فصل سوم

روش شناسی و مدل‌های تحقیق

۳-۱- مقدمه

علم، شناخت واقعیت از طریق تجربه است. پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می­رود. از این رو، در این فصل از تحقیق در این فصل، ابتدا سؤال‌ها و فرضیه ­های تحقیق ارائه می‌شود. سپس جامعه و نمونه آماری، روش تحقیق و گردآوری داده ­ها و متغیرهای تحقیق بیان می‌گردد. در قسمت روش تجزیه و تحلیل داده ­ها و آزمون فرضیه‌ها نیز، چارچوب کلی مدل رگرسیون به روش داده های ترکیبی، آزمون‌های قابلیت ادغام (F لیمر)، هاسمن، تحلیل همبستگی و آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون مطرح؛ و در نهایت، ابزار تجزیه و تحلیل داده ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۳-۲- سؤال‌های تحقیق

۱٫ آیا بین هزینه های نمایندگی و عدم کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد؟

۲٫ آیا بین هزینه های نمایندگی و سرمایه‌گذاری بیشتر از حد در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد؟

۳٫ آیا بین هزینه های نمایندگی و سرمایه‌گذاری کمتر از حد در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد؟

۳-۳- فرضیه‌های تحقیق

«فرضیه» عبارتی آزمایشی است که رابطه مورد انتظار بین دو یا چند متغیر را به صورت دقیق و روشن بیان می­ کند. ‌بنابرین‏، فرضیه گمانی موقتی است که درست بودن یا درست نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد. عموماً، فرضیه از طریق روش قیاسی با بهره گرفتن از یک نظریه یا از طریق روش استقرایی با بهره گرفتن از یک رشته مطالعات تحقیقی و یا از طریق روش­های قیاسی و استقرایی به صورت توأم، تدوین می­گردد (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۴: ۱۴). ساعی معتقد است که یک فرضیه­ خوب باید دارای ملاک­های زیر باشد:

۱٫ فرضیه ­ها باید با نظریه­ های انتخاب شده مرتبط باشند.

۲٫ فرضیه ­ها باید دقیق، روشن، مشخص و جزئی باشند؛ یعنی، فرضیه ­ها نباید دارای مفاهیمی باشند که آزمون­پذیر نباشند.

۳٫ فرضیه ­ها باید دارای مرجع تجربی باشند؛ یعنی نباید از مفاهیم انتزاعی غیرقابل اندازه ­گیری در فرضیه استفاده شود.

۴٫ فرضیه ­ها باید قابلیت پذیرفتن گزاره ­های مخالف را که از لحاظ نظری قابل بازبینی­اند، داشته باشند (ساعی، ۱۳۷۷: ۳۰).

در تحقیق حاضر، با توجه به مبانی نظری و بر اساس سؤال‏های تحقیق، ۳ فرضیه اصلی و ۹ فرضیه فرعی به شرح زیر طراحی شده است.

فرضیه اصلی اول: بین هزینه های نمایندگی و عدم کارایی سرمایه‌گذاری، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی اول: بین نسبت هزینه های عملیاتی به فروش و عدم کارایی سرمایه‌گذاری، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی دوم: بین نسبت گردش دارایی‌ها و عدم کارایی سرمایه‌گذاری، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی سوم: بین تعامل فرصت‌های رشد و جریان‌های نقدی آزاد و عدم کارایی سرمایه‌گذاری، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه اصلی دوم: بین هزینه های نمایندگی و سرمایه‌گذاری بیشتر از حد رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی چهارم: بین نسبت هزینه های عملیاتی به فروش و سرمایه‌گذاری بیشتر از حد، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی پنجم: بین نسبت گردش دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری بیشتر از حد، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی ششم: بین تعامل فرصت‌های رشد و جریان‌های نقدی آزاد و سرمایه‌گذاری بیشتر از حد، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه اصلی سوم: بین هزینه های نمایندگی و سرمایه‌گذاری کمتر از حد، رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه فرعی هفتم: بین نسبت هزینه های عملیاتی به فروش و سرمایه‌گذاری کمتر از حد، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی هشتم: بین نسبت گردش دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری کمتر از حد، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی نهم: بین تعامل فرصت‌های رشد و جریان‌های نقدی آزاد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد، رابطه معناداری وجود دارد.

۳-۴- جامعه آماری و نمونه تحقیق

یک جامعه آماری عبارت است از تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند. صفت مشخصه، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع است (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۴: ۵). تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد. به عبارت دیگر، این تعریف باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی، همه واحد‌های مورد مطالعه را در بر گیرد و در عین حال، از شمول واحد‌هایی که نباید به مطالعه آن‌ ها پرداخته شود، جلوگیری به عمل آید (سرمد و همکاران، ۱۳۸۴: ۱۷۷). نمونه نیز عبارت است از تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان­کننده ویژگی­های اصلی جامعه باشد (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۴: ۶).

در تحقیق حاضر، جامعه آماری متشکل از کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا ابتدای سال ۱۳۸۷ است که تا پایان سال ۱۳۹۱ به صورت مستمر در بورس اوراق بهادار تهران فعالیت ‌داشته‌اند. در این تحقیق از نمونه‌گیری آماری هدفمند استفاده می‌شود و شرکت‌های مورد بررسی، به روش حذفی و ‌بر اساس معیارهای زیر انتخاب می‌شوند:

۱٫ با توجه به دوره زمانی تحقیق، از ابتدای سال ۱۳۸۷ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشد.

