• • میزان اعتباری: نشان می‌دهد که در زمان نکول، چه مقدار از تعهدات متأثر از نکول قرار می‌گیرد.

  

• نرخ بازیافت: در صورت نکول، چه سهمی از تعهدات ممکن است از راه‌های مختلف مثل وثیقه و … بازگردد.

۲-۱۲- رتبه‌بندی اعتباری

بحثی مهم دیگری که در اندازه‌گیری ریسک اعتباری مطرح می‌شود، رتبه‌بندی اعتباری شرکت‌هاست.

برای سنجش ریسک اعتباری معمولاً شرکت‌ها را بر اساس ریسکی که در قرارداد متوجه بانک می‌کنند مرتب کرده و اصطلاحا رتبه‌بندی می‌کنند. برای اندازه‌گیری ریسک اعتباری، به هر رتبه احتمال نُکولی نسبت می‌دهند.

برای رتبه‌بندی اعتباری از مدل‌های مختلفی استفاده می‌شود. مدل‌های لوجیت و پروبیت، تحلیل تفکیک خطی، روش نزدیک‌ترین همسایه‌ها، مدل‌های ساختاری (مثل مدل کی‌ام‌وی) و نهایتاً مدل‌های شبکه عصبی و الگوریتم ژنتیک.

۲-۱۳- ارزیابی ریسک اعتباری

بحران‌های ارزی، بحران‌های بانکی، استرس مالی، فشار بازار ارز، ورشکستگی، نکول، مطالبات معوق و سوخت‌شده و… واژه هایی هستند که فراوان در ادبیات اقتصادی به کار می‌روند و هر واژه همراه با اضطراب و ترس بیان می‌شود. هنر اقتصاددانان، متخصصان مالی و حتی سیاستگذاران آن است که وقوع این پدیده‌های شوم اقتصادی را متوقف کنند یا احتمال رخداد آن ها را کاهش دهند. اقتصاددانان سعی دارند با ترکیب بهینه سیاست‌های مالی و سیاست‌های پولی و با بهره گرفتن از نهادهای کارشناسی همچون بانک مرکزی ثبات همراه با رشد را برای اقتصاد به ارمغان بیاورند. نهادهای ناظر بر بازار سرمایه سعی دارند با طراحی قواعد و ابزارهای مناسب، ضمن شکوفایی بازار مانع شکل‌گیری حباب و سقوط بازار شوند. اما با همه این اقدامات باز هم بحران‌ها رخ می‌دهند و تبعات ناگواری به بار می‌آورند.

