۲-۲-۲-۱ . غیر انتفاعی بودن: این سازمانها با انگیزه سودجویی شکل نگرفته اند و در پی کسب سود برای اشخاص یا دسته‌ه ای خاص نیستند. هر چند سازمانهای غیر دولتی می توانند در فعالیتهای بازرگانی مشارکت کرده تولید سود و سرمایه کنند، سود و سرمایه آنها باید صرفاً برای اجرای مأموریت سازمان به مصرف رسد یا در سازمان سرمایه گذاری شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۲-۲ . نداشتن وابستگی به دولت: سازمانهای غیر دولتی را مردم تأسیس می کنند و عموماً دولتها در ایجاد و مدیریت آنها نقش چندانی ندارند؛ از قبیل انجمنها، مجامع، گروه های حرفه ای، سازمانهای خیریه و مذهبی. به دیگر سخن، این سازمانها در ساختار دیوانسالاری دولتی جایی ندارند. با وجود غیر دولتی بودن این سازمانها، برخی دولتها با هدف گسترش مشارکتهای مردمی در تأسیس و مدیریت این سازمانها دخالت می کنند. (گروه مولفان، ۱۳۸۳: ۳۳)
۲-۲-۲-۳ . داوطلبانه: خصلت عمده سازمانهای غیر دولتی آن است که مردم به صورت داوطلبانه آنها را تشکیل داده اند. با وجود آنکه این سازمانها باید تابع قوانین و مقررات موجود باشند هیچ تشکیلات دولتی نباید در شرایط عادی دستور ایجاد، اداره و انحلال آنها را صادر کند و هر چند این سازمانها به استخدام کارمند اقدام می کنند، به مشارکت داوطلبانه بسیاری از افراد علاقه مند، برای خدمت در هیأت مدیره و کمکهای دیگر متکی هستند.
۲-۲-۲-۴ . برخورداری از شخصیت حقوقی: برای گسترش فعالیت سازمانهای غیر دولتی، قوانینی وضع می شود که بر اساس آن این سازمانها به ثبت رسیده، از شخصیت حقوقی مستقل برخوردار می شوند. این امر موجب جلب اعتماد مردم به آنها شده و از این طریق آنها می توانند با سازمانهای دولتی قراردارد امضا کرده از تسهیلات مختلفی نظیر وام بانکی استفاده کنند.
۲-۲-۲-۵ . مدیریت دموکراتیک و مشارکتی: محققان معتقدند که در این سازمانها فرایند دموکراتیک یا مردمسالاری اهمیت بالایی دارد؛ زیرا این روند، مشارکت مستمر افراد داوطلب را تضمین می کند.
ماهیت مردمی سازمانهای غیر دولتی اقتضا می کند که فرایند اداره آنها از پایین به بالا و مشارکتی باشد. بر همین اساس نیز مدیران آنها از سوی اعضا انتخاب و در صورت عدم رضایت از عملکردشان بر کنار می شوند. این ویژگی سبب می شود که اعضا همواره بر عملکرد مدیران نظارت داشته باشند و مدیران پاسخگوی عملکردشان در برابر اعضا باشند و به این ترتیب نیز سازمان از پویایی بیشتر برخوردار شود. بنابراین، هر چه سازمانها به سوی نخبه گرایی حرکت کنند از ماهیت دموکراتیک بودن به دور خواهند شد.
۲-۲-۲-۶ . خودگردان: سازمانهای غیر دولتی، از نظر مالی خودگردان هستند. هر چند آنها از دولت، افراد خیّر، سازمانهای بین المللی و … کمکهایی دریافت می کنند، این کمکها نباید به گونه ای باشد که وابستگی شان را به منابع کمک دهنده فراهم کرده آنها را از اهداف و تعهدات اجتماعی شان دور می سازد.
۲-۲-۲-۷ . غیر سیاسی بودن: این سازمانها تعهد اجتماعی دارند. هدف اساسی آنها خدمت به اجتماع، فقرا، گروه های آسیب پذیر، رفع تبعیضهای جنسی، نژادی، مشکلات محیطی و … است. سازوکارهای تأسیس سازمانهای غیر دولتی نیز با سازمانهای سیاسی (احزاب) متفاوت است و معمولاً آنها در زمان تأسیس تعهداتی مبنی بر وارد نشدن به حوزه‌های سیاسی می سپارند. در برخی کشورها ـ نظیر اندونزی ـ زمانی که سازمانهای غیر دولتی با احزاب همدستی داشته اند، دولت مانع گسترش آنها شده است. با این همه، این ویژگی نباید به معنی اجتناب از حرکتهای جمعی و انتقادی به برنامه ریزیهای دولتی و بین المللی تلقی شود. آنها می توانند از سازمانهای ملی و بین المللی انتقاد کنند، برنامه هایشان را افشا کنند و راهپیماییهای مسالمت آمیری ترتیب دهند.
۲-۲-۲-۸ . معافیت مالیاتی: همانطور که سازمانهای غیر دولتی به صورت غیر انتفاعی اداره می شوند و با هدف خدمات رسانی به اقشار آسیب پذیر و توسعه اجتماعی فعالیت می کنند، از پرداخت مالیات معاف هستند.
بنابراین در این تحقیق سازمان‌های غیر دولتی به صورت زیر تعریف می شوند:
سازمان‌های غیر دولتی عبارت از سازمان‌های خصوصی، خود اداره کننده، داوطلبانه، و غیر توزیع کننده سود، هستند که نه برای اهداف تجاری بلکه برای منافع عمومی، پیشبرد رفاه و توسعه اجتماعی، مذهب، خیریه، آموزش و تحقیقات فعالیت می کنند. (گروه مولفان، ۱۳۸۳: ۳۳-۴۰)