۲٫ در دوره زمانی مورد بررسی، در بورس فعالیت مستمر داشته و کلیه اطلاعات مورد نیاز آن برای انجام تحقیق، به طور کامل ارائه شده باشد.

۳٫ در راستای افزایش مقایسه‌پذیری و یکسان‌سازی شرایط شرکت‌های منتخب، سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند ماه هر سال باشد.

۴٫ طی دوره زمانی تحقیق، تغیر فعالیت یا تغییر سالی مالی نداشته باشد.

هدف های تحقیق:

«بیان هدف یا هدف­ها یکی از قسمتهای مهم پژوهش است. زیرا در این قسمت از تحقیق مشخص می­ شود که محقّق چه چیزی را مد نظر قرار داده است و اصولاً در جستجوی چه چیزی است. بدون بیان هدف ها امکان ارزشیابی از کار محقق وجود ندارد. نتیجه ­گیری هر پژوهش به یافته ­های آن بستگی دارد و این امر بدون بیان هدف­ها امکان پذیر نیست» (دلاور، ۱۳۷۳، به نقل از موسی پور و علوی، ۱۳۸۸).

هدف کلّی: شناسایی مبانی تربیت (ویژگی‌های خدا، انسان، دنیا و مرگ) در مفاتیح و تبیین آموزه های تربیتی مرتبط با آن مبانی.

هدف های جزئی:

1. 1. شناسایی ویژگی های خدا و آموزه های تربیتی آن در مفاتیح الجنان

1. 1. شناسایی ویژگی های انسان و آموزه های تربیتی آن در مفاتیح الجنان

1. 1. شناسایی ویژگی های دنیا و آموزه های تربیتی آن در مفاتیح الجنان

1. شناسایی ویژگی های مرگ و آموزه های تربیتی آن در مفاتیح الجنان

اهمّیّت و ضرورت انجام تحقیق:

تربیت دینی در قرن بیست و یکم در برابر چالش‌های جدی قرار گرفته است که به گفته باقری (۱۳۸۶) باید از تربیت دینی در قرن حاضر، در قالبی سخن گفته شود که توان مقابله و رویارویی با این چالش‌ها را داشته باشد. از طرفی، تربیت تک بُعدی انسان در جهان امروز، باعث رشد ناموزون بشر گردیده که دلیل آن، توجه مکاتب انسانی به بعدهای خاصی از انسان بوده است، در صورتی که بشر نیاز به رشد و پرورش همه جانبه ای دارد که بتواند او را به ترکیب مناسب که باید به آن هیئت درآید، هدایت نماید. «مسابقه ‌دولت‌های‌ بزرگ جهان ـ که برای علوم تربیتی و انسانی، ده ها دانشکده و صدها متفکر و استاد دارند ـ در ساختن سلاح های مخرّب و ویرانگر، در گسترش پایگاه ­های نظامی، در استخدام مغزهای علمی برای تحصیل نیروهای رزمی بیشتر، گواه زنده بر گفتار ماست؛ زیرا با وجود گسترش علوم انسانی و تربیتی و با وجود پیدایش رشته ها و شاخه های فراوان برای علوم انسانی، غالباً کوشش‌های دانشمندان این علوم در رهبری اجتماع، به سوی یک سعادت واقعی، عقیم و بی­نتیجه مانده است و علّت بزرگ عقیم ماندن تلاش‌ها این است که نظام تربیتی بر اساس مادیگری و ماده پرستی و انقطاع از خدا و ماورای طبیعت است» (سبحانی، ۱۳۸۷، ص ۲۱ و ۲۲).

امام خمینی رحمه الله علیه در وصیت نامه سیاسی ـ الهی شان ‌در مورد توطئه دشمنان اسلام هشدارهایی به مسلمان ها می‌دهند که از جمله «تبلیغات دامنه دار با ابعاد مختلف برای مأیوس نمودن ملّت ها و خصوص ملّت فداکار ایران از اسلام است». (خمینی، بی تا، ص ۹). ایشان «به دست گرفتن مراکز تعلیم و تربیت» را نیز از رهاوردهای دشمنان معرفی نموده ­اند (همان، ص ۱۶). از نظر ایشان اگر مراکز تعلیم و تربیت ـ از کودکستان ها تا دانشگاه­ها ـ با برنامه های اسلامی و ملّی و در راه منافع کشور در جریان باشند، دست غارت استعمار کوتاه خواهد شد و ملت به پیروزی خواهد رسید (همان). پس با توجه به همه عوامل ذکر شده یعنی چالش‌های قرن معاصر و عداوت دشمنان حق و حقیقت با اسلام راستین ـ که البته مورد اخیر در طول تاریخ و در همه اعصار و در قبال اسلام و مسلمین وجود داشته است ـ باعث می شود اهمیت تبیین تربیت اسلامی با قوّت بیشتری احساس گردد.

