عناصر پنج‌گانه نظریه کیفیت زندگی
رضایت مندی فرد از حیطه ی خاصی از زندگی از چهار قسمت تشکیل می شود:(۱)شرایط عینی یا شرایط آن حیطه,(۲)چگونگی ادراک و تفسیر فرد از شرایط مربوط به آن حیطه,(۳)ارزیابی فرد از رضایت مندی از آن حیطه مبتنی بر کاربرد معیارهای خرسندی یا موفقیت,و(۴)ارزش یا اهمیتی که فرد با در نظر گرفتن شادمانی یا سلامت کلی خود برای آن حیطه قائل است(فریش,۱۳۸۹) .
رابطه ی کیفیت زندگی با افسردگی
کیفیت زندگی شاخص با ارزشی برای اندازه گیری وضعیت سلامت در تحقیقات بهداشت عمومی و پزشکی، شناخته شده و به کار می رود و از طرفی بیماری آرتریت روماتوئید یکی از شایعترین بیماری مزمن ناشناخته بوده و عمده ی ناتوانایی ها به ویژه در بزرگسالان است. افسردگی می‌تواند اثر چشم گیری بر کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. مطالعه ای به منظور تعیین رابطه ی افسردگی با کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شد. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه، بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید می‌تواند به برنامه ریزی درجهت اتخاذ تدابیری مانند آموزش مهارت‌های زندگی به منظور پیشگیری از افسردگی و بهبود کیفیت زندگی منجر گردد (رضویان ، عباسی ، کاظم نژاد،۱۳۹۱).
رویکرد عاملیتی وکیفیت زندگی
این رویکرد در بحث از کیفیت زندگی برای عاملیت انسانی نقش محوری را لحاظ نموده وبر این باور است که کیفیت زندگی بیشتر ناظر بر ذهنیات,قابلیت ها و توانمندی های افراد تا شرایط ساختاری اجتماعی یا محیط پیرامونی است(غفاری,امیدی,۱۳۸۸) .
رابطه ی افسردگی با مهارت‌های زندگی
ظرفیت روانشناختی یک فرد عبارت است از « توانایی شخصی، در مواجهه با انتظارات و دشواریهای زندگی روزمره ». بالا بودن ظرفیت روانشناختی این امکان را به فرد می‌دهد که زندگی خود را در سطح مطلوب نگه دارد و این توانایی را به صورت رفتار سازگارانه و عمل مثبت و مؤثر متبلور سازد. یکی از راه های پیشگیری از بروز مشکلات روانی و رفتاری، ارتقاء ظرفیت روانشناختی افراد می‌باشد که از طریق آموزش مهارت‌های زندگی جامه ی عمل می پوشد. پژوهش های متعدد و گسترده ای تأثیر مثبت آموزش مهارت‌های زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد، پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز،تقویت اتکا به نفس و … را نشان داده‌اند.همچنین پژوهش های بی شماردیگری نشان داده‌اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روان، ریشه‌های روانی – اجتماعی دارند. از جمله پژوهش در زمینه ی سوء مصرف مواد نشان داده است که سه عامل مهم با سوء مصرف مواد رابطه دارند که عبارت اند از : عزت نفس پایین، ناتوانی در بیان احساسات و فقدان مهارت های زندگی ( مک دونالد و همکاران ، ۱۹۹۱ ، به نقل از نوری و محمد خانی ، ۱۳۷۹) .
تفاوت جنسی در افسردگی
به نظر می‌رسد که زنان دو برابر مردان در معرض خطر ابتلا به افسردگی باشند.بررسی‌های افسردگی که از نظر روش شناختی نیرومند بوده اند را می‌توانند به موارد درمان شده (افرادی که تحت درمان قرار گرفته اند) ونمونه های اجتماعی که طی آن پژوهشگران خانه به خانه مراجعه می‌کنند تقسیم بندی کرد که زنان به طور معناداری افسرده تر از مردان بودند.در مجموع کثرت افسردگی در بین زنان آشکارا تأیید شده است اینکه چرا چنین است چندان روشن نیست برای توجیه این تفاوت جنسی در افسردگی چندین فرضیه ارائه شده است.اول اینکه ممکن است در جامعه ی ما زنان بیشتر از مردان به ابراز نشانه های افسردگی تمایل داشته باشند وقتی زنان با ضایعه روبه رو می‌شوند برای عدم تحرک و گریه بیشتر تقویت می‌شوند در حالی که مردان برای خشم و بی تفاوتی بیشتر تقویت می‌شوند(روزنهان,سلیگمن,۱۳۸۳) .