۲-۲-۳٫ بسط فضای مفهومی سازمان غیر دولتی یا مردم نهاد

سازمان‌های غیر دولتی رکن مهمی از جامعه مدنی در عصر کنونی محسوب می شوند. بسیاری از صاحب نظران مسائل اجتماعی بر این باور هستند که در قرن بیست و یکم اداره جوامع بشری بدون حضور هماهنگ و موثر سه رکن مهم آن یعنی دولت و حاکمیت، بخش خصوصی و جامعه مدنی امکان پذیر نیست. در این میان سازمان‌های غیر دولتی جزیی از جامعه مدنی هستند که از یک سو ارتباط نزدیکی با افراد جامعه دارند و از سوی دیگر سعی دارند تا مسائل و مشکلات مردم را به حاکمیت منتقل سازند. به همین سبب است که این سازمان ها جایگاه خاصی را در این زمینه پیدا کردند. اصطلاح سازمان‌های غیر دولتی در نخستین برخورد به صورتی فریبنده ای ساده و آسان جلوه می کند؛ لکن ماهیت این اصطلاح دربرگیرنده طیف وسیعی از سازمان‌های گوناگونی است که تلاش برای ارائه معنا و مفهومی ساده از آن کاملا بیهوده به نظر می رسد. از اینرو ضرورت دارد بدانیم که سازمان‌های غیر دولتی کنونی دارای اشکال و انواع متعدد و متفاوتی هستند به طوری که ویژگی‌های آنها فقط در برخی موارد آن هم تا حدودی مشابهت دارند و عوامل تشکیل دهنده این مجموعه به قدری دارای ناهمگونی است که شناخت و تمایز تحلیلی آنها بکارگیری ضوابط و معیارهای گوناگونی را می طلبد. این سازمان ها اساسی غربی دارند. اما اشکالی از آن در تاریخ ایران زمین هم دیده شده است. به تدریج این سازمان ها به ایران وارد شدند و در ایران پا گرفتند؛ اما به رشدی که لازم بود هرگز نرسیده اند( کوهکن، ۱۳۸۸: ۴-۲).
به طور کلی NGO مخفف اصطلاح انگلیسیnon-governmental organization به معنی سازمان غیر دولتی است در زبان فارسی واژه «سازمان مردم نهاد» با اختصار «سمن» برای ترجمه این واژه انتخاب شده است(فرامرز قرا ملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۱۵). سازمان‌های غیر دولتی در کتابچه راهنمای سازمان‌های غیر دولتی مرتبط با سازمان ملل متحد اینگونه تعریف شده است: «سازمان غیر دولتی به هر گروه غیرانتفاعی و داوطلبانه از شهروندان گفته می شود که در سطوح مختلف محلی، ملی، منطقه ایی و یا بین المللی سازمان دهی شده باشند. سازمان‌های غیر دولتی که به وسیله مردمی با علاقه مشترک اداره می شوند انواع خدمات و کارهای خیریه را انجام می دهند؛ نگرانی شهروندان را به اطلاع دولت ها می رسانند؛ سیاست ها را بازبینی می کنند و مشارکت سیاسی را در سطح اجتماعی تشویق می کنند. آنها تحلیل ها و نظرات کارشناسی فراهم می کنند. به مثابه مکانیسم‌های اولیه اخطار انجام وظیفه می نمایند و به بازبینی و اجرای توافق‌های بین المللی کمک می کنند و غالبا پیرامون موضوعات جمعی مانند حقوق بشر، محیط زیست و بهداشت سازمان دهی شده اند»( معمار زاده،۱۳۷۴: ۳۸ ). لذا همان طور که از تعاریف سازمانهای بین المللی فوقالذکر نیز استنباط میشود یک سازمان مردم نهاد سازمانی است که حتماً غیرسیاسی و غیرانتفاعی باشد و این ویژگی آن را از احزاب سیاسی که به دنبال کسب قدرت هستند و نیز از مؤسسات بخش خصوصی که به دنبال منافع اقتصادی هستند؛ متمایز میسازد.
به طور کلی چیستی سازمان مردم نهاد را از طریق تحلیل عناصر درون ساخت مؤلفه های آن می توان به دست آورد. سازمان مردم نهاد از مؤلفه های زیر حاصل آمده است:
۲-۲-۳-۱- گروه اجتماعی: مهمترین مقوم سازمانهای مردم نهاد هویت اجتماعی آنها است. چنین سازمان هایی لزوماً ساختار یک گروه اجتماعی را دارا هستند. اگرچه در آغاز ممکن است سمن به وسیله یک فرد ابداع گردد؛ اما حتی تأسیس آن ماهیت جمعی دارد .مراد از اینکه سازمانهای مردم نهاد، بخش مهمی از جامعه مدنی اند با توجه به همین هویت جمعی آنها است. از آنجا که توجه به این امر نقش اساسی در فهم مسئولیت های اخلاقی و ارزش ها و ملاک های اخلاقی دارد و گرایش و عملکرد اخلاقی گروه اجتماعی بسی پیچیده تر از عملکرد اخلاقی فرد است به توضیح و تشریح بیشتر و دقیقتر مفهوم گروه اجتماعی و نیز جامعه مدنی پرداخته می شود(فرامرز قرا ملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۱۶). مراد از گروه اجتماعی مجموعه هایی از افراد است که به شیوه های منظم با یکدیگر کنش متقابل دارند. گروه ها ممکن است از مؤسسات بسیار کوچک تا سازمان های بزرگ یا جوامع را در بر گیرند. صرف نظر از اندازه گروه، یک ویژگی تعیین کننده آن آگاهی اعضاء گروه از هویت مشترک است. بیشتر زندگی ما در روابط گروهی می گذرد به طوری که درجوامع امروزین اکثر مردم به انواع گروه های مختلف تعلق دارند(گیدنز، ۱۳۸۳: ۷۹۰ به نقل از فرامرز قرا ملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۱۶). از آنجا که داشتن روابط و تأثیر و تأثرات متقابل و آگاهی از یک هویت جمعی از مؤلفه های اصلی گروه های اجتماعی است لذا این گروه ها فراتر از هر نوع تجمع یا گروه بندی های اجتماعی و جمعی متداول از جمله گروه بندی های آماری هستند. اما جامعه مدنی از جمله مفاهیمی است که اخیراً بسیار مورد توجه و بحث قرار گرفته است و اختلاف نظرهای متعددی در باب آن وجود دارد؛ اما تمام این دیدگاه ها اتفاق دارند بر اینکه این بخش از جامعه به حوزه فعالیت های عمومی تعلق دارد نه خصوصی یا شخصی و در چهارچوب قوانین موجود عمل می کند. مقصود از آن بیشتر مشارکت های داوطلبانه در امور عمومی از جمله ارتباطات جمعی، اصناف حرفه ای و اتحادیه ها می باشد(Scott, John & Marsha, 2005 به نقل از به نقل از فرامرز قرا ملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۱۶). جامعه مدنی بخش میانی جامعه و رابط بخش خصوصی و دولت می باشد و نحوه فهم و تفسیر و آشنایی با ظرفیت های مثبت و منفی آن، تأثیر بسزایی در عملکردهای جمعی داوطلبانه از جمله سمن دارد.
۲-۲-۳-۲- سازمان: تلاش جمعی هدفمند با تقسیم کار و مسئولیت مهمترین مؤلفه سازمان مردم نهاد است. بنابراین قوام سمن بر بیش از شخصیت حقیقی حاصل می آید. در اینجا مراد از سازمان، مفهوم رایج در دانش مدیریت است: امری دارای شخصیت حقوقی با آرمان، اهداف، اساسنامه، ساختار، شرح وظایف و منابع انسانی. بنابراین فعالیت سمن عمدتاً در قالب سازمان انجام می شود. مفهوم سازمان در تعریف سمن به منزله جنس یا مقوم فراگیر است و با قیدهای دیگر از سایر سازمانها (سازمانهای دولتی و خصوصی) متمایز می شود(فرامرز قرا ملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۱۷).
۲-۲-۳-۳- هویت غیر دولتی: مشخصه اصلی این سازمان ها در غیر دولتی بودن است. مفهوم غیر دولتی بودن می تواند معانی متعددی داشته باشد، ولی به طور عام به این معنی است که این سازمانها بخشی از دولت یا زیر مجموعه ای از ساختار و سازمانها ی دولتی محسوب نمی شوند و می بایست از هر گونه دخالت و کنترل مستقیم دولت دور باشند(فرامرز قراملکی، ۱۳۸۷: ۲۰۹). اگرچه سمن می تواند با دولت خود در سطح ملی و دولتهای دیگر در سطح بین المللی مراودت فعال و تعامل دوسویه ایجاد کند و حتی در مواردی از دولت کمک های مالی دریافت کنند. حمایت دولت از سمن وظیفه اخلاقی دولت است. با اینحال نحوه ارتباط این گونه سازمانها با دولت از رابطه سازمانهای دولتی با آن متفاوت است. ممکن است سازمانی با ساختار مردم نهاد، در مواردی در جهت تکمیل و ارتقای سیاست های دولت فعالیت می کنند تا جایی که گاهی این گونه سازمان ها GONGO به معنی NGO های سازمان یافته توسط دولت ها نامیده می شوند و در عین اینکه زیرمجموعه ای از ساختار دولتی نیستند ولی تحت نظارت دولت قرار می گیرند و در تدوین برنامه و سیاستگذاری از استقلال تام برخوردار نیستند. این گونه از سازمان ها را به معنای دقیق کلمه نمی توان سازمان مردم نهاد نامید. تعبیر دقیق مردم نهاد این گونه سازمان ها را به دلیل اینکه به وسیله دولت تأسیس و حمایت می شوند از تعریف سازمان های مردم نهاد بیرون می کند. سازمان های مردم نهاد، گاهی نیز موضعی انتقادی در برابر سیاست های دولت گرفته و خود بسته به اهداف شان سیاست ها و راهکارهایی را تعریف و تعقیب می نمایند(فرامرز قراملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۲۳-۲۲).
۲-۲-۳-۴- حیثیت تعاون: مهمترین حیثیت سمن به اصل همکاری، یادگیری و مشارکت در آن مربوط است. رابطه حاکم بر مناسبات درونی سازمان مردم نهاد، یاری یکدیگر در تحقق آرمان واحد است. در بیان مؤلفه دیگر تعریف سمن به این آرمان اشاره خواهد شد. مشارکت مهمترین قوام سمن است که اساساً پیدایش و ماندگاری آن را رقم میزند. مشارکت در سمن از گونه مشارکت مدنی است. البته مراد از حیثیت تعاون در سمن این نیست که سمن را متعلق به بخش تعاون به عنوان یکی از بخشهای سه گانه نظام اقتصادی ایران( بر مبنای اصل۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی) دانست. تفاوت حیثیت تعاونی سمن با شرکت ها و بنگاه های تعاونی به معنای رسمی کلمه را در مؤلفه پنجم سازمان بیان می کنیم(همان،ص۲۳).
۲-۲-۳-۵- جهت گیری غیر انتفاعی: مفهوم غیر دولتی بودن ممکن است این توهم ر ا پیش آورد که چنین سازمان هایی هویتاً به بخش خصوصی تعلق دارند. چهارمین مقوم سازمانهای مردم نهاد تمایز آنها از بخش خصوصی است. سازمان های خصوصی غالباً به کسب و کار متعلق اند و برخی از آنها فراتر از کسب و کار معطوف به سودآوری، به حرفه در مفهوم دقیق کلمه می پردازند؛ مانند سازمان های بهداشتی و درمانی در بخش خصوصی. اما سازمان های مردم نهاد غالباً اهداف کسب و کارانه و یا حتی حرفه ای را دنبال نمی کنند. به همین دلیل تعبیر«سازمان مردم نهاد» دقیقتر از«سازمان غیردولتی» است. جهت گیری غیر انتفاعی مقوم مهمی در هویت سازمانی مردم نهاد است(مقیمی، ۱۳۸۳: ۱۰ به نقل از فرامرز قراملکی و سالاری،۱۳۸۸: ۲۳). منظور از غیر انتفاعی بودن این است که عواید حاصل از فعالیت موسسه به موسسان یا مدیران سازمان تعلق نگیرد. در اغلب سازمان‌های غیر دولتی در آخر سال مالی درآمد مازاد حاصل می شود. اما این عواید باید مجددا در جهت اهداف اصلی سازمان سرمایه گذاری شوند و نباید میان اعضاء، مدیران، موسسات یا هیأت رئیسه تقسیم شود. بحث در اینجا انجام کار اقتصادی نیست؛ زیرا بسیاری از سازمان‌های غیر دولتی برای تأمین منابع مالی خود اقدامات اقتصادی نیز انجام می دهند و به فعالیت‌های سودآور اقتصادی نیز روی می آورند. مسأله اساسی این است که سازمان با سود حاصله از فعالیتش چه می کند. اگر سود حاصله از فعالیتش مجددا صرف سرمایه گذاری در عملکرد سازمان در جهت اهدافش گردد و دوباره به سازمان باز گردد؛ در این صورت سازمان عنوان غیر انتفاعی را داراست( کوهکن، ۱۳۸۸: ۷).به طور کلی این سازمانها به جای جهت گیری کسب و کار و سودگرایی به مبارزه با فساد اخلاقی در جامعه به ویژه در حرفه ها و یا تلاش در راه توسعه اجتماعی و ارتقاء سطح رفاه، بهداشت، امنیت روانی جامعه و یا سیاره می پردازند. پس باید بین سمن و سازمانهای فعال در دو بخش خصوصی و دولتی تمایز نهیم. اگر جامعه را شامل سه بخش دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی بدانیم، سازمان های غیر دولتی عمدتا در بخش جامعه مدنی تعریف می شوند. چراکه عقاید شهروندان را بیان می کنند و بین دولت و افراد خصوصی قرار می گیرند و لذا بخشی از جامعه مدنی هستند(مقیمی، ۱۳۸۳: ۱۰ به نقل از فرامرز قراملکی و سالاری، ۱۳۸۸: ۲۵).
در حال حاضر، علامت اختصاری سازمان مردم نهاد در کشورمان نیز “سمن” انتخاب شده است. نخستین بار که اصطلاح سازمان غیردولتی در یک سند رسمی مصوب از سوی یک نهاد ذیصلاح تعریف شده باشد در سال۱۳۸۴ و در قالب “آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمانهای غیردولتی"بود. این آییننامه در جلسه مورخ ۲۹/۳/۱۳۸۴ هیئت وزیران بنا به پیشنهاد شماره ۶۱۷۶/م/۷۷ مورخ ۸/۵/۱۳۸۳ وزارت اطلاعات و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسید^[۶]. در آییننامه مذکور یک سازمان مردم نهاد (سازمان غیردولتی) چنین تعریف شده است:
« سازمان غیردولتی که در این آئین‌نامه «سازمان» نامیده می‌شود، به تشکلهایی اطلاق می‌شود که گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف غیرانفتاعی و غیرسیاسی می‌باشد.
تبصره ۱- عناوین «جمعیت» ، «انجمن» ، «کانون»، «مرکز»، «گروه»، «مجمع»، «خانه»، «مؤسسه» و نظائر آن می‌تواند به جای واژه «سازمان» در نامگذاری به کار گرفته شوند.
تبصره ۲- واژه «غیردولتی» به این معناست که دستگاه های حکومتی در تأسیس و اداره سازمان دخالت نداشته باشند. مشارکت مقامات و کارکنان دولتی در تأسیس و اداره سازمان، در صورتی که خارج از عنوان و سمت دولتی آنان باشد، مانع وصف غیردولتی سازمان نخواهد بود.
تبصره ۳- اهداف غیرسیاسی در بردارنده فعالیتی است که مشمول ماده یک قانون احزاب نگردد.
تبصره ۴- اهداف غیرانتفاعی عبارتست از عدم فعالیتهای تجاری و صنفی انتفاعی به منظور تقسیم منافع آن بین اعضاء، مؤسسان، مدیران و کارکنان سازمان.
تبصره ۵ - داوطلبانه به معنای مشارکت و تاسیس و اداره سازمان بر اساس اصل آزادی اراده اشخاص است .
ب - هیات موسس به مجموعه اشخاصی گفته می شود که سازمان را تاسیس می نمایند.
پ - پروانه فعالیت ، سندی است که توسط مراجع مقرر در این آیین نامه با رعایت ضوابط مربوط در جهت تشکیل سازمان صادر می شود.
ت - مراجع نظارتی مشتمل بر هیات نظارت شهرستان (متشکل از فرماندار ، نماینده شورای اسلامی شهرستان و نماینده سازمانهای غیردولتی شهرستان)، هیات نظارت استان (مرکب از استاندار، نماینده شورای اسلامی استان و نماینده سازمانهای غیر دولتی) و هیات نظارت کشور (مرکب از معاون ذیربط وزیر کشور، ‌نماینده شورای عالی استانها و نماینده سازمانهای غیر دولتی) میباشند که بر اساس این آییننامه و با رعایت ضوابط مربوط، در سطح شهرستان، استان و کشور نسبت به نظارت بر سازمانهای غیردولتی، غیر از تشکلهایی که مطابق قانون مرجع نظارتی خاص برای آنها پیشبینی شده است، اقدام مینمایند».

۲-۲-۴٫ کارکردهای سازمان‌های مردم نهاد

نهادهای اجتماعی به ویژه نهادهایی که به صورت خودجوش از بطن و متن جامعه رویش پیدا می کنند؛ آثار ماندگاری را در ساخت جامعه بر جا می گذارند. این نهادها بعد از پیدایش خود مناسبات و شکل ساختاری جوامع را تحت تأثیر قرار می دهند و حاکمان سیاسی را به عنوان تدبیرکنندگان امور جامعه ملزم به ایجاد تدابیری برای حذف، پذیرش، تعدیل، سازگاری و… می سازند. سازمان‌های مردم نهاد که یک پدیده جهانی بوده و در جامعه ایران هم شکل جدید و مدرن آنها رواج و گسترش یافته است؛ بنا به مقتضیات و ضروریاتی در ساخت جامعه جهانی و به ویژه جامعه ایرانی شکل گرفته اند. افزایش آگاهی‌های اجتماعی، ناکارآمدی مدیریت یک جانبه از سوی دولت، ضرورت مشارکت مردمی در پیشبرد امور و… از جمله عللی محسوب می شوند که باعث ایجاد سازمان‌های مردم نهاد شده اند. رویکرد غالب نسبت به سازمان‌های مردم نهاد یک رویکرد مثبت و سازنده است. در این رویکرد؛ این سازمان ها در کنار نظام سیاسی، شرایطی را فراهم می آورند که در مجموع باعث افزایش رضایت مندی شهروندان خواهد شد(وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۱ ). سازمان‌های غیر دولتی در حیطه‌های مختلفی عمل می کنند که از جمله این حوزه ها می توان به حوزه‌های زیست محیطی، مبارزه با فقر، بی سوادی، تلاش برای کاهش بیکاری، حل مشکلات زنان و کودکان و غیره اشاره کرد. با نگاهی گذرا به همین موضوعات کاری می توان دریافت که می توان به خوبی به درک کرد که وجود این سازمان ها فواید زیادی برای جامعه دارند. البته حضور موثر و عملکرد این سازمان ها در کشورهای مختلف متفاوت است. در برخی از کشورهای پیشرفته این سازمان ها حضور پر رنگی دارند ولی در برخی کشورها از جمله کشور ایران این سازمان ها حضور موثری ندارند( کوهکن، ۱۳۸۸: ۲).
در ادامه به تشریح کارکردهای سازمان‌های مردم نهاد پرداخته می شود:

۲-۲-۴-۱- سازمان‌های مردم نهاد حلقه واسط میان جامعه و حکومت ها هستند

سازمان‌های مردم نهاد، نهادهایی هستند که در متن جامعه و براساس نیازهای آن شکل می گیرند و بر حسب اهدافی که برای فعالیت‌های خود در اساسنامه تأسیسی تدوین می کنند به فعالیت در حوزه مسائل اجتماعی می پردازند. ویژگی عمده سمن ها در این حوزه آن است که تقاضاها و نیازهای اجتماعی را گردآوری و تدوین می کنند و آنها را براساس اولویت‌های موجود و بالفعل، تقسیم بندی و برای نیازمندیهای بالقوه برنامه ریزی می کنند. همواره یکی از مشکلات حکومت هایی که بر جوامعی با ساختار توده ایی و بی شکل حکمرانی می کنند؛ آن است که نمی توانند به طور دقیق به تشخیص نیازها و تقاضاهای اجتماعی جامعه تحت حاکمیت خود آگاهی پیدا کنند. چنین رویه ایی در این نظام ها باعث می شود که در درازمدت به دلیل همین عدم آگاهی و به تبع آن مدیریت ناکارآمد و تبعیض آمیز هر چند به طور ناخواسته، زمینه را برای نارضایتی عمومی فراهم می آورند. سمن ها با تکیه بر این کارکرد یکی از عواملی اند که می توانند باعث افزایش توانمندی نظام سیاسی در راستای پاسخگویی مناسب به نیازها و تقاضاهای اجتماعی مردم شوند. بنابراین از این جهت، سمن ها در هماهنگی با سایر نهادهای جامعه مدنی نه تنها رقیبان ساختار سیاسی محسوب نمی شوند؛ بلکه در کنار حکومت و به عنوان پل ارتباطی میان جامعه و حکومت می توانند نقش موثری را در کاهش آلام اجتماعی و رفع نابسامانی‌های اجتماعی داشته باشند( امیر احمدی، ۱۳۸۰: ۱۲۵-۱۱۳ به نقل از وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۱ ). وجود سمن ها و ارائه عملکردهای مثبت آنان به معنی تحکیم این پل ارتباطی است و در مجموع ساختار اجتماعی به هم پیوسته و منسجمی را ایجاد می کنند که در آن سیاستگذاری ها و تصمیم گیری‌های حاکمان، منطبق با تقاضاها و نیازهای واقعی جامعه است.