ما دارای منابع عظیمی از معرفت و علم و عرفان می باشیم که امام رحمه الله علیه در صحیفه انقلاب به آن ها اظهار افتخار می­نمایند: «… ما مفتخریم که ائمه معصومین از علی بن ابیطالب گرفته تا منجی بشر حضرت مهدی صاحب زمان علیهم آلاف التحیات و السلام که به قدرت خداوند قادر زنده و ناظر امور است ائمه ما هستند. ما مفتخریم که ادعیه حیات بخش که او را قرآن صاعد می­خوانند از ائمه معصومین ما است. ما به مناجات شعبانیه امامان و دعای عرفات حسین بن علی علیه‌ ما السلام و صحیفه سجادیه این زبور آل محمد و صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است از ما است (مفتخریم). ما مفتخریم که باقرالعلوم بالاترین شخصیت تاریخ است و کسی جز خدای تعالی و رسول صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام، مقام او را درک نکرده و نتوانند درک کرد، از ماست. و ما مفتخریم که مذهب ما جعفری است که فقه ما که دریای بی پایان است یکی از آثار اوست و ما مفتخریم به همه ائمه معصومین علیهم صلوات الله و متعهد به پیروی آنانیم … و ما امروز مفتخریم که می‌خواهیم مقاصد قرآن و سنّت را پیاده کنیم» (همان، ص ۳).

دریای عظیم بینش­هایی که از طریق ائمهاطهار منتقل گردیده، مملواز گنج های باارزشی است که هر چه در مفاهیم آن بیشتر غور شود، باز جای موشکافی و استخراج علوم وجود دارد. طبق دلایل ذکر شده، تبیین تربیت اسلامی در جهان کنونی، به خاطر شکست مکاتب غرب ـ به دلیل توجه تک بعدی به انسان ـ و نیاز شدید بشر به منبع تربیتی همه جانبه که تمام ابعاد وجود او را سیراب نماید، بیش از پیش احساس می شود.

پژوهش‌هایی ‌در مورد ادعیه به جا مانده از ائمه اطهار علیهم السلام انجام گردیده است. تحقیقات انجام شده ‌در مورد مسئله دعا، بیشتر در حیطه تربیت بعد عاطفی انسان و از جنبه برقراری ارتباط بین خالق و مخلوق و تربیت معنوی انسان‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. به عنوان مثال جعفری (۱۳۴۷) می‌گوید: «اگر می خواهید در امتداد زندگانی خود لحظاتی را هم از جدی ترین هیجان روانی بهره مند شوید، دقایقی چند روح خود را به نیایش وادار کنید» (ص۳) و « در کدامیک از فعالیت‌های روانی ما پدیده ای را می توان نشان داد که از فعالیت روح هنگام نیایش عمیق­تر و گسترده ­تر بوده باشد؟» (ص۷)؛ ‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد زمینه بررسی ادعیه از دیدگاه تربیتی بالأخص از منظر دریافت بینش و معرفت از دعاها ، بسیار فراهم می‌باشد و وصول به معارف روشن اهل بیت علیهم السلام و ارائه آن به جهانیان به طریقی که با چالش‌های جهان مقابله کرده و پاسخگوی مسائل تربیتی بشر باشد، اهمیت ویژه ای پیدا می‌کند.

استخراج آموزه های تربیتی از کتب ادعیه بالاخص کتاب مفاتیح ـ که شیعیان انس ویژه­ای با آن دارند ـ می‌تواند افق تازه ای به روی کارشناسان علوم تربیتی بگشاید و آموزه­های تازه ای را به علم تعلیم و تربیت ارائه دهد. در پرتو انجام این تحقیق، ویژگی‌های خداوند، انسان، دنیا و مرگ از دیدگاه مفاتیح کشف خواهد گردید و آموزه­های تربیتی متناسب با هر کدام از آن ها جهت رسیدن به وضعیت مطلوب در تعلیم و تربیت تشریح خواهد شد.

سؤالهای تحقیق:

1. 1. ویژگی­های خدا در مفاتیح الجنان چیست و آموزه­های تربیتی آن کدامند؟

1. 1. ویژگی­های انسان در مفاتیح الجنان چیست و آموزه­های تربیتی آن کدامند؟

1. 1. ویژگی­های دنیا در مفاتیح الجنان چیست و آموزه­های تربیتی آن کدامند؟

1. ویژگی­های مرگ در مفاتیح الجنان چیست و آموزه­های تربیتی آن کدامند؟

تعریف مفاهیم مطرح شده در سؤالات تحقیق

الف- تربیت^[۳]

تعریف مفهومی: «تربیت عبارت است از پرورش دادن، یعنی استعدادهای درونی­ای را که بالقوه در یک شیء موجود است به فعلیت درآوردن و پروردن» (مطهری، ۱۳۸۸الف، ص ۴۳). در لغت به معنای افزایش دادن، بالا آوردن، رشد دادن، به فعلیت رساندن، شکوفا ساختن، پرورش دادن، پاک و مهذّب ساختن و به اختصار تربیت در معنای «پرورش» است» (علوی، ۱۳۸۶).

کیفیت زندگی کاری ابتدا در اروپا و طی دهه پنجاه مطرح شد. اریک تریست و همکارانش در دانشکده تاویستاک در لندن، تحقیقاتی را در زمینه بعد فنی و بعد انسانی سازمان‌ها انجام دادند و در این تحقیقات ارتباط بین این دو بعد مورد ارزیابی قرار گرفت. این مطالعات منجر به به وجود آمدن سیستم‌های فنی-اجتماعی گردید که امروزه در ایالات متحده آمریکا، بیشترین اقدامات مربوط به کیفیت زندگی کاری را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. متخصصان پیشگام کیفیت زندگی کاری در بریتانیا، ایرلند، نروژ و سوئد طراحی های شغل را برای هماهنگی هر چه بهتر کارکنان و تکنولوژی ایجاد کردند. فعالیت کیفیت زندگی کاری آن ها عمدتاًً با همکاری مشترک اتحادیه ها و مدیریت در طراحی کار تدوین شده و باعث به وجود آمدن طراحی هایی از مشاغل گردید که برای کارکنان سطوح بالاتر از منزلت (اعتبار شغلی)، تنوع شغلی و بازخور اطلاعاتی مربوط به نتایج را به ارمغان می آورد.

