ها از دست نرود و این مورد، همان سطح نقدینگی هدف در شرکت‌ها است که البته با توجه به ویژگی‏های گوناگون شرکت‏ها و دوره های زمانی مختلف، متفاوت است (بادآورنهندی و درخور، ۱۳۹۲). هرگاه مدیران به فرصتی جهت سرمایه‏گذاری در پروژه‏های باارزش فعلی خالص مثبت دست یابند، باید قادر به تأمین مالی آن باشند. هوبارد^[۳۷] (۱۹۹۸) بیان نموده است که بخش عمده‏ای از ادبیات موجود در حوزه مالی بیانگر این مطلب است که محدودیت تأمین مالی، توانایی مدیران را برای تأمین مالی محدود می‏ سازد. ‌بنابرین‏ می‏توان استنباط نمود، شرکت‏هایی که دچار محدودیت در تأمین منابع مالی هستند، به دلیل هزینه زیاد تأمین مالی از قبول و انجام پروژه‏های باارزش فعلی خالص مثبت صرف­نظر نمایند که این اقدام منجر به کم‏سرمایه‏گذاری می‏ شود (وردی^[۳۸]، ۲۰۰۶).

‌در مورد این‌که چگونه محدودیت‌ تأمین مالی بر تصمیمات خارجی شرکت تأثیر می‌گذارد، دو نظریه نقش مرکزی را ایفا می‌کند. نظریه اول، شرکتی که از طریق بدهی تأمین مالی انجام داده است، یک انگیزه برای کم کردن خطر ورشکستگی توسط محدود کردن میزان استقراض خود دارد، ازاین‌رو خیلی با احتیاط‏ در بازار خارجی عمل می ‏کند. نظریه دوم این است که وام، انگیزه شرکت را برای سرمایه‏گذاری تغییر می‏ دهد، زیرا شرکت مدعی باقیمانده سود است. متعاقباً هزینه های ورشکستگی نیز یک انگیزه برای اتخاذ استراتژی فراهم می‏ سازد که نقدینگی را افزایش و ازاین‌رو خطر ورشکستگی را کاهش می‏ دهد. برخی از این تأثیرات مورد انتظار منجر به رفتار‏های پرتکاپو در بازار خارجی از طریق افزایش تولید یا کاهش قیمت می‏ شود. قرارداد بدهی بر سطح تولید و در نتیجه توزیع درآمد شرکت تأثیر می‏ گذارد. یک قرارداد بهینه باید از این‌که شرکت سطح تولید را درست انتخاب می ‏کند اطمینان ایجاد کند و انگیزه‏ای برای بازپرداخت باشد. این اهداف ممکن است متضاد باشند و ‌بنابرین‏ در طراحی قرارداد بهینه نمی‌توان بازار خارجی را که انگیزه ایجاد قرارداد است مدنظر قرار نداد . این امر موجب می‏ شود از طریق محدودیت در تأمین مالی، تولید شرکت محدود شود، هرچند باهدف شرکت که افزایش ثروت سهام‌داران است مغایرت دارد (پاول^[۳۹] و ریث^[۴۰]، ۲۰۰۴).

۲-۲-۱-۱-۱- تعریف محدودیت در تأمین مالی

برای تقسیم‏بندی شرکت‏ها از نظر محدودیت‏های تأمین مالی، باید محدودیت‏های مالی را تعریف کرد. کامل‏ترین و صریح‏ترین تعریف در این مورد این است که شرکت‏هایی دچار محدودیت در تأمین مالی هستند که بین مصارف داخلی و مصارف خارجی وجوه تخصیص داده‌شده با یک شکاف روبه‏رو باشند (فازری^[۴۱] و هابرد^[۴۲]، ۱۹۸۸). ‌بنابرین‏ با بهره گرفتن از این تعریف، تمام شرکت‏ها را می‏توان به عنوان شرکت‏های با محدودیت مالی تلقی کرد، اما سطوح محدودیت‏های مالی متفاوت است (کنعانی امیری، ۱۳۸۶).