۲-۲-۴-۲- سازمان‌های مردم نهاد می توانند تقاضاهای اجتماعی را اولویت بندی کنند

یکی از عواملی که وجود نهادهای غیر حکومتی و مردمی را برای یک جامعه و نظام سیاسی آن امری ضروری می سازد؛ این است که تقاضاهای نشأت گرفته از نظام‌های اجتماعی از تنوع و پراکندگی و بعضاً حتی معارض با یکدیگر می باشند. لذا ورود این تقاضاها با اوصاف ذکر شده به درون نظام سیاسی امکان پذیر نمی باشد و اگر هم باشد؛ چندان مطلوب به نظر نمی رسد. زیرا تصمیم گیری برای تقاضاهای اجتماعی زمانی می تواند به خوبی انجام پذیرد که این تقاضاها طبقه بندی شده باشند. در غیر این صورت تصمیمات نیز دارای اوصاف پراکندگی و تعارض خواهند شد. این دو وصف یعنی پراکندگی تصمیمات و تعارض داشتن تصمیم ها با یکدیگر باعث بازخورد منفی در جامعه نسبت به حکومت می شود. بازخورد منفی از این جهت شکل می گیرد که تصمیمات پراکنده و متعارض به هنگام اجرایی شدن یکدیگر را نقض می کنند و طبعا در چنین وضعیتی هیچ مشکلی رفع نمی شود. سازمان مردم نهاد به دلیل برخورداری از پایگاه های اجتماعی که در درون نظام اجتماعی دارند؛ می توانند نیازها و تقاضاهای پراکنده و متنوع را بدون حذف کردن ساماندهی و اولویت بندی کنند. از آنجا که دامنه کارکردی سازمان‌های مردم نهاد طیف وسیعی از فعالیت‌های اجتماعی را در حوزه‌های مختلف در بر می گیرد؛ این سازمان ها بیش از نهادهای دولتی نسبت به مشکلات و نیازمندیهای اجتماعی و به ویژه اولویت‌های آنها وقوف دارند. لذا شناسایی، طبقه بندی و اولویت گذاری نیازها و تقاضاهای اجتماعی اولا سرعت تصمیم گیری‌های نظام سیاسی را افزایش داده و ثانیاً احتمال خطا و بازخوردهای منفی آن را کاهش می دهد(وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۲ ).

۲-۲-۴-۳- سازمان‌های مردم نهاد می توانند به حکومت ها مشاوره دهند

کار سازمان‌های مردم نهاد با انتقال تقاضاهای جامعه به نهادهای تصمیم گیرنده نظام سیاسی به پایان نمی رسد؛ سمن ها می توانند به عنوان مشاوران حکومت در فرایند تصمیم گیری ها، مشارکت و حضوری فعال داشته باشند و حکومت را برای اتخاذ تصمیمات معقول تر یاری رسانند. تصمیمات نظام سیاسی هنگامی کارآمد خواهند بود که منطبق با واقعیات و رفع کننده مشکلات اجتماعی باشند و این سازمان‌های مردم نهاد به خوبی می توانند واقعیات جامعه را به تصمیم گیرندگان منتقل کنند و راهکارهایی را برای حل مشکلات یا بهتر اداره کردن امور ارائه دهند. به این ترتیب سمن ها در کنار سایر نهادهای اجتماعی می توانند در تصمیم سازی ها به طور مستقیم و در تصمیم گیری ها به صورت غیر مستقیم مشارکت داشته باشند. سمن ها با این کارکرد خود اولا به جریان معقول سازی تصمیم‌های نظام سیاسی یاری می رسانند و ثانیا مشکلات اجتماعی را با مشارکت عمومی مردم مرتفع می سازند و بدین ترتیب باعث ایجاد وحدت و هماهنگی میان نظام سیاسی و جامعه می شوند(وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۳-۱۲).

۲-۲-۴-۴- سازمان‌های مردم نهاد می توانند به نقد عملکرد حکومت بپردازند

غیرسیاسی و غیر حکومتی بودن سازمان‌های مردم نهاد طبق تبصرهای «۲» و«۳» ماده(۱) آیین نامه‌های اجرایی مربوط به این سازمان ها بدین معناست که اجزای حکومتی در تأسیس و اداره سمن ها دخالتی نداشته باشند و همچنین سمن ها به عنوان شخصیت حقوقی حق فعالیت سیاسی ندارند. منظور از فعالیت سیاسی در این آیین نامه حضور در رقابت‌های انتخاباتی با توسل به شخصیت حقوقی سازمان است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که اعضای سازمان‌های مردم نهاد می توانند به عنوان اعضای سمن ها و نیز شهروندان جامعه بر عملکرد نهادها و سازمان ها در حوزه تخصصی خود نظارت داشته باشند و در صورت لزوم، آن عملکردها را نقد کنند. به عبارت دیگر بعد از سیاست گذاری ها و اتخاذ تصمیمات توسط دستگاه ها و اجرایی شدن آنها سازمان‌های مردم نهاد در کنار سایر نهادهای اجتماعی به بررسی و نقد عملکردهای دولت می پردازند( مقنی زاده، ۱۳۸۰:۹ به نقل از وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۳-۱۲). سازمان‌های مردم نهاد که براساس اهداف و علایق خاصی شکل گرفته اند صرفا از همان زاویه علایق و اهداف خود به بررسی و نقد عملکرد حکومت می پردازند؛ اما احزاب سیاسی به واسطه اینکه دارای وجوه چندگانه می باشند؛ تصمیمات، سیاست گذاری و عملکردهای حکومت را در همه ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی مورد نقد و ارزیابی قرار می دهند. البته ذکر این نکته بدیهی است که سمن ها بدون آنکه متأثر از جریان ها و احزاب سیاسی خاصی باشند؛ تلاش می کنند تا احزاب را نسبت به مشکلات و اهداف سازمان واقف سازند و از طریق آنها بر فرایند قانونگذاری و اجرای قوانین مشارکت داشته باشند. این همکاری و مشارکت لزوما به معنای سیاسی شدن فعالیت سمن ها نیست؛ هرچند می توانند به صورت بالقوه زمینه سیاسی شدن و انحراف فعالیت سمن ها را از وظایف اصلی فراهم آورد که می توان به عنوان یک آسیب جدی به آن نگریست. (وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۳).

۲-۲-۴-۵- سازمان‌های مردم نهاد می توانند بر نهادهای دولتی اثرگذار باشند.

سازمان‌های مردم نهاد می توانند می توانند با تأثیرگذاری بر نمایندگان مجلس شورای اسلامی و ارتباط مستمر با کمیسیون‌های مختلف و همچنین برقراری ارتباط با وزارت خانه ها و سازمان‌های دولتی از فرایند قانونگذاری ها، تصمیم گیری ها و نتایج آن مطلع شوند و با حضور در جلسات مشورتی این نهادها، قوانین و تصمیمات را قبل از اتخاذ جهت دهی کنند. این سازمان ها هر چند نمی توانند در رقابت‌های انتخاباتی همچون احزاب سیاسی حضور و فعالیت داشته باشند و حتی نمی توانند از حزبی خاص حمایت کنند. اما می توانند در شرایطی برای جلب توجه مردم و حساس کردن آنها نسبت به اهداف و برنامه‌های خود، این اهداف و برنامه ها را به عنوان بخشی از مطالبات اجتماعی مطرح سازند. طرح این اهداف و برنامه ها در ایام انتخابات از سوی سازمان‌های مردم نهاد دو هدف عمده دارد:
الف- به دلیل شرایط خاص حاکم بر جامعه، هنگام رقابت‌های انتخاباتی مردم بیش از سایر ایام نسبت به مسائل مختلف اجتماعی حساسیت نشان می دهند؛ به همین دلیل طرح این اهداف و برنامه ها در این ایام باعث آگاهی مردم نسبت به مسائل مبتلا به سمن ها می شود. این آگاهی بخشی عمومی در صورت استمرار تبدیل به مطالبات ملی خواهد شد.
ب- در صورت پیروزی احزاب در فرایند انتخابات، این برنامه ها و اهداف در اذهان عمومی به عنوان معیاری برای سنجش عملکرد آنان در حوزه قدرت و تصمیم گیری عمل می کند. احزاب نیز به دلیل حفظ موقعیت خود در ساختار قدرت سیاسی، تحقق آن اهداف و برنامه ها را که تبدیل به بخشی از مطالبات عمومی و ملی شده است را در اولویت قرار می دهند. بدین ترتیب فعالیت سازمان‌های مردم نهاد بدون آنکه ماهیتی سیاسی داشته باشد؛ می تواند دارای تبعات سیاسی باشد(وحیدیان،۱۳۹۲: ۱۴).

۲-۲-۴-۶- سازمان‌های مردم نهاد می توانند سطح فرهنگ عمومی را ارتقاء دهند.

الف- سطح اول تحلیل: تحلیل رمزگان فیلم
رمزگان فیلم در سه سطح قابل بررسی هستند این سه سطح عبارتند از رمزگان اجتماعی، رمزگان فنی و رمزگان ایدئولوژیک که هر یک کاربرد خاص خود را در تولید ارتباطی بازی می کنند. برای نمونه رمزگان اجتماعی کمک می کنند که اثر ارتباطی واقعی به نظر برسد، یا رمزگان فنی که هم کمک می کنند که رویداد ارتباطی از طریق رسانه مدنظر قابل پخش باشد و هم کمک می کنند که کارگردان قصد و نیت خود را در اثر ارتباطی ادغام کند، و یا در نهایت رمزگان ایدئولوژیک که باعث می­گردند عناصر دو سطح رمزگان قبلی در مقوله­ های انسجام اجتماعی و مقبولیت اجتماعی قرار گرفته و بنابراین طبیعی به نظر برسند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