در کشورهای پیشرفته علاوه بر تمامی تلاش‌های صورت‌گرفته از طرف نهادهای دولتی و سیاست‌گذاری برای مهار بحران‌های فوق‌الذکر، مؤسسات رتبه‌بندی و اعتبارسنجی کمک بسیار زیادی در جلوگیری از وقوع آن بحران‌ها انجام می‌دهند. این مؤسسات در این کشورها از جایگاه بسیار بالایی برخوردار هستند و گزارش‌های آن ها بر رفتار سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارد. سابقه این مؤسسات بسیار طولانی است؛ به عنوان مثال مؤسسه‌ استاندارد اند پورز از سال ۱۸۶۰ میلادی شروع به فعالیت کرد و در حال حاضر بیش از ۱۴۰۰ تحلیلگر در کل دنیا دارد و رتبه‌بندی بیش از ۱۲۷ کشور دنیا و ارزیابی یک میلیون اوراق بهادار با بیش از ۶۰ تریلیون دلار را انجام می‌دهند. در حال حاضر بیش از ۷۵ آژانس رتبه‌بندی اعتباری در دنیا وجود دارد.
بسیاری از کارشناسان، بحران اخیر سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۰۷را ناشی از ارزیابی‌های نادرست از اوراق بهادار و وام‌های رهنی دانسته‌اند. مؤسسه‌ استاندارد اند پورز رسماً ‌به این نقصان اعتراف کرده و اشاره داشته است که از سال ۲۰۰۷ تا آخر سال ۲۰۱۳ بالغ بر ۴۰۰ میلیون دلار جهت ارتقای سیستم خود و برطرف کردن نقصان‌های سیستم ارزیابی خود هزینه ‌کرده‌است. این مؤسسه‌ اعلام داشته است بعد از این بحران یکی از معیارهای جدیدی که به سیستم خود اضافه ‌کرده‌است، معیار کنترل نظارتی دولت بر اوراق است. بعد از بحران سال ۲۰۰۷ سازمان جهانی کمیسیون اوراق بهادار (IOSCO) نقش موثرتری در برقراری ارتباط بین آژانس‌های رتبه‌بندی به ویژه در انتقال اطلاعات ایفا ‌کرده‌است. همچنین این سازمان فعالیت‌های بسیار زیادی در بالا بردن استانداردها و نظارت‌های بین‌المللی داشته است. یکی از مواردی که تأکید زیادی بر آن می‌شود و آن را جزو رموز موفقیت مؤسسات رتبه‌بندی ذکر می‌کنند بحث استقلال و شفافیت است. این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که مدیر عامل مؤسسه‌ استاندارد اند پورز در سخنرانی سال ۲۰۱۳ خود بیان می‌کند‌ مهم‌ترین هدف این آژانس، شفافیت^[۱۳] است و بیان می‌کند که برای این منظور متدولوژی محاسبه رتبه‌بندی مؤسسه‌ در وب‌سایت این آژانس قرار داده شده است تا استفاده‌ کنندگان فهم کافی از نحوه ارزیابی ریسک اعتباری داشته باشند. ایشان همچنین در سخنرانی خود اشاره دارد که افراد جهت کسب اطلاعات اعتباری خود از تمامی کانال‌های ممکن استفاده می‌کنند. برای این منظور از حس درونی خود، مذاکرات شفاهی، بررسی‌های می‌دانی و… استفاده می‌کنند و درباره صحت و سقم اطلاعات کاملاً حساس هستند و در صورتی که مؤسسات رتبه‌بندی اطلاعات ناقصی به آن ها ارائه دهند، اعتماد آن ها ‌به این مؤسسات از بین می‌رود.در باب اهمیت و جایگاه مؤسسات رتبه‌بندی مطالب زیادی بیان شده است که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• 1. 1. مؤسسات رتبه‌بندی می‌توانند با ارائه اطلاعات با‌کیفیت، شکاف اطلاعاتی^[۱۴] بین دو طرف معامله (مثلاً بین قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان) را کاهش دهند. به عبارت دیگر با ارائه اطلاعات مناسب، می‌توانند منجر به تقارن اطلاعاتی^[۱۵]شوند. اهمیت این موضوع از این جهت است که با گستردگی جوامع و شهرها، کسب اطلاعات دقیق درباره افراد، مؤسسات و بنگاه‌ها بسیار مشکل است که وجود یک نهاد کاملاً حرفه‌ای و مستقل را می‌طلبد.
  1. 1. با کاهش یا از بین رفتن شکاف اطلاعاتی، امکان دستیابی به نرخ‌های بهینه‌تر امکان‌پذیر می‌شود. به عنوان مثال با شناسایی افراد ریسک‌پذیرتر، شرکت‌های بیمه با اعمال نرخ‌های بالاتر برای این گروه، نرخ‌های خود را برای گروه ریسک‌گریزتر کاهش می‌دهند. به عبارت دیگر با شناسایی دقیق رفتار افراد، امکان اعمال نرخ‌های عادلانه‌تر وجود خواهد داشت.
  1. لازمه رشد اقتصادی سلامت و شفافیت در نهادها و مؤسسات مالی است. آژانس‌های اطلاعاتی نقش بسیار مهمی در فراهم آوردن شفافیت و کارایی در اقتصاد دارند. این عمل را از طریق کاهش فاصله اطلاعاتی بین خریدار و فروشنده انجام می‌دهند.

بررسی وضعیت بازارهای مالی در ایران حاکی از آن است که این بازارها رشد قابل ملاحظه‌ای ‌داشته‌اند. مقایسه تعداد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حال حاضر با یک دهه گذشته نشان از رشد کمی این مؤسسات است. بررسی نقدینگی وارد‌شده به بورس و همچنین حدود سه برابر شدن حجم معاملات در سال گذشته نیز نشان از روند رو به رشد بازار سرمایه در کشور دارد. تعداد شرکت‌های بیمه نیز موید این موضوع است. به‌رغم گستردگی نسبتاً زیاد مؤسسات و نهادهای مالی، مؤسسات و آژانس‌های رتبه‌بندی و اعتبارسنجی هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده‌اند.