۷٫۲٫۲٫ مؤلفه های تولید ناب
همان گونه که مطالعه ادبیات تحقیق تولید ناب نشان میدهد بسیاری از محققین در تحقیقات خود سعی کرده‌اند تا تحت عناوین مختلف متغیرها و عواملی را شناسایی نمایند که وجود آن ها در کارخانه موجبات ناب شدن آن را فراهم آورد. آن ها در تحقیقات خود تحت عناوینی چون مؤلفه، ابزار، فاکتور و … به معرفی ابزارها، روش ها، اصول و عواملی پرداخته‌اند که در ناب شدن یک کارخانه اثر گذار هستند. در ادامه به بررسی این دیدگاه ها از منظر محققین مختلف پرداخته می شود.
دهه پایانی قرن اخیر شاهد تحقیقات گسترده ای در زمینه تولید ناب بوده است، به گونه ای که محققین گوناگون در تحقیقات مختلف از زوایای گوناگونی این نظام تولیدی و مؤلفه های آن را بررسی نموده اند. در رساله دکتری دانشگاه جرجیا در سال ۱۹۹۵مهمترین عامل در عدم دستیابی به تولید در سطح جهانی، نداشتن معیار ارزیابی عملکرد است. ارزیابی عملکرد و پیوستگی آن به سیستمهایی از جمله:
تولید؛
فروش؛
انبار و تدارکات؛
تعمیرات و نگهداری؛
لجستیک و پشتیبانی؛
به عنوان ابزاری مهم برای کاهش قیمت محصولات، افزایش کیفیت کالاهای تولیدی و کاهش زمان انتظار برای تحویل کالا به مشتری شناخته شده است(Lockmay, 1995)(سید حسینی و بیات ترک، ۱۳۸۴). در مقاله ارزیابی تغییرات در جهت تولید ناب اصول زیر به عنوان اصول نابی در مدل طراحی شده ارائه شده اند:
حذف ضایعات؛
بهبود مداوم؛
خرابی صفر؛
تحویل به موقع؛
کشش مواد اولیه؛
تیم‌های چندکاره؛
تمرکز زدایی؛
یکپارچگی فعالیت‌ها؛
سیستم‌های اطلاعاتی عمودی(Ahlstrom & Karlsson, 1996)( (Mieir & Forrester, 2002).
بررسی چالش های به کارگیری تولید ناب در مدیریت تولید و عملیات ۲۷ شرکت ناب نشان میدهد برخی از حوزه های این نظام تولید عبارت از فرآیندها و تجهیزات، برنامه ریزی و کنترل ساخت، منابع انسانی، طراحی محصول، روابط با عرضه کنندگان و روابط با مشتریان می‌باشد. جدول ۲-۲ حوزه ها و برنامه های نابی مورد استفاده در این پژوهش را نشان میدهد. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان میدهد که اصلی ترین حوزه ناب شدن شرکت‌ها، مدیریت ارتباطات بیرونی (تأمین کنندگان و مشتریان) بوده که این حوزه حتی از عملیاتهای درونی شرکت نیز مهم تر می‌باشد(Panizzolo, 1998).
جدول ۲٫۲٫ حوزه ها و برنامه های بهبود نابی در ۲۷ شرکت ناب
نواحی بهبود نابی
فرایند و تجهیزات
کنترل و برنامه ریزی ساخت
منابع انسانی
طراحی محصول
روابط با تامین کنندگان
روابط با مشتریان
برنامه های بهبود نابی
-کاهش زمان راه اندازی
-خطی کردن جریان
-ساخت سلولی
-تجهیزات رفع خطا
-نگهداری پیشگیرانه
-ظرفیت سازی فرایند
-نظافت کارخانه
-کاهش مستمر زمان راه اندازی
-استفاده مستمر از تکنولوژی های فرایند جدید
-تولید سطح بندی شده
-زمانبندی انطباقی
-مدل زمانبندی ترکیبی
-زمانبندی بر اساس ظرفیت
-کوچک سازی دسته های تولیدی
-کنترل بصری کف کارگاه
-همپوشانی فرایند تولید
-کنترل جریان کششی
-کارگران چندوظیفه ای
-بسط اختیارات و مسئولیت ها
-سطوح کم مدیریت
-مشارکت کارکنان در فرآیندبهبود کیفیت
-زمان کاری منعطف
-تصمیم گیری تیمی
-آموزش کارگران
-سیستم‌های پرداخت مبتنی بر عملکرد
-استاندارد سازی قطعات
-مدولار کردن محصول
-طراحی سریع
-طراحی بر اساس قابلیت ساخت
-همپوشانی کردن مراحل
-تیم‌های طراحی چند وظیفه ای
-دریافت به موقع مواد
-سفارشات باز
-منابع با کیفیت
-معاوضه اطلاعات اولیه تولید با تأمین کنندگان
-کاهش تعداد تأمین کننده و راه های ارتباطی
-همکاری بلند مدت
-ارزیابی هزینه جامع تأمین
-مشارکت تأمین کننده در طراحی محصول
-تحویل سریع و مطمئن
-تثبیت تقاضا
-امکان فروش شبکه ای
-نیازسنجی از مشتریان
ا-نعطاف پذیری در برابر خواسته های مشتری
-بهبود خدمات پس از فروش
-مشارکت مشتری در طراحی محصول
-مشارکت مشتری در برنامه های کیفیت
منبع : Panizzolo, 1998
با توجه به این که مفهوم نابی در سرتاسر یک سازمان جاری می شود، از دیدگاه برخی از آن ها ابزارها و اصول نظام تولید ناب به شرح جدول ۲-۳ می‌باشد(Maclachlin, 97)(Shah & Ward, 2003).
جدول ۳٫۲٫ ابزارها و اصول نظام تولید ناب به نقل از مک لاچلین
ابزارهای تولید ناب
منابع
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
ساخت سلولی
برنامه های بهبود مستمر
نیروی کار چند وظیفه ای
کاهش زمان چرخه
سیستم تولید متمرکز
تولید به هنگام