الف-۱)سطح اول:رمزگان اجتماعی
رمزهای اجتماعی نظیر وضع ظاهر، لباس، چهره‏پردازی (گریم)، محیط، رفتار، گفتار، ایما و اشارات، صدا و غیره کمک می کنند تا رمزگذاری رویداد ارتباطی به هنگام پخش واقعی به نظر برسد براین اساس در این فیلم از رمزگانی چون لباس، محیط، گفتار و زبان در جهت واقعگرایی فیلم بهره گرفته شده است. لباس کاراکترهای فیلم تقریباً متناسب با کارکتر انتخاب شده است، برای نمونه لباس داوود در غالب صحنه ها مندرس و ژولیده و ظاهر نظامی دارد جلیقه ایی که تمام ادوات لازم برای مین زدایی را در آن قرار داده نظیر بیلچه ، نارنجک ، منور، و غیره .محبوبه با یک لباس کاملا محلی مناطق جنوبی کشور مشاهده می شود یک پیراهن بلند قرمز رنگ با نقاب مرسومی که زنان مناطق جنوبی کشور غالباً بر چهره خود دارند نوع گویش و و لهجه و حتی گریم وی حاکی از آن است که او به خانه و مزرعه پدری اش در جنوب کشور پناه آورده است .جمعه را با وضع و لباس و ظاهری مرتب و پوششی خاص مشاهده می کنیم عینکی که بر چشم دارد آرایش ظاهر و پیراهنی که بر تن دارد از او فردی منطقی تر ترسیم نموده حتی دوچرخه ایی که برای جابجایی در منطقه از آن استفاده می کند در مقایسه با ظاهر ژولیده داوود که او را فردی غیرمنطقی و غیرقابل اعتماد جلوه می کند. بنابراین ملاحظه می کنیم که در حد امکان رمزگان اجتماعی مورد توجه و لحاظ قرار گرفته اند تا در نهایت محصول سینمایی تا حد امکان واقعی به نظر برسد.
الف-۲) سطح دوم: رمزگان فنی
رمزگان فنی که برای بررسی در فیلم های مورد نظر این کار پژوهشی در نظر گرفته شده ­اند جزء رمزگان فنی اصلی بوده که توسط صاحبنظرانی چون چون فیسک؛ رُوِه، هنسن و دیگران؛ سلبی و کاودری؛ و دیک معرفی گشته اند. این رمزگان فنی شامل رمزگانی چون زمان و مکان، وسایل صحنه، بازیگران، صدا، نورپردازی، و دوربین هستند. این رمزگان در اصل دارای دو کاربرد عمده هستند از جمله اینکه در درجه اول کمک می کنند که رویداد ارتباطی از طریق رسانه مدنظر قابل پخش باشد و در سطح دوم به کارگردان کمک می کنند تا بتواند قصد و نیت خود را در اثر ارتباطی اعمال کند. در ادامه تحلیل هریک از رمزگان فنی بر روی فیلم «روبان قرمز» ارائه می شود.
زمان و مکان
زمان فیلم به سال­های بعد از جنگ اشاره دارد این امر به طور آشکار در فیلم مشهود است، منطقه ای که روزی محل زندگی مردم یک روستا بوده است حالا پس از جنگ مخروبه شده و بعلت مین گذاری آن منطقه غیر قابل سکونت شده است. مکان فیلم نیز در جزیره قشم فیلم برداری شده است تا مناطق جنوب کشور را به خوبی تداعی کند.
رمز زمان و مکان به خلق معنای کلی فیلم کمک می کند که در این فیلم به طور آشکار از هر دوی این رمزها بخوبی استفاده شده است.
وسایل صحنه
فیلم ها برای انتقال معنای مدنظر خود شدیداً وابسته به وسایل صحنه هستند. وسایل صحنه یک منبع اطلاعاتی نمادین در فیلم ها به شمار می روند و از معانی ضمنی و اسطوره­ای برخوردارند. بنابراین، وسایل و ابزارآلات مختلفی که توسط شخصیت های مختلف فیلم به کار گرفته شده اند از اهمیت زیادی برخوردارند.
تمامی وسایلی که در این فیلم استفاده شده است معانی استعاری دارند و نشانه به شمار می آیند نظیر دوچرخه، سازدهنی، تفنگ، سگ سیاه،لاک پشت، گورستان تانک ها،مین، زمین، زن، چشمه حقیقت، لبهای تشنه و … همه و همه به گونه ای نشان از توجه «حاتمی کیا» به ایجاد فضایی خاص و خلق روابطی سمبلیک و استعاری دارد. علاوه بر معنای ظاهری اثر و جدای از شخصیتهای مقتدر فیلم که هر سه در نقش خود به خوبی می درخشند، تمامی حرکات و گفتار آنان، تعبیری جهانی می یابد و سعی می­نماید در میان خشونت جنگ راهی به آرامش صلح بیابد؛ چون روبانهای سرخ رنگی که از میان مرگ، راهی به سوی امنیت و عشق باز می کنند، راهی که به خانه محبوبه و یا همان مأوای عشق منتهی می شوند. داود گرچه خشن و بی رحم است ولی گاه بسیار مهربان می شود و چون صحنه ای که عقربی دست محبوبه را نیش زده است به کمک او می آید، سفره نان قرمزی کنار او می گذارد و سایبانی سرخ بالای سرش درست می­ کند. حتی جایی که محبوبه را با خشونت از خود می راند قلباً دلبسته اوست و با منوری مسیر محبوبه را روشن می کند تا رفتن او را ببیند و همچنین مخاطب ببیند که برق عشق چگونه در چشمان مغرور وی می­درخشد.
بازیگران
در فصل قبل یعنی فصل روش ذکر گردید که در بحث از بازیگران به عنوان یکی از رمزهای مهم در تحلیل فیلم ها، چهار موضوع: انتخاب بازیگران، لباس بازیگران، چهره­پردازی، و اجرا یا شیوه رفتار، مطرح است. در زیر هریک از این ابعاد تحلیل بر روی فیلم پیاده می شود.
انتخاب بازیگران؛ به بازیگران فیلم و سریال نمی­بایستی تنها در فیلم مورد بررسی توجه کرد بلکه از آنجاییکه آنها، به ویژه بازیگران سرشناس و ستاره­گان سینما، از خاصیتی بینامتنی برخوردارند و در نتیجه انتظاراتی را با خود از نقش های قبلیشان در فیلم های دیگر و یا متن­های دیگر رسانه ­ها به همراه می­آورند و به این طریق همدلی یا ناهمدلی بیشتر بینندگان را با نقش جدیدشان در فیلم مورد مشاهده باعث می­گردند، نیز می بایستی توجه ویژه­ای مبذول کرد. در ساخت این فیلم از رمز فنی اختیار بازیگران سرشناس در خلق معنا توجه شایانی شده است به طوریکه از بازیگران سرشناس و مطرح برای کاراکترهای سه شخصیت داود، جمعه و محبوبه استفاده شده است. به این صورت که در کارهای قبلی حاتمی کیا نیز غالباً این سه بازیگر حضور داشته اند خصوصاً حضور پرویز پرستویی در کارهای حاتمی کیا جنبه­ استعاری پیدا کرده است. بطوری که حاتمی کیا در مصاحبه ایی در مورد پرستویی اینگونه عنوان می کند: «من تجلی آرمانگرایی دلم در کارها را بیشتر در آقای پرستویی می­بینم. به تعبیری پرویز سایه من است و کارهایی که باهم کرده ایم هم از این منظر انتخاب درستی بوده است. انتخاب بازیگران در اغلب آثار حاتمی کیا خود بعنوان عاملی در جهت همدلی مخاطبان عمل می کند.»
لباس بازیگران؛ در این فیلم نکته اول درباره لباس بازیگران، اشاره آن به ژانر فیلم است این مطلب به خوبی در انتخاب لباس بازیگران و تاثیر نوع پوشش در جلوه ویژگی های شخصیتی آنها بهره گرفته شده است. داود با ظاهری ژولیده، کلامی خشن و رفتاری تند محبوبه را به تنگ آورده است. او با زبان اسلحه بیشتر آشناست و کمتر در پی ارتباط کلامی با بقیه است، بر عکس جمعه که در اندیشه برقراری ارتباط بیشتری با محبوبه است.و ظاهری که نشان دهنده این است که وی در زمان حال زندگی می کند. او با واقعیت روزمره، زندگیش را می گذراند و با دنیای داود و ارزشهای او فاصله بسیاری دارد.محبوبه که با یک پیراهن قرمز وارد آن منطقه می شود و تک رنگی آنجا را بهم می زند و با یک رنگ گرم وارد منطقه می شود.
چهره­پردازی؛ همانطور که در فصل سوم ذکر گردید چهره­پردازی به ریخت و قیافه و نوع آرایش(یا پیرایش) بازیگران اشاره دارد، که به طور ضمنی و متراکم، رمزهای ایدئولوژیکی نظیر اخلاق، جذابیت و قهرمانی/ تبهکاری را در خود دارد. در این راستا، ملاحظه می شود که چهره پردازی کاراکتر داود که ژولیده و خشن به نظر می رسد که بشدت به گذشته فکر میکند.داود مردی آرمانگراست که می کوشد با یاد دوستان همرزمش خویشتن را ارضا کند و با کارش دلبستگی اش به جنگ و مردانگی را نشان دهد و ارزشها را پاس بدارد.
داود با ظاهری مرتب و آراسته فردی معقول و قابل اعتماد به نظر می رسد. محبوبه نیز با ویژگی های زنانه­اش و نوع گریم و چهره پردازی آرامش این دو نفر را به هم می­ریزد و نماد عشق است و مثلث معروف عشق آثار دراماتیک پیدایش می شود.
اجرا یا شیوه رفتار؛ارائه شخصیت های فیلم از طریق بازیگران با بهره گرفتن از بدن، بیانات، صورت، فیزیک بدنی، و حرکات انجام می گیرد.
از آنجایی که جمعه نیز چون داود در جنگ و سرنوشت سیاسی کشورش دخیل بوده و در افغانستان روی مین­ها زندگی کرده، راه رفته و ازدواج کرده است لذا خودش را چون داود مستحق زندگی در آنجا و اظهارنظر می داند و به محبوبه کمک می کند تا تانکش را بفروشد. او در نماهای مختلف تانک را پاک می کند، تار می زند، تانک را تعمیر می­ کند، ساز می زند، محبوبه النگوهایش را می فروشد، جمعه برای تانک بنزین و لوازم یدکی می خرد، محبوبه شادمان است، جمعه سخت کار می کند و شور زندگی را در محبوبه زنده تر می کند و می گوید: «محبوبه می بینی که جمعه چطور روی جاده مرگ، جاده زندگی را باز می­ کند.» این صحنه های رمانتیک با کمک موسیقی زیبای فیلم به عشق و علاقه محبوبه و جمعه تأکید می نماید. مرد تفکری فرا وطنی دارد و سرسختانه در پی شکستن حصارها می­باشد. او وجود مرزها را شوخی تلقی می­ کند و به محبوبه می گوید اگر با وی ازدواج کند، بچه هایشان با هیچ کشوری جنگ نمی کنند. اما محبوبه در خیالات خودش است و به جمعه می گوید: «چرا مردهای اینجا اینقدر دیوانه هستند.» ولی عاقبت همین زن به خواستگاری یکی از همین مردهای دیوانه جواب مثبت می دهد و داود که پاسخ منفی شنیده آنجا را ترک می کند تا کس دیگری به جای وی برای خنثی کردن مین­ها بازگردد. جمعه تانک را برای عروسی آذین می­بندد و زن خود را می آراید تا سوار بر مرکب عروس آنجا را ترک گوید و تانکش را با کمک جمعه به آدم­های آن سوی مرز بفروشد که ناگهان داود دوباره پیدایش می شود و مانع خروج تانک از خانه محبوبه می­گردد. ظاهرا دعوای دو مرد بر سر بردن و یا نبردن تانک است و در باطن دعوا بر سر بردن محبوبه و باز اگر بخواهیم عمیق تر به ماجرا نگاه کنیم دعوا بر سر همسو کردن مردم و عقاید آنها به نفع خودشان است.
داود که نتوانسته هوسهایش را خنثی کند نمی خواهد محبوبه از آنجا برود. جمعه خشمگین از این کشمکش تانک را به روی زمین مین می فرستد و تانک چادر داود را خراب می کند و به مین­ها می رسد و از محل انفجار تانک چشمه ای می جوشد، چشمه ای که داود نویدش را به دوستانش داده بود. در بیست و چند سال گذشته داود و همرزمانش در این محل جنگیده و همه از تشنگی از پا درآمده بودند ولی وی مطمئن بود که حتما روزی از اینجا چشمه ای خواهد جوشید.
آب وارد تونلی می شود که داود هر شب حماسه های جنگ را بر دیواره های آن جاودانه می ساخت. لاک پشت داود به آب می زند از حجاریهای مربوط به صحنه های رزم می گذرد و در انتها به نقش عشق می رسد و به آخرین کنده کاری که چهره خندان محبوبه است. داود به سمت محبوبه می شتابد و جمعه چون کوهی خاموش به آن دو می نگرد. محبوبه توانسته است داود را به مرزهای یک انسان واقعی برساند و او را از آرمانها و ایده آلهایش اندکی دور سازد. در عوض خود نیز تحت تأثیر آرمانهای داود قرار می گیرد و چون او، به عالم شهود و کشف می رسد. محبوبه در خاطرات مرد شریک شده و شاهد رزمندگانی می شود که از بی آبی در حال شهید شدن هستند و یا هنگام آب برداشتن از همان چشمه خیالی داود شهید شده اند. حتی هنگامی که محبوبه می خواهد به داود آب بدهد با اینکه از قمقمه صدای آب می آید ولی آبی در آن نیست و داود تشنه لب است اما هنگامی که داود از میدان مین می رود، محبوبه با شک و تردید قمقمه را تکان می دهد و این بار همان ظرف خالی پر از آب است و گویا قرار است داود نیز مثل دوستانش تشنه لب باشد.
صدا
در مورد سینما دو نوع صدا مطرح است یک نوع صدا شامل صداهایی می شود که از داخل صحنه برمی­خیزد مانند صدای دیالوگ یا صدای طبیعی محیط؛ نوع دوم شامل صداهایی است که بر روی فیلم گذاشته می شود مانند موسیقی و غیره. میزان و محتوای هریک از این صداها چه دیالوگ و چه موسیقی به نوبه خود می تواند در جهت کسب همدلی مخاطبان با کاراکترهای فیلم مؤثر واقع شوند.
۱- دیالوگ؛ یکی از راه های تأثیرگذاری بر همدلی بیننده با شخصیت­های قهرمان فیلم، استفاده از گفتگوی شخصیتها با یکدیگر است. این امر هم از طریق میزان صحبت و حرف­های رد و بدل شده بین کاراکترهای مختلف و هم محتوای صحبت­های آنها محقق می گردد.جمعهمی گوید: «محبوبه می بینی که جمعه چطور روی جاده مرگ، جاده زندگی را باز می کند.» این صحنه های رمانتیک با کمک موسیقی زیبای فیلم به عشق و علاقه محبوبه و جمعه تأکید می­نماید.
۲- موسیقی؛ همانطوری که گفته شد یکی از کاربردهای مهم موسیقی در فیلم این است که از آن عمدتاً برای آگاهی مخاطب از پاسخ های عاطفی مناسب و یا برای تقویت واکنش های عاطفی مخاطب به کار می­رود. در این فیلم موسیقی بیشتر در تشدید حس همدلی مخاطبان با قهرمانان فیلم عمل می کند صحنه ایی که مربوط به مباهله است موسیقی فیلم در تولید معنا نقش بسزایی دارد. یا در صحنه ایی که جمعه تانک را از زیر خاک بیرون می­کشد و تعمیر می­ کند و بعنوان مرکب عروس آن را می آراید تا عروسش را سوار بر تانک یعنی مرکب عروس شود تا بروند کسی آنها را به عقد یکدیگر درآورد. موسیقی نقش بسزایی در بار عاطفی صحنه دارد.
نورپردازی
همانطور که مطرح شد از نورپردازی نه تنها برای ایجاد حس نسبت به زمان و مکان استفاده می شود بلکه نورپردازی در القای خلق و خوی بازیگران نیز بسیار مؤثر عمل می کند. در این راستا در فیلم در نماهای زیادی کاراکترهای اصلی، یعنی داود، جمعه و محبوبه در بیشتر نماها در نورپردازی مایه روشن نمایش داده می شوند که به طور ضمنی انتقال دهنده احساس خوشبختی و رضایت به مخاطبان می باشد.
دوربین
در القای معنای مورد نظر کارگردان، دو دسته از امکانات و کاربردهای دوربین نقش اصلی را بازی می­ کنند که عبارتند از نماهای دوربین و زاویه دوربین. در این قسمت از تحلیل به نحوه کاربرد این دو مقوله در فیلم پرداخته می شود.
نماهای دوربین؛ از نماهای دوربین که به عبارت دیگر همان استفاده از فاصله دوربین است برای برگرداندن نظر همدلانه بینندگان از شخصیت های تبهکار به شخصیت های قهرمان فیلم استفاده می‏شود. در این راستا معمولاً برای ایجاد ارتباط راحت و دوستانه بیننده با شخصیتهای قهرمان فیلم فاصله دوربین از نمای متوسط تا نمای نزدیک تنظیم می­ شود اما شخصیت های تبهکار در نمای خیلی نزدیک، دور یا خیلی دور نشان داده می‏شوند.
در «روبان قرمز» این تکنیک به نفع کاراکترهای اصلی و مرجح فیلم که به کار گرفته شده است به طوری که آنها بیشتر در نماهای متوسط و یا نزدیک به تصویر کشیده شده و در هیچ نمای بسیار نزدیک به تصویرکشیده نشده و در تعداد نماهای بسیار اندکی در نماهای دور یا بسیار دور ظاهر شده اند.
زاویه دوربین؛زاویه دوربین از حیث انتقال ارزش­های زیباشناختی و روان­شناختی از اهمیت بالایی برخوردار است. همانطوری که در فصل سوم گفته شد سه حالت اصلی برای زاویه دوربین وجود دارد که از طریق این سه حالت معناهای ضمنی خاص انتقال داده می شود، که این سه حالت عبارتند از: زاویه سرازیر، زاویه هم سطح چشم، و زاویه سربالا.
در این فیلم از زاویه دوربین بیشتر برای ایجاد حس همدلی و برابری با کاراکترهای اصلی مرجح فیلم، که عبارتند از کاراکترهای داود، جمعه و محبوبه استفاده شده است. به این صورت که این دسته از شخصیت ها در بیشتر صحنه ها در زوایه دوربین هم سطح چشم برای انتقال احساس برابری بیننده با سوژه و همدردی با آنها به نمایش درآمده­اند. در تصویرهای زیر که از فیلم گرفته شده ­اند مواردی از بکارگیری این زاویه دوربین برای کاراکترهای مرجح فیلم در صفحه بعد مشاهده می شود:
همانگونه که مشاهده می شود در اکثر صحنه ها از نمای نزدیک استفاده شده است که این نما بیشتر حس دراماتیک را القا می کند و از این نما برای ایجاد حس نزدیکی و صمیمیت با کاراکترهای قهرمان فیلم بخوبی استفاده شده است. همچنین این نمای مورد استفاده حس همذات پنداری و همدردی مخاطب با قهرمانان فیلم را تقویت می کند.
زاویه دوربین در این فیلم اغلب زاویه هم سطح چشم است که بخوبی برای انتقال احساس برابری بیننده با سوژه و حس همدردی او استفاده شده است.
الف-۳) سطح سوم: رمزگان ایدئولوژیک
همانطوری که در فصل قبل توضیح داده شد، مهمترین کاربرد رمزهای ایدئولوژیک این است که عناصر دو سطح قبل، یعنی رمزگان اجتماعی و رمزگان فنی، را در مقوله‏های «انسجام» و «مقبولیت اجتماعی» قرار می‏دهند. این کار از طریق رمزگان ایدئولوژیکی که در فیلم کار گذاشته شده ­اند انجام می­گیرد. بنابراین ما در این قسمت از تحلیل می بایستی در جستجوی آن دسته از رمزگان ایدئولوژیک باشیم که رمزگان دیگر، یعنی رمزگان اجتماعی و رمزگان فنی را پوشش داده و طبیعی جلوه می دهند. اما نباید فراموش کرد که هرگونه تحلیل فیلمهمچنین باید کمتر به راهبردهای متن برای مرجح نمایاندن برخی معانی و یا تحدید حوزه معانی، و بیشتر به آن شکافها و منافذی معطوف باشد که امکان مطرح­شدن معانی نامرجح را فراهم می‏آورند، معانیی که از تجربیات اجتماعی خوانندگان سرچشمه می‏گیرند.
روبان قرمز داستان همزیستی همیشگی انسان در طول تاریخ یعنی عشق و جنگ است.جنگی که از یک طرف نمادهایش (مین و تانک و داودی که مین خنثی می کند)در فیلم دیده می شود و از طرف دیگر جنگی که بین داود وجمعه بر سر محبوبه در جریان است. حاتمی کیا که پس از پایان جنگ در فیلم هایش به کارکردهای اجتماعی جنگ پرداخته بود، در فیلم روبان قرمز از سطح فاصله می­گیرد و می­ کوشد با زبان تصویر تعریف جدیدی از جنگ و عشق ارائه کند.
جمعه نماینده آرمانخواهان افراطی است. هرچند بار آن ساز دست ساز و دوچرخه مستهلکش غیر از این می نماید اما گفتار، رفتار و کردارش کاملاً مطابق با اسلوب های ایده آلیستی است. جمعه برعکس داود نمی خواهد و نمی تواند گذشته را در آینده اش دخالت دهد. از دید او گذشته ها گذشته است هرچند دردناک تاسف انگیز باشد. او نمی خواهد آینده ای را که شامل محبوبه هم می شود با گذشته اش خراب کند ، درگیری او با داود درگیری میان ارزش های گذشته و ضد ارزش های آینده است. از دید حاتمی کیا او نماینده مردمانی است که نان به نرخ روز می خورند و از بازار سهام سر رشته دارند. او اقتصاد را خوب می­داند (با عینک ظریفش) از طرفی نمی تواند افکار داود را تحمل نماید در فیلم هیچ گاه او را با لاک پشت نمی بینیم و این نشان از دیگری از نفرت او از سنت و گذشته است.
محبوبه نماینده مردم و زندگی عادی است. پلی میان گذشته و آینده و نماینده عشق است. کارکرد اساسی نقش محبوبه از انفعال در آمدن داود و حرکت دوباره و شتابان جمعه است.
حاتمی کیا در روبان قرمز به خلوتکده خویش می­رود و خود را به داوود و جمعه تقسیم می­ کند. بعد از فیلم آژانس شیشه ­ای که سرو صدای زیادی به پا کرد خود را به نقاهتگاهی می فرستد. در روبان قرمز اگراز منظر داوود بنگریم او خود را به حاشیه کشانده است و دنبال معجزه­ای است (همان جوشیدن چشمه ای که در آخر فیلم شاهدش هستیم)اما با آمدن محبوبه آرزویش بر باد می رود. محبوبه در فیلم نماد دنیا است که بخوبی از این نماد در فیلم استفاده شده است.
محبوبه و داوود هر دو نسبت به زمین آن منطقه تعلق خاطر دارند و هریک آنجا را بخشی از گذشته خود می پندارند. داوود کشمکش دارد بین درک کردن محبوبه و دست کشیدن از دلبستگی به آن زمین، داوود ابتدا محبوبه را چون ابر سیاهی تصور می کند که آمده تا او را از این دلبستگی ها برهاند ولی بعد می فهمد که او یک راهی است و معجزه ای که همیشه منتظرش بود. دغدغه اصلی حاتمی کیا در این فیلم شرایط اجتماعی است.
سه شخصیت اصلی «روبان قرمز» در بیابانی نامشخص در پی خواسته های خویش هستند و می­کوشند واقعیت روز را به نفع خود تغییر دهند و دیگران را مطیع خویش نمایند.
«داود» رزمنده ای است باقیمانده از سالهای جنگ. او زندگی اش را وقف پاکسازی منطقه و خنثی کردن مینهای مانده از آن سالها کرده است و به قول خودش دنیا و هوسهای دنیایش را خنثی می کند. وی فضای پاکسازی نشده میدان مین را با روبانهای قرمز محدود کرده است و به کندی لاک پشتش، مشغول خنثی کردن آنهاست. داود مردی آرمانگراست که می کوشد با یاد دوستان همرزمش خویشتن را ارضا کند و با کارش دلبستگی اش به جنگ و مردانگی را نشان دهد و ارزشها را پاس بدارد.