کیفیت زندگی کاری طی دهه شصت به ایالات متحده آمریکا رسید و بر عکس اروپا، نوع کیفیت زندگی کاری پیچیده تر و مرکب تر بوده است و به جای روش واحد از شیوه ها و نگرشهای متنوعی استفاده شده است. در این زمینه اقدامات پیشگامانه رابرت فورد درباره مشاغل غنی سازی شده منجر به ایجاد و به کارگیری فعالیت‌های غنی سازی شغلی در بخش خصوصی و دولتی گردید (معدنی پور،۱۳۸۱، ۷).

توجهی که امروزه به کیفیت زندگی کاری می شود، بازتابی از تکامل اجتماعی و کاری در سازمان و جامعه می‌باشد. هرتزبرگ^[۲](۱۹۵۹) مطرح می‌کند که، تعدادی از تحقیقات انجام شده در آمریکا و بریتانیا نشان می‌دهد که توسعه مدل طراحی مجدد شغل که هدف آن بهبود بهره وری کارکنان و کاهش نارضایتی شغلی است، یک راه برای مقابله با عدم انعطاف تیلوریسم^[۳] می‌باشد. همچنین کیفیت زندگی کاری با تغییر سازمانی به معنی افزایش انعطاف در سطح افقی (توسعه شغلی) و در سطح عمومی (غنی سازی شغلی)، مرتبط است که شامل سطوح بالایی از مشارکت و انگیزش برای بهبود و جذاب کردن خود کار به جای شرایط کاری است. ریان^[۴](۱۹۹۵)، هم مطرح ‌کرده‌است بیشتر تحقیقات انجام شده ‌در مورد کیفیت زندگی کاری در دهه ۶۰ برروانشناسی فرد و ادراک آن از محیط صنعتی مبتنی بود. وی اشاره می‌کند اصطلاح کیفیت زندگی کاری برای اولین بار در کنفرانس بین‌المللی در نیویورک در سال ۱۹۷۲ مطرح شد که بر سهم دانش و شروع یک تئوری منسجم در چگونگی ایجاد شرایط بهتر برای زندگی کاری تأکید داشت.

در دهه ۷۰ بیشتر سازمان‌هایی که از طریق تیلوریسم سنتی طراحی شغل کرده بودند، برای آن که در مقابل سازمان های ژاپنی رقابت کنند، به دنبال بهبود شرایط محیط کاری شدند. ‌بنابرین‏ مفهوم کیفیت زندگی کاری عمدتاًً متاثر از مدیریت منابع انسانی در کشور ژاپن می‌باشد، که تأکید آن بر جنبه‌های روانی دو پدیده، مشارکت کارکنان در تصمیم گیری های سازمان و مجهز کردن کارکنان به توانایی‌های علمی، اخلاقی و مشارکتی می‌باشد. (میرسپاسی،۱۳۸۲،۶۴)

اخیراًً شیوه های بهره وری و کیفیت زندگی کاری به قدری اهمیت و محبوبیت یافته اند که آن را می توان جنبش فکری نامید. همچنین نگرش های کیفیت زندگی کاری امکانات بیشتری را برای توسعه که از طریق پیوستن نیروهایی که از نهضت کنترل کیفیت جامع به دست آورده است، ایجاد می‌کند. کنترل کیفیت جامع سازمان به عنوان مجموعه ای از فرایند هایی تلقی می شود که می توان آن ها را با کیفیت محصولات و خدمات مرتبط ساخت و به وسیله تکنیک های آماری و بهبود مستمر مدل بندی کرد. (معدنی پور، ۱۳۸۱، ۸)

۲-۱-۲ مفهوم و تعاریف کیفیت زندگی کاری

از ابتدای نهضت کیفیت زندگی کاری در دهه ۱۹۷۰ میلادی تا کنون تعاریف متعدد و متنوعی از آن ارائه شده است. گرچه به اعتقاد دولان و شولر، کیفیت زندگی کاری به سختی تعریف و سنجیده می شود ولی با این وجود تعاریف متعدد وجود دارد. تعدادی از پژوهشگران و نظریه پردازان به توصیف مفهوم کیفیت زندگی کاری پرداخته‌اند و کوشیده اند عوامل و مؤلفه‌ های کیفیت زندگی کاری را تعیین کنند.