۲-۲-۱-۱-۲- تشریح محدودیت در تأمین مالی

در دهه­های اخیر شاهد تغییر و تحولات بنیادی در شرایط اقتصادی و روابط تجاری بین شرکت­ها بوده­ایم. آثار این تغییرات بسیاری از کشورهای جهان را، صرف­نظر از وضعیت سیاسی و سطح توسعه اقتصادی آن­ها، فراگرفته است. مطالعات بسیاری در خصوص رابطه بین کاستی­های بازار سرمایه و رفتار سرمایه ­گذاری شرکت­ها در بازارهای در حال ظهور انجام‌شده است (اسچیانتارلی^[۴۳]، ۱۹۹۶). اصطکاک مالی یکی از موانع جدی برای تخصیص کارآمد اعتبارات ‌در زمینه سرمایه‏گذاری شرکت­ها و در نتیجه رشد اقتصادی است (کینگ^[۴۴] و لوین^[۴۵]، ۱۹۹۷). بسیاری از پژوهش­ها نشان می­ دهند که ارتباطات سیاسی مزایای قابل توجهی در خصوص تأمین منابع مالی برای گسترش فعالیت­ها ایجاد می­ کند. برای نمونه فاسیو^[۴۶] و همکاران (۲۰۰۶)، بیان ‌می‌کنند که شرکت‏هایی که از لحاظ ارتباطات سیاسی نسبت به سایر شرکت­ها برتری دارند، در تأمین منابع مالی دچار مشکلات کمتری می­شوند.

همان­طور که بیان شد، شرکت‏هایی دچار محدودیت در تأمین مالی هستند که بین مصارف داخلی و مصارف خارجی وجوه تخصیص داده‌شده با یک شکاف روبه‏رو باشند. شرکت­هایی را دارای محدودیت تأمین مالی می­نامند که دارای دسترسی پایین و پرهزینه به منابع مالی خارجی باشند. از دلایل عمده وجود اختلاف بین هزینه تأمین مالی داخلی و خارجی ‌می‌توان به نبود تقارن اطلاعاتی و مشکلات نمایندگی اشاره کرد (اوزکان^[۴۷] ، ۲۰۰۴).

سهام‌داران با توجه به مسئولیت محدودشان، ترجیح می ‏دهند تا در پروژه‏های دارای ریسک بیشتر سرمایه‏گذاری کنند. این رغبت به خاطر آن است که از یک‌سو پروژه‏های پر ریسک، منافع بیشتری را برای آن‏ها فراهم می‏ سازد و از سوی دیگر، حتی در صورتی که زیان بزرگی روی دهد، این زیان متوجه اعتباردهندگان می‏ شود (جنسن^[۴۸] و مکلینگ^[۴۹]، ۱۹۷۶). در این شرایط پدیده جا‏به‏جایی دارایی‏ها^[۵۰] از اعتباردهندگان به سهام‌داران به وجود می ‏آید. زمانی که عدم تقارن اطلاعاتی پس قراردادی^[۵۱] وجود دارد و عدم تحقق کل شرایط قرارداد محتمل است، چنین عدم تقارن اطلاعاتی می‏تواند موجب هزینه‏هایی برای سهام‌داران شود. زیرا اعتباردهندگان نرخ سود تضمین‌شده خود را با توجه به احتمال جابه‏جایی دارایی‏ها بین سهام‌داران و اعتباردهندگان در نظر می‏ گیرند که خود یکی از مکانیسم‏هایی است که منتهی به کم‏سرمایه‏گذاری خواهد شد (پیندادو^[۵۲] و دی‏لا‏توره^[۵۳]، ۲۰۰۹). این در شرایطی است که اعتباردهندگان سعی خواهند نمود تا از سرمایه‏گذاری غیر بهینه، با مکانیسم‏های شرایط قراردادی، کاهش دوره وام و نظارت بیشتر و کنترل جلوگیری نمایند.

۲-۲-۱-۱-۳- شرکت‏های دچار‏ محدودیت در تأمین مالی

برای تمیز شرکت‏های محدود در تأمین مالی، از شاخص محدودیت در تأمین مالی KZ استفاده شده است. دنگمی^[۵۴] (۲۰۰۶) با بسط مطالعه کاپلن^[۵۵] و زینگالاس^[۵۶] (۱۹۹۷) بر روی معیارهای شرکت‏ دارای محدودیت در تأمین مالی، شاخصی را ارائه نموده ‏اند که بر اساس آن می‏توان شرکت‏هایی که در تأمین مالی محدودیت دارند را شناسایی نمود. بر اساس این شاخص، شرکت‏هایی را که دارای بیشترین مقدار حاصل از این شاخص باشند، دارای بیشترین محدودیت در تأمین مالی ارزیابی می ‏شوند. نمونه ‏ای از شاخص KZ که در تحقیق آلامیدا و همکاران (۲۰۰۴)، به کار گرفته‌شده، در فصل سوم ارائه گردیده است.