ترجمه: «از امیرالمؤمنین علیه السلام در خبر زانی که چهار بار اقرار نمود، نقل شده که آن حضرت به قنبر فرمودند: بازداشتش کن سپس خشمگین شده و فرمودند: چقدر قبیح است از مردانتان که این گونه اعمال پلید و شنیع انجام می دهند و آنگاه خود به خود می آیند و خویشتن را در ملأ عام مفتضح می کنند، چرا که در خانه ی خویش توبه نکرد؟ والله توبه اش بین خود و بین خدا برتر است از اقامه ی کیفر الهی را بر او».چنان چه از روایت فوق مستفاد کردیم، افضلیت تستّر و اختیار توبه بر رجوع به حاکم و اقرار و کیفر دیدن هست.
۳-۴-۳-۴- علم قاضی
گاهی ممکن است قاضی بدون این که متهم اقرار به ارتکاب جرم کند یا شهودی علیه وی شهادت دهند، به ارتکاب جرم از سوی متهم علم پیدا کند بحثی که سال ها بین فقیهان، اعم از شیعه و سنی، جریان داشته آن بوده است که آیا قاضی می تواند بر مبنای علم خود (بدون وجود اقرار و بیّنه) حکم صادر کند یا خیر؛ و در صورت مثبت بودن پاسخ، مواردی که وی از چنین حقّی برخوردار می باشد و نیز شرایط اعمال آن کدام است در مورد جواز اثبات جرایم به استناد علم قاضی عمدتاً می توان پنج نظر را بین فقهای مذاهب مختلف اسلامی به شرح زیر یافت.( محمدصادقی، ص ۳۹۷٫) اوّل آن که علم قاضی مطلقاً حجت هست (قول مشهود در امامیّه)
دوم آن که علم قاضی مطلقاً حجت نیست(قول اکثر فقهای عامّه و فقهایی مثل ابن جُنید، که حتی عمل به علم را بدون وجود اقرار یا بیّنه از سوی امام معصوم علیه السلام نیز جایز نمی داند.)( شاهرودی، ۱۳۷۸، ص ۷٫)
سوم آن که علم قاضی در حقوق الناس حجت هست ولی در حقوق الله حجت نیست (قول ابن ادریس)
چهارم آن که علم قاضی در حقوق الله (مثلاً زنا) حجت هست ولی در حقوق الناس (مثلاً حدّ سرقت) حجت نیست.
پنجم آن که علم قاضی اگر مستند به مبادی حس یا مبادی قریب به حس باشد حجت هست ولی اگر مستند به مبادی حدسی و تراکم ظنون باشد حجیّت ندارد، لیکن از نظر اکثریت فقهای شیعه قاضی می تواند در جمیع حقوق و حدود، اعم از حق الله و حق الناس، به مقتضای علم خود عمل کند.(مغنیه، ج ۶، ص ۱۳۹ـ ۱۲۹٫) و حتی اگر بیّنه مخالف علمش بوده و یا سوگند ها در نظرش دروغ باشند نباید آنها را بپذیرد(همان منبع، ص ۴۰۸٫) زیرا در چنین حالتی به علت حکم دادن عالمانه (بغیر ما انزل الله) فرد فاسقی محسوب خواهد شد. در مورد حجیّت علم قاضی روایت حسین بن خالد از امام صادق علیه السلام قابل توجه است که می گویند: «هرگاه امام ببیند که فردی در حال زنا یا شرب خمر است باید بر وی حدّ جاری کند و نیازی به اقامه ی بیّنه نیست، چرا که وی امین خداوند در میان مردم است ولی اگر امام شخصی را در حال سرقت ببیند تنها باید وی را نهی نماید» ایشان در پاسخ راوی راجع به فرق بین این دو مورد اظهار می دارند که هرگاه حق از آن خداوند باشد اقامه ی آن بر عهده ی امام، اما اگر به مردم تعلق داشته باشد مطالبه ی آن بر عهده ی خود آنهاست. (حر عاملی، شیخ محمد بن حسن ، همان منبع ، ج ۱۸، باب ۳۲٫)طبق حدیث فوق ، امام علیه السلام در حجّیت علم تفاوتی بین حق الله و حق الناس قائل نشده اند، بلکه وجه افتراقی بین این دو در لزوم مطالبه ی شاکی خصوصی در حق الناس است به عبارت دیگر علم در هر دو مورد حجّت هست لیکن در حق الناس ابتدا باید شاکی خصوصی شکایت کند تا امام بتواند به مقتضای علمش عمل کند،ولی در حق الله امام می تواند ابتدائاً و بدون وجود هیچ گونه شکایتی از کسی، مطابق علم خود عمل نماید.( محمد صادقی، جرائم علیه شخص، ص ۳۳۹٫)در باب حدود می توان گفت سیستم حاکم سیستم دلایل قانونی است که طریق اثبات آنها مشخص شده هست از جمله در جرم زنا، قانونگذار معین کرده که حد زنا با چهار بار اقرار و یا گواهی چهار مرد عاقل یا سه مرد و دو زن ثابت می شود به عبارت دیگر دلایل اثبات حد زنا حصری است. با توجه به مطالب فوق می توان گفت جرائمی غیر از قتل، سرقت، لواط و مساحقه را که راه های اثبات آنها در مواد قانونی منجّزاً احصا شده و در آن ها اشاره ای به علم قاضی نشده است مشکل بتوان به استناد علم قاضی اثبات کرد.
۳-۵-جهات تشدید مجازات کیفر زنا
۳-۵-۱- تکرار و تعدد زنا قبل از اجرای حد
امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله در این خصوص می فرمایند: «در صورتی که زنا را مکرر کند چه در یک روز و چه در چند روز، چه با یک زن و چه با چند زن، اگر در فاصله ی بین دو زنا حد نخورده باشد، یک حدّ بر او جاری می شود البته این در صورتی است که حدّ زناهای تکرار شده یک نوع باشند مثلاً حدّ همه ی آنها تازیانه باشد و اما اگر مختلف باشند مثلاً یک زنا مرتکب شده که حدّش تنها تازیانه است و زنای دیگری مرتکب شده که حدش تازیانه و سنگسار است یا سنگسار به تنهایی باشد، در این صورت علی الظاهر عقوبت به عدد زنا تکرار می شود.(موسوی خمینی (ره)، همان منبع، ص ۴۶۴٫)در صورت تکرار زنای غیر محصن از مرد و زن آزاد و تخلّل اقامه ی حدّ تازیانه، صدوقین و حلّی معتقدند که در مرتبه ی سوم کیفرشان قتل است و عمده دلیلشان صحیح یونس از امام کاظم علیه السلام است که فرمودند: اَصحابُ الکَبائِرِ کُلُّها إذا اُقیمَ عَلَیهِمُ الحَدُّ مَرَّتَینِ قُتِلوُا فی الثّالِثَهِ (حر عاملی، شیخ محمد بن حسن ، همان منبع ، ج ۱۸، ص ۳۱۳٫)ترجمه: «مرتکبین گناهان کبیره، همه ی کبیره ها، وقتی که دوبار بر آنان اقامه ی حد گردید، بار سوم کشته می شوند» اما فتوای مشهور بین اصحاب این است که با تخلّل اقامه ی حدّ در سه بار، دفعه ی چهارم، کشته می شوند و دلیلشان خبر موثّق ابی بصیر از امام صادق علیه السلام است که فرمودند: «الزّانُی اِذا زَنی یُجلَدُ ثَلاثاً و یُقتَلُ فی الرّابِعَهِ یَعنی جُلِدَ ثَلثُ مَرّاتٍ» ترجمه: «مرتکب زنا چنان که سه بار اقامه ی تازیانه زنا بر وی گردیده است در مرتبه ی چهارم کشته می شود» قول مشهور مضافاً به این که قاعده ی احتیاط در دماء موافق است با قاعده ی جمع بین اخبار نیز دمساز است؛ زیرا نسبت خبر موثّق ابی بصیر با خبر یونس نسبت خاص به عامّ است علیهذا خبر یونس بدین وسیله تخصیص می خورد و نتیجه چنین می شود که مرتکبین گناهان کبیره غیر زنا، در مرتبه‌ی سوم کشته می شوند و مرتکب زنای غیر محصنه در مرتبه ی چهارم کشته می شود، به شرط این که تخلّل اقامه ی حدّ شده باشد.(محمدی گیلانی، همان منبع، ص ۷۴٫) استاد امام (ره) نیز در تحریر الوسیله قول مشهور را انتخاب فرموده اند و نظر مبارکشان در این مورد چنین است «چنان چه از آزاد غیر محصن ولو زن باشد متکرّراً زنا انجام گیرد و سه با حدّ زنا بر وی اقامه شد در مرتبه ی چهارم کشته می شود.(موسوی خمینی همان منبع، ص ۴۶۴٫)
۳-۵-۲-زنا در زمان ها و مکان های متبرکه
شهید اول در لمعه دمشقیه در مورد کسانی که در زمان ها و مکان های متبرکه زنا می کنند از کیفری تحت عنوان «شلاق همراه با کیفر زاید» نام برده و می فرماید: «و آن حدّ کسی هست که در شب یا روز ماه رمضان یا دیگر زمان های شریف یا در مکانی شریف زنا کند، و یا آن که با مرده زنا کند و در تعیین مقدار زاید به حکم مراجعه می شود»( شهید اول، همان منبع، ص ۲۲۸٫)حضرت امام خمینی (ره) نیز در این مورد می فرمایند: کسی که عمل زنا را در زمانی مقدس چون ماه مقدس رمضان و جمعه ها و اعیاد و یا در مکانی شریف چون مسجد و حرم امامان علیهم السلام مرتکب شود حاکم به مقداری که مقتضی بداند حد بیشتر بر او جاری می سازد و خصوصیات زمان و مکان ها و آن جا که هم زمان عمل و هم مکان عمل آن خصوصیّتی دارد را رعایت می کند.(موسوی خمینی (ره)، همان منبع، ص ۴۶۸٫) بحث مربوطه در این مورد با نظر شهید ثانی پایان برده می شود که فرمودند: کسی که مرتکب زنا بشود در شب یا روز ماه رمضان یا در سایر زمان های شریف مانند روز جمعه، روز عرفه و عید یا در مکان شریفی مانند مسجد، جرم زنا کند طبق نظر حاکم کسی که حد را اقامه می کند کیفر زایدی بر او اعمال می کند و در این حکم فرقی نیست میان آن که علاوه بر تازیانه، سنگسار نیز ثابت باشد یا نباشد لذا اگر در زنا تازیانه نباشد و تنها مجازات زانی قتل باشد او را پیش از کشتن به خاطر زمان و مکان محترمی که این عمل در آن انجام شده بر حسب نظر حاکم کیفر می دهند.( شهید ثانی، همان، ص ۳۵۸٫)
۳-۵-۳-زنای زانی یا زانیه مسن دارای شرایط احصان:
و رجم و تازیانه در صورتی است که زنای محصنه ، چه زانی و چه زانیه پیر یعنی به حد شیخوخت رسیده باشد که اول یکصد ضربه تازیانه می خورد، سپس سنگسار می شود و ظاهراً در این مسئله نیز اختلاف چشمگیری نیست و روایت نیز صریح در همین حکم است: عبدالله بن طلحه از امام صادق علیه السلام نقل می کند که آن حضرت فرمودند: «اِذا زَنَی الشّیخُ وَ العَجُوزُ جُلِدًا ثُمَّ رُجما عُقُوبَهً لَهُما، وَ ِاذا زَنَی النِّصَفُ مِنَ الرِّجالِ رُجمَ وَ لَم یُجلَد اِذا کانَ قَد اَحصَنَ وَ اِذا زَنَی الشَّبابُ الحَدَثُ السّنُّ جُلِدَ وَ نَفَی سِنَهً مِن مِصرِهِ.( حر عاملی، همان منبع ، ج ۱۸، ص ۳۴۹٫)
ترجمه: «چنان چه مرد پیر و زن عجوزه مرتکب زنا شوند، اول تازیانه می خورند سپس سنگسار می شوند که کیفرشان همین است و چنان چه مرد میانه عمر زنا کند فقط سنگسار می شود و تازیانه نمی خورد و در صورتی که محصن باشد؛ ولی اگر جوان نورسیده ای زنا کند تازیانه می خورد و یکسال از شهرش تبعید می شود.
در روایت مذکور ، چنان که ملاحظه می شود، برای میانه ی عمر که محصن باشد فقط عقوبت رجم تعیین شده است و در بعضی از روایات هست که خدمت امام صادق علیه السلام عرض شد که امیرالمؤمنین علیه السّلام تازیانه می زده سپس رجم می نموده است، امام صادق علیه السلام انکار فرمودند.(محمدی گیلانی، همان منبع، ص ۷۲٫)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مرحوم شیخ طوسی و جمعی همین نظر را پذیرفته اند و امام خمینی (ره) نیز در تحریر الوسیله در این مورد می فرمایند: «اقرب اقامه سنگسار فقط است».(موسوی خمینی، همان منبع، ص ۴۷۵٫)