افسردگی وسن
هیچ گروه سنی از افسردگی معاف نیست مقایسه فراوانی افسردگی در سنین مختلف مورد اختلاف است زیرا افسردگی در زمان‌های مختلف زندگی ممکن است نمودهای متفاوتی داشته باشد و در ضمن اثر رسته ی هم‌دوره نیز وجود دارد.از آنجایی که افسردگی شدید تقریبا در نیمی از افرادی که قبلا به آن مبتلا شده اند عود می‌کند سال‌های اضافی افسردگی ناشی از اولین وقوع پیشین آن موجب نگرانی بیشتر می شود(همان منبع) .
افسردگی و خودکشی
در واکنش های افسرده گونه بروز ژستهای خودکشی کاملا رایج است ولی ممکن است اشتباه رخ دهند و اتفاقی بیافتد.برای کسی که واکنش های افسردگی دارد به ندرت اتفاق می افتد که واقعا قصد خودکشی داشته باشد مگر آنکه این واکنش ها بسیار شدید باشد از طرف دیگر در بیماری افسردگی خودکشی رایج است اعمال خودکشی و تلاش برای خودکشی میان مسن تر ها رایج است و مردان بیشتر از زنان به آن مبادرت می ورزند. هنگامی که فردی به شدت افسرده می شود و علایم مشخص احساس گناه,سرزنش خود و ناامیدی در او ظاهر می شود خطر فزاینده ی قصد خودکشی پیش می‌آید.عمیق تر شدن افسردگی باعث می شود کندی کار-روانی حرکتی,اراده ذهن و سازمان بدن را تحلیل ببرند و خطر خودکشی نیز کاهش یابد زیرا فرد بسیار افسرده قادر نیست اراده کافی را برای از میان بردن خود جمع و ذخیره کند پس از آن تحت تاثیر معالجات افسردگی کاهش می‌یابد واز کندی کار- روانی حرکتی نیز کاسته می شود واین در حالی است که احساس گناه به قوه خود باقی می ماند در این حالت خطر بروز رفتار خودکشی نمایانه مجددا افزایش می‌یابد.بسیاری از خانواده ها به این ترتیب قافل گیر شده اند.≼ما فکر کردیم حالش آنقدر بهتره که دیگر احتیاجی به مراقبت دائم از او نیست خودکشی او واقعا تعجب آور بود≽(میچل,۱۳۶۹) .
مدل ۷ مؤلفه ای کیفیت زندگی مارتین و مندوزا:
این مدل یکی از جدیدترین مدل های توصیف وتبین کیفیت زندگی است که توسط مارتین مندوزا در سال ۲۰۱۲ ارائه شده است.در این مدل مفهوم کیفیت زندگی متشکل از ۷ جنبه یا مؤلفه است که عبارتند از:سلامت,تحصیلات,فعالیت‌های فردی,صدای سیاسی وحکمروایی,ارتباطات اجتماعی,شرایط زیست محیطی وناامنی.(پاپکین,۱۳۹۱)
هریک از این مؤلفه ها شامل متغیرهایی است به صورت عینی ومشخص ابزار لازم را برای سنجش مؤلفه های کیفیت زندگی در اختیار محققان خواهد گذاشت.(همان منبع) .
شاخص کیفیت زندگی
مردم در کشورهای توسعه یافته به رفاه اقتصادی دست یافته اند ولی احساس نمی کنند که زندگیشان از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد.پس رشد شاخص تولید ناخالص داخلی(gdp) که معرف رشد اقتصادی است نمی تواند معیار بهبود کیفیت زندگی مردم تلقی شود.از این رو برای نخستین بار در سال ۲۰۰۵ میلادی واحد اطلاعاتی اکونومیست(eiu) شاخص اقتصادی واجتماعی جدیدی را به منظور رتبه بندی کشورهای جهان ارائه کرد.این معیار رتبه بندی کشورها را شاخص کیفیت زندگی(qli) نام گذاری کرده‌اند.(همان منبع) .
عوامل تعیین کننده کیفیت زندگی
عوامل نه گانه کیفیت زندگی وشاخص های به کار گرفته شده در نمایش چنین عواملی عبارتنداز:
-
- تعالی مادی:سرانه تولید ناخالص ملی