1. 1. 1. همکاری و مشارکت^[۳۲]: یک ویکی بخش مهمی از یک ابزار همکاری و مشارکت است. کاربران باهم برای ایجاد یک محصول نهایی کار می‌کنند خواه آن محصول یک گزارش یا یک راهنمای مرجع و یا یک دانشنامه باشد. مزیت آن در قابلیت تسهیل کار برای کاربران جهت همکاری بدون هیچ نوع تقسیم کار از پیش تعیین شده است. به حمایت آنچه که «جنگ ویرایشی^[۳۳]» خوانده می‌شود، کاربران می‌توانند حتی بر روی یک صفحه در یک زمان کار کنند. یک ویکی جهت پشتیبانی از ارتباط بین کاربران چیز خوبی نیست. همچنین، بسیاری از ویکی‌ها دارای صفحات بحث هستند، اما برای بحث‌های دقیق‌تر ابزارهای دیگری مثل پست الکترونیکی یا گروه‌های بحث وبی کارکرد بهتری دارند.

      

   

1. 1. در کل صفحات ویکی دارای نظم از پیش تعیین شده‌ای همانند نظمی که در کتاب است،‌ نیستند. همانند وب، صفحات ویکی در یک ساختار شبکه‌ای به هم پیوند داده می‌شوند. سازماندهی دانش در یک شبکه‌، به جای نظم ترتیبی، به روش زبان طبیعی ارائه دانش، ظاهر می‌شود. ایجاد پیوند در یک ویکی در کل بسیار آسان است یعنی استفاده از نحوه پیوندی برای یک گزینه خاص، به طور معمول با قرار دادن آن گزینه بین دو علامت پرانتز یا نوشتن آن با حروف بزرگ و کوچک مثل (WikiWikiWeb) یک پیوند بلادرنگ به یک صفحه ویکی که دارای آن واژه به صورت عنوان است، ایجاد می‌کند.

1. 1. اندام‌واره^[۳۴]: به دلیل نبودن نظارت کافی و نیز تقسیم کار، یک ویکی خود را به شیوه اندام‌واره توسعه می‌دهد. درباره یک موضوع ممکن است اطلاعات دارای جزئیات بسیار زیادی باشد، درحالی که موضوع‌هایی با اهمیت مشابه ممکن است جزئیات زیادی نداشته باشند.

1. 1. خوددرمانگری^[۳۵]: ویکی‌ها به خرابکاری ‌و تخریب (کاربران بدخواه، اطلاعات را حذف می‌کنند یا اطلاعات اشتباه وارد می‌کنند) حساس هستند. به‌ویژه ویکی‌هایی که به کاربران ثبت نام نکرده اجازه ایجاد تغییرات را می‌دهند با این مشکل مواجه هستند. با این حال، یک ویکی توان بالقوه زیادی برای خوددرمانگری دارد. موقعی که تعداد زیادی از افراد صفحات را مطالعه می‌کنند، اگر جامعه به اندازه کافی بزرگ بوده باشد و افراد متخصص از حوزه های مختلفی نیز حضور داشته باشند، در آن صورت خرابکاری و اطلاعات نادرست به احتمال زیاد در یک زمان به نسبت کوتاه، تصحیح خواهد شد.

1. اعتماد^[۳۶]: جوامع ویکی بر اعتماد بین کاربران خود بسیار متکی است. از آنجا که در ویکی‌ها برگرداندن تغییرات اعمال شده توسط کاربران بسیار آسان است، در مواقعی که چندین کاربر به دلیل عدم توافق برسر یک موضوع تغییرات یکدیگر را برمی‌گردانند، ممکن است این کار به سرعت به یک «جنگ ویرایشی» تبدیل شود و به علت ویژگی هرج و مرج‌گرایانه آن، هیچ فرد صاحب اختیاری برای اتخاذ تصمیم نهایی وجود ندارد. البته جامعه می‌تواند از طریق رأی‌گیری به اجماع دست یابد، ولی هیچ راهی برای مجبورکردن کاربران درگیر برای پذیرفتن اجماع وجود ندارد (اسپک^[۳۷]، ۲۰۰۷ ، نقل در پاشائی‌زاد، ۱۳۹۰).