۳-۶-بررسی حقوقی سنگسار در قوانین مختلف
سنگسار از جمله موارد مطروحه در قانون مجازات اسلامی قدیم(مصوب ۱۳۷۰) است که در بحث حدود(کتاب دوم) در باب اول، مورد اشاره قرار گرفته است. سنگسار عبارتست از نوعی سیاست که آدمی را تا کمر در خاک نشانده بر آن سنگ باران کنند، به حدی که بمیرد. در شریعت اسلامی سنگسار حد زنای محصنه است. (www.tebyan.net) در فقه، سنگسار مجازات مجرمی است که محصن بوده و مرتکب زنا شده اسـت. اگـر مجـرم مرد باشد تا محل خاصره و اگر زن باشد تا سینه زنده دفن می شود و سپس آنقدر سنگ بـه طـرفاو پرتاب می کنند تا بمیرد. (لنگرودی،ترمینولوژی حقوق ،۳۲۹)
یکی از مسایلی که به عنوان فتـوای مشهور بین فقهای اسلام رایج می باشد، حد رجم است.از نظر فقها رجم به معنی آن است کـه اگـرمرد یا زن همسردار(محصن و محصنه)زنا کردند و خود۴ بار بدان اقرار و اعتراف نمودند و یا ۴ مردشاهد عادل یا ۳ مرد عادل و ۲ زن عادل، جزییات موضوع را بدون ابهام و به روشنی شهادت دادند وتفاوتی به لحاظ زمان و مکان و…در موردآنچه شهادت دادند، وجود نداشـت؛ حـد سنگـسار برآنـان جاری خواهد شد. در مقابل مجازات شلاق در جرم زنا که به حد اصغر مشهور است، فقها مجـازات سنگـسار راحد اکبر دانسته اند.(پیشین، ص۲۱۱) در باب اول کتاب حدود قانون مجازات اسلامی ذیل موضوع زنا چند فصل آمده است؛ از جمله تعریف و موجبات حد زنا، راه های ثبوت زنا در دادگاه ، اقسام حد زنا و کیفیت اجرای حد. قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ در فصل سوم باب اول کتاب دوم- حدود ، ذیل عنوان اقسام حد زنا، به تصریح به مجازات سنگسار اشاره می کند و حد زنا را در رابطه با مرد محـصن و زن محـصنه کـه دارای همسر دایم هستند و امکان جماع با همسر خود را در هر زمان دارا باشند و پیرمرد و پیـرزن زانی دارای شرط احصان بیان کرده است.در ادامه این مواد، شرایط و نحوه اجرای حد بر زن باردار یا شیرده، در حال نفاس، مستحاضه،افراد مریض ، دیوانه، مرتد …ذکر شده است. همچنین در قانون تفاوت وضع سنگسار زن و مرد مورداشاره قرار گرفته است. پس از آن نیز به تفصیل کیفیت اجرای سنگسار مورد توجه قرار گرفته است. (میرزایی، محشی قانون مجازات اسلامی، ۱۳۵-۱۲۰) در تمام جهان اسلام، اکنون تنها ۶ کشور نیجریـه ، سـودان، عربـستان سـعودی، افغانـستان، امارات متحده عربی و ایران، حکم سنگسار را در قوانین جزایی خود گنجاندهاند. (www.bbc.co.uk/persian/iran/story/) در برخی کشورهای دیگر اسلامی، قـانون سنگـسار بـه طـور مـوردی در برخـی ایالـت هـا و استان ها اجرا میشود ودر مابقی کشورهای اسلامی این حکم تعطیل شده است.
سال هاست که محافل حقوق بشری، ایران را به خاطر برخی اقـدامات خـود از جملـه اجـرای قانون سنگسار به عنوان ناقض حقوق بشر به جهان معرفی کرده و درموقعیت های مختلـف ایـران را محکوم کرده اند. آنها به طور خاص اجرای قوانینی همچـون سنگـسار را بـه عنـوان کیفرهـایی ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز و توأم با شکنجه تلقی کرده، آنرا مغایر با تعهدات ایران در برخـی معاهدات و میثاق های بین‌المللی، از جمله میثاق بین المللی حقـوق مـدنی و سیاسـی و یـا اعلامیـه جهانی حقوق بشر میدانند که ایران نیز سالهاست بدون هر نـوع حـق شـرطی بـدانهـا پیوسـته است. هرچند ایران معتقد است که اجرای چنین قوانینی هیچ گونه مغایرتی با تعهدات بین المللی اش، از جمله چهار کنوانسیون و میثاق های بین المللی حقوق بشری که به آنها ملحق شده، نـدارد؛ ولـی متأثر از فضای حقوق بشری حاکم بر عرصه بین المللـی، در برخـی مـراودات خـود در حـوزه هـای اقتصادی، تجاری و سیاسی دچار مشکل شد.
به دنبال ایجاد این فضا بخصوص پس از گفتگوهای ۱۳۷ چندجانبه ایرا ن و اتحادیه اروپا که دو محور اساسی تجاری و حقوق بشری داشت، ایران اعلام کرد که براساس بخشنامه صـادره از سـوی ریـیس قـوه قـضاییه از ایـن پـس مجازات سنگسار را اجرا نخواهد کرد رییس قوه قضاییه در یک بخشنامه رسـمی در دی مـاه سـال۱۳۸۱ اجرای حکم سنگسار را ممنوع کرد و اظهار داشت که در حال حاضر جمهـوری اسـلامی بـه دنبال مجازات جایگزین برای این نوع از جرایم است.ایـن در حـالیسـت کـه مطـابق نظـر امـام خمینی(ره) در سال۱۳۶۰، شورای عالی قضایی بخشنامه ای صادرکرد که دادگاه ها حکم رجم صـادرنکنند. (روزنامه اعتمادملی ،۱۰/۵/۸۶) حال علت این که این بخشنامه بعد از چندی به بوته فراموشی سپرده شد، چندان روشن نیست.
۳-۷-مجازات سنگسار در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲
در خصوص موضوع رجم قانونگذار در چند مواد اشاره هایی به رجم نموده که ابتدا به بیان آن مواد خواهیم پرداخت:
ماده ۱۳۲- در جرائم موجب حد، تعدد جرم، موجب تعدد مجازات است مگر در مواردی که جرائم ارتکابی و نیز مجازات آنها یکسان باشد.
تبصره ۱- چنانچه مرتکب به اعدام و حبس یا اعدام و تبعید محکوم گردد، تنها اعدام اجراء می شود.
تبصره ۲- چنانچه دو یا چند جرم حدی در راستای هم و در یک واقعه باشند، فقط مجازات اشد اجراء می شود؛ مانند تفخیذ در هنگام لواط که تنها مجازات لواط اجراء می شود.
تبصره ۳- اگر مرد و زنی چند بار با یکدیگر مرتکب زنا شوند، چنانچه مجازات اعدام و جلد یا رجم و جلد ثابت باشد، تنها اعدام یا رجم حسب مورد اجراء می شود.
تبصره ۴- چنانچه قذف، نسبت به دو یا چند نفر باشد، دو یا چند مجازات اجراء می گردد.
ماده ۱۷۳- انکار بعد از اقرار موجب سقوط مجازات نیست به جز در اقرار به جرمیکه مجازات آن موجب رجم یا حد قتل است که در این صورت در هر مرحله، ولو در حین اجراء، مجازات مزبور ساقط و به جای آن در زنا و لواط صد ضربه شلاق و در غیر آنها حبس تعزیری درجه پنج ثابت می گردد.
ماده ۲۲۵ – حد زنا برای زانی محصن و زانیه محصنه رجم است. درصورت عدم امکان اجرای رجم با پیشنهاد دادگاه صادرکننده حکم قطعی و موافقت رئیس قوه قضائیه چنانچه جرم با بینه ثابت شده باشد، موجب اعدام زانی محصن و زانیه محصنه است و در غیر اینصورت موجب صد ضربه شلاق برای هر یک می باشد.
ماده ۲۲۶ – احصان در هریک از مرد و زن به نحو زیر محقق می شود:
الفـ احصان مرد عبارت است از آنکه دارای همسر دائمی و بالغ باشد و در حالی که بالغ و عاقل بوده از طریق قُبُل با وی در حال بلوغ جماع کرده باشد و هر وقت بخواهد امکان جماع از طریق قُبُل را با وی داشته باشد.
ب ـ احصان زن عبارت است از آنکه دارای همسر دائمی و بالغ باشد ودر حالی که بالغ وعاقل بوده، با او از طریق قُبُل جماع کرده باشد و امکان جماع از طریق قُبُل را با شوهر داشته باشد.
ماده ۲۲۷- اموری از قبیل مسافرت، حبس، حیض، نفاس، بیماری مانع از مقاربت یا بیماریی که موجب خطر برای طرف مقابل می گردد مانند ایدز و سفلیس، زوجین را از احصان خارج می کند.
بر خلاف تصور برخی مجازات رجم از قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ حذف نشده است. قانونگذار در ماده ۲۲۵ قانون جدید صراحتاً آورده است که : حد زنا برای زانی محصن و زانیه محصنه رجم است. البته در ادامه این ماده تغییرات جدیدی را شاهد هستیم به این صورت که در صورت عدم امکان اجرای رجم با پیشنهاد دادگاه صادرکننده حکم قطعی و موافقت رییس قوه قضاییه چنانچه جرم با بینه ثابت شده باشد، موجب اعدام زانی محصن و زانیه محصنه است و در غیر این صورت موجب صد ضربه شلاق برای هر یک می باشد.
بدین ترتیب :
۱- مجازات اصلی و اولیه زنای محصن و محصنه مانند قانون سابق(مصوب ۱۳۷۰) رجم می باشد.
۲ـ ممکن است تحت شرایطی مجازات رجم قابل اجرا نباشد. به نظر می رسد منظور قانونگذار از این عبارت (عدم امکان اجرای رجم) تلطیف مقررات مربوط به مجازات رجم با توجه به اسناد حقوق بشر و فشارهای بین المللی باشد. ضمن اینکه نظر برخی از فقهای معاصر در توصیه به عدم اجرای مجازات رجم در حالتی که موجب وهن اسلام است، مد نظر قانونگذار بوده است. در کل عبارت عدم امکان اجرا بسیار مبهم می باشد!
۳ـ ظاهراً تشخیص عدم امکان اجرا ابتدائاً با قاضی صادرکننده حکم قطعی می باشد
۴ـ درخواست عدم امکان اجرا بعد از تشخیص قاضی صادرکننده حکم قطعی، باید به رییس قوه قضاییه ارسال و به موافقت ایشان برسد.
۵ـ پس از تائید عدم امکان اجرا توسط ریاست قوه قضاییه، چند حالت قابل بحث است:
الف ـ زنای محصن با اقرار ثابت شده باشد: در این حالت مجازات مرتکب(زانی یا زانیه) صد ضریه شلاق حدی خواهد بود.
ب ـ زنای محصن با بینه ثابت شده باشد. ظاهراً منظور از بینه مجموع شهادت های لازم برای اثبات جرم زنای محصنه می باشد که طبق ماده ۱۹۹ جدید شهادت ۴ مرد عادل یا شهادت ۳ مرد عادل به علاوه ۲ زن عادله می باشد. در این حالت مجازات زانی یا زانیه اعدام خواهد بود.
ج ـ زنای محصن با علم قاضی ثابت شده باشد : با توجه به منطوق ماده ۲۲۵ در این خصوص نیز باید قائل به عدم اعدام و جاری شدن صد ضربه شلاق بر مرتکب شد.
۶ـ دلیل مجازات اعدام در بحث بینه مبانی فقهی موضوع می باشد که بعد از اثبات زنای محصن با شهادت شهود، امکان انکار یا فرار از گودال که موجب سقوط رجم می شود، وجود ندارد. و در هر حال باید از مرتکب به طریق رجم سلب حیات شود. برای همین قانونگذار نتیجه مجازات رجم در این حالت را که اعدام می باشد، به طریق دیگری غیر از رجم تجویز نموده است.
بدین ترتیب قانونگذار در قانون جدید اصل را بر اجرای مجازات رجم در مورد زنای محصن و محصنه قرار داده است که قاضی صادرکننده حکم قطعی تحت شرایطی مبهم می تواند با موافقت رئیس قوه قضاییه در شکل این مجازات تغییراتی به شرح موارد فوق ایجاد نماید.