توجه روز افزون به عناصر کیفیت زندگی کاری در جوامع صنعتی، ابعاد وسیع آن را بیش از پیش آشکار می‌سازد. کیفیت زندگی کاری را از دو منظر می توان مورد بررسی قرار داد، از یک منظر، کیفیت زندگی کاری به مجموعه شرایط عینی و واقعی در سازمان نظیر خط مشی های ارتقا از درون، رهبری آزاد منش، مشارکت کارکنان و اقدامات و شرایط کاری امن و مطلوب و یکسان تلقی می شود و از منظر دیگر کیفیت زندگی کاری با نگرش کارکنان و طرز تلقی آن ها ‌در مورد احساس امنیت، رضایت و توان رشد و توسعه به عنوان یک انسان، فرض شده است. این دیدگاه، کیفیت زندگی کاری را به حد و میزانی که تمامی نیازهای انسان را تأمین می کند،‌ مرتبط می‌داند. از این رو کیفیت زندگی کاری را می توان از لحاظ عینی (سخت افزاری) و ذهنی (نرم افزاری) مورد توجه قرار داد. از سوی دیگر کیفیت زندگی کاری مفهوم یا سازه ای چند بعدی است و تعریف واحد، مورد اتفاق نظر و جهان شمولی از آن نمی توان ارائه نمود (پرداختچی،۱۳۸۴،۲۴).

در تعریف دیگر کیفیت زندگی کاری به مفهوم داشتن نظارتی صحیح، شرایط کاری خوب، پرداخت و مزایای مطلوب و مهم تر از همه ایجاد فضای کار چالش گرانه، مشارکتی، و اقناع کننده است. زندگی کاری با کیفیت عالی از طریق توجه به فلسفه روابط کارکنان به دست می‌آید و عبارت است از به کارگیری کوشش هایی در استفاده از زندگی کاری با کیفیت، که خود کوشش های منظم از سوی سازمانی است که به کارکنان فرصت های بزرگ تری برای اثرگذاری بر کارشان و تشریک مساعی در اثربخشی کلی سازمان می‌دهد (جزنی،۱۳۷۵، ۲۸۵)

آرمسترانگ^[۵] رضایت یک کارمند از برآورده شدن نیازهایش از طریق منابع، فعالیت ها و نتایجی که از درگیری و مشارکت در محیط کار به دست می‌آید را به عنوان کیفیت زندگی کاری تعریف نموده است.

وینتر و همکارانش^[۶] کیفیت زندگی کاری را عاملی می دانند که از طریق آن سهام داران و مدیریت سازمان، اتحادیه ها و کارکنان می آموزند که چگونه با یکدیگر بهتر کار کرده، عملیات را برای خود تشریح کنند و بهبودهای لازم را اعمال کنند تا اهداف کیفیت زندگی و کار همزمان تحقق یابند. کیفیت زندگی کاری به عنوان ادراک کارکنان از بهداشت فیزیکی و روانی خود در کار مطرح می شود.

ستاد مرکزی آمریکایی (۱۹۷۷) بهبود کیفیت زندگی کاری را عاملی تعریف ‌کرده‌است که در هر سطحی از سازمان رخ می‌دهد و هدف آن افزایش اثربخشی سازمانی از طریق بالابردن مقام و منزلت افراد و فراهم نمودن امکان ترقی آنان است(سبک رو و همکاران،۱۳۸۹، ۱۸۸)

داچ و شرمن^[۷] کیفیت زندگی کاری را مجموعه ای از روش ها و اقداماتی می‌داند که به افزایش و حفظ رضایت کارمندان کمک می‌کند و هدف آن بهبود شرایط کاری آن ها و افزایش کارایی سازمان است. کاسیو^[۸] کیفیت زندگی کاری را در ادراک کارکنان از بهداشت فیزیکی(جسمی) و روانی (ذهنی) خود در محیط کار تعریف کرده و عوامل آن را بدین شرح برشمرده است: مشارکت کارکنان، توسعه شغلی، حل تعارض، ارتباط، سلامت، امنیت شغلی، جبران برابر و محیط امن و افتخارآمیز(شهبازی و همکاران،۱۳۸۸، ۷۳)

۱-۸-۲- فرهنگ سازمانی

مقصود از فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضا نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود. یک سیستم که اعضای ان دارای استنباط مشترک(از ان) هستند، از مجموعه ای ویژگی های اصلی تشکیل شده است که سازمان به آن ها ارج می نهد و برای آن ها ارزش قائل است. (رابینز، ۱۳۸۹،۳۷۲)

۱-۸-۳- فناوری اطلاعات

یکی از زیر ساخت های مدیریت دانش فناوری اطلاعات می‌باشد.از دیدگاه متخصصان، ظهور مدیریت دانش ریشه در پیشرفت تکنولوژی اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی دارد. بر اساس دیدگاه لیبوویتز(۲۰۰۱) مدیریت دانش به طور قطعی ریشه در مهندسی دانش دارد. تکنولوژی اطلاعات ابزارهای جدیدی برای بهتر انجام دادن فعالیت های ساخت سرمایه دانشی در اختیار قرار داده است.(محمدی فاتح، سبحانی، محمدی،۱۳۹۰،۵۹)

۱-۸-۴- منابع انسانی

امروزه یکی از بارزترین مؤلفه‌ های موفقیت سازمان ها در گرو نقشی است که منابع انسانی می‌تواند ایفا کند ، سرمایه انسانی بالاترین و با ارزشترین سرمایه و بزرگترین دارایی هرسازمان و کشوری محسوب می شود، اگر چه در هیچ ترازنامه و حساب سود و زیانی آورده نمیشود ولی نتیجه سود و زیان سازمان‌ها را رقم می زند، تنها سرمایه‌ای است که با استفاده بیشتر کاهش نیافته و به صورت فزاینده توسعه پیدا می‌کند کلید توسعه سازمان‌ها و کشورها نیروی انسانی کارآمد است. (یعقوبی، ۱۳۸۸)