همچنین، وی و گیوستی خصوصیات ویکی‌ها را در روش مقایسه‌ای با دیگر وب‌سایت‌ها به شرح زیر توصیف نموده‌اند:

• • وبلاگ مجموعه‌ای از صفحات حاوی تعدادی از پست‌های کوتاه است که در یک ترتیب زمانی برای خواندن کاربران نمایش داده می‌شود. بر خلاف ویکی تنها یک نویسنده می‌تواند اطلاعات را به یک وبلاگ ارسال کند. سایر کاربران نیز تنها می‌توانند پست‌ها را مشاهده کرده و درصورت تمایل به آن ها پاسخ دهند و اجازه هر گونه تغییرات در محتوا را ندارند. نویسنده وبلاگ می‌تواند ‌در مورد هر موضوع که او علاقه دارد بنویسد و در واقع مطالب وبلاگ منعکس کننده نظر شخصی نویسنده است. در حالی که، یک صفحه ویکی منعکس کننده دیدگاه‌ها و داده ها از منابع و نویسندگان متعدد است. وبلاگ‌ها معمولا بر روی ارتباطات یک به چند متمرکز شده است، در حالی که ویکی بر روی ارتباط چند به چند با محتوای مشترک متمرکز شده است.

• • لیست‌های پستی بسیاری از کاربران تنها از طریق یک منبع از قبیل یک مدیر، به روز رسانی شده و پیام دریافت می‌شود. در حالی که در یک ویکی به عنوان محیطی کارآمد در توزیع اطلاعات، استفاده از لیست‌های پستی زمان همکاری دست و پا گیر هستند، به‌طوری‌که تلاش ویکی‌ها برای برگزاری بحث‌ها، مخصوصا با کاربران متعدد، بیش از یک لیست پستی می‌تواند در جلوگیری از پیام های تاخیری، از دست رفته و تداخل پاسخ‌ها با هم کاربرد داشته‌ باشد. در واقع ویکی به روز رسانی‌ها و پاسخ‌های آنی را نمایش می‌دهد.

• • تالارهای بحث و تبادل نظر یکی دیگر از روش‌های محبوب همکاری است که به کاربران اجازه صحبت کردن ‌در مورد متن را می‌دهد. پیام‌ها به ترتیب زمانی نمایش داده می‌شود به صورتی که هرپیام ‌در مورد یک «موضوع» در واقع پاسخی به پست قبلی است. با این حال، بر خلاف ویکی، تالارهای بحث و تبادل نظر کاربر را تنها به اضافه کردن و ویرایش محتوای خود محدود می‌کنند و کاربران تنها قادر به ‌پاسخ‌گویی‌ به اطلاعات ارسال شده توسط کاربران دیگر هستند، هر چند آن ها توانایی ایجاد تغییر و یا اضافه کردن مطلب همان‌ طور که در ویکی انجام می‌شود را ندارند.

• • سایت‌های شبکه های اجتماعی اغلب مجموعه‌ای از صفحات مدیریت شده توسط کاربرانی هستند که آن ها را ایجاد کرده‌اند. به طور خاص‌تر، به هر کاربر یک صفحه اختصاص داده شده که می‌تواند در آن صفحه ‌در مورد خودش اطلاعاتی به منظور تعامل با دیگر کاربران قرار دهد. سایت‌های شبکه های اجتماعی از این نظر که به کاربران خود اجازه تغییر محتوا در صفحات خود را می‌دهد، بسیار شبیه به سایت‌های ویکی‌ است اما با این حال، بر خلاف ویکی، سایت‌های شبکه های اجتماعی به کاربر تنها اجازه تغییر محتوای مربوط به صفحه خودش را می‌دهد. اساسا، سایت‌های شبکه های اجتماعی مجموعه‌ای از وبلاگ‌ها و نه سایت‌های ویکی هستند.