آدرس پستی در شهرستان: ارومیه – بلوار آزادگان – خ شهید رستمی – مجتمع جنت طبقه پنجم
تلفن ثابت محل سکونت: … ۰۴۴۱۳۶۸۰۳۴۵……تلفن محل کار: ……………………………. دورنگار:……………………………
اطلاعات مربوط به استاد راهنما:
تذکرات:

دانشجویان دوره کارشناسی می‌توانند یک استاد راهنما و حداکثر دو استاد مشاور و دانشجویان دوره دکتری حداکثر تا دو استاد راهنما و دو استاد مشاور می‏توانند انتخاب نمایند.
در صورتی که اساتید راهنما و مشاور مدعو می باشند، لازم است سوابق تحصیلی، آموزشی و پژوهشی کامل ایشان (رزومه کامل) شامل فهرست پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‏های دکتری دفاع شده و یا در حال انجام که اساتید مدعو، راهنمایی و یا مشاوره آنرا بر عهده داشته‏اند، به همراه مدارک مربوطه و همچنین آخرین حکم کارگزینی (حکم هیأت علمی) ضمیمه گردد.
اساتید راهنما و مشاور موظف هستند قبل از پذیرش پروپوزال، به سقف ظرفیت پذیرش خود توجه نموده و در صورت تکمیل بودن ظرفیت پذیرش، از ارسال آن به دانشکده و حوزه پژوهشی و یا در نوبت قراردادن و ایجاد وقفه در کار دانشجویان جداً پرهیز نمایند. بدیهی است در صورت عدم رعایت موازین مربوطه، مسئولیت تأخیر در ارائه پروپوزال و عواقب کار، متوجه گروه تخصصی و دانشکده خواهد بود.
اطلاعات مربوط به استاد راهنمای اول:
دانشگاهی دکتری مخابرات
نام و نام خانوادگی:.آقای دکتریاشارزهفروش……آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه……..
تخصص اصلی:میدان و امواج.. رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): استادیار……….. تلفن همراه: ۰۹۱۴۳۴۷۶۱۲۹……..
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: yashar.zehforoosh……..
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد راهنمای دوم:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
عضو هیأت علمی دانشگاه ………………………………….
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: …………………………………………….
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور اول:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
عضو هیأت علمی دانشگاه ………………………………….
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: …………………………………………….
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور دوم:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
عضو هیأت علمی دانشگاه ………………………………….
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: …………………………………………….
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
۴- اطلاعات مربوط به پایان‏ نامه:
الف- عنوان تحقیق
۱- عنوان به زبان فارسی:
طراحی و شبیه سازی و پیاده سازی یک آنتن تک قطبی فراپهن باند کوچک رویه زیر لایه RF4 با خاصیت حذف تداخل فرکانسی سیستم های دیگر
۲- عنوان به زبان انگلیسی/(آلمانی، فرانسه، عربی):
تذکر: صرفاً دانشجویان رشته‏های زبان آلمانی،‌فرانسه و عربی مجازند عنوان پایان‏ نامه خود را به زبان مربوطه در این بخش درج نمایند و برای بقیه دانشجویان، عنوان بایستی به زبان انگلیسی ذکر شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