۱-۸-۵- مدیریت دانش

مدیریت دانش، فرایند سیستماتیک منسجمی است که ترکیب مناسبی از فناوری های اطلاعاتی و تعامل انسانی را به کار می‌گیرد تا سرمایه های اطلاعاتی سازمان را شناسایی،مدیریت و تسهیم کند.(فاتح و همکاران ،۱۳۹۰،۱۶-۱۵)

۱-۹- تعریف عملیاتی متغیر های تحقیق

در این بخش به تعریف عملیاتی متغیرها می پردازیم:

۱-۹-۱- فرهنگ سازمانی

آینه تمام‌نمای ویژگی‌ها، خصلت‌ها، قوت ها و ضعف های یک سازمان بوده و چهره آن را از نظر پایبندی‌های کارکنان به ارزش‌ها، اصول، باورها، نگرش‌ها و سایر اعتقادات مربوطه نشان می‌دهد(یینگ و بن احمد،^[۱۱] ۲۰۰۹).

۱-۹-۲- ساختار سازمانی

ساختار یکی از اجزای سازمان است که از عنصر پیچیدگی، رسمیت، و تمرکز تشکیل شده است. در این تحقیق ابعاد رسمیت و تمرکز مورد توجه می‌باشد.

۱-۹-۳ – فناوری اطلاعات

شامل محدوده وسیعی از اختراعات و رسانه های ارتباطی است که سیستم‌های اطلاعاتی و افراد را به همدیگر مرتبط می‌کنند، مانند ایمیل، کنفرانس صوتی و ویدئویی، اینترنت و نرم افزارها و سخت افزارها (طبرسا و اورمزی، ۱۳۸۷)

۱-۹-۴ – منابع انسانی

مهمترین سرمایه دانشی یک سازمان بوده و منبع خلاقیت در آن به شمار می‌آید، زیرا افزایش قابلیت های کارکنان تاثیر مستقیمی بر بهبود نتایج مالی سازمان دارد(ابیسکرا و گادری،^[۱۲] ۲۰۰۴). در این تحقیق استخدام و تخصص، و یادگیری منابع انسانی مورد مطالعه قرار گرفته است.

۱-۱۰- مدیریت دانش

استقرار مدیریت دانش: شامل مجموعه فرایند اکتساب، حفظ، تولید، به کارگیری و اشتراک دانش است(هانگ و همکاران، ۲۰۱۱).

۱-۱۱- قلمرو تحقیق(زمانی، مکانی ، موضوعی)

قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی این تحقیق ‌در مورد مدیریت دانش است.

قلمرو مکانی: قلمرو مکانی این تحقیق شرکت های تولیدی استان گیلان هستند

قلمرو زمانی: قلمرو زمانی این تحقیق نیز بازه زمانی اسفند ۹۲ تا شهریور ۹۳ است.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

مقدمه

اهمیت توان مدیریت کردن دانش به صورت فزاینده ای در اقتصاد دانش جهان امروز در حال افزایش است. ایجاد و توزیع دانش از عوامل حیاتی در حیطه رقابت به شمار می‌آیند. اکنون دانش به عنوان یک کالای ارزشمند شناخته می شود، کالایی که تولیدات( به ویژه تولیدات با فن آوری مدرن و بالا) و در دانش ضمنی کارمندان بسیار فعال یافت می‌گردد( زرگرپور و همکاران،۱۳۹۲،۶)

سازمان هایی که دانش خود را مدیریت می‌کنند به سطح بالایی از بهره وری دست می‌یابند. سازمان ها با دسترسی بیشتر به دانش کارکنان خود می‌توانند تصمیمات بهتری اتخاذ کنند، فرایند ها را بهینه سازی کنند، از تکرار کار ها کاسته و بر نوآوری خود بیافزایند و در نهایت یکپارچگی و همکاری خود را ارتقا بخشند(حسن زاده،۱۳۸۶،۳۸)

زیر ساخت های مدیریت دانش به عنوان ستون فقرات مدیریت دانش مورد توجه قرار گرفته اند و تقریبا همه ی سازمان‌هایی که مدیریت دانش را با موفقیت به کارگرفته اند به نیاز و اهمیت وجود زیر ساختی حمایتگر و اشکار برای پشتیبانی از نظام مدیریت دانش به خوبی واقفند، لذا این واقعیت که کارایی و اثر بخشی کاربرد مدیریت دانش در سازمان نیازمند وجود زیرساخت هایی قوی و مناسب است تأیید می شود (زعیم و تاتگلو ، ۲۰۰۷) .

در فصل دوم این تحقیق مبانی نظری و پیشینه تحقیق در بخش های گوناگون بررسی شده است. در بخش اول به مدیریت دانش، تعاریف، مدل های طبقه بندی دانش و… پرداخته شده است. در بخش دوم نیز به بررسی عوامل مؤثر بر استقرار دانش که در اکثر پژوهش ها استفاده شده پرداخته شده است. عوامل مؤثر بر استقرار مدیریت دانش در این تحقیق فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، فناوری اطلاعات و منابع انسانی انتخاب شده است. در بخش سوم نیز مدل مفهومی تحقیق و ماتریسی از پژوهش های پژوهشگران در این عرصه آمده است و در انتهای فصل نیز به بررسی پژوهش های پیشین درباره مدیریت دانش پرداخته شده است.