جدول شماره(۲-۲) پیوستار نشانه ای وجدان کار ضعیف و قوی (رفیعی، ۱۳۷۹،ص۴۸) ۳۸

جدول (۲-۳) نظریه جیسون ۵۶

جدول (۲-۴) مدل گاورین ۵۶

جدول (۲-۵) نظریه کیت اسمیت ۵۷

جدول (۲-۶) نظریه پارسومان ۵۷

جدول (۲-۷) نظریه پیتر سنگه ۵۷

جدول ۳-۱ : ارتباط سوالات پرسشنامه با متغیر‌های تحقیق ۸۳

جدول ۳-۲: ضریب آلفای کرونباخ ۸۶

جدول(۴-۱): توزیع فراوانی نمونه از نظر سطح تحصیلات ۸۹

جدول(۴-۲): توزیع فراوانی نمونه از نظر جنسیت ۹۰

جدول(۴-۳): توزیع فراوانی نمونه از نظر سن ۹۲

جدول(۴-۴): میانگین مؤلفه های وظیفه شناسی ۹۳

جدول(۴-۵): میانگین متغیرهای وظیفه شناسی و رضایت ارباب رجوع ۹۴

جدول( ۴-۶ ): نتیجه آزمون همبستگی برای فرضیه اصلی ۹۶

جدول(۴- ۷): نتیجه آزمون همبستگی برای فرضیه فرعی اول ۹۷

جدول(۴- ۸): نتیجه آزمون همبستگی برای فرضیه فرعی دوم ۹۸

جدول(۴- ۹): نتیجه آزمون همبستگی برای فرضیه فرعی سوم ۹۹

جدول(۴- ۱۰): نتیجه آزمون همبستگی برای فرضیه فرعی چهارم ۱۰۰

جدول (۴-۱۱) : نتیجه آزمون تحلیل واریانس فریدمن برای رتبه بندی مؤلفه‌ های وظیفه شناسی ۱۰۱

جدول (۴-۱۲): معنی داری آزمون فریدمن برای رتبه‌بندی مؤلفه‌ های وظیفه شناسی ۱۰۱

فهرست نمودارها

نمودار (۴-۱): توزیع فراوانی نمونه از نظر سطح تحصیلات ۹۰

نمودار(۴-۲): توزیع فراوانی نمونه از نظر جایگاه سازمانی ۹۱

نمودار (۴-۳): توزیع فراوانی نمونه از نظر سن ۹۲

نمودار(۴-۴): میانگین مؤلفه های وظیفه شناسی ۹۴

نمودار(۴-۵): میانگین متغیرهای وظیفه شناسی و رضایت ارباب رجوع ۹۵

فهرست اشکال

(شکل ۱-۱): چارچوب مدل مفهومی از تحقیق ۸

شکل (۲-۱) چگونگی شکل گیری شخصیت آدمی (رضاییان،۱۳۷۹،صص۱۹۸-۱۹۹) ۱۶

شکل(۲-۲) ۴ گروه مشتریان Error! Bookmark not defined.

شکل (۲-۴) مدل سوئدی رضایت مندی مشتری ۶۶

شکل(۲-۵) مدل شاخص رضایت مشتری در آمریکا ۶۶

شکل (۲-۶) مدل شاخص رضایت مشتری اروپا ۶۸

چکیده:

در هر سازمانی نیروی انسانی بزرگترین سرمایه است و نقش مؤثری در عملکرد سازمانی به عهده دارد. بسیاری از مردم به طور اعم و مسئولان به طور اخص، وجدان کار را به احساس مسئولیت، تعهد و تقید فرد نسبت به وظایف و مسئولیت های محوله تعبیر می‌کنند. یکی از شاخص های وجدان کاری خدمت به ارباب رجوع و انجام دادن هر چه بهتر کار او است تا در نهایت رضایت ارباب رجوع حاصل شود.

این پژوهش در پی آن است تا رابطه وظیفه شناسی یا به تعبیری وجدان کاری کارکنان را با رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت استان قم را بررسی کند. سئوال اصلی این تحقیق آن است که آیا تأثیری بین وظیفه شناسی و وجدان کاری کارکنان بر رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن وجود دارد؟

بین وجدان کاری کارکنان از جمله عوامل (تعهد کاری، اخلاق کاری، مسئولیت پذیری و نظم و انضباط) با رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت رابطه معنادار مثبت وجود دارد.

این تحقیق به روش توصیفی پیمایشی و از نوع همبستگی می‌‎باشد. در این تحقیق نمونه ای به حجم ۱۰۶ نفر از بین ۱۴۰ نفر نظر ارباب رجوع در رابطه با وظیفه شناسی و وجدان کاری کارکنان ( در رابطه با هر یک از کارکنان) پرسشنامه ای توزیع گردید وسپس اطلاعات مورد نظر جمع‌ آوری شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان دادکه بین تعهد کاری کارکنان و رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت استان قم رابطه معناداری وجود دارد. بین اخلاق کاری کارکنان و رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت استان قم رابطه معناداری وجود دارد.بین مسئولیت پذیری کارکنان و رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت استان قم رابطه معناداری وجود دارد.بین نظم و انضباط کارکنان و رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت استان قم رابطه معناداری وجود دارد.