Design ,simulation and implementeion of small ultra wide band monopole antenna on FR4 substrate with Frequency interference filtering chorectristic with other systems
ب – تعداد واحد پایان‏ نامه: ۶
ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏ه ای مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) : آنتن های مورد مطالعه قرارگرفته شده در این پایان نامه در مقایسه با دیگر آنتن های متداول مایکروویوی دارای مزایای مختلفی هستند که بعضی از آن ها عبارتند از: داشتن ابعاد کوچکتر، وزن کمتر و ساختار صفحه ای با ضخامت کم، هزینه بسیار پایین ساخت و امکان تغییر پلاریزاسیون آنتن با روش های تغذیه ی مختلف، کاربرد های وسیعی به خود اختصاص داده اند یکی از مشکلات این آنتنها تداخل آن با باندهایی همچون WiMAX یا WLAN است که برای جلوگیری از این تداخل می توان از یک فیلتر پهن باند با عملکرد فیلترینگی در این باندها استفاده کرد.
د - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرایند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد: با پیشرفت سیستمهای مخابراتی ،آنتنهای پهن باند، دارای ابعاد کوچک و هزینه ساخت پائین می توانند کاربردهای گستردهای داشته باشند.
ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق):
به دلیل پایین بودن هزینه های ساخت و کارآیی نسبتا بهتر در تکنولوژی های جدید، این آنتن همواره مورد توجه محققان بوده و آنتن های مختلف و تکنیک های مختلفی در خصوص این آنتن بیان شده است

کارآفرینیسازمانی گونهای از کارآفرینی است که جمع یا کل سازمان یا شرکت، بصورت گروهی آن را انجام میدهند(هریس^[۲۶]،۲۰۰۹،ص۲۱).
کارآفرینیسازمانی عبارتست از اقدام به ایجاد سازمانهای جدید و یا بازسازی سازمانهای بالغ، بویژه کسب و کار جدید و بطور کلی پاسخ به فرصتها (انوها^[۲۷]،۲۰۰۷،ص۲۶).
کارآفرینیسازمانی عبارت است از  نوآوری در یک فناوری جدید، دستهای از محصولات و یا یک مدل کسب و کار که منجر  به  مزیت  پایدار  برای  سازمانهای  در حال توسعه می‌شود (کلی^[۲۸]، ۲۰۱۱، ص۷۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کارآفرینیسازمانی، بعنوان یک مؤلفه مهم در عملکرد سازمانی است، که نقش بسزایی را در توسعه نوآوریها و فناوریهای شرکتهای با اندازه کوچک و متوسط ایفا مینماید(آنتونسیک و پاردن^[۲۹]، ۲۰۰۸).
کارآفرینیسازمانی میتواند باعث بالابردن شایستگی‌های سازمانی و توسعه فرصت‌ها از طریق ایجاد نوآوری داخلی شود. ایجاد نوآوری داخلی نیازمند اقدام در جهت برانگیختن افراد و گروه‌ها است که تحت تأثیر ویژگی‌های سازمانی قرار دارند(راسل،۱۹۹۹، نقل از صالحی و شوقی،۱۳۹۱، ص۶۸). همچنین کارآفرینیسازمانی در بقاء، رشد، سودآوری و نوسازی سازمان، بویژه در سازمانهای بزرگ، نقش بسیار مهمی ایفا میکند(هنیونن و کورولا،۲۰۰۴،ص۱۴). بهمین دلیل کارآفرینیسازمانی برای اطمینان از بقاء از طریق بازسازی عملیات سازمانها، تعریف مجدد مفهوم کسب و کار و افزایش ظرفیتهای نوآوری و کیفیت مورد نیاز در محیط پویا، ضروری است(اکولز و نک^[۳۰]،۱۹۹۸،ص۷۷).
۲-۱-۴.انواع کارآفرینی سازمانی از دیدگاه (تورنبری^[۳۱]،۲۰۰۳)
۲-۱-۴-۱. ریسکپذیری سازمانی: فرایند شروع سرمایه گذاریهای جدیدی که با کسب و کار اصلی شرکت مرتبط میباشد. در شرکتهایی که از یکپارچگی عمودی استفاده مینمایند، پذیرش ریسک یک استراتژی جذاب میباشد.
۲-۱-۴-۲. تحولسازمانی: بر افزایش کارایی عملیاتی تأکید مینماید. تحولسازمانی همیشه بمعنی کارآفرینی نیست بلکه مختص کارآفرینان صرفهجو میباشد.
۲-۱-۴-۳.کارآفرینیدرونسازمانی: شناسایی کارکنان درون یک سازمان که دارای استعداد کارآفرینی هستند. همه کارکنان نیاز به داشتن مهارتهای کارآفرینی جهت رشد ندارند، بلکه آنچکه ضروری است آن است که باید افرادی که توانایی های ذاتی کارآفرینی دارند شناسایی گردند و پرورش یابند.
۲-۱-۴-۴. شکستن قانون صنعت: این شکل از کارآفرینیسازمانی برای شروع تغییر در پارادایمهای صنعت مناسب میباشد. شرکتهایی که محصولات و فرآیندهای نوآورانهای را شناسایی مینمایند میتوانند به موقعیتهای مناسبی دست یابند و سهمی از بازار را کسب نمایند. شرکت کامپیوتری دل^[۳۲] یک شرکت کارآفرینی است که توانسته با تکیه بر این اصل، چشمانداز یک صنعت را بطور کلی تغییر دهد(صالحی و شوقی،۱۳۹۱،ص۹۱).
۲-۱-۵. ضرورت و اهمیت کارآفرینی سازمانی
امروزه بسیاری از شرکت‌ها به لزوم کارآفرینیسازمانی پی برده‌اند. در واقع این‌گونه تغییر گرایش در استراتژی، در پاسخ به سه نیازی است که بر شرکت‌ها تحمیل گردیده است، که عبارتند از: افزایش سریع رقبای جدید؛ ایجاد حس بی‌اعتمادی نسبت به شیوه‌های مدیریت سنتی در شرکت‌ها؛ و خروج بهترین نیرو‌های کار از شرکت‌ها و اقدام آنها به کارآفرینی مستقل (احمدپورداریانی،۱۳۸۴،ص۶۳).
بنابراین با توجه به پیشرفت سریع دانش و فناوری، تغییر روندهای جمعیت شناختی^[۳۳]، حضور اثربخش بازارهای سرمایه و آشنایی مدیران با پدیده‌ کارآفرینی سبب گردیده تا گرایش به کارآفرینی در استراتژی سازمانها شدیداً مورد تأکید قرار گیرد(کوارتکو و هادجتس^[۳۴]،۲۰۰۱،ص۳۶).
۲-۱-۶. رشد و توسعه کارآفرینی سازمانی
تعدادی از عواملی که باعث رشد کارآفرینی سازمانی میشوند عبارتند از: مشخص بودن (واضح بودن) اهداف؛ گروه های کاری به هم پیوسته؛ تصمیمسازی بوسیله پرسنل آموزش دیده و متخصص؛ سیستم پاداش و تنبیه اثربخش و سیاستهای استخدام و ترفیع انعطاف پذیر؛ کاهش فرآیندهای بوروکراتیک؛ گردش شغلی مناسب؛ ساختارسازمانی پویا؛ استقلالسازمانی؛ تصمیمگیری مشارکتی؛ محیط عملیاتی پویا؛ قابلیت استفاده از منابع برای نوآوری کردن؛ توجه به خروجی (ستاده) به جای توجه به ورودی(داده)؛ و اینکه سازمانهای بزرگتر منابع بیشتری برای نوآوری دارند(سادلر^[۳۵]،۱۹۹۹، صص۴۱۳-۴۳۳).
۲-۱-۷. موانع و محدودیت‌های کارآفرینیسازمانی
زیلبرمن^[۳۶](۱۹۹۹)، عوامل بازدارنده‌ کارآفرینی سازمانی را در چهار عامل اصلی خلاصه کرد که عبارتند از: تأکید بیش از حد بر قوانین و مقررات؛ سلسله مراتب انعطاف‌ناپذیر؛ فقدان آزادی عمل؛ و کنترل بیش از اندازه. بنظر مؤلف مقاله عواملی دیگری چون ارتقاء افراد بدلیل ارتباط با مقامات عالی و نه شایستگی، عدم‌انطباق ارتباطات با ساختارسازمانی و خطر ناپذیری مدیران ارشد نیز از محدودیت و موانع کارآفرینیسازمانی است(پرداختچی و شفیع زاده،۱۳۸۵،ص۱۱۸).
۲-۱-۸. سازمان کارآفرین
هر سازمانی نمیتواند کارآفرین باشد و هر سازمانی که کارآفرین است برای همیشه دارای این ویژگی نخواهد بود. کارآفرینی بخشی از چرخه زندگی یک سازمان و بیانگر وضع بازار و شخصیتهای درون سازمان است. بعبارت دیگر، سازمان کارآفرین سازمانی است که توجه خود را به رشد و اجرای استراتژی تهاجمی معطوف مینماید، نه اینکه فقط نیروی خود را صرف بقا و تثبیت موضع خود در بازار کند. چنین سازمانی با اجرای چهار استراتژی تهاجمی اصلی میتواند مسیر رشد را بپیماید، که این استراتژیها عبارتند از: گسترش بازار کنونی برای محصولات کنونی؛ شناسایی بازار جدید برای محصولات کنونی؛ ارائه محصولات جدید و متنوع؛ خریداری سازمانهای کوچکتر(عزتی و سید تقوی،۱۳۸۸،ص۱۱).
در انتها میتوان خاطر نشان کرد سازمانی که بتواند محیط پویایی در درون خود خلق کند تا کارکنان کارآفرین با علاقه و میل به آرمانهای کارآفرینانه خود به خلاقیت بپردازند و در فرایند خلاقانه کارآفرینی مشارکت کنند، سازمان کارآفرین تلقی می‌شود و البته جذب کارآفرینان و وفاداری آنان به سازمان منعکس‌کننده کارآفرین بودن آن سازمانها نیست، بلکه هم افزایی آنها در اثر تعامل با هم و به کمک راهبردی کردن دانش درون سازمان تبیین‌کننده آن معنا است (وینکر، پیتر، ویم و آندره^[۳۷]، ۲۰۰۸، ص۱۷).
۲-۱-۹. ویژگیهای سازمان کارآفرین
۲-۱-۹-۱. ویژگیهای سازمانهای کارآفرین از دیدگاه صمد آقایی (۱۳۸۲)
ویژگیهای سازمانهای کارآفرین عبارتاست از: ساختار غیر متمرکز و غیر رسمی، عمودی و افقی بودن ارتباطات، درانحصار نبودن اطلاعات، گروهی بودن کارها، کنترل آسان و غیر رسمی، داشتن کارکنان توانمند، حمایت مدیریت، قدردانی مدیریت از افراد ریسک پذیر، تحمل کردن انحراف از قواعد کارکنان متولی شدن طرحهای کارآفرینانه، داشتن تنوع در حمایتهای مالی مدیریت، حمایت مدیریت از طرحهای کوچک آزمایشی، بکارگیری ایدههای جدید کارکنان، تغذیه مالی برای شروع و حرکت طرحهای نو و قدرت تصمیمگیری مدیریت (صمدآقایی،۱۳۸۲،ص۹۵).
۲-۱-۹-۲. ویژگیهای سازمانهای کارآفرین از دیدگاه کنی (۲۰۰۷)
ویژگیهای سازمان کارآفرین عبارتست از: توجه به رشد و تعالی و خلق ارزش؛ برخورداری از سیاست‌های نوآورانه در بازار؛ تمرکز بر مشتری و نیازهای ناگفته‌اش؛ ارزیابی ریسک‌ها و مخاطرات مطرح در فعالیت تجاری؛ آمادگی رویارویی با شکست و بحران؛ برخورداری از نیروی انسانی دارای چشم‌انداز، استراتژی و آرمانگرا.
این سازمانها با تکیه بر دانش و خلاقیت نیرویانسانی خود، ضمن اتخاذ سیاست‌های خلاقیت محور، حرکت سازمان در جهت جهش به سوی آینده را تسهیل کرده و از تک‌تک فرصت‌های محیطی و تغییرات پیوسته دنیای پیرامون، در راستای آرمانهای خود، بهترین بهره‌ها را جست‌وجو می‌کنند (کنی و بهودین^[۳۸]،۲۰۰۷،ص۸۳).
۲-۱-۱۰. مقایسه‌ ویژگیهای سازمانهای سنتی و سازمانهای کارآفرین
جدول ۲-۱: مقایسه سازمانهای کارآفرین و سنتی (خنیفر، بردبار، فروغی قمی، حسینس فرد و خدایی ،۱۳۸۹)