۲-۱- بخش اول : مدیریت دانش

در سال های اخیر ، مدیریت دانش به موضوع بحث محافل علمی و عرصه های علمی تبدیل شده است. جوامع علمی و عملی هر دو بر این باورند که سازمان ها با قدرت دانش می‌توانند برتری های بلند مدت خود را حفظ نمایند. امروزه چشم انداز های رقابتی سازمان ها نشان دهنده تاثیرات این دیدگاه ها در عرصه های استراتژیک سازمان های تجاری است اگر سازمانی به راحتی نتواند شکل صحیح دانش را در در جایگاه مناسب آن تشکیل دهد در عرصه های رقابتی با مشکل مواجه خواهد شد( سرلک و فراتی ،۱۳۸۷،۲۱۴). اساسی ترین مشخصه سازمان های هوشمند قرن ۲۱، تأکید بر دانش و اطلاعات است. برخلاف سازمان های گذشته، سازمان های امروزی دارای تکنولوژی پیشرفته بوده و نیازمند تسخیر، مدیریت و بهره برداری از دانش و اطلاعات به منظور بهبود کارایی، مدیریت و پیگیری تغییرات پایان ناپذیر هستند (فاتح و همکاران، ۱۳۹۰،۹).

۲-۱-۱- تعاریف مدیریت دانش

در واقع مدیریت دانش با بهره برداری و توسعه دانش متعلق به سازمان ها در جهت اهداف آن ها در ارتباط است(داونپورت ودیلانگ،۱۹۹۸).

مدیریت دانش، فرایند سیستماتیک منسجمی است که ترکیب مناسبی از فناوری های اطلاعاتی و تعامل انسانی را به کار می‌گیرد تا سرمایه های اطلاعاتی سازمان را شناسایی،مدیریت و تسهیم کند.(فاتح و همکاران ،۱۳۹۰،۱۶-۱۵)

مدیریت دانش به صورت خلق، به اشتراک گذاشتن، استفاده از دانش جهت ارتقای عملکرد سازمان تعریف می شود. (سالاری و همکاران،۱۳۹۰،۳)
مدیریت دانش، رویکردی یکپارچه به ایجاد، جذب و ضبط، سازماندهی، دسترسی و بهره گیری از دارایی های فکری یک سازمان می‌باشد( گری، ۱۹۹۶)

۲-۹-۳-هویت برند

هویت برند همان جوهره ی برند است ، مهمترین و منحصربفردترین خصوصیات برند در هویت برند نمایان می‌شود پرفسور جان کاپفررمعتقد است داشتن یک هویت ،یعنی بودن شما ، همان طور که هستید تبعیت از طرح ثابت ولی فردی خودتان، هویت برند تعیین کننده فردیت، آرمانها و اهداف ، ارزش‌ها و علائم شناسایی برند است. (کاپفرر،۲۰۰۲)« هویت برند را معنی برند که توسط سازمان تعیین شده است» دانسته است. با بهره گرفتن از هویت برند سازمان می ­تواند برند را به مشتریان هدفش معرفی کند.تصویر برند ادراک و تفسیر مصرف کنندگان ‌از هویت برند است» .به عبارت دیگر هویت برند بیانیه ای است که سازمان به مصرف کنندگان ارائه می­ کند وتعهدی است که به مصرف کنندگان داده می شود. هویت برند می‌تواند به عنوان ویژگی ، منفعت عملکرد ،کیفیت، خدمت ، پشتیبانی و ارزش که به برند متعلق است توصیف شود به طور خلاصه هویت برند آن چیزی است که سازمان می‌خواهد برندش ارائه کند از سوی دیگر تصویر برند ، ادراک مصرف کننده از برند است که ممکن است با هویت برند سازگارنباشد.(ناندان^[۳۳] ،۲۰۰۵)(هوسانی^[۳۴] و همکاران ،۲۰۰۶)

۲-۹-۴- ارزش نام تجاری و ابعاد آن

یکی از استراتژی های ایجاد تمایز ‌در محصولات شرکت نسبت به رقبا ، ایجاد ارزش یا سرقفلی برای نام تجاری است. شرکت‌ها از لحاظ قدرت و ارزش خوددر بازار با یکدیگر متفاوت می­باشند.در یک سو گروهی از نام های تجاری قرار دارند که برای اکثر خریداران در بازار ناشناخته مانده اند. و در سوی دیگر نام های تجاری قراردارندکه شناخت و آگاهی مصرف کنندگان از آن ها زیاد است.همچنین دسته ای از نام های تجاری وجود دارندکه ازاولویت مصرف کننده برخوردارند یعنی خریداران آن ها را از بین نام های تجاری دیگرترجیح داده و انتخاب ‌می‌کنند. و در انتها هرگروهی ازنام های تجاری وجود دارد که مشتریان نسبت به آن ها کاملا وفادارمی­باشند. مصرف کنندگان به چند دلیل یک نام تجاری باارزش بالا برنام های تجاری دیگر ترجیح می­ دهند.

1. 1. سریع تر می‌تواند منافع (ویژگی های) عرضه شده توسط آن نام تجاری را تفسیر کنند.

1. 1. ) اعتماد واطمینان بیشتری به آن نام تجاری دارند.

1. ) ازاستفاده آن نام تجاری احساس رضایت بیشتری کسب می­نمایند.