و در نهایت بین وظیفه شناسی (وجدان کاری) کارکنان و رضایت ارباب رجوع در سازمان صنعت و معدن تجارت استان قم رابطه معناداری وجود دارد.

واژگان کلیدی:

وظیفه شناسی، وجدان کاری، رضایت ارباب رجوع

فصل اول

کلیات تحقیق

۱- ۱) مقدمه

در هر سازمانی نیروی انسانی بزرگترین سرمایه است و نقش مؤثری در عملکرد سازمانی به عهده دارد. ‌بنابرین‏ توجه به پرورش نیروی انسانی و به تبع شکل گیری وجدان کاری از اهمیت بالایی برخوردار است. به عبارتی چنان چه در فرد این وجدان کاری به وجود آید رضایت مندی شغلی ایجاد می‌گردد، عملکرد، اثربخشی، و کارایی او افزایش می‌یابد. وجدان و شکل گیری مناسب آن در سازمان یا محیط کار می‌تواند در پیشبرد اهداف آن سازمان بسیار مفید و مؤثر باشد (سعیدی و حسین آبادی،۱۳۸۹،ص۴۶).

طی چند دهه گذشته رویکرد سازمان های دولتی به مقوله های کارایی و اثربخشی نیز دچار دگرگونی بنیادی شده است. رویکردهای جدید بر خلاف رویکردهای سنتی، شاخص های مختلفی را که به طور عمده غیر مالی هستند، مورد توجه قرار داده‌اند. یکی از شاخص های اصلی، که سایر شاخص ها را تحت الشعاع خود قرار داده، ((کسب رضایت ارباب رجوع)) است. توفیق در تحقق این مهم زمانی حاصل می شود که سازمان بکوشد با شناسایی نیازهای واقعی خدمت گیرندگان، تصویر شفاف و روشنی از کم و کیف خدمات قابل ارائه به دست آورده و با منطبق کردن رفتار خود با نیازهای مخاطبان، امکان افزایش رضایت آنان را فراهم آورد (محمدی فر و همکاران،۱۳۹۰،ص۱۲۰).

از این رو تحقیق و پژوهش درباره رابطه بین این مفاهیم، از ضرورت های عملی، تحقیق های امروزی است تا بتوانیم به الگویی کارآمد دست یابیم.

۱- ۲) بیان مسئله

در این تحقیق منظور ما از وظیفه شناسی، وجدان کاری می‌باشد. زیرا با مطالعاتی که صورت گرفت دیدیم وظیفه شناسی را با وجدان کاری توصیف می‌کنند. وظیفه شناسی یکی از شاخص های مدل Big 5 می‌باشد؛ که در رابطه با شخصیت افراد می‌باشد.

وظیفه شناسی (با وجدان بودن) که ((تمایل به موفقیت)) نیز نامیده شده است. فرد با وجدان و وظیفه شناس، فردی هدفمند، با اراده و مصمم است (فقیهی پور و همکاران، ۱۳۸۹،ص۱۴۵).

وجدان کاری، یکی از ابعاد مهم وجدان است که منظور از آن احساس مسئولیت و تعهد همه جانبه درونی فرد نسبت به کارهایی است که بر عهده اوست. به بیان دیگر منظور از وجدان کاری، رضایت قلبی، تعهد و التزام عملی نسبت به وظیفه هایی است که قرار است انسان آن ها را انجام دهد (سعیدی و حسین آبادی، ۱۳۸۹، ص۴۹).

در بسیاری از تحقیقات انجام شده وجدان کاری به مثابه ی عامل اصلی و مؤثر بر افزایش بازدهی و عملکرد نیروی انسانی مورد بررسی قرار گرفته است (ساروخانی و طالبیان،۱۳۸۱،ص۱۶۳). بسیاری از مردم به طور اعم و مسئولان به طور اخص، وجدان کار را به احساس مسئولیت، تعهد و تقید فرد نسبت به وظایف و مسئولیت های محوله تعبیر می‌کنند (رفیعی،۱۳۷۹،ص۴۷)