برند های تجاری خصوصاً آنهایی که ارزش بالایی دارند می ­توانند به عنوان قدرتمندترین دارایی سازمان محسوب گردند. این امربه سازمان‌ها اجازه می­دهدتا از وفاداری بالای برند تجاری ، آگاهی به برند تجاری ، کیفیت ادراک شده و پیوند ارتباط قوی با مشتری بهره مند گردند.( بریستو و همکاران،۲۰۰۲،) علاوه ایجاد یک وفاداری بلند مدت در مشتریان می­تواندبرای سازمان ها دارای ارزش بالای برند تجاری ، یک مزیت رقابتی متمایز ایجاد نماید( بارداراج، ۱۹۹۳) ارزش برند تجاری برای محصولات اعم از کالا و خدمات ، اهمیت بالایی دارد. بری بر این موضوع اشاره دارد که ارزش برند تجاری دارای دوجزء ‌می‌باشد : ۱) آگاهی نسبت به برند تجاری ۲) محتوای برند تجاری

محتوای برند در رابطه با سازمان تحت تاثیر تجربه مشتری ‌می‌باشد( بری ولئونارد، ۲۰۰۰،) یکی از مشهورترین نظریه های ارائه شده در این زمینه رویکرد رفتاری نظریه آکراست.تأکید می­ کند که برند تجاری به عنوان نشانه ای همراه با تعداد زیادی از دارایی و تعهدات ذهنی بوده و به منظور ایجاد تمایز در محصولات به کارمی­رود. از نظر او ارزش برند به عنوان مجموعه ای از دارایی ها و تعهدات مرتبط با برند تجاری می ­باشد.نام تجاری از ازجمله دارایی های نامشهود و مهمترین دارایی در بیشتر کسب و کارها می­ باشد . این موضوع به سبب تاثیرات اقتصادی نام تجاری برای کسب وکار بوده است. نام های تجاری در انتخاب مشتریان ،کارکنان ، سرمایه گذاران و نمایندگان دولت تاثیر می­گذارنددر دنیایی که قدرت انتخاب زیاد است .این تاثیر گذاری در موفقیت تجارت و خلق ارزش برای سهام‌داران موضوعی مهم ‌و کلیدی ‌می‌باشد.برای مثال دو اتومبیل را در نظر بگیرید که در خط تولید یک کارخانه ی اروپایی تولید می­شوند این دوخودرو دارای شکل یکسان و مشابه هستند و روی یک شاسی مشابه سوار شده اند، تنها فرق موجود میان آن دو ، نام آن ها ، یکی از آن ها فیات و دیگری تویوتا کرولا ‌می‌باشد. بدون در نظر گرفتن کلیه موارد مشابه میان این دو خودرو تویوتا گران تر از فیات به فروش می­رسد، چرا؟ برای اینکه مصرف کنندگان اروپایی به نام تجاری تویوتا اعتماد دارند و حتی حاضرند جهت دریافت آن مبلغ اضافی هم بپردازند.( باغبان ‌و موسوی، ۱۳۸۳،)

۲-۹-۵-تداعی برند

هرچیز مرتبط با برند درحافظه بوده و به عقیده آکر آگاهی از برند رابطه ی نزدیکی با برند دارد .او « تداعی برند را ارتباطی بایک برند در حافظه» تعریف ‌کرده‌است .و به عقیده وی تداعی برند.می ­تواند از پنج راه برارزش ویژه برند مؤثر باشد(آکر، ۱۹۹۱) که عبارتنداز :

۱)کمک به پردازش اطلاعات

۲)تمایزو جایگاه یابی

۳) دلیلی برای خرید نام تجاری

۴) ایجاد انگیزش و احساس مثبت

۵) گسترش

به عقیده (گیل و همکاران، ۲۰۰۷) تداعی ،« یک ارزش و احساسی ‌در مورد برند ها ایجاد می­ نماید که آن ها را از سایر برند ها متمایز می­سازد» . همچنین مصرف کننده از محصول که خریداری کرده و یا در خانواده خود مصرف می­ نماید ، یک نشان در حافظه خود ذخیره می­ کند که لزوماً اسم آن محصول نیست و می ­تواند شامل شکل بسته بندی، طراحی یا عکس های خاص و هرچیز دیگری باشد که می ­تواند در ذهن انسان تداعی گردد. همچنین وجود آگاهی در ذهن مصرف کننده در ارتباط بایک تداعی گر قوی مثبت برای برند ، یک مزیت محسوب می­ شود(شپارد^[۳۵] ،۱۹۸۶)به عقیده آتیلگان و همکاران تداعی برند بر وفاداری مصرف کننده تاثیر گذار ‌می‌باشد. و برای مصرف کنندگان و شرکت ایجاد ارزش می­ نماید (آتیلگان، ۲۰۰۶) تداعی برند باید به اندازه کافی محکم ومطلوب باشد تا در ارزش ویژه برند تاثیر مثبت داشته باشد و تداعی برند در اطلاعات تصمیم خرید مصرف کننده مشهود است (گیل و همکاران ، ۲۰۰۷، ص۱۹) تداعی ها و همخوانی ها دو تصمیم است،خرید برای وفاداری به برند به عنوان معرف میانی بوده و همچنین آفریننده ارزش برای شرکت و مشتریان آن می­باشندآکر(۱۹۹۱) .این منابع را به صورت کمک به پردازش و بازاریابی اطلاعات ، متمایز قائل شدن برای برند ، ایجاد دلیل ومنطق برای خرید، آفرینش احساسات و نگرش های مثبت وحمایت از ترویج و توسعه نام تجاری لیست می­ کند.

۲-۹-۶)آگاهی از برند